Velayet-i Fakih dosyasının ikinci bölümü ile sizlerleyim.
Bugün, Velayet-i Fakih sisteminin lider Hamaney’den sonra gelen kilit isimlerini ele alacağız.
İlk isim, Ahmet Cenneti.
1927 doğumlu, 98 yaşında, rejimin en yaşlı ve en muhafazakâr figürlerinden.
Kum’da dini eğitim aldı ve Humeyni’nin öğrencisi oldu.
1980’lerden beri Anayasa Koruyucular Konseyi’nin başında; 1988’den beri de Uzmanlar Meclisi’ni yönetiyor.
Bu meclis, 88 müçtehitten oluşan bir ekip, yeni lideri seçme görevi onların.
Cenneti, reformistleri ezmekle ünlü; 2024 seçimlerinde adayların yüzde 70’ini veto etti, reformistlerin önünü kesti.
Cenneti, İran'ın demir yumruğu; muhafazakârların kalesi, rejimin sadık bekçisi, ama yaşının getirdiği kırılganlık, etkisini sorgulatıyor.
Bir diğer isim Muhammed Bakır Galibaf.
1961 doğumlu, Tebrizli bir eski IRGC komutanı.
2020’den beri Meclis Başkanı, liderlik yarışında iddialı.
Kum ve Necef’te dini eğitim aldı, ama asıl namını IRGC’de yaptı.
1990’larda hava kuvvetleri komutanıydı, 2000’lerde Tahran Emniyet Müdürü olarak protestoları sertçe bastırdı.
2005, 2013 ve 2017’de cumhurbaşkanlığına aday oldu, ama kazanamadı.
Galibaf, esasen muhafazakâr kökeniyle rejime bağlı, ama pragmatik.
Ama reformistlere göz kırpıyor gibi görünse de, IRGC geçmişiyle geleneksel ve muhafazakâr yönüyle öne çıkıyor.
2024 seçimlerinde reformistlerin yükselişi, onun kredisini zedeliyor.
Danışma Konseyi’nde arabulucu, ama halkın büyük çoğunluğu onu rejimin cilalı yüzü olarak görüyor.
Gölgede bir figür: Mücteba Hamaney.
1969 doğumlu ve Ali Hamaney’in ikinci oğlu, liderlik için fısıldanan isim.
Kum’da dini eğitim aldı, Hüccetü’l-İslam unvanına sahip, ama Ayetullah değil; bu, liderlik için handikap.
IRGC’nin istihbarat ve mali işlerinde perde arkasında etkili olduğu söyleniyor.
2024’te Kum’da “Hanedan istemiyoruz” protestoları patladı ve öğrenciler, “Monarşi mi bu?” diye sokakları inletti.
Tabii, Mücteba, kamuoyunda nadiren görünüyor.
Ama babasının ofisinde güçlü.
Hatta 2011’den beri, ev hapsindeki reformist Mir Hüseyin Musevi, Mücteba’nın liderlik hevesine karşı halkı uyarıyor.
Elbette ki, Mücteba, rejimin gizli jokeri, ama halkın öfkesi bu kartı masa dışı bırakabilir.
Cevad Amuli.
1933 doğumlu, Kum’un ılımlı alimi, Velayet-i Fakih’e reform öneren nadir isimlerden.
Kum’da Humeyni’den ders aldı. Fıkıh, felsefe ve irfan üzerine uzman.
1990’lardan beri Velayet-i Fakih’in siyasi otoritesini değil, manevi rehberliğini savunuyor.
2023’te öğrencilerin “Sistem esnesin” çağrısı, güvenlik güçlerince bastırıldı.
Amuli, rejimin vicdanı olabilir, ama sesi muhafazakârlarca boğuluyor.
Kum’da reformist genç alimlere ilham veriyor, ama rejimin kırmızı çizgileri onu sınırlıyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Peki, bu reformistler kimler?
İran’da reformistler, Velayet-i Fakih’in katı yapısını esnetmek, özgürlükleri artırmak, ekonomiyi düzeltmek ve küresel entegrasyon isteyen bir damar.
Hasan Ruhani, 1948 doğumlu, 2013-2021 arası cumhurbaşkanı. Kum ve Glasgow’da eğitim aldı ve nükleer anlaşma için Batı’yla masaya oturdu, ama muhafazakârların vetosuyla başarısı sınırlı kaldı. Reformistlerin sembolü, ama etkisi artık zayıf.
Muhammed Hatemi, 1943 doğumlu, 1997-2005 arası cumhurbaşkanı. Kum’da içtihat, İsfahan’da felsefe okudu. “Medeniyetler Diyaloğu” teziyle dünyaca tanındı. Gençlere ve kadınlara hitap etti, ama rejimi değiştiremedi.
Mir Hüseyin Musevi, 1942 doğumlu, 1981-1989 arası başbakan, 2009’da Yeşil Hareket’in lideriydi. Reformist ama 2011’den beri ev hapsinde. Halkı “hanedan” tehlikesine karşı uyarmıştı.
Bu isimler, Velayet-i Fakih’in çarklarını döndürüyor.
Lakin, çarklar sokakla ne derece uyumlu?
2022 Mahsa Amini isyanı ve sonrasında, 2024’teki İsfahan’da öğretmen grevleri, Tahran’da öğrenci yürüyüşleri, ortada ciddi sorunların olduğunu gösterdi.
Üstelik 2025’te enflasyon yüzde 42 oranında.
Üstüne üstlük riyal yüzde 82 eridi ve petrol geliri 20 milyar dolara düştü.
Kum, rejimin ilmi kalesi, ama 2023’te öğrencilerin “Velayet’in sınırları” semineri, güvenlik güçlerince dağıtılmıştı.
Nihayetinde, Velayet-i Fakih, bu adamlarla ayakta, ama gençlerin öfkesi ve reformistlerin itirazı sistemi dinamitliyor.
Rejim, reformla nefes mi alacak, yoksa bu öfkeye mi yenilecek?
Bir sonraki bölümde bu sorunun cevabını arayacağız.
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
