Rusya'nın 24 Şubat 2022'de başlattığı tam ölçekli işgal, yalnızca bir bölgesel savaş değil, Soğuk Savaş sonrası liberal hegemonya projesinin stratejik iflasının ilanıdır. 

Bu makale savaşı, Putin'in 25 yıllık sistematik hazırlığı, Batı'nın stratejik körlüğü ve 2025 itibarıyla ortaya çıkan yeni güç dengesi bağlamında eleştirel bir biçimde analiz etmektedir.

Ayrıca bu analiz, Gürsel Tokmakoğlu'nun 2022-2025 yılları arasında Independent Türkçe, Politik Merkez ve televizyon programlarındaki değerlendirmelerine dayandırılmış detaylarla da zenginleştirilmiştir.

Bu noktadaki amaç, ileri sürülen fikirlerin derlenmesi ve bir bütün halinde referanslarıyla birlikte topluca kayda geçirilmesidir.

Analiz içinde geçen konular strateji, harekât, savaş, askeri, politik gibi alanlardadır.

Bu yorumlar erken dönemden itibaren yapılmış (2022), öngörü gücünün 2025 gerçekliğiyle yüksek oranda uyumlu olduğu ortaya çıkmıştır.

Özellikle burada, nükleer tehdit dinamikleri üzerine analizler, Rusya'nın stratejik caydırıcılığı, savaşın uzama evresinde belirleyici rol oynaması hususları vurgulamaktadır.

Putin'in stratejik sabrı ve Batı'nın stratejik oyunu

Putin'in 2000'den beri uyguladığı strateji, klasik realist bir "güç birikim ve fırsat penceresi" modelidir. 

2008 Gürcistan, 2014 Kırım ve 2015 Suriye müdahaleleri, her seferinde aynı testi tekrarladı: Batı, kırmızı çizgiler çiziyor ama bunları savunacak irade ve kapasiteye sahip değil. 

John Mearsheimer'in 2014'te uyardığı "Why the Ukraine Crisis Is the West's Fault" makalesi, liberal hegemonyanın Rusya'yı köşeye sıkıştırarak kendi felaketini hazırladığını doğru tespit etmişti; ancak Batı bu uyarıyı "Rus propagandası" diye etiketleyerek görmezden geldi (Mearsheimer, 2014).

2014 Kırım ilhakı sonrası uygulanan yaptırımlar, Rus ekonomisini yüzde 2-3 daraltabildi ama elitlerin Batı'daki varlıklarına dokunulamadı.

Bu, Kremlin'e kritik mesajı verdi: "Batı blöf yapıyor, maliyet kabul edilebilir."

2022 işgali bu öğrenilmiş dersin doğrudan sonucudur.

Henüz savaşın başladığı 24 Şubat 2022 sabahı, harekâtın "2014'ten beri devam eden bir savaşın açık evresi" olduğu ve Rusya'nın "toplam kazanç stratejisi" (total gain strategy) izlediği ortaya çıkmıştı (Tokmakoğlu, TV programı). 

Bu tespit, Kremlin'in 2022 harekâtını Kırım-Donbas hattını tamamlayıcı bir adım olarak gördüğü yönündeki analizlerle uyumlu haldeydi.

Bu strateji, nükleer caydırıcılıkla desteklenerek, Rusya'nın jeopolitik kuşatmaya karşı "stratejik derinlik" oluşturmasını sağlamıştı; örneğin, Kırım'ın ilhakı, Karadeniz'deki nükleer denizaltı üslerini güçlendirerek NATO genişlemesine karşı bir tampon işlevi görmüştü (Tokmakoğlu, Politik Merkez, 2022).

2022 işgalinin askeri ve siyasi fiyaskosu

Rusya'nın "3 günde Kiev" planı, tarihin en kötü istihbarat ve operasyonel planlama örneklerinden biri olarak kayıtlara geçti.

Gerasimov Doktrini'nin kâğıt üzerinde kaldığı, Wagner gibi paralı askerlerin ve Rosgvardiya'nın düzenli orduyla koordinasyon sağlayamadığı anlaşıldı (Kofman, 2022). 

Nisan 2022'de Kiev'den çekilme, stratejik ve taktik bir geri çekilme değil, Rus Genelkurmayı'nın savaş hedeflerini radikal biçimde aşağı çekmek zorunda kalmasının itirafıydı. 

2023-2025 arası "yıpratma savaşı" ise Rusya'nın artık "zafer" değil, "kabul edilebilir çıkmaz" peşinde olduğunu göstermekteydi.

İşgal edilen yüzde 18-20 toprak, 1914 tipi siper savaşıyla savunulmaktaydı. 

Bu ilk bakışta bir büyük gücün karşılaşmaması gereken tablo gibi görünüyorken, yine de amacı karşılayabileceği nedenle, potansiyel imkanları kullanarak yönetilebilir halde sonuçlar doğurmaya yetebilen konulardı. 

Rusya'nın başlangıçtaki operasyonel tasarımı, geleneksel Rus/Sovyet harp prensiplerine büyük ölçüde aykırı düşmüştü.

Tokmakoğlu'nun 24 Mart 2022 tarihli "Harp Prensipleri Yönüyle Ukrayna-Rusya Harekât Değerlendirmesi" başlıklı yazısında (Politik Merkez) vurguladığı temel hatalar şunlardı:

• Çok eksenli eşzamanlı taarruz (Kiev, Harkov, Herson, Mariupol); lojistik hatların aşırı gerilmesi.
• Hava üstünlüğü sağlanmadan geniş ölçekli mekanize taarruz; mekanize birliklerden yüksek kayıp verilmesi.
• Yetersiz istihbarat ve hedef analizi; sivil altyapı ile askerî hedeflerin ayrıştırılamaması.
• Siyasi hedeflerin (rejim değişikliği) askerî hedeflerle uyumsuzluğu; Clausewitz'in "savaş siyasetin devamıdır" ilkesinin ihlali.

Bu hatalar, Nisan 2022'de Kiev yönünden çekilmeyi zorunlu kılmış ve Rusya'yı hedeflerini radikal biçimde daraltmaya (Donbas ve Karadeniz kıyı şeridi) yöneltmişti.

Bu öngörü isabet kaydederek, harekât 2023'ten itibaren "yıpratma savaşı" karakterine bürünmüş, 2024-2025 döneminde ise "temassız savaş" evresine geçmişti.

Savaş, ilk haftalarından itibaren Rusya'nın harekât tasarımı, Rus/Sovyet askerî doktrinine ve evrensel harp prensiplerine aykırı gerçekleşmiş, sistematik biçimde eleştirilebilir görüşmüştü (Tokmakoğlu, 24 Şubat - 31 Mart 2022 arası A Haber, CNN Türk ve 24 Mart 2022 tarihli Politik Merkez yazısı). 

Bu yönde kullanılan ve 2025 itibarıyla tamamen doğrulanan dokuz klasik prensip üzerindeki değerlendirme tablosu şu şekilde oldu:
 

24 Mart 2022'de kurulan kritik sonuç cümle şöyleydi:

Rusya, kendi harp prensiplerine ters bir harekât başlattığı için ya çok ağır bedel ödeyecek ya da siyasi hedeflerini dramatik biçimde aşağı çekmek zorunda kalacak. Şu anda her ikisi birden gerçekleşiyor.

2025 itibarıyla kesin sonuç alındığından söz edilebilir mi? Rusya, başlangıçtaki maksimalist hedeflerden (tüm Ukrayna'nın işgali, rejim değişikliği) vazgeçmiş; işgal ettiği toprakları yüzde 18-20 bandına sabitlemiş; bir milyon civarında zayiat (ölü, yaralı, firar) vermiş; askerî reform sürecine (2023-2025) girmiş ve "temassız savaş" (drone, glide-bomb, uzun menzil topçu) doktrinine geçmiş; siyasi hedeflerini "Kırım, kara koridoru, Ukrayna'nın NATO dışı kalması" şeklinde yeniden tanımlamıştı.

Savaş başlar başlamaz, 2022'de yapılan bu harp prensipleri analiz, savaşın tüm seyrini doğru öngören en tutarlı çerçevelerden biri olarak kalmıştı.

Sonuç: 2022 hızlı ilerleme; 2023 karşı taarruz başarısızlığı; 2024-2025 donmuş çatışma.

Nükleer tehdit dinamikleri ve stratejik caydırıcılık konusuna bakalım.

Rusya-Ukrayna Savaşı'nın uzamış evresi, nükleer boyutun belirleyici bir unsur haline gelmesini sağlamıştı.

Bu dinamikler, Rusya'nın konvansiyonel zayıflıklarını telafi eden stratejik nükleer üstünlük olarak çerçevelemişti.

"Dünya Savaşı Problematiği" başlıklı yazıda da ifade edildiği gibi, savaşın uzaması veya Rusya aleyhine ortaya çıkan gelişmeler (örneğin, Ukrayna'nın ATACMS füzeleriyle Rus topraklarını vurması), Putin ve Moskova elitlerinin nükleer silah kullanımını ima eden söylemlerindeki artış olarak kendini göstermişti.

Bu tehditler, "taktik nükleer" (kısa menzilli, cephe odaklı) ve "stratejik nükleer" (kıtasal yıkım kapasiteli) ayrımını içermekte olup, Batı'yı doğrudan müdahaleden caydırmakta etkiliydi, yapılan değerlendirme bu tür somut sonuçlar vermişti (Tokmakoğlu, Independent Türkçe, Ağustos 2025).

"Yeni Nesil Savaşlar" başlıklı yazıdaki analizde görülebildiği üzere, Rusya'nın jeopolitik gücü ile nükleer güç ayrımı kritikti: Sahadaki konvansiyonel yıpranma (örneğin, drone kayıpları) ne kadar belirgin olursa olsun, nükleer caydırıcılık (yaklaşık 6.000  binsavaş başlığı, MIRV teknolojisi) Rusya'yı "kabul edilebilir çıkmaz" pozisyonunda tutmaktaydı (Tokmakoğlu, IndyTurk, Haziran 2025).

Bu, NATO'nun 5. maddeyi tetikleyecek doğrudan çatışmadan kaçınmasını açıklamaktaydı.

Örneğin, 2025'te artan Rus nükleer tatbikatları, Avrupa'yı savunma harcamalarını yüzde 3+ GSYİH seviyesine çıkarmaya zorlamıştı. 

"Ukrayna Barışı Ama Nasıl?" başlıklı yazıda açıklandığı üzere, Trump-Putin görüşmelerinin nükleer silahsızlanma müzakerelerini (örneğin, START uzatımı) içerdiğini öngörülmüş; bu, ABD'nin Rusya'yı Çin bloğundan uzak tutma stratejisinin bir parçası olarak gerçekleşmişti (Tokmakoğlu, Şubat 2025).

Ayrıca bir erken analizde, nükleer hesapların "canlı katliamı" olarak nitelendirilmesi, Soğuk Savaş mirasının devamı olarak, Kırım'ın stratejik önemini vurgular mahiyetteydi (Tokmakoğlu, Politik Merkez, 2022): Nükleer denizaltı üsleri, Pasifik-Atlantik dengesinde Rusya'yı vazgeçilmez kılar.

Yaşananların sahaya yansıması öngörüldüğü gibidir, 2025 sonu itibarıyla, nükleer tehdit söylemleri "donmuş çatışma"yı pekiştirmiş; Rusya'nın taktik nükleer kullanım eşiği (örneğin, Harkov çevresi), Ukrayna'yı toprak tavizlerine razı etmişti.

Nelerin ortaya çıktığını özetleyelim.

Batı'nın ikiyüzlülüğü ve liberal düzenin çöküş noktaları

Batı'nın tepkisi 3 temel çelişkiden besleniyor:

1. Ahlaki retorik ile stratejik kayıtsızlık çelişkisi
- "Kurallara dayalı düzen" söylemi eşliğinde Ukrayna'ya verilen destek, hiçbir zaman NATO'nun 5. madde kapsamına sokulacak kadar ciddi olmadı. NATO, Ukrayna'yı "de facto" değil, "de jure" üyesi yapmamak için bilinçli olarak belirsizliği korudu. Sonuç: Ukrayna, Batı silahlarıyla Rusya'yla savaşıyor, ama Batı'nın güvenliği riske girmiyor. Bu, en saf haliyle "vekâlet savaşı"dır.
    
2. Yaptırımların seçkinci karakteri
- 2022'de ilan edilen "Rus ekonomisini çökertme" hedefi, 2025'te açıkça başarısız oldu. Rusya 2023'te yüzde 3,6, 2024'te yüzde 3,2 büyüdü (IMF, 2025). Yaptırımlar, Rus halkını değil, Avrupa'nın kendi sanayisini (özellikle Almanya) cezalandırdı. LNG ve boru hattı dışı petrol ticaretinin devam etmesi, yaptırımların politik bir tiyatro olduğunu kanıtladı.
    
3. Enerji ve finansal silahların bumerang etkisi
- ABD, Avrupa'yı Rus gazından kopararak kendi LNG'sini dayattı ve Avrupa'nın enerji faturasını kalıcı olarak artırdı. Aynı anda SWIFT'ten çıkarma gibi adımlar, Çin ve Hindistan'la birlikte BRICS'in alternatif ödeme sistemlerini hızlandırdı. Batı, kendi finansal hegemonyasını bizzat aşındırdı.

İşin gerçeği, Rusya jeopolitik ve stratejik potansiyeliyle bir başat güçtü.

Rusya ile uğraşmak demek, yeni bir dünya savaşı demek olacaktı.

Batı veya NATO, bunu bilmiyor olabilir miydi?

Belki de bundan dolayı farklı tutumlar sergilemeyi seçiyordu, oyalamak, kandırmak gibi.

Rus sınırlarına yakın alanlardaki Rus müdahaleleri ciddi sonuçlar doğurmaya devam ediyordu, NATO ülkeleri buralarda temkinli olmak zorunda kalıyordu. 

Atlantik tarafındakiler, yıpratmak ve NATO genişlemesini başka alanlarda gerçekleştirmek varken, neden Ukrayna ile aynı cephede olsun?

2025 barış süreci: Kim kazandı, kim kaybetti?

Aralık 2025 itibarıyla şekillenmeye başlayan ateşkes/barış anlaşması şu tabloyu ortaya koyuyor:

• Rusya: Kırım ve kara koridorunun elde tutulması kazanım. NATO genişlemesinin yavaşlaması hedeflendiyse de Ukrayna alanında bu tür bir başarıdan söz edilebilir; ancak İsveç ve Finlandiya Rusya için sürpriz gelişmeler oldu. 1 milyon civarında zayiat, ekonomik izolasyon, teknolojik gerileme söz konusu oldu, bunlar eksi haneye yazıldı.
   
• ABD: Rusya'yı Çin'den uzaklaştırma şansı ve Avrupa'yı yeniden silahlandırmak için elverişli şartlar doğdu. Buna karşılık, liberal düzenin prestij kaybı ortaya çıktı, dolar hegemonyasında çatlaklar görüldü.
   
• Avrupa: Savunma harcamalarında kalıcı artış (yüzde 2'den yüzde 3+ GSYİH) söz konusu oldu. Enerji bağımsızlığının kaybı ciddi bir sonuç. Alman sanayisinin rekabet gücünde gerilemesi görüldü.
   
• Ukrayna: Bağımsız devlet olarak varlığını sürdürmesi bir kazanım olarak görülebilir. Fakat bunun bedelinde ne ödemek zorunda? Toprak ve nüfusun yüzde 20'sinin kaybı, demografik çölleşme!
   
• Çin: Batı ile Rusya'nın birbirini yıpratması işine yaradı.

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  4 Aralık 2025 - Endonezya'nın Batı Sumatra eyaletindeki Palembayan kentinde yaşanan ölümcül selde evleri ağır hasar alan 53 yaşındaki Ilyasak Imam Mudo ve çocukları, geriye kalan eşyaları taşıyor. Kurtarma ekipleri, Güney ve Güneydoğu Asya'da 1400'den fazla kişinin ölümüne, yaklaşık 1000 kişinin kaybolmasına yol açan felaket niteliğindeki sel ve toprak kaymalarının üzerinden bir hafta geçmesine rağmen, mahsur kalan topluluklara ulaşmakta hâlâ zorluk çekiyor. Yüzlerce köy çamur ve moloz altında kalırken, birçok bölgede elektrik ve telefonlar hâlâ kesik. (Willy Kurniawan/Reuters)

• 2/30

  3 Aralık 2025 - Güney Kore'nin devrik devlet başkanı Yoon Suk Yeol'un destekçileri, Yoon'un sıkıyönetim ilan edişinin birinci yıldönümünde düzenledikleri eylemde iktidardaki Demokrat Parti'nin genel merkezine yürüdü. Eski Başkan Yoon, hapishaneden yaptığı açıklamada destekçilerini "özgürlük" için miting yapmaya ve sıkıyönetim ilan etme kararını savunmaya çağırdı. Güney Kore Devlet Başkanı Lee Jae Myung, sıkıyönetim ilan etme girişiminin yıldönümünü, demokrasiyi devirme girişiminin arkasındakilerin adalete teslim edilmesi gerektiğini belirterek anarken, ülkeyi güvence altına alma mücadelesinin henüz tamamlanmadığını da sözlerine ekledi. Lee, televizyonda yayımlanan konuşmasında, "Olaya karışanlaarın soruşturmaları ve davaları sürüyor" dedi. "Adil birliğin" ancak hesap verilebilirlik sağlandığında mümkün olacağını da ekledi. (Jung Yeon-je/AFP)

• 3/30

  2 Aralık 2025 - Hindistan'ın Chennai kentinde halk, Ditwah Kasırgası'nın şiddetli yağmurlar tetiklemesinin ardından sular altında kalan sokaklarda ilerlemek zorunda kaldı. Yetkililer Sri Lanka, Endonezya ve Tayland'da kasırgalar ve aşırı hava koşullarının en az 1200 kişinin ölümüne yol açtığını, 800'den fazla kişininse hâlâ kayıp olduğunu açıkladı. Ekstrem hava olayları, Güneydoğu Asya'da milyonlarca kişiyi yerinden etti. (Priyanshu Singh/Reuters)

• 4/30

  1 Aralık 2025 - Fransa Devlet Başkanı Emmanuel Macron, Ukraynalı mevkidaşı Volodimir Zelenski'yi Elysee Sarayı'nda ağırladı. Zelenski, Macron'dan "Rusya'ya daha fazla baskı yapmasını" istedi. "Savaşı başlatana baskı yapmak çözümün anahtarıdır" diyen Zelenski, "Emmanuel ile tüm güncel diplomatik konuları ve ortaklarımızla son temaslarımızı ele aldık" diye ekledi. ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna'nın "savaş hatlarında durması" ve mevcut toprak durumunu gelecekteki müzakerelerin temeli olarak kabul etmesi gerektiğini önermişti. Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'yle son görüşmesinde "tüm Donbas bölgesinin Moskova'ya devredilmesi çağrısı yaptığı" iddialarını reddederek, "Hayır, bunu hiç konuşmadık. Yapmaları gereken, oldukları yerde, yani savaş hatlarında durmak" ifadesini kullanmıştı. (Stephane De Sakutin/AFP)

• 5/30

  30 Kasım 2025 - Formula 1 Dünya Şampiyonası'nda sezonun 23. etabı Katar Grand Prix'sini, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. Uluslararası Lusail Pisti'ndeki 5,4 kilometrelik pistte düzenlenen yarış, 57 tur üzerinden yapıldı. Verstappen rakiplerini geride bırakarak sezonun 7'nci, kariyerininse 70'inci galibiyetini aldı. Yarışa pole pozisyonundan başlayan McLaren'ın Avustralyalı pilotu Oscar Piastri ikinci, Williams'ın İspanyol pilotu Carlos Sainz üçüncü oldu. Verstappen, pilotlar klasmanında 396 puana ulaşarak son etap öncesi ikinci sıraya yükseldi ve lider Norris ile olan puan farkını 12'ye indirdi. Norris 408 puanla zirvede yer alırken, Piastri ise 392 puanla üçüncü sırada yer aldı. Şampiyonun belli olacağı sezonun son ayağı Abu Dabi Grand Prix'si 7 Aralık Pazar günü koşulacak. (Jakub Porzycki/Reuters)

• 6/30

  29 Kasım 2025 - Sri Lanka'nın başkenti Kolombo'daki şiddetli yağışların ardından evlerin kısmen sel suları altında kaldığı görülüyor. Sri Lanka'da Ditwah Kasırgası'nın yol açtığı toprak kaymaları ve sellerde en az 153 kişinin hayatını kaybettiği, 191 kişininse kaybolduğu bildirildi. 78 binden fazla kişinin de yardım merkezlerine sevk edildiği aktarıldı. Güney Asya ülkesi bugün olağanüstü hal ilan etti ve uluslararası yardım çağrısında bulundu. (AFP)

• 7/30

  28 Kasım 2025 - Hong Kong'un Tai Po bölgesinde yer alan Wang Fuk Sitesi'nde çıkan yangının olduğu yere polis şeridi çekildi. Çarşamba günü öğle saatlerinde sitede çıkan yangın sonucu hayatını kaybedenlerin sayısının 128'e çıktığı bildirildi. 1900'den fazla dairenin bulunduğu ve yaklaşık 4 bin 600 kişinin yaşadığı tahmin edilen sitedeki yangın, binaların tadilatı için dış cephelerine kurulu bambu iskeleler ve yanıcı izolasyon malzemelerin tutuşmasıyla hızla yayılmıştı. Yangını söndürmek neredeyse iki gün sürerken, onlarca kişinin hâlâ kayıp olduğu aktarılıyor. Binaları yenileme çalışmalarında yolsuzluk yapıldığından şüphelenen yetkililer, halihazırda 8 kişiyi gözaltına aldı. Hong Kong'un 80 yıldır gördüğü en kötü yangındaki ölü sayısının artabileceği söyleniyor. (Tyrone Siu/Reuters)

• 8/30

  27 Kasım 2025 - Ziyaretçiler, 27 Kasım 2025'te Çin'in güneyindeki Guangdong eyaletine bağlı Zhuhai'de düzenlenen 2025 Asya Havacılık fuarında Zerog standında bir Zerog eVTOL (dikey iniş ve kalkış yapabilen) model ZG-T6'nın yanında. AERO Asia 2025, Zhuhai Uluslararası Hava Gösteri Merkezi'nde açıldı ve Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Almanya, Birleşik Krallık ve Fransa dahil 22 ülke ve bölgeden 381 katılımcıyı bir araya getirdi. "Yeni Bir Dönem: Daha Fazlasını Keşfet" temasıyla düzenlenen bu yılki fuar, genel havacılık, eVTOL teknolojileri ve hızla büyüyen alçak irtifa ekonomisindeki çığır açan gelişmeleri sergileyen sergi, konferans, yarışma ve etkinlikleri bir araya getiren entegre bir platform sunuyor. (Hector Retamal/AFP)

• 9/30

  26 Kasım 2025 - İki genç, Tayland'ın güneyindeki Songkhla eyaletine bağlı Hat Yai'de, günlerce süren şiddetli yağışların ardından ülkenin güneyinde binlerce kişiyi etkileyen şiddetli sel felaketinin ortasında, yüksek sel sularıyla çevrili bir arabaya bakıyor. Yetkililer, 26 Kasım'da Tayland ve komşu Malezya'da onbinlerce kişinin yaygın sel nedeniyle evlerini terk ettiğini, sokakların ve evlerin sular altında kaldığını ve en az 34 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Tayland Başbakanı Anutin Charnvirakul, ülkenin güneyini vuran sel felaketinin ardından Songkhla eyaletinde olağanüstü hal ilan etti. Ülke genelinde yaklaşık 1 milyon hane ve 2,7 milyonu aşkın kişi sel felaketinden etkilendi. (Arnun Chonmahatrakool/AFP)

• 10/30

  25 Kasım 2025 - ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray'ın gül bahçesinde gerçekleştirilen törende Gobble adlı hindiyi affediyor. ABD'de Şükran Günü geleneğine gelen bu etkinlik, bayram sezonunun başlangıcını temsil ediyor. Trump, kuştan bir adım uzakta, "Koşulsuz şartsız affedildin" dedi. Sonra Gobble'ı okşayarak, "Bu güzel kuşa kim zarar vermek ister ki?" diye ekledi. (Andrew Caballero-Reynolds/AFP)

• 11/30

  24 Kasım 2025 - Belçika Başbakanı Bart De Wever maskesi takan bir kişi, Avrupa Komisyonu'nun merkezi olan Berlaymont binasının önünde protesto düzenledi. Aktivistler ve sivil toplum kuruluşlarının üyeleri, AB-Mercosur ticaret anlaşmasına karşı "Toksik Ticaret Turu" protestolarına katılıyor. Öte yandan Belçika'da, çalışanların, hükümetin tasarruf tedbirlerini protesto etmek için bugün başlattığı 3 günlük grev, hayatı durma noktasına getirdi. Bütün işçi sendikalarının çağrısıyla kamuda ve özel sektörde çalışanlar, federal hükümetin işsizlik ve emeklilik gibi sosyal harcamalarda planladığı kesintileri içeren kemer sıkma politikalarını protesto etmek için greve gitti. (Piroschka van de Wouw/Reuters)

• 12/30

  23 Kasım 2025 - Red Bull Racing'in Hollandalı yıldızı Max Verstappen, Formula 1 Las Vegas Grand Prix'si zaferini böyle kutladı. Ancak yarışa damgasını vuran, yarış sonrası gerçekleştirilen kontrollerde ortaya çıkan şey oldu. Lando Norris ve Oscar Piastri, Las Vegas Grand Prix’si sonrası yapılan teknik kontrollerin ardından yarıştan diskalifiye edildi. FIA, her iki McLaren MCL39 aracının da taban plakalarındaki arka kayma bloğunun, kuralların belirttiği minimum 9 mm kalınlığın altında olduğunu tespit etti. Bu sonuçla birlikte Max Verstappen, Oscar Piastri ile puanını eşitledi. İki isim 366 puanda yer alırken, Norris 390 puanla liderliğini sürdürüyor. Sezonun tamamlanmasına yalnızca iki yarış kala şampiyona mücadelesi yeniden kızıştı. (Frederic J. Brown/AFP)

• 13/30

  22 Kasım 2025 - İtalya Başbakanı Giorgia Meloni (solda), Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron (ortada) ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen (sağda), Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde düzenlenen G20 Liderler Zirvesi'nde bir araya geldi. Johannesburg Fuar Merkezi'nde düzenlenen zirveye "Dayanışma, Eşitlik ve Sürdürülebilirlik" temasıyla bugün başladı. Afrika'da yapılan ilk G20 zirvesi olma özelliği taşıyan toplantıya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı. Dünya liderleri bir araya gelse de ABD Başkanı Donald Trump, Güney Afrika'daki beyaz azınlığa yönelik "ırk temelli ayrımcılık" iddialarını gerekçe göstererek zirveye katılmadı. Ayrıca toplantıda, küresel çatışmaların sona erdirilmesi, iklim finansmanının artırılması ve Afrika’nın kalkınma önceliklerinin küresel gündemin merkezine yerleştirilmesinin vurgulandığı sonuç bildirisi de ABD'nin itirazına karşın kabul edildi. (Henry Nicholls / AFP)

• 14/30

  21 Kasım 2025 - Meksika Güzeli Fatima Bosch, Tayland'ın başkenti Bangkok'ta düzenlenen 2025 Kainat Güzeli (Miss Universe) yarışmasında birincilik tacını giyiyor. Dünya çapındaki yarışmanın geçen yılki kazananı Danimarkalı Victoria Kjær Theilvig, 25 yaşındaki Bosch'a tacını giydirdi. Bu yılın "Kainat Güzeli" seçilen Bosch, etkinliğin Tayland direktörü Nawat Itsaragrisil'in kendisine "aptal" demesiyle gündeme gelmiş ve bu olay kadın düşmanlığı iddialarının yanı sıra uluslararası güzellik yarışmasına yönelik eleştirileri beraberinde getirmişti. Daha sonra Nawat'ın, Bosch'un kendisine itiraz etmesi nedeniyle Meksika Güzeli'ni salondan çıkarmaya çalıştığı ve bunun üzerine diğer adayların da onunla beraber çıkmak üzere ayağa kalktığı bildirilmişti. Nawat daha sonra özür dilese de büyük tepki toplamıştı. Yarışmada Türkiye'yi temsil eden Ceren Arslan ilk 30'a giremedi. (Sakchai Lalit/AP)

• 15/30

  20 Kasım 2025 - Güney Afrika'nın başkenti Johannesburg'da G20 ülkelerinin liderlerinin resimleri asıldı. Güney Afrika polisi ve ordusu, bu hafta sonu Johannesburg'da yapılacak G20 Liderler Zirvesi öncesinde beklenen protestolara karşı güç gösterisi olarak çarşamba günü helikopterler, K-9 köpek birimleri ve motosikletli polislerle bir geçit töreni düzenledi. Güney Afrika, 3 bin 500 ek polis görevlendirirken orduyu da hazır bekletiyor. Bu güvenlik hamlesi, polis, ordu ve istihbarat birimlerini tek bir komut altında toplayarak büyük etkinliklerin güvenliğini sağlayan Ulusal Ortak Operasyon ve İstihbarat Yapısı kapsamında gerçekleştiriliyor. Yetkililer Johannesburg ve diğer büyük şehirlerde protestolar bekliyor. Anti-kapitalistler, iklim aktivistleri, kadın hakları savunucuları, göçmen karşıtı gruplar ve diğerlerinin gösteriler düzenlemesi beklenirken, bazıları Güney Afrika'nın yoksulluk ve eşitsizlikle ilgili kendi sorunlarını gündeme getiriyor. (Marco Longari/AFP)

• 16/30

  19 Kasım 2025 - İsrail ordusu, Lübnan'ın güneyinde Hizbullah'ın silah depoları olduğunu söylediği binalara hava saldırısı düzenledi. Günün erken saatlerindeki saldırıda günün erken saatlerinde bir kişi hayatını kaybetti, otobüsteki öğrenciler de dahil çok sayıda kişi yaralandı. Yeni saldırılar, İsrail'le Lübnan arasındaki gerginlik tırmanırken gerçekleşti. Salı gecesi Güney Lübnan'daki Ayn el-Hilve Filistin mülteci kampında düzenlenen hava saldırısında 13 kişi hayatını kaybetti. Bu, bir yıl önce İsrail-Hizbullah savaşında ateşkes ilan edilmesinden bu yana bildirilen en ölümcül İsrail saldırısıydı. Öte yandan Gazze'deki hastaneler, İsrail saldırılarında en az 21 Filistinlinin hayatını kaybettiğini bildirdi. (Muhammad Zanaty/AFP)

• 17/30

  18 Kasım 2025 - Bir itfaiyeci, Zagreb'deki 1970'lerden kalma, bir zamanlar büyük Hırvat gazetelerine ev sahipliği yapan Vjesnik gökdeleninin birkaç katını saran yangını söndürmeye çalışıyor. Dün gece çıkan yangının ardından 30 araçla 93 itfaiyeci göreve çağrıldı. Herhangi bir yaralanma bildirilmese de yangının nedeni henüz bilinmiyor. Yangın, Hırvatistan'ın başkentinde, eski Yugoslavya'da ve daha sonra bağımsız Hırvatistan'da büyük gazete ve dergilerin üreticisi olan Vjesnik yayınevinin merkezi olarak hizmet veren ünlü ofis kulesini tahrip etti. (AFP)

• 18/30

  17 Kasım 2025 - Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Fransa'nın başkenti Paris'te gerçekleştirilen ortak basın toplantısında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'la birlikte açıklamalar yaptı. Fransa Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, Macron ve Zelenski, Kiev'in Fransız şirketlerinden 100'e kadar Rafale savaş uçağı ve diğer hava savunma teçhizatı satın almasına ilişkin niyet mektubunu imzaladı. Zelenski, Rusya'nın Şubat 2022'de gerçekleştirdiği işgalden bu yana Paris'e dokuzuncu ziyaretini gerçekleştirdi. Görüşmelerin amacı, ülkenin enerji altyapısı ve diğer hedeflerine yönelik Rus bombardımanı altında yeni bir kışa girerken, Ukrayna'nın savunmasını güçlendirmek. (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 19/30

  16 Kasım 2025 - Şili'nin ı Partido Republicano partisinden cumhurbaşkanı aday Jose Antonio Kast, Santiago'nun güneyindeki Paine'de genel seçimlerde oyunu kullanmadan önce oyunu gösteriyor. Şilililer, şiddet suçlarıyla ilgili artan endişelerin şekillendirdiği cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullanıyor. Adaylar, çetelere karşı daha sert önlemler alma, radikal sağcılarsa kitlesel göçmenleri sınır dışı etme sözü veriyor. Nüfusu 19 milyonu aşan Şili’de 15 milyondan fazla seçmen, ülkedeki 3 bin 498 merkezde yerel saatle 08.00 itibarıyla oy kullanmaya başladı. Ülkede ilk kez oy kullanma uygulamasının zorunlu olduğu bu seçimde, Şili’nin yeni devlet başkanı ve yardımcısının yanı sıra 155 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nin tamamıyla 25 sandalyeli Senato'nun üyeleri belirlenecek. Kamuoyu araştırmalarına göre, seçimin ilk turunda yarışan 8 adaydan hiçbirinin devlet başkanı seçilmek için gerekli olan yüzde 50 oy oranına ulaşması beklenmiyor. (Marvin Recinos/AFP)

• 20/30

  15 Kasım 2025 - İklim aktivistleri, Brezilya'nın Belem kentinde düzenlenen COP30 Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi sırasında, üzerinde "kömür, petrol ve doğalgaz" yazan tabutlarla protesto yürüyüşü düzenliyor. Dünya liderlerinin bir araya gelerek iklim kriziyle mücadele üzerine konuştuğu toplantı bu yıl Amazon'daki Belem kentinde gerçekleşiyor. 10 Kasım'da başlayan zirvenin yarısının geride kaldığı cumartesi günü yerli halklar ve çeşitli bölgelerden aktivistlerden oluşan binlerce kişilik bir grup, liderleri Amazon Yağmur Ormanları'ndaki yıkıcı ormansızlaşmayı durdurmaya çağırdı. Dün de yerli Munduruku halkı, topraklarını tehdit eden projelerin ve madencilik faaliyetlerinin sona erdirilmesi talebiyle konferansın ana kapısına girişi engelleyerek bir protesto düzenlemişti. COP30, 21 Kasım Cuma günü sona eriyor. (Andre Penner/AP)

• 21/30

  14 Kasım 2025 - Ukranya'nın başkenti Kiev'de insanlar, Rusya'nın gece düzenlediği drone ve füze saldırılarında hasar alan bir binanın önünü temizliyor. Rusya cuma gününün erken saatlerinde, yaklaşık 4 yıl önce başlayan savaşta başkente yapılan en büyük saldırılardan birini gerçekleştirdi. Reuters'ın aktardığı üzere enerji tesisleri, konutlar ve altyapıyı hedef alan saldırılarda en az 8 kişi hayatını kaybetti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Rus güçlerinin 430 drone ve 18 füze kullandığını, Kiev'in ise uzun menzilli saldırılarla karşılık verdiğini söyledi. Saldırıda Azerbaycan'ın kentteki büyükelçiliğine de füze isabet etti. Olay üzerine Azerbaycan'ın Rusya'ya nota verdiği bildirildi. (Alina Smutko/Reuters)

• 22/30

  13 Kasım 2025 - Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo, Paris'teki Faubourg du Temple ve Boulevard Jules Ferry kavşağına çelenk bırakıyor. Paris'te 13 Kasım 2013'te düzenlenen terör saldırılarında 130 kişi hayatını kaybetmiş ve en az 500 kişi yaralanmıştı. IŞİD'in üstlendiği saldırıda Fransa Stadyumu önünde bombalı intihar saldırısı düzenlenmiş ve çeşitli noktalarda kalabalığa ateş açılmıştı. Fransa'nın II. Dünya Savaşı sonrası tarihindeki en şiddetli saldırıda kaybedilenler, 10. yıldönümünde ülke genelinde anıldı. Fransa İçişleri Bakanı Laurent Nunez, böyle bir olayın tekrar yaşanma ihtimalinin düştüğünü ancak "tehdidin hâlâ yüksek" olduğunu söyledi. (Ludovic Marin / Reuters)

• 23/30

  12 Kasım 2025 - İspanya Kralı VI. Felipe'nin Çin'e gerçekleştirdiği ziyarette Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun merasim kıtasından bir asker, karşılama seremonisinde. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, bugün Pekin'de Çin'e resmi ziyarette bulunan Felipe ile görüştü. Farklı tarihlere, kültürlere ve sosyal sistemlere sahip Çin ile İspanya’nın, ortak kalkınma için model oluşturduğunu vurgulayan Şi, her iki ülkenin uluslararası adaletin korunmasında önemli rol oynadığını söyledi. Kral VI. Felipe ise "Tek Çin" ilkesine bağlı kaldıklarını anımsatarak, Çinli şirketlerin İspanya'nın ekonomik kalkınmasını ve yeşil dönüşümünü güçlü şekilde desteklediğini aktardı. (Maxim Shemetov/AFP)

• 24/30

  11 Kasım 2025 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da, mahkeme binası yakınlarında intihar saldırısı sonucu meydana gelen patlamada 12 kişi hayatını kaybetti, 36 kişi yaralandı. Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari'nin şiddetle kındadığı saldırıyı Pakistan Talibanı üstlendi. Çin, Avrupa Birliği, Birleşik Krallık ve ABD, taziye mesajı yayımladı. (Zain Zaman Janjua/AFP)

• 25/30

  10 Kasım 2025 - ABD hükümetinin 40 gün süren rekor kapanmasında sona yaklaşıldı. Senato bütçe görüşmelerindeki açmazı aşmak için anlaştı. Washington'da hafta sonu yapılan müzakerelerin ardından bir grup Demokrat Partili senatör, Cumhuriyetcilerle birlikte anlaşma lehine oy kullandı. Oylama, 1 Ekim'den bu yana bütçesi olmayan hükümeti fonlamak için aşılması gereken ilk adımdı. Federal çalışanların ve hizmetlerin geri dönmesinden önce anlaşmanın Temsilciler Meclisi'nde de kabul edilmesi gerekiyor. Senato'nun bugün yeni görüşmeler için toplanması bekleniyor. Federal hükümetin "kapanması", acil ve zaruri nitelikte olmayan kamu çalışanlarının zorunlu ücretsiz izne çıkarılması ve birçok devlet programının askıya alınması anlamına geliyor. (J. Scott Applewhite/AP)

• 26/30

  9 Kasım 2025 - Formula 1 Dünya Şampiyonası'nda sezonun 21. etabı Brezilya Grand Prix'ini McLaren'in Britanyalı pilotu Lando Norris kazandı. Sao Paulo'da 4 bin 309 metrelik Jose Carlos Pace Pisti'nde, düzenlenen yarış 71 tur üzerinden yapıldı. Pole pozisyonundan başladığı yarışı 1 saat 32 dakika 01,596 saniyelik süresiyle ilk sırada tamamlayan Norris, sezonun yedinci yarışını kazandı. Mercedes'in İtalyan sürücüsü Kimi Antonelli, liderin 10,388 saniye gerisinde ikinci, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen ise liderin 10,750 saniye gerisinde üçüncü oldu. Yarışın 8. turunda Antonelli'nin aracının çarpması sonucu Ferrari'nin Monakolu sürücüsü Charles Leclerc yarış dışı kaldı. Sezonun 22. ayağı Las Vegas Grand Prix'si, 22 Kasım Pazar günü koşulacak. (Amanda Perobelli/Reuters)

• 27/30

  8 Kasım 2025 - Filipinler'in Mindanao adasında insanlar, Fung-wong Tayfunu'nun yol açtığı şiddetli yağış nedeniyle su basan evlerinden ayrılıyor. Meteoroloji uzmanları, tayfunun güçlenerek süper tayfuna dönüşebileceği ve pazar günü Filipinler'in doğu kıyılarına ulaşacağı uyarısında bulunuyor. Asya ülkesinin meteoroloji ajansı PAGASA'dan Benison Estareja "Neredeyse tüm ülkeyi kapsayabilir" diyor. Önceki günlerde Kalmaegi Tayfunu, Filipinler'de 204 ve Vietnam'da 5 kişinin ölümüne neden olmuştu. (Erwin Mascarinas / AFP)

• 28/30

  7 Kasım 2025 - Ukrayna'nın Harkiv bölgesindeki Çuhyuv'da bir itfaiyeci, Rusya'nın drone saldırısının ardından çalışıyor. Ukrayna medyasının bildirdiği üzere Rus güçleri, perşembe ve cuma günleri Zaporijya, Harkiv, Odessa, Dnipro ve Sumi'ye çok sayıda drone saldırısı düzenleyerek evleri, okulları ve altyapıyı hedef aldı. Saldırılar, dün Ukrayna'nın, Rusya'nın Volgograd bölgesindeki önemli bir petrol rafinerisini yaklaşık üç ay içinde ikinci kez vurduğunu iddia etmesinin ardından geldi (Sofiia Gatilova/Reuters)

• 29/30

  6 Kasım 2025 - Almanya'daki Berlin Hayvanat Bahçesi'nde eylülde dünyaya gelen yavru su aygırı ilk kez halkın karşısına çıktı. Bebek su aygırı, 13 yaşındaki Nala'nın ilk yavrusu. Nala aslında iki doğurmuştu ancak yavrulardan biri kısa süre sonra hayatını kaybetti. Hayvanat bahçesi olayı "son derece nadir" diye tanımlamıştı çünkü bilinen su aygırı doğumlarının yalnızca yüzde 1'inde ikiz görülüyor. (Markus Schreiber/AP)

• 30/30

  5 Kasım 2025 - Dünya liderlerini tasvir eden büyük maskeler takan Oxfam aktivistleri, Brezilya'nın Belem kentinde düzenlecek Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP30) öncesinde, dünyanın en büyük ekonomileri tarafından iklim kriziyle mücadelede alınan kararların yetersizliğini eleştirmek için "İş Başında Uyumak" adlı bir eylem yaptı. Oxfam, yoksulluğun beraberinde getirdiği adaletsizliklerin olmadığı bir gelecek yaratma amacıyla 90 ülkede ortaklarla ve yerel topluluklarla beraber çalışan 17 organizasyonun bir araya gelerek oluşturduğu uluslararası bir konfederasyon. (Adriano Machado / Reuters)

Trump'ın "barış zorlaması" aslında bir "kontrollü ateşkes"ti.

Şöyle: Rusya'ya toprak kaybını kabul ettirmeden, Ukrayna'ya NATO üyeliğini vermeden, Avrupa'yı daha fazla para harcamaya mahkûm ederek ABD'nin göreceli gücünü maksimize eden bir formül. 

Bu yönde işaret edilen "kontrollü ateşkes" (managed ceasefire) ve "donmuş çatışma" (frozen conflict) senaryosu, 2025 sonu itibarıyla gerçekleşmişti (Tokmakoğlu, 2025 Kasım-Aralık dönemindeki televizyon yorumları ve Independent Türkçe yazıları bu yöndeydi).

Nükleer müzakereler (örneğin, Trump'ın nükleer indirim girişimleri), bu sürecin anahtarı olmuş; Rusya'nın stratejik nükleer gücünü korurken, taktik kullanım tehditlerini azaltması barışı mümkün kılmıştı. 

Sonuç: Realizmin acı zaferi

Rusya-Ukrayna Savaşı, 1990'ların "tarihin sonu" tezinin kesin çöküşüydü.

Liberal düzen, kendi kurallarını uygulayacak askeri güce sahip olmadığını acı bir biçimde öğrenmişti.

Rusya, ağır bedel ödeyerek de olsa, büyük güç olmanın anlamını (jeopolitik çıkarlar için yüz binlerce insanı feda edebilme iradesi) bir kez daha hatırlatmıştı.

2025'te ortaya çıkan düzen, ne liberal ne de çok kutupluydu; klasik 19'uncu yüzyıl tarzı, çıplak güç dengesine dayalı bir Avrupa idi.

Ukrayna, bu yeni düzenin kurbanı değil, kurbanlık koyundu.

Gürsel Tokmakoğlu'nun 2022-2025 arasındaki analizleri, realist uluslararası ilişkiler teorisinin sahadaki doğruluğunu ve öngörü gücünü ortaya koymaktaydı.

Bunlar; askerî hataların erken tespiti, yaptırımların asimetrik etkisinin öngörülmesi, temassız savaş evresinin tanımlanması, nükleer caydırıcılığın stratejik rolü ve nihai ateşkes çerçevesinin tasviri konularında yapılmıştı.

Bu durum, küresel stratejik analizin ne ölçüde değerli olabileceğini göstermekteydi.

^Kaynaklar:

^{Mearsheimer, J. J. (2014). "Why the Ukraine Crisis Is the West's Fault". Foreign Affairs.
Kofman, M. et al. (2022-2025). Russia's War in Ukraine Podcast Series, CNAS/War on the Rocks.
IMF (2025). World Economic Outlook Database, October 2025.
Galeotti, M. (2024). Putin's Wars: From Chechnya to Ukraine. Osprey.
Tooze, A. (2024). "The War That Broke the Liberal World Order". Foreign Affairs.
Beckley, M. & Brands, H. (2025). "The End of Liberal Hegemony". International Security.
Tokmakoğlu, G. (2022). "Harp Prensipleri Yönüyle Ukrayna-Rusya Harekât Değerlendirmesi". Politik Merkez, 24 Mart 2022.
Tokmakoğlu, G. (2025). "Yeni Nesil Savaşlar". Independent Türkçe, Haziran 2025.
Tokmakoğlu, G. (2025). "Dünya Savaşı Problematiği". Independent Türkçe, Ağustos 2025.
Tokmakoğlu, G. (2025). "Ukrayna Barışı Ama Nasıl?". Independent Türkçe, Şubat 2025.
Tokmakoğlu, G. (2022-2025). Independent Türkçe köşe yazıları: "Ukrayna, Hegemonya Savaşı ve Toplam Kazanç Stratejisi" (Politik Merkez, 2022); "2025'in Sonunda Dünya" (Aralık 2025); "Büyük Güçleri Okumak" (Mart 2025) vb.
Tokmakoğlu, G. (2022-2025). Televizyon yorumları: A Haber (24 Şubat 2022 ve sonrası), CNN Türk (Prigojin isyanı sonrası, 2023-2025), Habertürk, NTV.}

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.