Zimbabve'nin lityum yasağı ve Elon Musk

Zimbabve'nin uyguladığı yasak beraberinde neleri getirir? Lityuma hangi sahalarda ihtiyaç var? Elon Musk madencilik ve rafinaj işine girince neler olacak?

Fotoğraf: Reuters

Diğer pek çok maden zengini Afrika ülkesi gibi, Zimbabve'nin de maden ocaklarını uzun yıllardır çok uluslu şirketler işletiyor.

Yani ülke kendi kaynaklarını kendi halkının yararına kullanamıyor. 

Afrika'daki Batılı ve Çinli maden devleri, çıkardıkları lityumu ucuza mal etmekle kalmayıp, kendi ülkelerinde işledikten sonra madenin kaynağı olan ülkeye tekrar satıyorlar. 

Zimbabve bu sömürme biçimine "dur" diyerek, lityum ihracatını yasakladı ve madenin kendi toprakları içinde işlenmesini şart koştu. 

Zimbabve hükümetinin açıklamalarına göre madenlerin Güney Afrika ve Arap Emirlikleri'ne kaçırılmasından ötürü ülkenin uğradığı zarar 1,8 milyar dolar. 

Afrika'nın en çok lityum üreten ülkesi Zimbabve, lityum ihracatına uyguladığı yasakla, sahip olduğu bu zenginliği akıllıca kullanarak dünyadaki lityum ihtiyacının yüzde 20'sini karşılamayı hedefliyor.
 


Lityuma hangi sahalarda ihtiyaç var?

Petrol ve doğalgazdan daha fazla gelecek vadeden ve "beyaz altın" olarak da bilinen lityumun kullanım sahası hayli geniş. 

Bilgisayarlar, cep telefonları ve daha birçok elektronik cihazın bataryasında lityum madeni kullanılıyor.

Geleceğin temiz enerji kaynağı olarak elektrikli arabalara can veren yine lityum. Cam ve seramik sektöründe de lityum önemli bir yere sahip.

Dünya temiz enerjiye geçtikçe lityum, yüksek elektrokimyasal potansiyeli nedeniyle pil üretiminde daha da kritik bir bileşen haline gelecek. 

En önemlisi, lityum kalıcı bir malzeme. Yani bir kez çıkarıldıktan sonra süresiz olarak kullanılabiliyor.

Lityum pili ömrünü tamamladığında, mevcut metaller yeni piller olarak geri kazanılabiliyor.

Dolayısıyla uzun vadede geri dönüşüm ile kendi kendine yeterlilik açısından lityum büyük bir potansiyele sahip. 

Ancak çevreye verdiği zarar da hesaba katılmalı. Çevreyi kirleten lityum madenciliğinin ne kadar temiz bir enerji yaratacağı tartışılıyor.

Öncelikle lityum üretimi için çok fazla miktarda su harcanıyor ve lityum madeninin çevresindeki su kaynakları ciddi oranda kirleniyor.

Diğer madenlerde olduğu gibi lityum çıkartılan toprağın yapısının bozulduğu iddia ediliyor.
 

lityum.jpg
Zimbabve lityum ihracatını yasakladı

 

Zimbabve'nin uyguladığı yasak beraberinde neleri getirir?

Lityum ihracatını yasaklama kararı, Zimbabve'yi elektrikli araç bataryası üretiminde daha büyük bir oyuncu haline getirmeyi ve temiz enerjiye geçişi desteklemeyi planlıyor.

Hükümet bu yasakla birlikte borçlarını ödemeyi ve ülkeyi üst-orta gelirli bir ekonomiye ulaştırmayı hedefliyor. Ama yasak göründüğü kadar büyük değil. 

Lityum ihracatı yasağı ilk başta sömürgeci sisteme karşı bir direniş ve bir Afrika ülkesinin kendi kaynaklarını kendi içinde kullanması gibi görünse de, yasak aslında sadece belli bir kesimi kısıtlayacak. 

Zimbabve'deki tüm büyük lityum madencilerinin hâlihazırda ürettiği lityum konsantrelerinin ihracatı bu yasak kapsamında değil.  

Sadece minerali taşıyan kayalar olan lityum cevherinin ihracatı yasak. Zira hükümet, konsantreleri ham veya işlenmemiş lityum olarak görmüyor. 

Afrika'nın yeni sömürgecisi Çin, dünyanın geri kalanına çaktırmadan sessizce uzun yıllardır kıta genelindeki madenleri satın alıyor ve işletiyor.

Uluslararası Enerji Ajansı'na göre, Çin dünyadaki lityum kimyasalı arzının kabaca yüzde 60'ını oluştururken, tüm lityum iyon pillerin de 4'te 3'ünü üretiyor.

Geçen yıl Zimbabve'ye 678 milyon dolar değerinde maden projesi yatırımı yapan Çinli madencilik devi firmalar lityumu işleyecek tesisleri kurduklarında bu karardan etkilenmeyecekler. 

Dolayısıyla bu ihracat yasağı, geleceği çok evvelden gören ve yatırımını ustalıkla yapan Çin'i etkilemek şöyle dursun daha da güçlendirecek.

Yerli şirketlerin elde edeceği pek bir şey olmayacak. Zira çoğu yerel şirketin lityumu işlemek için tesis kuracak sermayesi yok.  

Çin maden devleri ihracat yasağı haberinin hemen ardından lityum işleme tesislerinin projelerini hazırladı bile. 
 

Bikita Minerals'in Zimbabve'nin Masvingo eyaletindeki lityum madeni. Çinli firma Sinomine Resource Group, Ocak ayında Bikita Minerals'i satın aldıHandout.jpg
Çinli maden şirketinin satın aldığı lityum madeni / Fotoğraf: Handout

 

Lityum fiyatlarındaki akıl almaz yükselişle birlikte TESLA'nın kurucusu Elon Musk da, lityum maliyetleri düzelmezse TESLA'nın madencilik ve rafinaj işine girmek zorunda kalacağını söylemişti. 

Yasak sonrası lityum fiyatları daha da hızla yükselecek. Zimbabve lityumdan elde ettiği geliri artırmış olacak.  

Bu yükselmeyle birlikte Batı zora girecek. Zaten Zimbabve'nin istediği biraz da bu. 

2001 yılından bu yana ABD yaptırımlarından ötürü ekonomik anlamda sürekli kötüye giden Zimbabve elindeki lityumla, Ukrayna'daki savaş sonrası yeşil enerji için Afrika'ya yönelen Batı'ya karşı kozunu kullanmayı deniyor. 

Diğer yandan gelişen teknoloji sayesinde lityum pillere alternatifler aranıyor.

Elon Musk, Çinli pil üreticisi CATL'nin yeni ürünü olan sodyum iyon pillerine yatırım yapmaya başladı.
 

Reuters.jpg
Fotoğraf: Reuters

 

Ana kimyasalı sodyum olan bu pillerin tam anlamıyla lityum pillerin yerini alıp almayacağı tartışılsa da lityuma olan ihtiyacı azaltacağı konuşuluyor.

Uluslararası Enerji Ajansı ise 2040 yılı itibariyle lityum arzının 40 misli artacağını ön görüyor. 

Kapsamı çok geniş olmasa da lityum ihracatı yasağı yıllar boyunca sömürülen ve kendi kaynaklarını sömürenlere ses çıkaramayan tüm Afrika ülkelerine örnek teşkil edecek önemli bir adım.

Şayet diğer ülkeler de lityumun yanı sıra, geleceğin temiz enerjisi için elzem olan bakır ve kobalt gibi madenleri stratejik planlarla kullanabilirse işte o zaman Zimbabve'nin başlattığı yasak gerçek bir milat olarak değerlendirilebilir.

 

 

Kaynaklar:

https://www.innovationnewsnetwork.com/lithium-prices-continue-to-rise-lpi-explains-why/28852/ 
https://www.miningweekly.com/article/zimbabwe-bans-raw-lithium-exports-to-curb-artisanal-mining-2022-12-21/rep_id:3650 
https://www.cips.org/supply-management/news/2022/april/not-enough-lithium-to-meet-europes-net-zero-goal/
https://www.intellinews.com/zimbabwe-s-ban-on-lithium-ore-exports-will-not-affect-large-mines-top-officials-say-265925/ 
https://www.euronews.com/green/2022/02/01/south-america-s-lithium-fields-reveal-the-dark-side-of-our-electric-future 
https://www.iea.org/reports/the-role-of-critical-minerals-in-clean-energy-transitions/executive-summary 
https://www.technologyreview.com/2023/01/04/1066141/whats-next-for-batteries/ 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU