Trump Barış Koridoru ve Orta Koridor: Zıt değil, tamamlayıcı rotalar

Doç. Dr. Ali Oğuz Diriöz Independent Türkçe için yazdı

Görsel: aze.media

Değerli Independent Türkçe okuyucuları,

Trump Barış Koridoru'nun (TBK) Orta Koridor ile "rekabet halinde" olduğu, hatta birinin diğerini dışladığı algısı Üzerine değerlendirmede bulunmak amacıyla bu yazıyı kaleme aldım.

Sahadaki jeoekonomik gereklilikleri ve tedarik zincirlerindeki çeşitlendirme mantığını göz ardı etmemek gerekir.

Daha önce yaptığım iki değerlendirmede vurguladığım gibi, TBK ile Orta Koridor, benzeri Koridor projeler, doğru tasarlandıklarında birbirlerini tamamlayıcı nitelikte güzergâhlardır.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Neden "tamamlayıcı"?

Küresel ticaret yollarında "çoklu koridor" yaklaşımı, risk dağıtımı ve dayanıklılık (resilience) yaratır.

Küresel Tedarik zincirleri ile alakalı uluslararası literatür, alternatif hatların sıfır-toplamlı bir rekabetten ziyade ağ etkisi yarattığını; darboğaz, siyasi risk veya doğal afet gibi şoklar karşısında sistemin daha hızlı toparlanmasını sağladığını gösteriyor (kavramsal çerçeve için geçmişteki akademik makalelerime bakabilirsiniz; ERJ makalesiUKSAD makalesi).

Bu bakış açısından TBK, Zengezur hattı dahil olmak üzere Güney Kafkasya'daki normalleşme adımlarıyla birlikte Anadolu üzerinden Avrupa'ya uzanan Orta Koridor'u destekleyebilir.

Birinde yaşanabilecek kapasite, güvenlik ya da finansman gecikmeleri, diğeri üzerinden telafi edilebilir; hatlar yük paylaşımı, rotalar arası bağlanırlık ve düğüm noktalarında (limanlar, demiryolu kavşakları, enerji merkezleri) entegrasyonla birlikte ölçek ekonomisi üretir.


İran'ın yapısal kısıtları

Gerçekçi olmak gerekirse, İran'ın -Çin'in "Kuşak ve Yol Girişimi" kapsamındaki bazı projeler hariç- uluslararası finansman gerektiren büyük altyapı yatırımlarında yer alması yaptırımlar, bankacılık kanalları ve sigorta/yeniden sigorta riskleri nedeniyle son derece güç.

İran coğrafyasından geçen herhangi bir projenin, uluslararası konsorsiyumlar tarafından geliştirilecek rotada yer alması düşük olasılıktır.

İran'dan geçecek hattın imkânsız olduğu anlamına gelmez; fakat finansman erişimi, proje yönetimi ve sigorta kalemlerinde kalıcı bir maliyet primi yaratır.

Bu nedenle TBK ile Orta Koridor'un İran dışı bağlantı seçeneklerini güçlendirmesi, yatırımcı güveni açısından rasyonel ve uygulanabilir bir tercih olur.


Hindistan, IMEC ve kısmi entegrasyon olasılığı

Hindistan, başından beri India–Middle East–Europe Economic Corridor (IMEC) projesini birincil öncelik olarak ele alıyor.

Bununla birlikte, ABD'nin stratejik ve tedarik güvenliği odaklı yaklaşımı düşünüldüğünde, IMEC ile Trump'ın koridoru ve dolayısıyla da Orta Koridor arasında belirli ölçüde entegrasyon veya uyumlaştırma ("interlining", aktarma düğümlerinin ortak kullanımı, gümrük/prosedür standardizasyonu, veri paylaşımı) olasılık dışı değildir.

Böyle bir senaryo, Türkiye'nin çoklu koridor stratejisinin değerini artırır, Avrupa-Kafkasya-Orta Asya bölgeleri arası sinerji üretir.


Rusya'nın konumu: Tehditten çok kaldıraç

Rusya'nın bu projelere mesafeli durduğu biliniyor; ancak birincil düzeyde olumsuz etkilenen ülke olduğu söylenemez.

Özellikle TBK -Karadeniz ve Hazar havzalarındaki yük akışlarını çeşitlendirdiği ölçüde- Moskova'yı sistem dışına itmekten ziyade pazarlık alanını değiştirir.

Dahası, Rusya-Ukrayna arasında olası bir barış perspektifinde, Rusya'ya verilebilecek teşvik paketlerinden biri, Orta Koridor konsorsiyumlarına katılım ve lojistik/enerji düğümlerinde ortaklık opsiyonları olabilir.

Türkiye uzun yıllardır Rusya ile enerji ve ticaret basta olmak üzere birçok alanda iş birliklerini geliştirmektedir, dolayısıyla bu koridor konsorsiyumlarında da iş birliği olasılıkları olabilir.

Ancak Rusya'nın yer alması, yaptırımların gevşeme derecesine ve güvenlik mimarisinin nasıl şekilleneceğine bağlıdır.

Dolayısıyla, aslında Orta Koridor ve Zengezur Koridoru'na yönelik projeler, barış diplomasisi için pragmatik bir kaldıraç imkânı sunar. 
 


Finansman gerçekliği ve Türkiye'nin çıkarı

Mevcut koşullarda, Orta Koridor ve Zengezur bağlantılarının finansmanını Rusya'nın üstlenme olasılığı düşüktür.

Yaptırım rejimi, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik işgal harekatı, başta Avrupa Birliği (AB) olmak üzere uluslararası baskılar ve dolayısıyla sermaye maliyeti bu sonucu doğuruyor.

Ne var ki Ukrayna'da barışın sağlanması durumunda, Rusya'nın sınırlı ama anlamlı düzeyde konsorsiyum ortaklığı veya tedarik/lojistik alt projelerinde yer alma ihtimali göz ardı edilmemelidir.

Bu perspektif, Ankara'nın "çoklu koridor" stratejisini yalnız teknik bir ulaşım planı olmaktan çıkarıp jeopolitik esnekliğe dönüştürür.


Sonuç: Rekabet değil, ağ mimarisi

Trump Barış Koridoru ile Orta Koridor rakip değil, aynı ağın farklı, birbirini güçlendiren arterleridir.

Türkiye için akılcı yol haritası, tek bir hatta kilitlenmek değil; çok güzergâhlı, rotalar arası entegre bir mimariyle ikame ve tamamlayıcılığı birlikte kurgulamaktır.

Bugün için Rusya kaynaklı finansman ihtimali zayıf; fakat barış ortamında ortaklık kapıları aralanabilir.

Hindistan'ın IMEC önceliği devam ederken, IMEC-Orta Koridor arasında operasyonel uyum ve düğüm entegrasyonu arayışları ise ABD'nin tedarik güvenliği odağıyla uyumlu bir gelecek senaryosu sunuyor.

Sonuç olarak, Türkiye'nin merkez ülke konumunu güçlendirecek tamamlayıcı rotalar yaklaşımının benimsenmesi Türkiye'nin kazancı olacaktır.

 

 

Kaynaklar ve ileri okuma:

  • Önceki değerlendirmelerim: indyturk.com/node/763773 | indyturk.com/node/763702
  • Kavramsal çerçeve: ERJ makalesi | UKSAD makalesi

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU