Tekstil endüstrisinde etik uygulamalar

Sanayi Devrimi'nden sonra insanoğlu, gereksinim duyduğundan çok daha fazlasını tüketmeye başladı.

Üretim ve tüketimin artması sonucu, çevre kirliliği, hava kirliliği gibi, tüm canlıların sağlığını tehdit eden önemli çevre sorunları ortaya çıktı.

Tekstil ve moda endüstrisinin hızlı gelişimi, çevre üzerindeki olumsuz etkilere neden oldu.   

Yaşanan çevre sorunlarıyla mücadele edebilmek için uluslararası kuruluşlar ve tüm sektörler, "sürdürülebilirlik" temeline dayanan çeşitli yaklaşımlar geliştirdiler.

Bu kapsamda, sürdürülebilir üretim ve tüketim, yeşil ekonomi, yeşil büyüme ve yeşil pazarlama gibi kavramlar önem kazandı (Sürdürülebilir Kalkınma, 2023). 

Farklı sektörler, hem çevreye karşı duydukları sorumluluk anlayışı ile, hem de, pazarda rekabet avantajı elde edebilmek için, çevreye karşı duyarlı olan üretim ve pazarlama stratejileri geliştirdiler.

Dünyanın önde gelen markaları, bütçelerinin önemli bir kısmını, doğal kaynaklarımızın korunması, enerji ve su tüketiminin azaltılması, atıkların geri dönüştürülerek, yeniden kullanılması için yatırımlar gerçekleştirdiler.

Buna ilaveten, toplumda sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için, yerel halkı destekleyen, onların adil koşullarda çalışmasını sağlayan, hem çevreye, hem topluma karşı sorumluluk taşıyan projeler geliştirdiler.

Bu yaklaşımlar, pazarda, çevreye karşı duyarlı olan tüketicilerin de takdirini kazandı.  

Dünyanın en eski ve önemli sektörlerden biri de, tekstil ve moda sektörü.

Yaşamımızın birçok alanında faydalandığımız tekstil ve moda sektörü, çevre üzerinde önemli etkileri olan ve dikkat edilmezse, çevreye en fazla zarar veren sektörlerden biri.

Çevre Koruma Ajansı'na göre, tekstil ve moda sektörü, doğal kaynakların tüketilmesiyle, üretim ve boya işlemleri sırasında kimyasal maddelerin kullanılmasıyla, atıklara neden olmasıyla, suyu en fazla kirleten sektörlerden biri. 
 

Sürdürülebilir tekstil nedir?

Tekstil ve moda sektörü de, sürdürülebilirlik temeline dayanan, doğal kaynaklarımızı koruyan, kaynakları etkin kullanan, yerel halkın kalkınmasını sağlayan çeşitli yaklaşımlar geliştirdi.

Sürdürülebilir moda, etik moda, yavaş moda, bu kapsamda ortaya çıkan yaklaşımlardan bazıları.

Günümüzde moda eğilimleri hızla değişiyor. Bunun sonucu olarak da, üretim ve tüketim de hızla artıyor.

Bu durumun, çevre üzerinde olan olumsuz etkileri kaçınılmaz.

Moda sektörü, sürekli değişen tercihlerle ilgilenirken, "sürdürülebilirlik" yaklaşımı ile çelişki halinde.

Sürdürülebilir moda yaklaşımı, tüm canlılara ve çevreye karşı sorumluluk taşıyan, doğal kaynaklarımızı koruyan, su ve enerji kaynaklarını etkin kullanan bütüncül bir yaklaşımdır.

Moda sektörünün, üretim aşamasından, tüketim aşamasına kadar, tüm yaşam döngüsü boyunca, canlılar ve çevre üzerinde olan etkileri göz önünde bulundurulur.

Sürdürülebilir tekstil, çevresel ve sosyal açıdan sorumlu üretim anlayışını ifade eder.

Sürdürülebilir tekstil, etik üretim anlayışını da destekler.

Tekstil sektöründe sürdürülebilirlik, karbon ayak izinin azaltılması açısından da, kritik öneme sahip.

Çevre dostu üretim yöntemleri, ekosistemin korunmasına katkı sağlar. 
 

Sürdürülebilir kumaş

Sürdürülebilir kumaş, çevresel ve sosyal sorumluluğu göz önünde bulunduran tekstil ürünüdür.

Sürdürülebilir kumaşlar genellikle, geri dönüştürülmüş ve organik malzemelerden üretilir.

Ayrıca, canlıların sağlığına zarar veren kimyasal malzemeler içermez.

Üretim esnasında, doğal kaynakların korunması ve etkin kullanılması büyük önem taşır.

Avrupa Yeşil Mutabakatı Sürdürülebilir Tekstil Stratejisi

Avrupa Birliği verilerine göre, 2000 ile 2015 yılları arasında, küresel tekstil üretimi yaklaşık olarak 2 katına çıktı.

2030 yılına kadar, küresel tekstil tüketiminin yüzde 63 oranında artması bekleniyor.

Avrupa Çevre Ajansı'nın yaptığı 2020-2022 yılları arasındaki verilere göre, Avrupa Birliği'nde, yılda ortalama olarak kişi başına 16 kilogram tekstil atığı düşüyor.

Bu da toplamda, yaklaşık olarak 6,95 milyon tonluk atığı ifade eder.

AB'de toplanan tekstil atıklarının, yalnızca dörtte biri geri dönüştürülüp, yeniden kullanılıyor.

Avrupa Yeşil Mutabakatı ve AB Sürdürülebilir ve Döngüsel Tekstil Stratejisi, tekstil ürünlerinin, üretim sürecinden, tüketim sürecine kadar tüm yaşam döngüsü boyunca çevreye karşı duyarlı olmasını hedefler.

Bu stratejinin temel amacı, 2030 yılına kadar, Avrupa Birliği pazarına giren tüm tekstil ürünlerinin, geri dönüştürülebilir, tehlikeli ve kimyasal maddelerden arındırılmış, çevreye, tüm canlılara ve sosyal haklara karşı saygılı bir şekilde üretilmesidir.
 

Sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir boyutu:

İnsanların adil koşullarda çalışması

Günümüzde çevreyi, insan sağlığını ve sosyal adaleti göz önünde bulunduran firma ve tasarımcıların sayısı giderek artıyor.

Çevrenin korunması dışında, göz önünde bulundurulması gereken önemli bir nokta da, tekstil sektöründe çalışan insanların, adil koşullarda çalıştırılmasıdır.

Sadece tekstil ürünlerini tüketen insanların sağlığı değil, tekstil ürünlerinin üretimi esnasında çalışan insanların sağlığının da, korunması büyük önem taşıyor.

Tüm sektörlerin olduğu gibi, tekstil sektörünün de, tüm canlıların sağlığına karşı büyük sorumluluğu var.

Sosyal adalet kapsamında önemli olan diğer konular, yerel halkın kalkınması, eğitilip, toplama kazandırılması ve insanların adil koşullarda çalıştırılması. 
 

Çevreye karşı duyarlı yaklaşımlar geliştiren firmalar:

Tchibo ve sürdürülebilir tekstil

Tchibo, Dünya'nın önemli organik pamuk sağlayıcılarından biri.

Tekstil ürünleri, sürdürülebilirlik prensibine göre üreten Tchibo, 2015 yılında, 9 bin ton pamuk işlemiş. 2015 yılında, Tchibo için satın alınan pamuğun %76'sı, sürdürülebilir kaynaklardan temin edildi. Tchibo, Textile Exchange ve Cotton Made in Africa ve başka ortalarla işbirliği yaparak, daha sağlıkla bir çevre ve çalışma koşulları için çaba sarf ediyor.

Sürdürülebilir modaya yön veren firmalardan biri H&M

Sürdürülebilir modaya yön veren markalardan biri de, H&M.

Marka, ürünlerinin üretim aşamasından, tüketim aşamasına kadar olan tüm süreçleri, sürdürülebilirlik çerçevesinde yürütüyor. 2013 yılından, günümüze kadar, geri dönüştürebilmek için, 160 bin ton kıyafet topladılar. H&M markasının hedefi, modanın çevre üzerinde olan etkisini azaltmak. Firmanın, 2030 yılına kadar hedefi, tüm ürünlerinin, geri dönüştürülebilen ve diğer sürdürülebilir kaynaklardan elde edilmiş materyallerden üretilmiş olması.

Ayrıca tüketiciler, H&M mağazalarında bulunan kutulara, kullanmadıkları tekstil atıklarını bırakarak, Kıyafet Toplama Projesine destek olabilirler. 

^Kaynaklar:

^{Atalay, D. (2021), "Kendiliğinden Sürdürülebilir: Türkiye'de Etik Moda", Kitap Bölümü sfy. 31-42: Kipöz, Ş. (Editör) (1. Baskı 2015, Mevcut Baskı 2021), "Sürdürülebilir Moda", Yeni İnsan Yayınevi: Istanbul. 
Kipöz, Ş. (Editör) (1. Baskı 2015, Mevcut Baskı 2021), "Sürdürülebilir Moda", Yeni İnsan Yayınevi: Istanbul. 
Sürdürülebilir Kalkınma (2023). http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/ (Erişim 5.12.2023)
Sürdürülebilirlik Sempozyumu : https://www.surdurulebilirliksempozyumu.com/blog/surdurulebilir-tekstil-nedir/
Tchibo Türkiye: https://www.tchibo.com.tr/-surdurulebilir-tekstil-urunleri-c400085514.html
Yeşil Büyüme: https://yesilbuyume.org/avrupa-yesil-mutabakati-surdurulebilir-tekstil-stratejisi/}

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.