"Okuma yazması olmayan bir kişi ile bir üniversite profesörünün oyu bir olur mu?" sorusu, demokrasinin en temel ilkelerinden biri olan siyasal eşitlik tartışmasını gündeme taşır.

Bu soruya olumlu ya da olumsuz cevap vermek, yalnızca seçim hukukunu değil, aynı zamanda insanın doğasını, rasyonel olup olmadığını, insan haklarının evrenselliğini ve demokratik meşruiyetin kaynağını tartışmayı gerektirir.

Kimi düşünürler, eğitimsizlerin oylarının daha düşük ağırlığa sahip olması veya tamamen kısıtlanması gerektiğini savunmuştur.

Bu görüş, özellikle Platon'un "filozof-kral" modelinde ve John Stuart Mill'in "çoğul oy" önerisinde belirginleşir. Günümüzde Jason Brennan, "epistokrasi" kavramıyla benzer bir düşünceyi yeniden gündeme getirmiştir.

Buna karşılık Robert A. Dahl, John Rawls, Jürgen Habermas gibi demokratik teorisyenler, "1 kişi, 1 oy" ilkesinin vazgeçilmez olduğunu vurgulamışlardır.

Bu makalede, söz konusu tartışma hem felsefi teoriler hem insanın menfaat ve rasyonalite doğası hem de ampirik bulgular ve dünya uygulamaları üzerinden incelenecektir.

Sonuçta, oy hakkının eşitliğinin yalnızca demokratik bir tercih değil, aynı zamanda insan hakları ve özgürlükler açısından zorunlu olduğu ortaya konacaktır.

Kuramsal çerçeve:

Siyasal eşitlik kuramı

Robert A. Dahl, demokrasiyi tanımlarken beş temel kriterden söz eder:

Etkili katılım, oy eşitliği, bilgi edinme fırsatı, gündemin denetimi ve yurttaşlık kapsamı.¹

Bu kriterlerin ilki olan oy eşitliği, herkesin karar sürecine eşit ölçüde katılmasını zorunlu kılar.

Oy hakkının farklılaştırılması, Dahl'a göre demokrasinin özünü ortadan kaldırır.

John Rawls, "Bir Adalet Teorisi" adlı eserinde siyasal özgürlükleri "temel özgürlükler" arasında sayar. ²

Ona göre yalnızca biçimsel eşitlik yetmez; bu özgürlüğün "adil değeri" de sağlanmalıdır.

Yani oy hakkı yalnızca kâğıt üzerinde değil, fiilen de eşit biçimde kullanılabilmelidir.

Bu nedenle eğitim düzeyine göre oy hakkını sınırlamak, özgürlüklerin adil değerini ortadan kaldırır.

Jürgen Habermas ise demokrasiyi "kamusal müzakere" teorisiyle açıklar. ³

Ona göre hukukun meşruiyeti, herkesin katılımına açık bir tartışma sürecinden doğar.

Dolayısıyla bazı bireyleri "yetersiz" görerek oy hakkından dışlamak, meşruiyet zeminini yıkar.

Epistokrasi tartışmaları

Platon, "Devlet"te siyasal kararların yalnızca bilgeliğe sahip filozof-kral tarafından verilmesi gerektiğini savunmuştur.⁴

John Stuart Mill, eğitimsiz yurttaşların siyasal süreçteki ağırlığını azaltmak amacıyla "çoğul oy" fikrini geliştirmiş, eğitimli kişilere birden fazla oy verilmesini önermiştir. ⁵

Günümüzde Jason Brennan, "Epistocracy: Against Democracy" adlı kitabında, bilgisiz seçmenlerin demokratik süreçleri yozlaştırdığını, bu nedenle "epistokrasi" yani bilgeliğin yönetimi ilkesine geçilmesi gerektiğini savunur. ⁶

Buna karşı David Estlund, "Demokratik Otorite" adlı eserinde, siyasal otoritenin yalnızca "doğru karar verme olasılığı"na değil, aynı zamanda yurttaşların makul olarak kabul edebileceği bir sürece dayanması gerektiğini ileri sürer. ⁷

Eğitim üzerinden oy hakkını sınırlamak, eşit yurttaşlar arasında hiyerarşi yaratır ve meşruiyeti zedeler.
Tarihsel deneyimler de bu görüşü destekler.

ABD'de siyah yurttaşların sandıktan dışlanması için kullanılan okuryazarlık testleri, yıllarca ayrımcılığın aracı olmuştur.

Bu uygulamalar, 1965 tarihli Oy Hakları Yasası ile kaldırılmıştır. ⁸ 

Eğitim temelli sınırlandırmaların demokratik eşitlik ile bağdaşmadığının en somut örneği budur.

Oy hakkının insanî ve varlık temeli

Oy hakkı, insanın varlıksal bütünlüğünün ifadesidir.

Her birey, siyasal iktidarın tercihleri hakkında görüş beyan etme aracına sahiptir.

Bu hak, tekil, bölünemez ve devredilemezdir.

İnsan kararlarını katman katman menfaatler üzerinden verir:

• Öncelikle kendi varlığını koruma içgüdüsü,
• Sonra ailesinin yararı,
• Ardından aidiyetlerinin menfaatleri,
• En dışta ise kamu yararı.

Bu halkaların sıralanışı, bireyin özgün deneyimleriyle belirlenir.

Dolayısıyla hiçbir otorite veya "bilgili kesim", bir insanın menfaatini ondan daha iyi bilemez.

Dahası, okuryazar insanların bilgiye erişimlerinin daha geniş olduğunu varsaysak bile, bu onların her zaman "doğru" tercihlerde bulunacakları anlamına gelmez.

İnsan, çoğu kez özel çıkarını kamu yararının önüne koyar.

Bu nedenle "doğruyu bilmek" ile "doğruyu seçmek" arasında fark vardır.

En eğitimli kesimler dahi dar çıkarları, konforları veya aidiyetleri uğruna kamu yararına aykırı kararlar verebilir.

İnsanın rasyonelliği sorunu ve siyasal tercihler

Klasik iktisat ve siyaset teorileri, insanı genellikle rasyonel bir varlık olarak kabul eder.

Homo economicus modeli, bireylerin çıkarlarını hesaplayarak en faydalı kararı verdiklerini varsayar.

Ancak modern bilim, bu varsayımın büyük ölçüde yanlış olduğunu göstermiştir.

Herbert Simon, insanın "sınırlı rasyonalite"ye sahip olduğunu, bilgi eksiklikleri ve bilişsel kısıtlılıklar nedeniyle ideal rasyonel kararlar alamadığını savunur. ⁹

Daniel Kahneman ve Amos Tversky'nin çalışmaları, insanların çoğu zaman hızlı, sezgisel ve duygusal tepkilerle karar verdiğini; bu kararların da sık sık irrasyonel olduğunu ortaya koymuştur. ¹⁰

Bu gerçek, siyasal tercihler için de geçerlidir.

İnsan yalnızca bilgiye dayanarak değil; duygular, alışkanlıklar, kimlik aidiyetleri ve hatta irrasyonel korkular doğrultusunda oy verebilir.

Dan Ariely'nin deneysel çalışmaları da insanların çoğu zaman kendi çıkarlarına aykırı seçimler yaptığını göstermiştir. ¹¹

Dolayısıyla insanı yalnızca rasyonel bir varlık olarak kabul etmek, büyük bir yanlıştır.

Eğitimli bireyler de irrasyonel tercihler yapabilir; eğitimsizler de zaman zaman daha sağduyulu kararlar verebilir.

Bu nedenle "eğitimliler daha rasyoneldir" iddiası bilimsel temelden yoksundur.

Bu durum, oy hakkının eşitliğini güçlendiren bir argümandır.

Zira irrasyonellik tüm insanlara özgüdür; rasyonalite ölçütüyle oy ağırlığını değiştirmek anlamsızdır.

Ampirik bulgular ve dünya uygulamaları

Eğitim ile siyasal katılım arasında pozitif bir ilişki olduğu bilinmektedir.

OECD'nin PIAAC araştırmasına göre eğitimli yurttaşlar daha yüksek oranda oy kullanmaktadır. ¹²

Ancak bu, onların her zaman daha "doğru" tercihler yaptığını kanıtlamaz; yalnızca katılım oranlarının farklı olduğunu gösterir.

Condorcet'in "jüri teoremi", bireylerin belli bir ihtimalle doğru karar verdikleri varsayımı altında, katılımcı sayısı arttıkça kolektif kararın doğruluk ihtimalinin yükseldiğini ortaya koyar. ¹³

Hélène Landemore da demokratik aklın epistemik üstünlüğünü bilgi çeşitliliği ve kapsayıcılıkla açıklar. ¹⁴

Uluslararası IDEA raporları, demokratik seçimlerin temel ilkesi olarak eşitlik ve kapsayıcılığı vurgular. ¹⁵

OECD'nin yurttaş meclisleri üzerine yaptığı çalışmalar da, iyi tasarlanmış katılımcı mekanizmaların siyasal kararların kalitesini artırabileceğini göstermektedir. ¹⁶

Ancak hiçbir modern demokraside oy hakkı eğitim düzeyine göre farklılaştırılmamaktadır.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  19 Kasım 2025 - İsrail ordusu, Lübnan'ın güneyinde Hizbullah'ın silah depoları olduğunu söylediği binalara hava saldırısı düzenledi. Günün erken saatlerindeki saldırıda günün erken saatlerinde bir kişi hayatını kaybetti, otobüsteki öğrenciler de dahil çok sayıda kişi yaralandı. Yeni saldırılar, İsrail'le Lübnan arasındaki gerginlik tırmanırken gerçekleşti. Salı gecesi Güney Lübnan'daki Ayn el-Hilve Filistin mülteci kampında düzenlenen hava saldırısında 13 kişi hayatını kaybetti. Bu, bir yıl önce İsrail-Hizbullah savaşında ateşkes ilan edilmesinden bu yana bildirilen en ölümcül İsrail saldırısıydı. Öte yandan Gazze'deki hastaneler, İsrail saldırılarında en az 21 Filistinlinin hayatını kaybettiğini bildirdi. (Muhammad Zanaty/AFP)

• 2/30

  18 Kasım 2025 - Bir itfaiyeci, Zagreb'deki 1970'lerden kalma, bir zamanlar büyük Hırvat gazetelerine ev sahipliği yapan Vjesnik gökdeleninin birkaç katını saran yangını söndürmeye çalışıyor. Dün gece çıkan yangının ardından 30 araçla 93 itfaiyeci göreve çağrıldı. Herhangi bir yaralanma bildirilmese de yangının nedeni henüz bilinmiyor. Yangın, Hırvatistan'ın başkentinde, eski Yugoslavya'da ve daha sonra bağımsız Hırvatistan'da büyük gazete ve dergilerin üreticisi olan Vjesnik yayınevinin merkezi olarak hizmet veren ünlü ofis kulesini tahrip etti. (AFP)

• 3/30

  17 Kasım 2025 - Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Fransa'nın başkenti Paris'te gerçekleştirilen ortak basın toplantısında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'la birlikte açıklamalar yaptı. Fransa Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, Macron ve Zelenski, Kiev'in Fransız şirketlerinden 100'e kadar Rafale savaş uçağı ve diğer hava savunma teçhizatı satın almasına ilişkin niyet mektubunu imzaladı. Zelenski, Rusya'nın Şubat 2022'de gerçekleştirdiği işgalden bu yana Paris'e dokuzuncu ziyaretini gerçekleştirdi. Görüşmelerin amacı, ülkenin enerji altyapısı ve diğer hedeflerine yönelik Rus bombardımanı altında yeni bir kışa girerken, Ukrayna'nın savunmasını güçlendirmek. (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 4/30

  16 Kasım 2025 - Şili'nin ı Partido Republicano partisinden cumhurbaşkanı aday Jose Antonio Kast, Santiago'nun güneyindeki Paine'de genel seçimlerde oyunu kullanmadan önce oyunu gösteriyor. Şilililer, şiddet suçlarıyla ilgili artan endişelerin şekillendirdiği cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullanıyor. Adaylar, çetelere karşı daha sert önlemler alma, radikal sağcılarsa kitlesel göçmenleri sınır dışı etme sözü veriyor. Nüfusu 19 milyonu aşan Şili’de 15 milyondan fazla seçmen, ülkedeki 3 bin 498 merkezde yerel saatle 08.00 itibarıyla oy kullanmaya başladı. Ülkede ilk kez oy kullanma uygulamasının zorunlu olduğu bu seçimde, Şili’nin yeni devlet başkanı ve yardımcısının yanı sıra 155 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nin tamamıyla 25 sandalyeli Senato'nun üyeleri belirlenecek. Kamuoyu araştırmalarına göre, seçimin ilk turunda yarışan 8 adaydan hiçbirinin devlet başkanı seçilmek için gerekli olan yüzde 50 oy oranına ulaşması beklenmiyor. (Marvin Recinos/AFP)

• 5/30

  15 Kasım 2025 - İklim aktivistleri, Brezilya'nın Belem kentinde düzenlenen COP30 Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi sırasında, üzerinde "kömür, petrol ve doğalgaz" yazan tabutlarla protesto yürüyüşü düzenliyor. Dünya liderlerinin bir araya gelerek iklim kriziyle mücadele üzerine konuştuğu toplantı bu yıl Amazon'daki Belem kentinde gerçekleşiyor. 10 Kasım'da başlayan zirvenin yarısının geride kaldığı cumartesi günü yerli halklar ve çeşitli bölgelerden aktivistlerden oluşan binlerce kişilik bir grup, liderleri Amazon Yağmur Ormanları'ndaki yıkıcı ormansızlaşmayı durdurmaya çağırdı. Dün de yerli Munduruku halkı, topraklarını tehdit eden projelerin ve madencilik faaliyetlerinin sona erdirilmesi talebiyle konferansın ana kapısına girişi engelleyerek bir protesto düzenlemişti. COP30, 21 Kasım Cuma günü sona eriyor. (Andre Penner/AP)

• 6/30

  14 Kasım 2025 - Ukranya'nın başkenti Kiev'de insanlar, Rusya'nın gece düzenlediği drone ve füze saldırılarında hasar alan bir binanın önünü temizliyor. Rusya cuma gününün erken saatlerinde, yaklaşık 4 yıl önce başlayan savaşta başkente yapılan en büyük saldırılardan birini gerçekleştirdi. Reuters'ın aktardığı üzere enerji tesisleri, konutlar ve altyapıyı hedef alan saldırılarda en az 8 kişi hayatını kaybetti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Rus güçlerinin 430 drone ve 18 füze kullandığını, Kiev'in ise uzun menzilli saldırılarla karşılık verdiğini söyledi. Saldırıda Azerbaycan'ın kentteki büyükelçiliğine de füze isabet etti. Olay üzerine Azerbaycan'ın Rusya'ya nota verdiği bildirildi. (Alina Smutko/Reuters)

• 7/30

  13 Kasım 2025 - Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo, Paris'teki Faubourg du Temple ve Boulevard Jules Ferry kavşağına çelenk bırakıyor. Paris'te 13 Kasım 2013'te düzenlenen terör saldırılarında 130 kişi hayatını kaybetmiş ve en az 500 kişi yaralanmıştı. IŞİD'in üstlendiği saldırıda Fransa Stadyumu önünde bombalı intihar saldırısı düzenlenmiş ve çeşitli noktalarda kalabalığa ateş açılmıştı. Fransa'nın II. Dünya Savaşı sonrası tarihindeki en şiddetli saldırıda kaybedilenler, 10. yıldönümünde ülke genelinde anıldı. Fransa İçişleri Bakanı Laurent Nunez, böyle bir olayın tekrar yaşanma ihtimalinin düştüğünü ancak "tehdidin hâlâ yüksek" olduğunu söyledi. (Ludovic Marin / Reuters)

• 8/30

  12 Kasım 2025 - İspanya Kralı VI. Felipe'nin Çin'e gerçekleştirdiği ziyarette Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun merasim kıtasından bir asker, karşılama seremonisinde. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, bugün Pekin'de Çin'e resmi ziyarette bulunan Felipe ile görüştü. Farklı tarihlere, kültürlere ve sosyal sistemlere sahip Çin ile İspanya’nın, ortak kalkınma için model oluşturduğunu vurgulayan Şi, her iki ülkenin uluslararası adaletin korunmasında önemli rol oynadığını söyledi. Kral VI. Felipe ise "Tek Çin" ilkesine bağlı kaldıklarını anımsatarak, Çinli şirketlerin İspanya'nın ekonomik kalkınmasını ve yeşil dönüşümünü güçlü şekilde desteklediğini aktardı. (Maxim Shemetov/AFP)

• 9/30

  11 Kasım 2025 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da, mahkeme binası yakınlarında intihar saldırısı sonucu meydana gelen patlamada 12 kişi hayatını kaybetti, 36 kişi yaralandı. Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari'nin şiddetle kındadığı saldırıyı Pakistan Talibanı üstlendi. Çin, Avrupa Birliği, Birleşik Krallık ve ABD, taziye mesajı yayımladı. (Zain Zaman Janjua/AFP)

• 10/30

  10 Kasım 2025 - ABD hükümetinin 40 gün süren rekor kapanmasında sona yaklaşıldı. Senato bütçe görüşmelerindeki açmazı aşmak için anlaştı. Washington'da hafta sonu yapılan müzakerelerin ardından bir grup Demokrat Partili senatör, Cumhuriyetcilerle birlikte anlaşma lehine oy kullandı. Oylama, 1 Ekim'den bu yana bütçesi olmayan hükümeti fonlamak için aşılması gereken ilk adımdı. Federal çalışanların ve hizmetlerin geri dönmesinden önce anlaşmanın Temsilciler Meclisi'nde de kabul edilmesi gerekiyor. Senato'nun bugün yeni görüşmeler için toplanması bekleniyor. Federal hükümetin "kapanması", acil ve zaruri nitelikte olmayan kamu çalışanlarının zorunlu ücretsiz izne çıkarılması ve birçok devlet programının askıya alınması anlamına geliyor. (J. Scott Applewhite/AP)

• 11/30

  9 Kasım 2025 - Formula 1 Dünya Şampiyonası'nda sezonun 21. etabı Brezilya Grand Prix'ini McLaren'in Britanyalı pilotu Lando Norris kazandı. Sao Paulo'da 4 bin 309 metrelik Jose Carlos Pace Pisti'nde, düzenlenen yarış 71 tur üzerinden yapıldı. Pole pozisyonundan başladığı yarışı 1 saat 32 dakika 01,596 saniyelik süresiyle ilk sırada tamamlayan Norris, sezonun yedinci yarışını kazandı. Mercedes'in İtalyan sürücüsü Kimi Antonelli, liderin 10,388 saniye gerisinde ikinci, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen ise liderin 10,750 saniye gerisinde üçüncü oldu. Yarışın 8. turunda Antonelli'nin aracının çarpması sonucu Ferrari'nin Monakolu sürücüsü Charles Leclerc yarış dışı kaldı. Sezonun 22. ayağı Las Vegas Grand Prix'si, 22 Kasım Pazar günü koşulacak. (Amanda Perobelli/Reuters)

• 12/30

  8 Kasım 2025 - Filipinler'in Mindanao adasında insanlar, Fung-wong Tayfunu'nun yol açtığı şiddetli yağış nedeniyle su basan evlerinden ayrılıyor. Meteoroloji uzmanları, tayfunun güçlenerek süper tayfuna dönüşebileceği ve pazar günü Filipinler'in doğu kıyılarına ulaşacağı uyarısında bulunuyor. Asya ülkesinin meteoroloji ajansı PAGASA'dan Benison Estareja "Neredeyse tüm ülkeyi kapsayabilir" diyor. Önceki günlerde Kalmaegi Tayfunu, Filipinler'de 204 ve Vietnam'da 5 kişinin ölümüne neden olmuştu. (Erwin Mascarinas / AFP)

• 13/30

  7 Kasım 2025 - Ukrayna'nın Harkiv bölgesindeki Çuhyuv'da bir itfaiyeci, Rusya'nın drone saldırısının ardından çalışıyor. Ukrayna medyasının bildirdiği üzere Rus güçleri, perşembe ve cuma günleri Zaporijya, Harkiv, Odessa, Dnipro ve Sumi'ye çok sayıda drone saldırısı düzenleyerek evleri, okulları ve altyapıyı hedef aldı. Saldırılar, dün Ukrayna'nın, Rusya'nın Volgograd bölgesindeki önemli bir petrol rafinerisini yaklaşık üç ay içinde ikinci kez vurduğunu iddia etmesinin ardından geldi (Sofiia Gatilova/Reuters)

• 14/30

  6 Kasım 2025 - Almanya'daki Berlin Hayvanat Bahçesi'nde eylülde dünyaya gelen yavru su aygırı ilk kez halkın karşısına çıktı. Bebek su aygırı, 13 yaşındaki Nala'nın ilk yavrusu. Nala aslında iki doğurmuştu ancak yavrulardan biri kısa süre sonra hayatını kaybetti. Hayvanat bahçesi olayı "son derece nadir" diye tanımlamıştı çünkü bilinen su aygırı doğumlarının yalnızca yüzde 1'inde ikiz görülüyor. (Markus Schreiber/AP)

• 15/30

  5 Kasım 2025 - Dünya liderlerini tasvir eden büyük maskeler takan Oxfam aktivistleri, Brezilya'nın Belem kentinde düzenlecek Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP30) öncesinde, dünyanın en büyük ekonomileri tarafından iklim kriziyle mücadelede alınan kararların yetersizliğini eleştirmek için "İş Başında Uyumak" adlı bir eylem yaptı. Oxfam, yoksulluğun beraberinde getirdiği adaletsizliklerin olmadığı bir gelecek yaratma amacıyla 90 ülkede ortaklarla ve yerel topluluklarla beraber çalışan 17 organizasyonun bir araya gelerek oluşturduğu uluslararası bir konfederasyon. (Adriano Machado / Reuters)

• 16/30

  4 Kasım 2025 - ABD'nin en büyük kenti New York'ta milyonlarca kişinin oy kullandığı belediye başkanlığı seçimini, resmi olmayan sonuçlara göre Demokratların adayı Zohran Mamdani kazandı. 34 yaşındaki Uganda doğumlu Mamdani, bağımsız aday olarak yarışan eski New York Valisi Andrew Cuomo'yu yenerek, ABD'nin en büyük kentinin başına geçen son yüzyıldaki en genç isim oldu. Associated Press'in aktardığına göre, oyların yüzde 90'ından fazlası sayılan seçim sonuçlarında Mamdani yüzde 50,4'lük oyla zafer kazandı. Rakibi Andrew Cuomo ise yüzde 41,6'lık oy alabildi. Diğer bir aday Curtis Sliwa ise yüzde 7,1'de kaldı. New York Seçim Kurulu'na göre, yarışta 2 milyondan fazla kişi oy kullandı. Bu, son 50 yılda bir belediye başkanlığı seçiminde kaydedilen en yüksek katılım oldu. Mamdani'nin zaferi tarihi bir anlam da taşıyor. Ailesi Hindistanlı olan genç siyasetçi kentin ilk Güney Asya kökenli ve Müslüman belediye başkanı seçildi. (Angela Weiss/AFP)

• 17/30

  3 Kasım 2025 - İtalya'nın başkenti Roma'da, ülkenin en önemli tarihi yapılarından biri kabul edilen Kolezyum yakınlarında tadilat altındaki tarihi bir kule çöktü. "Torre dei Conti"nin çökmesi sonucu işçilerden birinin ağır yaralı olarak hastaneye kaldırıldığı açıklanırken iki işçininse kazayı hafif sıyrıklarla atlattığı belirtildi. 2006'dan beri kullanılmayan yapıda dört yıllık bir restorasyon çalışmasının devam ettiği kaydedilirken, inşaatın gelecek yıl tamamlanması bekleniyordu. Kulenin 13. yüzyılın başında inşa edildiği biliniyor. (Tiziana Fabi / AFP)

• 18/30

  2 Kasım 2025 - İtalyan tenisçi Jannik Sinner, Paris ATP Masters 1000 turnuvasının finalinde Kanadalı rakibi Felix Auger-Aliassime'yi mağlup ederek kupaya uzandı. Sinner, dünya sıralamasında da en büyük rakibi Carlos Alcaraz'ı geride bırakarak birinci sıraya yükseldi. İtalyan tenisçi, geçen yıl haziran ayında ilk kez dünya 1 numarası olmuş ve bu unvanı 65 hafta boyunca korumuştu, ta ki eylülde ABD Açık finalinde Alcaraz’a kaybedene kadar. (Dimitar Dilkoff / AFP)

• 19/30

  1 Kasım 2025 - Güney Kore'nin Gyeongju kentinde düzenlenen Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) zirvesinde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Güney Kore Devlet Başkanı Lee Jae Myung el sıkışıyor. Lee, liderler forumunun ardından düzenlenen devlet zirvesi ve akşam yemeğinde Şi'yi ağırladı. Çin lideri 11 yıl aradan sonra ABD müttefikine yaptığı ilk ziyaretini gerçekleştirmiş oldu. Güney Kore Devlet Başkanı komşusu Kuzey Kore'yle görüşmelerin yeniden başlatılması için Şi'den yardım isterken, mevkidaşı işbirliğini genişletmeye ve karşılaştıkları zorluklarla birlikte mücadele etmeye istekli olduklarını söyledi. (Yonhap/Reuters)

• 20/30

  31 Ekim 2025 - Sırbistan'da öğrenciler, Novi Sad tren istasyonunun çatısının çökmesi sonucu 16 kişinin öldüğü olayın yıldönümünde düzenlenen protesto yürüyüşü sırasında Indjija'daki ana meydanda uyuyuyor. Geçen yıl 1 Kasım'da meydana gelen olayda 4'ü çocuk olmak üzere 16 kişi hayatını kaybetmiş ve Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic'in görevden alınmasını talep eden geniş çaplı protestolar baş göstermişti. Binlerce üniversite öğrencisi olayın birinci yıldönümünde başkent Belgrad'dan Novi Sad'a 90 kilometrelik bir yürüyüş başlattı. Yarın onbinlerce kişinin daha katılımıyla Novi Sad'da büyük bir gösteri planlanıyor. (Marko Djurica/Reuters)

• 21/30

  30 Ekim 2025 - İsrail ordusunun Lübnan'nın güney sınırındaki köyü Belida'ya düzenlediği saldırının ardından halk belediye binasının önünde toplanıyor. İsrail askerleri, gece saatlerinde Belida'ya düzenledikleri baskında bir belediye çalışanını öldürdü. Lübnan Cumurbaşkanı ordusuna bu saldırılara karşı koymalarını söylerken İsrail ordusu, Hizbullah altyapısına yönelik operasyon düzenlediğini ve bir "şüpheliye" ateş açtığını iddia etti. İsrail'in ayrıca bugün Lübnan'ın güneyine hava saldırıları düzenlediği bildirildi. İsrail, 27 Kasım 2024'te başlayan ateşkesin ardından Lübnan'a hava saldırılarını ve sınırlı kara operasyonlarını sürdürüyor. İsrail, Hizbullah'ın güneyde askeri varlığını yeniden kurmasını engellemeyi amaçladığını öne sürerken Lübnan, İsrail'i ateşkesi ihlal etmekle suçluyor. (Mahmoud Zayyat / AFP )

• 22/30

  29 Ekim 2025 - Gazze Şeridi'nin merkezindeki Nuseyrat'ta bir çocuk, İsrail saldırısı nedeniyle yıkılan bir evin enkazında oturuyor. Ateşkesin başlamasından yaklaşık üç hafta sonra İsrail, Hamas'ın bir askerlerini öldürdüğünü iddia ederek dün Gazze'ye saldırı başlattı. Dün ve bugün devam eden saldırılarda 46'sı çocuk olmak üzere en az 104 kişinin öldürüldüğü bildirildi. İsrail ordusu daha sonra yaptığı açıklamada, ateşkes anlaşmasına uymaya devam edeceklerini ve "herhangi bir ihlal" durumunda sert bir şekilde yanıt vereceklerini söyledi. Hamas ise dün ateşkesi ihlal etmediğini savunuyor. (Eyad Baba/AFP)

• 23/30

  28 Ekim 2025 - Ukrayna bayrağı tutan bir adam, Kiev'de düzenlenen imha edilmiş Rus teçhizatı açık hava sergisinde Rus askeri aracının üzerinde. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, ABD, İsveç ve Fransa'dan F-16, Gripen ve Rafale gibi 250 savaş uçağı almak için çalışmaları sürdürdüklerini söyledi. Rus ordusunun ülkesine yönelik hava saldırılarını sürdürdüğünü ifade eden Zelenski, hava savunma imkanlarını artırmak için çalıştıklarını belirtti. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve ABD Başkanı Donald Trump arasında yeniden zirve yapılmasının ABD'ye bağlı olduğunu belirterek, "Amerikalıların rahat edeceği bir tempoda ilerlemeye hazırız" dedi. (Sergei Supinsky/AFP)

• 24/30

  27 Ekim 2025 - Hindu kadınlar, Hindistan'ın Yeni Delhi kentinde düzenlenen Hindu dini festivali Chhath Puja sırasında Yamuna Nehri'nin sularında Güneş tanrısına tapıyor. Chhath Puja, Güneş onuruna düzenlenen 4 günlük özenli bir kutlama. Uzun bir su orucu tutmayı ve bir su kütlesinde ayakta dururken, doğan ve batan Güneş'in ışığı olan Usha ve Pratyusha'ya adaklar sunmayı içeriyor. (Bhawika Chhabra/Reuters)

• 25/30

  26 Ekim 2025 - McLaren'ın Britanyalı sürücüsü Lando Norris, Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde zafere ulaşan isim oldu. Başkent Meksiko'daki 4,3 kilometrelik Hermanos Rodriguez Pisti'nde düzenlenen yarış 71 tur üzerinden yapıldı. Pole pozisyonundan başladığı yarışı ilk sırada tamamlayan Norris, sezonun 6. yarışını galibiyetini elde etti ve Oscar Piastri'yi geçerek şampiyona lideri oldu. Ferrari'nin Monakolu sürücüsü Charles Leclerc, Norris'in gerisinde ikinci, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen ise üçüncü oldu. Lewis Hamilton, pist dışına çıkıp avantaj kazandığından dolayı 10 saniye cezası aldı. Sezonun 21. ayağı Brezilya Grand Prix'si 9 Kasım Pazar günü koşulacak. Meksika Grand Prix'sinin ardından pilotlar klasmanının ilk 5 sırası şöyle: 1. Lando Norris: 357 2. Oscar Piastri: 356 3. Max Verstappen: 321 4. George Russell: 258 5. Charles Leclerc: 210 (Yuri Cortez/AFP)

• 26/30

  25 Ekim 2025 - Güney Kore'nin başkenti Seul'de, ABD Başkanı Donald Trump'ın Güney Kore'ye yapacağı ziyaret öncesinde gümrük vergisi politikasına karşı düzenlenen Trump karşıtı mitinge katılan bir protestocu elinde "Trump'a Hayır" yazılı bir pankart tutuyor. Ocakta göreve gelmesinin ardından Asya'ya ilk ziyaretini düzenleyen Trump'ın, yerel saatle pazar sabahı Malezya'ya varması bekleniyor. Japonya'ya da gitmesi planlanan liderin gezisinin en önemli durağı muhtemelen Güney Kore olacak. Burada Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) zirvesine katılacak Trump ayrıca 30 Ekim'de de Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'le bir araya gelecek. ABD Başkanı yola çıkmadan önce gazetecilere yaptığı açıklamada Kuzey Kore lideri Kim Jong-Un'la da görüşmeye açık olduğunu söyledi. (Kim Hong-Ji/Reuters)

• 27/30

  24 Ekim 2025 - Almanya'nın kuzeydoğudaki Brandenburg eyaletine bağlı Linum'da bir gönüllü, kuş gribinden öldüğü tahmin edilen turnaların cesedini atıyor. Almanya'da Brandenburg ve diğer eyaletlerde, yabandaki kuşlarda bugüne kadar görülen en büyük kuş gribi salgını yaşanıyor. Özellikle göç mevsimindeki turnaları etkileyen salgın nedeniyle pek çok kuş ölü bulundu. Avrupa genelinde görülen salgın, en azından 10 yıldır ilk kez sezonun bu kadar erken bir döneminde 10 ülkeye yayılmış durumda. Yine de yetkililer toplam salgın sayısının hâlâ 2022'dekinden düşük olduğunu belirtiyor. Fransa'nın hayvan sağlığı gözetim kuruluşu ESA'ya göre, kuş gribi ağustostan ekim ortasına kadar 10 AB ülkesinde ve Britanya'da, çoğunlukla AB'nin en büyük kümes hayvanı üreticisi Polonya'nın yanı sıra İspanya ve Almanya'da olmak üzere 56 salgına yol açtı. (Ralf Hirschberger / AFP)

• 28/30

  22 Ekim 2025 - Rusya, Ukrayna'nın ikinci büyük şehri Harkiv'a saldırarak, çocukların bulunduğu bir anaokulunu vurdu. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, tüm çocukların tahliye edildiğini ve birçoğunun "akut stres tepkileri" yaşadığını söyledi. Harkiv Belediye Başkanı Ihor Terekhov ve Harkov Bölge Devlet İdaresi Başkanı Oleh Sinyegubov, bölgede en az üç patlama meydana geldiğini söyledi. Terekov, "Hholodnohirskyi bölgesindeki özel bir anaokulu vuruldu. Saldırının olduğu yerde yangın çıktı" dedi ve daha sonra çocuklar arasında herhangi bir yaralanma olup olmadığına dair bilgi olmadığını ekledi. Yerel saatle sabah 9 civarında meydana gelen saldırıda en az bir kişi öldü, 6 kişi yaralandı. (AP)

• 29/30

  21 Ekim 2025 - Japonya'da iktidardaki Liberal Demokrat Parti'nin lideri Sanae Takaichi, alt meclis oylamasını kazanarak ülkenin ilk kadın başbakanı olmaya hak kazandı. Takaichi, 465 sandalyeli alt mecliste 237 oy alarak çoğunluğu elde etti. Üst meclisin onay sürecinin de sorunsuz geçmesi öngörülüyor. Takaichi, geçen ay seçim yenilgilerinin sorumluluğunu üstlenerek istifa eden Başbakan Shigeru Ishiba'nın yerini alacak. 64 yaşındaki lider, muhafazakar görüşleriyle biliniyor ve Japonya’yı daha da sağa kaydırması bekleniyor. Kendisi, İngiltere’nin ilk kadın başbakanı Margaret Thatcher’ın hayranı. Bu nedenle bazen "Demir Leydi" olarak anılıyor. (Eugene Hoshiko/AFP)

• 30/30

  20 Ekim 2025 - Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesinde bir kargo uçağının, havalimanına inişi sırasında güvenlik aracına çarparak pistten çıktığı ve denize sürüklendiği bildirildi. Yerel polis biriminden yapılan açıklamaya göre, Dubai'den Hong Kong'a kargo seferi yapan Emirates Hava Yolları'na ait, ACT Airlines tarafından işletilen EK9788 sefer sayılı "Boeing 747" tipi uçak, Hong Kong Uluslararası Havalimanı'na inişte kaza yaptı. Uçağın iniş sırasında güvenlik aracına çarparak pistten çıktığı ve denize sürüklendiği kazada, güvenlik aracında bulunan iki havalimanı görevlisi yaşamını yitirdi. Açıklamada, ölenlerin 30 ve 41 yaşlarında iki erkek görevli olduğu, uçağın 4 kişilik mürettebatının ise tümünün kurtarıldığı belirtildi. Kaza sonrası havalimanının kuzey pisti geçici olarak hizmete kapatılırken, olayla ilgili soruşturmanın sürdüğü kaydedildi. (Chan Long Hei/AP)

Tartışma: Oyların ağırlığı mı, sürecin kalitesi mi?

Epistokrasi taraftarları, bilgisiz seçmenlerin yanlış kararlar vereceğini öne sürse de irrasyonellik yalnızca eğitimsizlere özgü değildir.

Eğitimliler de duygular, aidiyetler veya çıkarlar doğrultusunda irrasyonel tercihler yapabilir.

Bu nedenle oyların ağırlığını değiştirmek çözüm olamaz.

Asıl çözüm, oy hakkını eşit bırakıp süreci iyileştirmektir:

1. Eğitim ve yurttaşlık bilincinin artırılması.
2. Yurttaş meclisleri ve müzakereci platformların yaygınlaştırılması.
3. Katılımı kolaylaştıran seçim düzenlemelerinin (otomatik kayıt, erişilebilir sandıklar, zorunlu oy) uygulanması.

Bu tedbirler sayesinde eşitlik korunur, irrasyonelliğin etkisi süreç kalitesiyle dengelenir.

Sonuç olarak, "Okuma yazması olmayan ile profesörün oyu bir olur mu?" sorusunun cevabı kesindir:

Evet, bir olur.

Çünkü:

Siyasal eşitlik ve insan hakları bunu zorunlu kılar.

• Hiçbir bireyin menfaatini ondan daha iyi kimse bilemez.
• Doğruyu bilmek ile doğruyu seçmek aynı değildir; eğitimli insanlar da irrasyonel kararlar verebilir.
• Tarihsel örnekler (ABD okuryazarlık testleri) eğitim temelli sınırlandırmaların ayrımcılığa yol açtığını göstermiştir.
• Ampirik bulgular, geniş katılımın ve çeşitliliğin karar kalitesini artırdığını kanıtlamaktadır.

Dolayısıyla çözüm, oyların ağırlığını değiştirmek değil; herkesin eşit oy hakkını koruyarak süreci bilgiyle, müzakereyle ve kapsayıcılıkla geliştirmektir.

^Kaynaklar:

^{1.   Robert A. Dahl, Demokrasi Üzerine (İstanbul: İletişim Yayınları, 2001), s. 55–78.
2.   John Rawls, Bir Adalet Teorisi (çev. Sezai Ozan Zeybek, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010), s. 243–250.
3.   Jürgen Habermas, Hukuk ve Demokrasi: Meşruiyetin Söylem Kuramı (çev. Bahadır Sina Şener, Ankara: Dost Kitabevi, 2001), s. 120–138.
4.   Platon, Devlet (çev. Sabahattin Eyüboğlu – M. Ali Cimcoz, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2016), s. 181–200.
5.   John Stuart Mill, Hürriyet Üzerine ve Temsili Hükümet (çev. Mete Tunçay, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993), s. 240–250.
6.   Jason Brennan, Epistokrasi: Demokrasiye Karşı (çev. Ali Korkmaz, İstanbul: Liberte Yayınları, 2021), s. 45–78.
7.   David Estlund, Demokratik Otorite (çev. Ayşe Meral, İstanbul: İthaki Yayınları, 2018), s. 102–115.
8.   Alexander Keyssar, The Right to Vote: The Contested History of Democracy in the United States (New York: Basic Books, 2000), s. 285–310.
9.   Herbert Simon, Administrative Behavior (New York: Free Press, 1997), s. 88–110.
10.   Daniel Kahneman, Hızlı ve Yavaş Düşünme (çev. Oya Yergök, İstanbul: Varlık Yayınları, 2015), s. 56–102.
11.   Dan Ariely, Akıldışı Ama Öngörülebilir (çev. Yavuz Alogan, İstanbul: Optimist Yayınları, 2011), s. 33–72.
12.   OECD, PIAAC Results: Skills Matter (Paris: OECD Publishing, 2016), s. 98–112.
13.   Marquis de Condorcet, Essai sur l'Application de l'Analyse à la Probabilité des Décisions Rendues à la Pluralité des Voix (Paris, 1785), s. 56–78.
14.   Hélène Landemore, Demokratik Akıl: Açık Demokrasinin Epistemik Temelleri (çev. Ayhan Çitil, İstanbul: Küre Yayınları, 2020), s. 110–145.
15.   International IDEA, Electoral Justice Handbook (Stockholm: IDEA Publications, 2010), s. 34–49.
16.   OECD, Innovative Citizen Participation and New Democratic Institutions (Paris: OECD Publishing, 2020), s. 65–90.}

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.