1 Eylül 2023'ten beri 2 yıl üstü üste ekilmeyen tarım arazileri ekim ayından itibaren Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından kiraya verilmeye başlanacak, talepler alınacak.
5403 Sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle "İşlenmeyen Arazilerin Tarımsal Amaçlı Kiraya Verilmesine İlişkin Yönetmelik" 22 Ağustos 2024 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanmış, şahsa ait tarım arazilerinin devlet eliyle kiralanmasının önü açılmıştı.
Kiralanan araziler gıda fiyatlarını düşürecek mi?
Kiralanacak Tarım Arazileri Listeleri son yıllarda gündemi oldukça meşgul eden "ekilmeyen milyonlarca dönüm tarım arazisi var" açıklamalarının gerçek olmadığını ortaya çıkardı.
Arazi miktarın azlığı kiralamalarla birlikte artan üretimin gıda enflasyonuna, üretime gözle görülür bir etkisi olamayacağını gösteriyor.
Türkiye'nin ekilebilir tarım arazisi 24 milyon hektar, 300 bin dekar devede kulak
1 Eylül 2023-31 Ağustos 2024 tarihleri arasındaki verilere göre, mülkiyeti gerçek ve tüzel kişilere ait olan 25 bin 328 parselde yaklaşık 300 bin dekar işlenmeyen tarım arazisi var. Ekili arazilerle kıyaslanınca toplam oyunu değiştirme ihtimali sıfıra yakın.
Diyarbakır ve Trabzon'da ekilmeyen tarım arazisi yok
Konya'da 10 bin dekar, Antalya'nın toplamında sadece 4 bin dekar gibi rakamlar ekilmeyen arazi varlığının ne kadar düşük olduğunu ortaya koydu. Yozgat, Niğde gibi bazı illerde rakam yüksek gibi gözükmekle beraber verimsiz arazilerin de tarım arazisi olarak tanımlandığını düşünürsek aslında o araziler rantabl değil. Arazilerin yapısı, kalitesi, suya erişimleri olup olmadığı ortaya çıktıkça, düzenlemenin Türk tarımına ne kadar katkı sunacağı, ihracata etkisi, gıda enflasyonunu düşürüp düşüremediği netleşecek.
Tarım arazisi fiyatları artacak mı?
Eurostat verilerine göre, 2023 yılında AB'de bir hektar tarım arazisinin ortalama fiyatı yaklaşık 11,791 dolardı. Malta, 283 dolarla açık ara en yüksek ülke olurken Hollanda'da fiyatlar 91 dolar seviyesinde. İrlanda'da dünyanın en pahalı tarım arazilerine sahip ülkelerden, ABD'nin Napa vadisi, Yeni Zelanda ve Türkiye dünyada en pahalı tarım arazilerine sahip yerler. Yeni uygulamayla tarım arazisi arzındaki artış kira fiyatlarını düşürebilir.
Yabancılar, arazi kartelleri köylünün arazilerine el mi koyacak?
Kiralamada, "tarım arazisinin olduğu bölgede ikamet edenlere, STK'lara, Meslek Örgütleri ve sınırdaş maliklere, arazisini yeter gelir tarımsal arazi büyüklüğüne taşımak isteyen çiftçilere öncelik verilecek."
Alınan kiralar arazi sahiplerini banka hesabına yatırılacak, mal sahibine ulaşılamaz ise Bakanlığın belirlediği bir kamu bankasına yatırılacak, hak sahiplerine orantılı paylaşılacak. Kriterlere bakıldığında yabancıların, Bill Gates'in veya arazi simsarlarının kiralama ihtimali yok denecek kadar düşük.
Türkiye'de tarımsal üretimin yüzde 35'i kiralık arazilerde
2018- 2023 yılları arasında Hazine'ye ait 130 bin hektar tarım arazisi çeşitli projeler kapsamında 80 bin çiftçiye kiralandı. Frankfurt School Tarım ekonomisti İbrahim Oğuz tarafından hazırlanan Tarımsal Görünüm Saha Araştırma Raporu 2024'e göre, "2020'de toplam üretim yapılan arazilerin yüzde 28'i kiralık iken 2024'te bu oran yüzde 35'e çıktı, kiralama bedelleri düştü."
Kiralama en çok gerçek çiftçiye, arazi sahiplerine yarayacak
Köyden kente göç, riskler kadar fırsatlar da barındırıyor. Köylerde kalanların daha büyük arazilerde tarım yapması maliyetleri düşürürken, kalan çiftçilerin gelirlerini yükseltici etkisi ve arazi bütünlüğüne sağlayacağı katkı ile çiftçilerin tarımda kama iradelerini destekleyecek. Etkin kaynak kullanımını yaygınlaştırırken, sorunlu arazi sahipleri açısından da atıl arazilerin kiralanması yoluyla miras haklarından faydalanabilecek olmaları önemli bir gelişme.
Çiftçi üretmekten vazgeçmiyor
Adana, Edirne, Kars, Aydın, Manisa gibi tarım illerinde çok az ekilmedik arazi olduğu ortaya çıkarken, Alanya, Demre gibi Türkiye'nin dört bir tarafındaki yüzlerce ilçede ekilmeyen arazi olmaması "çiftçi tarımı bırakıyor" bilgisinin de gerçeği yansıtmadığını gözler önüne serdi.
"Ekilmedik birkaç karış toprak bırakılmayacak" söylemi iletişim hatası mı?
Uzun yıllardır projeleri anlatmak için olumlu bir söylem olarak kullanılan "ekilmedik bir karış toprak bırakmayacağız" söylemi ile Türkiye'de maalesef istenmeden de olsa "arazilerin çoğu ekilmiyor" algısı desteklendi. Kaş yapalım derken göz çıkarmaya örnek yanlış bir iletişim stratejisinin de ne denli tehlikeli olabileceğinin özel bir örneği. Tıpkı son günlerde B-Reçete'de olduğu gibi. Uygulama anlatılmaya başlandığından beri insanlar "eskiden herkes canının istediği gibi pestisit kullanıyormuş, şimdi reçeteyle verilmeye başlanmış" zannediyor.
Tarım gıdaya dair iletişimin hedef kitlesi çiftçiden çok halk
Son yıllarda "İklim Kanunu" gibi yapılan pek çok olumlu proje "yanlış iletişim stratejisi, genel endişeler, uygulama eksiklikleri" gibi nedenlerden ötürü komplo teorilerini aratmayacak ölçüde "devlet arazilerimize el koyacak, Bill Gates Tarım Arazisi Topluyor" türünden hurafelere dönüşüyor.
Mevzu gıda güvenliği ve kalitesi olduğunda yapılan çalışmalar "değişen teknoloji ve bilimsel veriler ışığında standartların yükseltilmesi olarak" anlatılmalı, iletişim stratejileri ona göre planlanmalı. Tarım arazilerini kiralanmasına çiftçiden çok kentliler karşı çıktı. Kamu iletişim stratejilerinin odağında sadece çiftçiler değil, sosyal medyanın malumatfuruşları, çok bilmişler ve tüm halk olmalı.
Kiralanan arazideki meyve ağaçları kesilirse
Araziyi tarım için kiralayıp üzerinde başka bir faaliyet yapılamayacak. Kiralama başlı başına zorlu bir süreçken tarım arazisi kiralama daha da grift. Kiracı tarlada meyve ağaçlarına zarar verebilir. Tarladaki modern sulama altyapısı tahrip edilebilir, su kuyusuna, trafolara zarar verildiğinde ne olacak. Çok fazla gübre kullanıp toprağın yapısını bozulursa bedelini kim ödeyecek.
Tüm bu konulara yönelik yönetmelikte, "kiracı, kiraladığı tarım arazisini bu Yönetmeliğe ve kira sözleşmesine aykırı kullanması durumunda, arazi maliklerinin haklarının saklı kalması kaydıyla, takip eden yılda bu Yönetmelik kapsamında yapılacak kiralamalara teklif veremez. Kiracı, toprağın yapısını bozacak uygulamalardan kaçınmakla, arazi üzerindeki çok yıllık bitkiler ve varsa sabit tesisleri korumakla yükümlüdür" hükümleri var.
Kiracılar, bakanlığın tüm desteklerinden faydalanabilecek
Kiraya verilecek "Tarımsal Üretimde Planlı Dönem" şartlarına uygun üretim yapılması halinde, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ÇKS'ye kayıtlı tüm çiftçilere sunduğu her türlü destekten faydalanabilecek.
Kiralar bölge ortalamasının altında olamayacak
Arazilerin kira bedeli Arazi Kiralama Komisyonu tarafından belirlenecek, rayiç bedelin altında olamayacak.
Arazilerin kiralanması anayasaya aykırı
22 Ağustos 2024'te yürürlüğe giren, işlenmeyen tarım arazilerinin malikinin rızası aranmaksızın Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından kiralanabilmesini öngören yönetmelik ve kanun eklemeleri, Danıştay 10. Dairesi tarafından "mülkiyet hakkının özüne dokunduğu, sözleşme özgürlüğünü ihlal ettiği" gibi gerekçelerden ötürü iptal etti, kararı Anaysa Mahkemesi'ne gönderdi.
Dünyada durum ne?
- Brezilya, "Terra Devoluta" kavramıyla işlenmeyen arazileri tarımsal reform kapsamında küçük çiftçilere dağıtıyor. 2000'li yıllarda Topraksız İşiler Hareketi'nin çabaları sonucu bazı eyaletlerdeki tarım arazilerini kooperatiflere açtı.
- İtalya 2012'den beri "Banca Della Terra" toprak Bankası ile boş arazileri özellikle genç çiftçilere düşük kira ve faizlerle kiraya veriyor.
- İspanya'nın Endülüs Bölgesi'nde "Fincas Infrautilizadas" doğru işetilmeyen çiftlikler kapsamında araziler geçici olarak kamuya veya tarım işçileri kooperatiflerine tahsis edilebiliyor.
- Fransa SAFER sistemi ile özel şahısların kiralamak istediği arazileri piyasaya sokuyor ve önceliği çeşitli kredilerle gençlere vererek arazilerin boş kalmasını önlemeye çalışıyor.
- Çin, "Land Transfer Market" ile işlenmeyen arazileri kooperatif ve şirketlere kiralayabiliyor.
Farklı ülkelerde farklı modellerle ekilmeyen verimli arazilerin tarıma ve ekonomiye kazandırılması sağlanıyor. Kiminde kamu aracılığıyla kiminde piyasa mekanizmaları vasıtasıyla. Amaç muteber olsa da seçilen modelin şekli tüm dünyada mülkiyet tartışmalarını tetikliyor.
Başvurular il tarım orman müdürlüklerine
Arazi kiralamak isteyenler Tarım ve Orman Bakanlığı web sayfasındaki Tarım Arazisi Kiralama Talep Formunu doldurarak ve İl Tarım Müdürlüklerine başvurmaları gerekiyor.
Kiralama hakkından sadece TC vatandaşı alanlar faydalanabilecek.
Velhasıl, hiçbir gerçek çiftçi verimli, ekilebilir araziyi boş bırakmaz.
Bırakıyorsa, "verimsizdir/miras sorunu vardır/yolu yoktur/sahibi yaşlıdır/sahibi kente göçmüştür kiraya vermek istemiyordur" gibi nedenleri vardır.
Köyde arazi için cinayet işlediği bir dönemde "milyonlarca arazi boş" benzetmesi Türkiye'nin iletişim hatalarının sonucundan başka bir şey değil.
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
