Şangay İşbirliği Teşkilatı zirvesinde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping bir öneriyle karşımıza çıktı: Küresel Yönetişim Girişimi (The Global Governance Initiative – GGI). 

Elbette bu tür önerileri dikkatlice ele almalıyız. İlgili metni okudum ve eleştirilerimi sizlerle paylaşıyorum.

Çin'in bu konsept çalışması Birleşmiş Milletler'in kritiği ile başlıyor.

BM'nin küresel yönetişimde eksikliğine dem vuruyor.

Çin, BM'nin 5 daimî üyesinden birisi olarak bunu söylüyor.

Bugüne dek sesini yükseltmemiş bir Çin görmüştük.

Hatta birçok önemli kararda Çin çekimser kalmış idi.

Şimdi neden böyle bir görev üstlendi, kendini bazı değişiklikler için hazır hissettiğinden mi?

Güçlünün adaletinin geçerli olduğu bu uluslararası düzende, bir şeylerin savunucusu olmak için, illa kendi gücünün diğerlerininkinden üstün olacak taraflarının ortaya çıkmasını mı beklemek gerekiyordu.

Yani Çin, "uluslararası sistem" diyecek ve bunun için onun gücünün adaletine mi başvurulacak?

Diğerlerine "adaleti dağıtan" olma hakkını kendinde görmekle, aslında Çin çok bilinen, insanlık tarihi kadar eski bir uygulamayla karşımıza çıkıyor. 

Gayet basit bir konu var, "adalet mülkün temeli" der gibi bir konudur bu.

Yerel veya bölgesel değil, küresel ölçekte adil olmanın somut denkliği, maddi hesapların tutmasına bağlı bir insanlık bakış aşısına, kritik edilen konulardan yola çıkarak, başka deyişle, sonuca bakıp bir faraziye öne sürerek, geçerli olabilecek böylesi bir konsept vaaz edilemez.

Çin işte bunu yapmaya çalışıyor. Hemen herkes biliyor ki "Küresel Güney" dediğimiz çoğunluk nüfusun (yüzde 99) refah ve güvenliğini arttırmak için çaba sarf edilmeli.

Ancak bu konuda Çin somut biçimde neyi öne sürüyor?

Kendi hazinesini mi, ortaklıları kendi yönetimine bağlamayı mı? Yoksa soyut açıklamalarla mı yetiniyor?

Var olan sistem Batı öncülüğünde gelişti ve bu çoğu dünyalıya göre ters gelebilecek bir husustur.

Zira emperyalizm, sömürü, zengin-fakir arasındaki uçurum bu sistemin olumsuz çıktıları halindedir. 

Mesele de budur; insanlık başından beri daha sağlam önerilerle, birbirine eklediği somut adımlarla bugüne kadar gelmiştir; eksiği olan, kendi kabuğunda yaşayan, başkaları için bir düzen tarif etmeyen, gelişmeyi zorlamayan toplumlar neticede bunları yapanların hizasında kalmak zorunda kalmışlardır. 

Soru şudur: Motivasyon nedir?

Birini diğerinden ayıran motivasyon!

Çin şimdi kendini hazır hissedip başkalarını da motive edip ilerleyecekse, sağlam ve gerçekten insana özgü sistemsel tarifleri ileri sürüp, yaklaşık 15'inci asırdan bu yana meydana getirilmiş bir sistemin yerine, 5 asır sonra ve buradan hareketle en az 5 asır daha insanlığı adaletle idare edebilecek sistem tarifini somut biçimde açıklamalıdır.

Üç-beş soyut madde ileri sürüp, üstüne buna da bir başlık atıp, benim önerim bu demekle bu olabilir mi, herkesin bundan emin olması gerekir.

Mesela üreticilerin, tacirlerin, bankerlerin, bilim insanlarının, filozofların… Bunu kime soracaksınız?

Hayatında hiç robot görmemiş olanlara veya görmemeyi tercih edenlere mi, kuantum nedir bilmeyen veya bilmek istemeyenlere mi?

Ama şimdiden Çin robotu da kuantumu da biliyor.

Bu benim için bir veri ise acaba Şi Cinping veya Çin Komünist Partisi için bir kurnazlık vesilesi olabilir mi?

Bana göre de BM, uluslararası sistem, adalet, gibi konular sorunludur.

Hatta aşırıya kaçıp eleştiriyorum, bugün birçok uzman olarak görev yapanlar bile bu mevcut sorunlu sistemin hizmetkarıdır. 

Ama bu bütünüyle insanın özünden kaynaklanır, adalet ve adaletsizlik insanlığın en temel meselesidir, çıkarları elde etmek için başkasının elindekine göz dikiyor olmak bugünün sorunu değildir.

Mesela çok temel ahlak konusu için, bugüne kadar önerilen ve çaba ile üzerine titrenen konular varken, sıfırdan bir şeyleri söyleyene inanmak safdillik olur.

Refah ve güvenlik diyeceksiniz ve herkesle birlikte kalkınacaksınız, başkasınınkine göz dikmeden…

Bu çok ideal bir durum ve bugüne dek hem dinler hem de filozoflar buna dair açıklamalar yaptılar.

Aşağıda Küresel Yönetişim Girişimi ¹ metninden aldığım cümleler var. 

Şi Cinping diyor ki:

Egemen eşitliğin özü, büyüklükleri, güçleri veya zenginlikleri ne olursa olsun tüm ülkelerin egemenliklerine ve onurlarına saygı gösterilmesi, iç işlerinin dış müdahalelerden uzak tutulması, sosyal sistemlerini ve kalkınma yollarını bağımsız olarak seçme hakkı ve küresel yönetişim sürecine eşit olarak katılma, karar alma ve bundan yararlanma hakkıdır. Küresel yönetişim sisteminin ülkelerin çoğunluğunun çıkarlarını ve isteklerini daha iyi yansıtmasını sağlamak ve gelişmekte olan ülkelerin temsil ve söz hakkını artırmak için uluslararası ilişkilerde daha fazla demokrasi teşvik edilmelidir.

Saygı, onur, çoğunluğun çıkarı, demokrasi bilinen kavramlar.

Ama bilmek ve istemek başka, sistem içinde bunu inşa edip yönetmek başka (ki geçen 5 asırdan bahsediyoruz).

Bu hem kendi kendine çalışan, müdahale etmeden çalışan bir sistem olmalıdır.

Ancak iyi biliyorum ki, Çin Halk Cumhuriyeti bugün ülkesinde, kendi kendine işleyen bir sisteme sahip değil, üstelik fazlaca müdahaleci ve evrensel hukuk açısından eleştirilen birçok yönü olan bir rejime sahiptir.

Devlet istediğinin mülküne ve gündelik yaşamına el koyma iradesine sahiptir.

Bu kendi ülkesinde olamıyor ise dünya çapında, bilmedik toplulukların içinde nasıl gerçekleşebilecek?

Ayrıca, demokrasi bir kültür işidir ve hem Çin için hem de bazı başka topluluklar için bu kültürün henüz gelişmediğini iddia etmek bile mümkündür.

Şi Cinping diyor ki:

Uluslararası hukukun otoritesi ve ciddiyeti korunmalıdır. Özellikle büyük ülkeler, uluslararası hukukun üstünlüğünü savunma ve savunmada öncülük etmelidir.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  20 Ekim 2025 - Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesinde bir kargo uçağının, havalimanına inişi sırasında güvenlik aracına çarparak pistten çıktığı ve denize sürüklendiği bildirildi. Yerel polis biriminden yapılan açıklamaya göre, Dubai'den Hong Kong'a kargo seferi yapan Emirates Hava Yolları'na ait, ACT Airlines tarafından işletilen EK9788 sefer sayılı "Boeing 747" tipi uçak, Hong Kong Uluslararası Havalimanı'na inişte kaza yaptı. Uçağın iniş sırasında güvenlik aracına çarparak pistten çıktığı ve denize sürüklendiği kazada, güvenlik aracında bulunan iki havalimanı görevlisi yaşamını yitirdi. Açıklamada, ölenlerin 30 ve 41 yaşlarında iki erkek görevli olduğu, uçağın 4 kişilik mürettebatının ise tümünün kurtarıldığı belirtildi. Kaza sonrası havalimanının kuzey pisti geçici olarak hizmete kapatılırken, olayla ilgili soruşturmanın sürdüğü kaydedildi. (Chan Long Hei/AP)

• 2/30

  19 Ekim 2025 - Fransa'nın başkenti Paris'te polisler, soygun gerçekleştirilen Louvre Müzesi'nin önünde. Fransa İçişleri Bakanlığı, yerel saatle 09.30 civarında bir grup kişinin kırdıkları bir pencereden Fransız Kraliyet mücevherlerinin sergilendiği Apollo Galerisi'ne girdiğini açıkladı. İçişleri Bakanı Laurent Nuñez, hırsızların binaya girmek için dışarıdaki bir kamyona monte yük asansörü kullandıklarını, vitrinlerdeki mücevherleri çaldıktan sonra motosikletlerle uzaklaştıklarını söyledi. Nuñez, soygunun üç veya dört kişi tarafından gerçekleştirildiğini ve 7 dakika sürdüğünü belirtti. Soygunun ardından Louvre Müzesi'nin gün boyunca ziyarete kapalı olacağı duyuruldu. (Dimitar Dilkoff/AFP)

• 3/30

  18 Ekim 2025 - Bangladeş'in başkenti Dakka'daki Hazrat Shahjalal Uluslararası Havalimanı'nın kargo bölümünde çıkan yangın söndürülmeye çalışılıyor. Havalimanında bugün çıkan yangın, ana havalimanı terminalini etkilemedi ancak pistte yoğun duman bulutları görüldü. 37 itfaiye birimi yangına müdahale ederken, uçuşların askıya alındığı bildirildi. Yetkililer 4 kişinin hafif yaralandığını ve hastanede tedavi gördüğünü açıkladı. Yangına neyin yol açtığı henüz bilinmiyor. (Maruf Rahman / AFP)

• 4/30

  17 Ekim 2025 - Eski Kenya Başbakanı Raila Odinga'nın imzası haline gelen şapkası, cenaze töreni sırasında tabutunun üzerinde duruyor. Kenya siyasetinin en etkili isimlerinden Odinga, tedavi gördüğü Hindistan'da çarşamba günü 80 yaşında hayatını kaybetmişti. Dün muhalif siyasetçinin sevenlerinin, cenazenin halka açık sergilendiği stadyumun kapısını zorlamasının ardından güvenlik güçleri ateş açarak üç kişiyi öldürmüştü. Reuters'ın aktardığı üzere bugün Odinga için düzenlenen devlet cenazesinde çıkan izdiham nedeniyle en az 17 kişi tedavi görüyor. (Andrew Kasuku/AP)

• 5/30

  16 Ekim 2025 - Filistinliler, Gazze Şeridi'nin merkezindeki Deyr El Balah mahallesinde yemek sırasında. Birleşmiş Milletler, Gazze'de yürürlüğe giren ateşkese rağmen sınır kapılarından gelen insani yardımlar konusunda zorlandıklarını, daha fazla sınır kapısından daha fazla yardım akışını sağlayacak bir sisteme sahip olmayı dört gözle beklediklerini belirtti. Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, "Hareketlerimiz çok daha özgür ancak yolların durumu, molozlar vb. durumlar göz önüne alındığında fiziksel zorluklar devam ediyor" diye konuştu.(Abdel Kareem Hana/AP)

• 6/30

  15 Ekim 20205 - Kenya muhalefet lideri Raila Odinga'nın Hindistan'a yaptığı sağlık ziyareti sırasında 80 yaşında hayatını kaybetmesinin ardından Nairobi'nin Jacaranda mahallesi sokaklarında yas tutanlar Kenya bayrakları taşıdı. En son 2022'de olmak üzere 5 kez başarısız bir şekilde cumhurbaşkanlığı için yarışan Odinga, Kenya siyasetinin daimi muhalefet figürüydü. Son haftalarda Odinga'nın sağlığının kötüye gittiğiyle ilgili birtakım iddialar dolaşıyordu. Ancak hem ailesi hem de müttefikleri, Odinga'nın ağır hasta olduğu iddialarını reddediyordu. Yıllarca Kenya siyasetinin merkezinde bulunan Odinga, bir dönem başbakanlık koltuğuna oturdu. Özellikle batıdaki Luos ve başkent Nairobi'de tabanının desteğini hiç kaybetmeyen Odinga, zaman zaman eski düşmanlarıyla ittifaklar da kurdu. Rakipleriyle birlikte çalışabilme kabiliyeti nedeniyle Odinga'ya Luo dilinde "Agwambo" (gizemli kişi) lakabı takılmıştı. (Tony Karumba/AFP)

• 7/30

  14 Ekim 2025 - Madagaskar Cumhurbaşkanı Andry Rajoelina’nın ülkeyi terk etmesinin ardından ordu yönetime el koydu. Parlamentonun alt kanadı dışındaki tüm kurumların feshedildiği açıklandı. Madagaskar ordusunda görevli bir albayın, hükümet karşıtı “Z Kuşağı” protestocularına katılan askerlerle birlikte ayaklanma başlatmasının ardından ülkede yönetim değişti. Albay Michael Randrianirina, salı günü ulusal radyoda yaptığı açıklamada, "İktidarı devraldık" ifadelerini kullandı. Madagaskar'da son haftalarda elektrik ve su kesintilerine karşı başlayan gösteriler, kısa sürede Cumhurbaşkanı Rajoelina'nın istifasının talep edildiği hükümet karşıtı protestolara dönüşmüştü. (Luis Tato/AFP)

• 8/30

  13 Ekim 2025 - Gazze'de yürürlüğe giren ateşkes anlaşması dolayısıyla Mısır'ın Şarm el-Şeyh kentinde Şarm el-Şeyh Barış Zirvesi gerçekleştirildi. ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye, Katar ve Mısır'la birlikte Gazze'deki ateşkes anlaşmasına ilişkin bir niyet beyanı imzaladıktan sonra "Şimdi yeniden inşa zamanı" dedi. Trump, yeniden inşa sürecinin çatışmaların sonlandırılmasına kıyasla daha kolay bir süreç olacağını söyledi. (Saul Loeb/AFP)

• 9/30

  12 Ekim 2025 - Kamerun'da seçmenler, 7 yıl görevde kalacak cumhurbaşkanını seçmek için oy kullanmaya başladı. 7,8 milyon kayıtlı seçmenin olduğu ülkede 21 binden fazla sandık kuruldu. Dünyanın en yaşlı devlet başkanı olan 92 yaşındaki mevcut Cumhurbaşkanı Paul Biya'nın yanı sıra 11 adayın daha adı oy pusulasında yazıyor. 8. dönem için aday olduğunu açıklayan Paul Biya, 43 yıldır sürdürdüğü iktidarını devam ettirecek gibi görünüyor. 2008'de dönem sınırını kaldıran Biya, böl ve yönet taktiğini iyi uygulayan bir siyasetçi olarak biliniyor. Petrol ve kakao üretimiyle öne çıkan Kamerun'da işsizlik oranları yüksek ve ekonomik sıkıntılar yaşanıyor. Afrika kıtasının orta batısındaki Kamerun'un yolsuzluk, güvenlik ve ayrılıkçılık gibi ciddi sorunları da var. (Zohra Bensemra/Reuters)

• 10/30

  11 Ekim 2025 - Çin, Şantung eyaletinde yer alan Haiyang açıklarındaki bir fırlatma gemisinden Gravity-1 roketini fırlattı. Çin'in resmi haber ajansı Xinhua'nın aktardığı üzere, bugün Gravity-1'le birden fazla uydu fırlatıldı. Roket, taşıdığı geniş alanlı bir uydu ve iki deneysel uyduyu, yörüngede hedeflenen yerlere göndermeyi başardı. Dünyanın katı yakıtlı en büyük taşıma roketi olduğu iddia edilen Gravity-1, Ocak 2024'teki ilk uçuşundan sonra ikinci kez fırlatılmış oldu. (AFP)

• 11/30

  10 Ekim 2025 - Savaş sırasında İsrail'in emriyle Gazze'nin güneyine göç ettirilen Filistinliler, İsrail'le Hamas arasında ateşkesin yürürlüğe girmesinin ardından kuzeye dönmeye çalışıyor. İsrail hükümetinin bugün erken saatlerde ateşkesi onaylamasının ardından İsrail birlikleri bölgeden geri çekilmeye başladı. 7 Ekim 2023'te başlayan savaşın iki yılı geride kaldıktan sonra yapılan anlaşmanın ilk aşamasında, İsrail birlikleri geri çekildikten sonra Hamas'ın hayattaki 20 rehineyi 72 saat içinde serbest bırakması gerekiyor. İsrail ise hapishanelerinde uzun süredir tutuklu bulunan 250 Filistinliyi ve savaş sırasında yakalanan 1700 kişiyi serbest bırakacak. Gazze'ye her gün yüzlerce kamyonun yiyecek ve tıbbi yardım taşıması bekleniyor. (Mahmoud Issa/Reuters)

• 12/30

  9 Ekim 2025 - Gazze'de yeni bir ateşkes anlaşmasına varılmasının ardından Filistinliler, Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Deyr el-Belah'ta bulunan Şüheda el-Aksa hastanesinin önünde kutlama yaptı. İsrail ve Hamas, onbinlerce insanın ölümüne ve insani bir felakete yol açan savaşı sona erdirme yolunda önemli bir adım atarak, Gazze'de kalan rehinelerin serbest bırakılmasını öngören bir ateşkes anlaşması üzerinde uzlaştı. Anlaşmayı ABD Başkanı Donald Trump, sosyal medyadan yaptığı açıklamadan duyurdu. Ateşkes sürecine katkı yapan taraflara ve ülkelere de teşekkür eden Trump, "Bu tarihi ve benzeri görülmemiş olayın gerçekleşmesi için bizimle birlikte çalışan Katar, Mısır ve Türkiye'den arabuluculara teşekkür ediyoruz" ifadelerini kullandı. (Bashar Taleb/AFP)

• 13/30

  8 Ekim 2025 - Vietnam'ın Lang Son kentinde Matmo Tayfunu'nun neden olduğu sel nedeniyle That Khe'de bir köy sular altında kaldı. Vietnam'ın kuzeyinde Matmo Tayfunu'nun sel ve heyelanlara yol açması sonucu pazartesi gününden beri 8 kişinin hayatını kaybettiği, 5 kişininse arandığı bildirildi. Ülke basınında çıkan haberlere göre üç kişi heyelan, 4 kişi ani sel baskını, bir kişi de yıldırım düşmesi sonucu hayatını kaybetti. 15 bin 762 evin sular altında kaldığı, 402 evin ise hasar gördüğü aktarıldı. (Anh Tuc/AFP)

• 14/30

  7 Ekim 2025 - Yılın ilk "süper ayı", Pakistan'ın Karaçi kentindeki Frere Binası'nın arkasından yükseliyor. Süper ay, uydu yörüngesinde dönerken dolunayın Dünya'ya en yakın olduğu noktaya, yani yerberi noktasınya denk gelmesiyle ortaya çıkıyor. Bu da Ay'ın yılın en sönük halinden yüzde 30 daha parlak ve yüzde 14 daha büyük görünmesini sağlayabilir. Aslında çok nadir gerçekleşmeyen bu olay bu yıl kasım ve aralık ayında tekrar yaşanacak. Gökyüzü açık olduğu takdirde dünyadaki herkes özel ekipmana ihtiyaç duymadan süper ayı görebilir. (Akhtar Soomro/Reuters)

• 15/30

  6 Ekim 2025 - Gazze Şeridi'nin merkezindeki Bureij mülteci kampında, yıkılmış binaların yanında, yerinden edilmiş Filistinli çocuklar, yemek pişirmek için yakıt olarak kullanılabilecek eşyaları bulmak için çöp yığınlarını arıyor. İsrail'in iki yıldır yürüttüğü soykırımda 20 bin çocuğun hayatını kaybettiği düşünülüyor (Eyad Baba/AFP)

• 16/30

  5 Ekim 2025 - ABD Başkanı Donald Trump, Oregon eyaletinde yer alan Portland kentindeki Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza Dairesi (ICE) tesislerini korumak için asker göndermeye çalışırken göstericiler eylemlerini sürdürüyor. Washington yönetimi, göçmenlik politikalarına karşı yapılan protestoları kontrol altına almak için yaklaşık 200 Ulusal Muhafız görevlendirme kararı aldı. Ancak sonrasında ABD Bölge Yargıcı Karin Immergut, federal güçlerin Portland'a konuşlandırılmasının Oregon'un egemenliğine zarar verebileceğine karar verdi. Immergut, eyalet ve şehir yönetimleri tarafından açılan dava kapsamında verdiği kararla Trump'ın hamlesini geçici olarak engelledi. (John Rudoff/Reuters)

• 17/30

  4 Ekim 2025 - Sanae Takaiçi, Japonya'nın başkenti Tokyo'da, iktidardaki Liberal Demokrat Parti'nin bugün düzenlediği liderlik seçimlerinde galip geldi. Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun geçen ay istifa etmesinin ardından bugün düzenlenen seçimi kazanan eski Ekonomik Güvenlik Bakanı Sanae Takaiçi, ülkenin ilk kadın başbakanı olma yolunda. Ekim ortasında yapılacak olağanüstü parlamento oturumunda Takaiçi'nin koalisyon hükümetinin başbakanı olarak atanması bekleniyor. 64 yaşındaki Takaiçi, partinin sağcı kanadında yer alıyor. Başbakanlık koltuğuna oturduğunda artan fiyatlardan öfkelenen ve göçmen politikalarından dolayı muhalefete yakınlaşan halkın güvenini yeniden kazanması gerekiyor. (Kyodo News/AP)

• 18/30

  3 Ekim 2025 - Birleşik Krallık'ın (BK) Manchester kentindeki bir sinagoga dün düzenlenen saldırının ardından adli tıp görevlileri ibadethanenin önünde inceleme yapıyor. Yahudilerin en kutsal günü Yom Kippur'da, bir adamın Heaton Park İbrani Cemaati Sinagogu önündeki kalabalığın üzerine araba sürmesi ve ardından insanları bıçaklaması sonucu iki Yahudi erkek öldürüldü. Polis bugün yaptığı açıklamada, bir ölen ve bir yaralanan kişinin, katili hedef alan memurlar tarafından vurulmuş olabileceğini söyledi. Üzerinde patlayıcı bulunan bir yelek giydiği düşünülen şüpheli de olay yerinde polisler tarafından öldürüldü. Yetkililer olayı terör saldırısı olarak nitenlendirdiklerini açıklarken, BK Başbakanı Keir Starmer, ülkenin antisemitik nefreti yenmesi gerektiğini söyleyerek Yahudi halkını korumak için elinden gelen "her şeyi" yapacağına söz verdi. (Phil Noble/Reuters)

• 19/30

  2 Ekim 2025 - Turuncu can yelekleri giymiş aktivistler, İsrail donanması askerlerinin Gazze kıyılarına yaklaşırken müdahale ettiği Sumud filosu teknesinde oturuyor. İsrail donanması, Gazze'deki ablukayı kırarak bölgeye yardım götürmeye çalışan ve yaklaşık 45 gemiden oluşan uluslararası Küresel Sumud Filosu'nun neredeyse bütün araçlarına müdahale etti. Küresel Sumud Filosu, yaklaşık 443 gönüllünün gözaltına alındığını, bazılarının karaya çıkarılmadan önce büyük bir kargo gemisine transfer edildiğini bildirdi. Gözaltına alınanlar arasında 24 Türkiye vatandaşı ve çevre aktivisti Greta Thunberg de var (Leo Correa/AP)

• 20/30

  1 Ekim 2025 - ABD'nin başkenti Washington'da Ulusal Arşiv'in önüne "Kapalı" yazısı asıldı. ABD'de federal hükümet, Kongre'nin geçici bütçe tasarısını onaylayamaması nedeniyle kapandı. Ülkede salı gece yarısı itibarıyla 2025 mali yılı sona ererken, federal hükümete finansman sağlayacak bütçe üzerinde anlaşmaya varılamadı. ABD yasalarına göre Kongre, 1 Ekim'de başlayıp 30 Eylül'de sona eren mali yıl için bütçeyi onaylayamazsa, bu aranın geçici bütçelerle kapatılması gerekiyor. Bu geçici bütçenin de kabul edilememesi halinde federal hükümet, harcama yetkisini kaybederek temel hizmetler dışındaki tüm faaliyetlerine ara vermek durumunda kalıyor. (Julia Demaree Nikhinson/AP)

• 21/30

  30 Eylül 2025 - Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta Birleşmiş Milletler Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) tarafından işletilen okulda, çatışmalar nedeniyle yerlerinden edilenler için kurulan derme çatma kampta bir çocuk. Hamas, Donald Trump'ın Gazze planını gözden geçirirken İsrail Başbakanı, ABD Başkanı'na destek vermesinin ardından ordunun bölgenin büyük bölümünde kalacağını söyledi. Plan, ateşkes, Hamas'ın 72 saat içinde rehineleri serbest bırakması, Hamas'ın silahsızlandırılması ve İsrail'in Gazze'den kademeli olarak çekilmesinin ardından savaş sonrası Trump'ın başkanlığında bir geçiş dönemi otoritesinin kurulmasını öngörüyor. (Omar Al-Qattaa/AFP)

• 22/30

  29 Eylül 2025 - Bualoi tayfununun Nghe An eyaletinde karaya çıkmasının ardından hasar gören Cua Lo plajından bir görünüm. Bualoi Tayfunu Vietnam kıyılarını yerle bir ederek 8 kişinin ölümüne ve 17 kişinin kaybolmasına neden oldu. Şiddetli rüzgar ve yağmur evlere zarar verdi, elektrikleri kesti ve fırtına başkent Laos'a doğru ilerlerken gücünü kaybetmeden önce yolları sular altında bıraktı. Ulusal hava durumu ajansı, Bualoi'nin bugün erken saatlerde karaya çıkmadan önce ülkenin kuzey orta kıyı şeridi boyunca ilerlediğini ve 8 metrelik dalgalara neden olduğunu duyurdu. Hükümetin afet yönetim ajansı, dev dalgaların Quang Tri eyaleti açıklarında iki balıkçı teknesine çarpmasının ardından 17 balıkçının kaybolduğunu, bir başka balıkçı teknesinin ise fırtına sırasında irtibatını kaybettiğini açıkladı. (Thai An/AFP)

• 23/30

  28 Eylül 2025 - Ducati Lenovo'nun İspanyol sürücüsü Marc Marquez, MotoGP Japonya Grand Prix'sinde şampiyonluğunu ilan etti. Yarışı takım arkadaşı Pecco Bagnaia'nın gerisinde ikinci sırada tamamlayan Marc Marquez'in şampiyonluğu alabilmesi için kardeşi Alex'in sadece 7 puan önünde damalı bayrağı görmesi veya en az ikinci olması gerekiyordu. Alex Marquez, 8. sıradan başladığı yarışta sıralamasını çok yükseltemedi. Damalı bayrağı 6. sıradan gördü. Ve böylece Marc Marquez, 7. kez MotoGP şampiyonu ve 9. kez dünya şampiyonu oldu. İspanyol pilot, en son 2019'da 6. unvanını almıştı. 6 senedir hayalini kurduğu şampiyonluğa 2184 gün sonra 126. podyumuna çıkarak kavuşan Marquez, bir zamanlar rakibi olduğu modern MotoGP döneminin efsanelerinden Valentino Rossi'nin 7 MotoGP şampiyonluğuna yetişti. (Kim Kyung-Hoon/Reuters)

• 24/30

  27 Eylül 2025 - Birleşik Krallık'ın Liverpool kentinde düzenlenen İşçi Partisi Konferansı öncesinde St George’s Plateau önünde toplanan göstericiler, Gazze'deki insani duruma dikkat çekmek için yürüyüş gerçekleştirdi. Eylemciler, iktidardaki partinin lideri olan Başbakan Keir Starmer'ı "Ellerinde kan var" ifadesiyle eleştirdi ve Londra yönetiminin Filistin için daha fazla adım atması gerektiğini söyledi. “Gazze’ye ambargo son bulsun” ve “Silah satışına hayır” gibi sloganlarla hükümet politikaları protesto edildi. (Oli Scarff/AFP)

• 25/30

  26 Eylül 2025 - Önde gelen çiftçi sendikalarından FNSEA'nın çağrısına uyan Fransız çiftçiler, cuma sabahı başkent Paris'e yaklaşık 20 kilometre mesafedeki Versay kent merkezinde toplandı. Eylemciler traktörleriyle tarihi Versay Sarayı'nın önüne kadar geldi ve haksız rekabete yol açacağı iddia edilen AB-MERCOSUR anlaşmasından vazgeçilmesini istedi. "Çiftçi isyanı Versay'da yeniden başlıyor" yazılı afiş açan çiftçiler, traktörleriyle kentte konvoy oluşturdu. Eylemciler, Güney Amerika ürünlerinin yerli mahsuller karşısında haksız rekabete yol açacağını savunuyor. (Geoffroy Van der Hasselt/AFP)

• 26/30

  25 Eylül 2025 - Eski Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy "Libya davası"nda suç örgütü kurmaktan suçlu bulundu. Eski Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, yolsuzluk dahil dört farklı suçtan yargılandığı "Libya davası"nda suç örgütü kurmaktan mahkum edildi. Fransa'da 2007-2012 yıllarında cumhurbaşkanı olan Sarkozy'nin, "2007'de cumhurbaşkanı seçim kampanyasını yürütmek için o zamanki Libya lideri Muammer Kaddafi'den yasadışı maddi destek aldığı" ileri sürülüyor. Sarkozy'nin 2006 sonuyla 2007 başında seçim kampanyasında Libya yönetiminden 50 milyon euro aldığı iddia ediliyor. İddiaların ardından 2013'te olayla ilgili ön soruşturma açılmıştı. Sarkozy, 21 Mart 2018'de Paris'te gözaltına alınmış, ardından hakkında "seçim kampanyasına yasadışı finansman sağlamak, yolsuzluk yapmak ve Libya kamu fonlarını gizlemek" suçlamasıyla soruşturma başlatılmıştı. (Julien De Rosa/AFP)

• 27/30

  24 Eylül 2025 - Güney Sudan muhalefet lideri ve eski cumhurbaşkanı yardımcısı Riek Machar, Juba'daki Özgürlük Salonu'nda görülen davasının üçüncü duruşmasında sanık sandalyesinde. Machar ve 7 kişi, vatana ihanetin yanı sıra insanlığa karşı suçlar, cinayet, komplo, terörizm, kamu malına ve askeri varlıklara zarar verme suçlamalarıyla da karşı karşıya. Başkent Juba'da özel bir mahkeme tarafından yürütülen duruşma ulusal televizyonda yayımlandı. Açılış konuşmasında, Machar'ın avukatı, yargı yetkisi olmayan "yetkisiz bir mahkeme" olarak nitelendirdiği bir mahkeme tarafından yargılanmasına karşı çıktı. Savunma, Machar'ın cezai olarak yargılanmasının, yaklaşık 400 bin kişinin ölümüne neden olan iç savaşı sona erdirmek için Machar ve Kiir arasında 2018'de imzalanan barış anlaşmasının ruhuna zarar vereceğini savundu. Bu anlaşma, Machar'ın birinci başkan yardımcısı olarak görev yaptığı geçiş hükümetinin temelini oluşturuyor. (Peter Louis Gume/AFP)

• 28/30

  23 Eylül 2025 - İşçiler, Hong Kong'da meydana gelecek Süper Tayfun Ragasa'ya hazırlık olarak güvence altına alınan Çinli sanatçı Ren Zhe'nin "Bulutların Üzerinde" adlı heykelinin yanındaki alanı temizliyor. Yetkililer Süper Tayfun Ragasa'nın şehrin yakın tarihindeki en yıkıcı şiddette olacağı konusunda uyarıda bulunurken, finans merkezine çarpması beklenen tayfun nedeniyle okulları tatil edildi. Hong Kong Gözlemevi, tayfunun merkezinin şehrin 420 kilometre açığına kadar yaklaştığını, fırtına alarmı seviyesinin bugün itibarıyla 3'ten 8'e yükseltildiğini duyurdu. Tayfun nedeniyle, şehirden uzakta ve çevre adalarda bulunan vatandaşlara derhal dönüş yolculuklarına başlamaları tavsiye edilirken bu akşamdan itibaren 700'den fazla uçuşun iptal edileceği belirtildi.Pasifik Okyanusu'nda oluşan yılın ilk "süper tayfunu" Ragasa'nın ilerlediği güzergahta, Filipinler, Tayvan, Hong Kong, Makau ve Çin ana karasında fırtına ve acil durum uyarıları yapılmıştı. (Dale De La Rey/AFP)

• 29/30

  22 Eylül 2025 - Birleşik Krallık'taki Filistin Misyonu Büyükelçisi Husam S. Zomlot, Londra'daki Filistin Misyonu'nda düzenlenen törende Filistin bayrağını göndere çekti. Kanada Başbakanı Carney, Avustralya Başbakanı Albanese, İngiltere Başbakanı Starmer ve Portekiz Dışişleri Bakanı Rangel, Filistin Devleti'ni resmen tanıdıklarını duyurdu. Starmer, X'te paylaştığı yaklaşık 6,5 dakikalık videoda, "Ortadoğu'da dehşet büyürken iki devletli çözüm ve barış umudunu canlı tutmak için çalışıyoruz" dedi. Barış ve iki devletli çözümün "güvenli ve barış içinde bir İsrail'le yaşayabilir bir Filistin'e" işaret ettiğini kaydeden Starmer, "Şu an ikisi de yok. İsrailli ve Filistinli sade vatandaşlar şiddet ve acıdan uzak, barış içinde yaşamayı hak ediyor. diye konuştu. (Frank Augstein/AP)

• 30/30

  21 Eylül 2025 - Formula 1 Azerbaycan Grand Prix'sinde zaferin adı Max Verstappen. Red Bull'un Hollandalı yıldızı pole pozisyonunda başladığı yarışı kazanırken, Mercedes'in Britanyalı pilotu George Russell ikinci, Williams'tan Carlos Sainz ise üçüncü oldu. Pilotlar şampiyonası lideri Oscar Piastri ilk turda yaptığı kaza sonucu yarış dışı kalırken, en yakın rakibi ve McLaren'dan takım arkadaşı Lando Norris ise ancak 8. sırayı alabildi. McLaren'ın takımlar şampiyonu olmasına kesin gözüyle bakılan sezonda bu sonuçlarla şampiyonluk yarışı iyice kızıştı ve yarış severler son 4 yılın şampiyonu Max Verstappen'den bir geri dönüş bekliyor. Sezonun bitmesine 7 yarış kala son durum şöyle: 1. Oscar Piastri (McLaren) – 324 puan 2. Lando Norris (McLaren) – 299 puan 3. Max Verstappen (Red Bull) – 255 puan (Lisi Niesner/Reuters)

Uluslararası düzen; güçlünün düzeni!

Güç Çin'de olunca, mesela tüm dünyada çoğunlukla (ABD doları yerine) yuan kullanılıyor olduğunda, Çin yuanı ne tür bir sistemle yönetecek?

Böylesi bir şartta güç Çin'de olmayacak, mesela Papua Yeni Gine Merkez Bankası'ndan mı olacak?

Enflasyon yüzde kaç artacak, faiz oranları nasıl gelişecek?

Veya küresel çapta Çin silahları satın alındığında işler yolunda mı olacak?

Yönetmek deyince sadece BM içinde el kaldırmaya mı bakılacak?

Eğer böyle olacak ise halen Çin BM'de neden çekimser oy veriyor? 

İlkeler ve hukuk bugün de var. Ama neden uygulanmıyor?

Çin kalkınmasını tamamlayana kadar, etliye sütlüye karışmamakla, insanlığın hukukuna dair çok iyi bir iş mi yapmış oluyor?

Bu adil mi? Mesela Gazze'de durum malum. Çin, bugüne dek İsrail aleyhine kaç kelime sarf etti?

Ama İran ve Rusya başkanları ile birlikteler. Onlarla stratejik ortaklık anlaşması yapmayı Çin kendi politik çıkarıyla tarif edebiliyor. Bu adil mi?

Şi Cinping diyor ki:

Çok taraflılık, mevcut uluslararası sistemin ve uluslararası düzenin temel kavramıdır. Ortak fayda için kapsamlı istişare ve ortak katkı ilkesi korunmalıdır. Küresel meseleler herkes tarafından kararlaştırılmalı, yönetişim sistemi herkes tarafından inşa edilmeli ve yönetişimin sonuçları herkes tarafından paylaşılmalıdır. Tek taraflılık uygulamaları reddedilmelidir.

Doğru, tek taraflılık reddedilmelidir.

Bir küresel mesele olan Paris Aklim Anlaşması gibi bir meselede, mesela Çin ve Hindistan anlaşmaya uymayacağım dedi.

ABD baktı, ben neden buna uyuyorum dedi ve anlaşmadan çıktı mı? Evet.

Oldu mu şimdi? Burada Çin ve Hindistan'ın gerekçesi neydi?

Batı gelişti, şimdi kısıtlama ve yükümlülük getiriliyor ve bu demek oluyor ki bizim kalkınmamızın önüne geçilmek isteniyor.

Bu bir çelişkili açıklama bile olamaz, kurnazlıktan öte bir şey değildir.

Hem insanlığın gözünün içine baka baka bunları ileri süreceksiniz!..

Şi Cinping diyor ki:

Küresel yönetişim sistemi, yaygın olarak desteklenip etkili olabilmek için insanların ihtiyaçlarını karşılamalı ve istikrarlı bir geleceğe olan güven ve inançlarını sürekli olarak beslemelidir. Hızlandırılmış ortak kalkınma yoluyla tüm ülkelerdeki halklar arasında daha büyük bir tatmin duygusu, insanlığın ortak zorluklarına daha etkili yanıtlar yoluyla daha büyük bir güvenlik duygusu ve farklı ülkelerin ve toplulukların ortak çıkarlarını ilerletmek yoluyla daha büyük bir refah duygusu yaratmak için reformlar yoluyla iyileştirme arayışında olmalıdır.

Mesela salgın hastalıklar omasın ve hızlıca gerekenler küresel çapta yapılabilsin, değil mi?

Kovid-19 süreci değil Çin için, tüm insanlık için bir sınavdı. Başka bir şey söylemeyeceğim.

Küresel Yönetişim Girişimi; Küresel Kalkınma, Küresel Güvenlik ve Küresel Medeniyet Girişimi başlıklarını içermektedir.

Sahi bunlar neden "küresel"?

Bunların hepsi BM'de var ve Çin halen sistemin 5 "daimî" üyesinden birisidir, diğeri de Rusya'dır.

Kimi kime şikâyet ediyor dersiniz?

Derdi İngiliz, Fransız veya Amerikalı ise unutmamak gerekir, Mao ve Nixon'dan bu yana Çin, Batı sermayesinin ve küresel liberallerin üstüne, ortaklığıyla bir "devlet kapitalizmi" kurdu ve bugüne böyle geldi.

Şimdi vites mi arttırmak istiyor?

Şi Cinping diyor ki:

Uluslararası finansal mimari, yapay zekâ, siber uzay, iklim değişikliği, ticaret ve uzay gibi yönetişimin acil ihtiyaç duyulduğu ve arzının yetersiz olduğu alanlara öncelik verilecek ve BM'nin otoritesi ve merkezi rolü kararlılıkla savunulacak ve BM'nin Gelecek Paktı'nın uygulanmasında desteklenmesi sağlanacaktır. Bu alanlarda mutabakat sağlamak, sonuçları belirlemek ve erken hasat elde etmek için iletişimi ve iş birliğini artırmak istiyoruz.

Anlaşılan Çin bu alanlarda bir hayli ilerledi ve "yönetelim" demeye başladı!.. 

Tamam öyleyse, siber uzayda biz ne yapabiliriz?

Bize imkân verecek misiniz, bildiklerinizi paylaşacak mısınız?

İklim konusuna değindim.

Türkiye'nin daha önceden BM için bir eleştirisi oldu, "Dünya beşten büyüktür" şeklinde.

Bu halen geçerli bir eleştiridir. Türkiye, ABD'yi eleştirdiği gibi, aynı zamanda Çin'i de eleştirmiş olmaktadır. 

Fakat bu kez görüldü ki Çin, BM'yi eleştirmekle kalmamış, bir de öneri paketi sunmuş halde.

Bizden ne bekliyor?

Hemen Çin'e bunun için başvurup kayıt mı yaptırmalıyız?

^{1.  Metnin tamamı için bakınız: Concept Paper on the Global Governance Initiative  Updated: SEPTEMBER 01, 2025 23:53, Erişim: https://www.mfa.gov.cn/eng/xw/wjbxw/202509/t20250901_11699912.html} 

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.