Küratörlüğünü yaptığım 30° Doğu Meridyeni Kocaeli “Bir Zaman Fraktalı” koleksiyonu, 2 Mayıs 2025, Saat 15.00’te Seka Sanat İhtisas Merkezinde kapılarını sanatseverlere açtı. Sergi, 25 Mayıs 2025’e kadar açık kalacak.
Bugüne kadar bir kentte, kente dair oluşturulmuş en büyük koleksiyonlardan biri olan bu çalışma, benim küratörlüğümde, ilham verici ressam Akın Ekici’nin resimleriyle gerçekleştirildi. Farklı tür eserler ve üslupları içeren bu koleksiyonda “Yağlıboya- Batik- Seramik- Kûfi Tablo- Ma'kıli Hat-İpek Baskı- Serigrafi” eserler bulunuyor.
"Sanatın Kıvrımlarında Kocaeli: Zamana dokunan bir hafıza mekânı"
Kocaeli, geçmişin tozunu geleceğin ipeklerine dokur; sanat, bu dokumayı görünür kılan mekiktir.
Bir şehir düşünün: Fabrika bacalarından yükselen dumanlar, denizin mavisiyle dans eder. Tarihi saat kulesi, modern bir tramvay hattının gölgesinde zamana meydan okur. Kocaeli, işte bu çelişkilerin uyumudur. 30° Doğu Meridyeni’nin üzerinde, sanatın dokuduğu bir zaman kumaşına dönüşür. Bu kumaş, yalnızca geçmişi değil, sonsuzluğu da taşır.
Zamanın izlerini toplayan bir sergi
“Bir Zaman Fraktalı” koleksiyonu, Kocaeli’nin ruhunu katman katman açan bir anatomi dersidir. Akın Ekici’nin resimlerinde, İzmit’in dar sokakları fraktal desenlerle genişler. Her fırça darbesi, bir çocuğun ilk adımını, bir balıkçının ağını çekişini, bir işçinin terini resmeder. Yağlıboya tablolar, sadece renkler değil; zamanın nabzıdır.
Seramik heykeller, toprağın hafızasını taşır. Esra Uyman’ın ellerinde şekillenen kil, 1923’te dalgalanan bayrakların heyecanını bugüne taşır. Her çatlak, bir mücadelenin izidir; her pürüz, bir umudun kanıtı.
Temanın izinde: 30° Doğu Meridyeni konsepti
Uluslararası ortak saat kullanımı amacıyla ortak bir başlangıç belirlenerek (Greenwich) oluşturulmuş, on beş boylamın güneş önünden bir saatte geçişi esas alınarak on beş boylam aralıkla çizilen saat dilimleridir. Bir ülke on beş boylam aralıklarından hangisi içerisinde yer alıyorsa o boylamın saatini ulusal saati olarak kullanır.
Türkiye'de 2016 yılına kadar kışın ikinci saat dilimi olan (GMT+2) İzmit'ten geçen 30° Doğu meridyeni saatlerini ayarlanırken yazın ise gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla Iğdır'dan geçen 45°D boylamına (üçüncü saat dilimi) saatlerini ayarlanmaktaydı. Türkiye'de saatler kış döneminde başlangıç meridyeninden 2 saat, yazın 3 saat ilerdeydi.
Yaz saatinde Iğdır'da, kış saatindeyse İzmit'te güneşin doğuş ve batış saatleri coğrafya sorularında sabit olarak hesaplanır. Ancak 2016 yılında kış saati uygulamasının kaldırılmasıyla tüm yıl için üçüncü saat dilimi olan GMT+3 (Iğdır) Türkiye'nin ulusal saatidir. Bir ülke içinde meridyenlerden herhangi birinin yerel saatinin ülke sınırları içinde kullanılmasına ulusal saat (ortak) saat denir (Internet kaynakçası, https://tr.wikipedia.org/wiki/Ulusal_saat)
30° Doğu Meridyeni, Kocaeli’den ve diğer bazı illerden geçer ve uzun yıllar için Türkiye için zamanın başlangıcı oldu. Onun antimeridyeni olan 150° Batı Meridyeniyle birlikte tam bir meridyen dairesi oluşturur; zamanı kusursuz bir döngüye dönüştürürdü. Bu, zamanın fraktal yapısı olarak kabul edildi tarafımızdan ve şöyle bir felsefe oluşturduk: Kendisini tekrar eden bir döngü, bir sarmaldır. Her sabah, her gece... devam eder.
Her şey Kocaeli’nde başladı uzun yıllar için, Kocaeli’de bitti. Kendisini tekrar eden bir nevi zaman döngüsünü işaret eder bu. Bir sarnal. Türkiye, Kocaeli'e her gün bir kere uğradı! Her sabah her şey Kocaeli'de başladı! Kocaeli’de bitti.
Doğa ve endüstri: İki zamanın dansı
Kocaeli’nin büyüsü, karşıtlıkların dansında saklıdır. Keltepe’nin yamaçlarında açan çiğdemler, sanayi bölgesinin devasa borularına inat, narinliğiyle direnir. Bu direniş, Hayrettin Susam’ın baskılarında hayat bulur. İpek kumaşlar üzerinde, çiçeklerle çelik borular iç içe geçer. Sanki doğa, endüstriye “Ben de buradayım” der.
Bu diyalog, şehrin sokaklarında da sürer. Tarihi İzmit Evleri’nin ahşap cumbaları, yanı başındaki modern apartmanlarla göz göze gelir. Kocaeli, geçmişle geleceği bir dikişte birleştirir. Bu dikişin ipliği ise sanattır.
Zamanın şifresi: Fraktal ve insan
Fraktal, yalnızca bir matematik terimi değil; insanın varoluş kodudur. Tıpkı bir ağacın dallarının köklerini yansıtması gibi, Kocaeli’de her an, bütün bir tarihi yankılar. Akın Ekici’nin “Zaman Fraktalı” tablosunda, İzmit Saat Kulesi’nin gölgesi, bir çocuğun oyun oynadığı sokakta uzar. Bu gölge, aynı zamanda 1926’da Türkiye saat dilimini belirleyen Meclis kararının izidir.
Sanatçı, bu bağlantıyı tuvalde görünür kılar. Renkler, formlar, dokular… Hepsi, zamanın görünmez ağını örer. Sergiyi gezen biri, bir tablonun önünde donakaldığında, aslında kendi geçmişine dokunur. Çünkü Kocaeli’de herkes, bu fraktal ağın bir düğümüdür.
İki kanat, tek uçuş: Sonsuzluğa açılan kapı
İnsanlık, evreni anlamak ve kendini ifade etmek için hep iki dil kullandı: biri renklerle, diğeri formüllerle konuştu. Biri kalbin ritmini, diğeri aklın ışığını taşıdı. Bu sarmal dans, Antik Mısır’ın geometrik piramitlerinden kuantum bilgisayarların sanal tuvaline kadar uzanır. Ve şimdi, Kocaeli’deki 30° Doğu Meridyeni Sergisi, bu kadim dansı modern bir şiire dönüştürüyor.
Tarihin atölyesinde: İki disiplinin kökleri
İslam’ın altın çağı: cebir ve estetiğin buluşmasından dem vuralım. 9. yüzyılda Bağdat’ta, El-Harezmi cebiri keşfederken, aynı şehirdeki hattatlar Kûfi yazıyı geometrik bir sanata dönüştürüyordu. Matematikçi ve astronom El-Biruni, “Gökyüzünün hareketi bir şiir gibi okunmalı” derken, minarelerdeki yıldız motifleri bilimle sanatın ortak dilini yansıtıyordu.
Semerkant’taki Uluğ Bey Rasathanesi, yıldız haritalarını çizerken, çini sanatında kullanılan yıldız desenleri evrenin sonsuzluğunu tekrarlıyordu.
Rönesans: Anatomi ve perspektifin devrimi
Leonardo da Vinci, Floransa’da gece lambasının ışığında hem kadavraları kesip insan kalbini çiziyor, hem de “Son Akşam Yemeği”nin perspektifini hesaplıyordu. Defterine düştüğü bir notta, “Damarların dallanması, ağaç köklerinin toprakta yayılışına benzer” diye yazmıştı.
Bu şiirsel gözlem, yüzyıllar sonra kan dolaşımı teorisinin temelini oluşturacaktı. Michelangelo ise Sistina Şapeli’nin tavanına “Adem’in Yaratılışı”nı resmederken, insan bedenini tanrısal bir mühendislik harikası olarak görüyordu: Kasların kıvrımları, Tanrı’nın parmağından akan yaşam enerjisiyle buluşuyordu.
Empresyonizm ve bilim: Işığın dansı
19'uncu yüzyılda Monet, nilüferleri resmetmek için sabahın ilk ışıklarında bahçesine koşarken, fizikçi James Clerk Maxwell renk teorisini formüle ediyordu. Monet’nin “Rouen Katedrali” serisi, ışığın saatlere göre değişen tonlarını yakalarken, Maxwell’in denklemleri elektromanyetik spektrumu açıklıyordu. Sanatçı arkadaşı Pissarro’ya yazdığı mektupta, “Güneş, paletime değil, retinama boya fırlatıyor” diyecekti.
Teknolojinin tuvali: Dijital çağda yaratıcılık
Yapay zekâ: Sanatın yeni ortağı
2018’de “Portrait of Edmond de Belamy” adlı yapay zekâ tablosu, Christie’s müzayedesinde 432.500 dolara satıldı. Bu eser, insanlığın yaratıcılık tekelini sorgulatırken, sanatçı Mario Klingemann şöyle diyor:
Algoritmalar, rüyalarımızın tercümanı olabilir.
Kocaeli sergisindeki “Kuantum Dokunuş” adlı dijital enstalasyon da bu fikri somutlaştırıyor: Ziyaretçilerin hareketleriyle değişen fraktal desenler, belirsizliğin estetiğini yansıtıyor.
Biyoteknoloji: Canlı sanat
Brezilyalı sanatçı Eduardo Kac, 2000’de genetiği değiştirilmiş floresan bir tavşan yarattı: “Alba”.
Yeşil ışıkta parlayan bu eser, etik ve estetiğin sınırlarını zorlarken, Kac’ın amacı “Bilimin laboratuvarlarını topluma açmaktı”. Kocaeli sergisinde ise “Keltepe Çiğdemi” adlı biyolojik yerleştirme, endemik bir çiçeğin DNA’sını seramik desenlerine işliyor. Sanatçı Aslı Aydın, “Kökleri toprakta, çiçekleri zamanda açan bir öykü bu” diyor.
NFT’ler ve blok zinciri: Sanatın demokratikleşmesi
Beeple’ın “Everydays: The First 5000 Days” adlı NFT’si 69 milyon dolara satıldığında, sanat dünyası sarsıldı. Kocaeli sergisinde de blok zinciri teknolojisiyle korunan dijital eserler, ziyaretçilere özel anahtarlarla sunuluyor. Küratör Uğur Batı, “NFT’ler, sanatı metalaştırmıyor; aksine, üretim sürecini şeffaflaştırıyor” diye ekliyor.
Bilimin şiirsel yüzü: Hayal gücünün laboratuvarı
Einstein’ın kemanı ve zamanın müziği
Einstein, görelilik teorisini tamamladığı gece, kemanını alıp Bach çalmıştı. “Müzik olmasaydı, belki de bir bilim insanı değil, saatçi olurdum” diye itiraf ediyordu. Ona göre, bilim ve sanat aynı kaynaktan doğuyordu: Merak ve hayranlık. Kocaeli sergisindeki “Zaman Senfonisi” enstalasyonu, bu fikri yansıtıyor. Saat tik taklarını, Anadolu’nun geleneksel enstrümanlarıyla harmanlayan ses yerleştirmesi, ziyaretçileri “zamanın ritmi” üzerine düşündürüyor.
Feynman: Renklerin fizikçisi
Nobel ödüllü fizikçi Richard Feynman, yağlıboya resim yapmayı öğrenmişti. Bir gün, kaliforniya kumsalında gün batımını resmederken, öğrencisine dönüp, “Bu turuncu tonu, atmosferdeki partiküllerin ışığı kırmasıyla oluşuyor. Ama aynı zamanda… İşte bu yüzden resim yapıyorum!” demişti. Kocaeli sergisindeki “Gün Döngüsü” eseri de bu ikiliği kutluyor: Güneşin meridyen üzerindeki hareketi, fizik denklemleriyle hesaplanan renk geçişleriyle tuvalde canlanıyor.
Kocaeli’den evrensele: Zamanın estetik haritası
Bir Zaman Fraktalı: Mandelbrot’tan Anadolu’ya
Matematikçi Benoît Mandelbrot, “fraktal” terimini icat ettiğinde, doğanın sonsuz tekrarlanan desenlerini tarif ediyordu: Kar taneleri, nehir yatakları, akciğer damarları… Kocaeli sergisindeki “Bir Zaman Fraktalı” serisi, bu fikri kültürel bellekle buluşturuyor. Hitit güneş kurslarının spiral motifleri, DNA sarmalına dönüşüyor; Selçuklu çinilerindeki yıldızlar, galaksi haritalarıyla kesişiyor. Sanatçı Elif Çelebi, “Fraktallar, geçmişin ve geleceğin aynı anda var olduğu anlardır” diyor.
1923 Bayrakları: Tarihin renkleri
Serginin en dokunaklı parçalarından biri, Kurtuluş Savaşı’nı anlatan ipek baskılar. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı, matematiksel bir perspektifle yeniden yorumlanıyor: Atın adımları, bir koordinat sisteminde ilerlerken, bayrağın dalgalanışı diferansiyel denklemlerle modelleniyor. Sanat yönetmeni Akın Ekici, “Bu eserler, tarihi bir veri seti değil, yüreği olan bir anlatı sunuyor” diye açıklıyor.
Kocaeli kuşları: Bilimle kanat çırpmak
Sergideki interaktif bir enstalasyon, kentin endemik kuş türlerini ses ve ışıkla canlandırıyor. Ziyaretçiler, bir kuşun kanat çırpışını hareket sensörleriyle kontrol edebiliyor. Bu eser, aynı zamanda aerodinamik prensipleri görselleştiriyor. Biyolog Dr. Leyla Tuna, “Kuşlar, doğanın mühendisleridir. Kanatlarının kıvrımı, uçak kanatlarının prototipidir” diyor.
Eğitim ve toplum: İki disiplinin mirası
STEAM: Yaratıcılığın yeni alfabesi
MIT Media Lab’den Prof. Mitch Resnick, “Çocuklar legolarla oynarken aslında mimar, resim yaparken kimyager oluyor” diyor. Kocaeli’deki sergi de bu felsefeyi benimsiyor: Okul grupları, “Matematik ve Mozaik” atölyesinde Pisagor teoremini çini desenleriyle öğreniyor. Bir lise öğrencisi, “Artık denklemler sadece tahtada değil, ellerimde canlanıyor” diye anlatıyor.
Toplumsal dönüşüm: Sanatın aktivizm gücü
Banksy’nin Gazze’deki yıkıntılar arasına çizdiği “Şemsiyeli Kız” eseri, politik bir manifesto kadar güçlüydü. Kocaeli sergisinde de “İklim Çığlığı” adlı veri enstalasyonu, küresel ısınma grafiklerini eriyen buz heykellerle birleştiriyor. Sanatçı Deniz Yılmaz, “Bilim bize veriyi verir, sanat ise onu yüreğe taşır” diyor.
İnsanlığın iki kanadı
Pablo Neruda, “Şiir, bilimin ulaşamadığı yerde başlar” der. Oysa gerçekte, ikisi de aynı uçurumun kenarından seslenir: Biri metaforla, diğeri denklemle. Kocaeli’deki 30° Doğu Meridyeni Sergisi, bu diyaloğu bir davete dönüştürüyor:
Zamanın haritasını çizerken hem kaleminizle hem pergelinizle yürüyün. Çünkü gerçek keşif, ancak bu iki kanatla mümkün.
Da Vinci’nin defterlerinde yazdığı gibi:
Sanat, evrenin bilimidir; bilim ise sanatın dilidir.
İkisini ayırmak, gökyüzünü yıldızlardan soyutlamaktır.
Sergi künyesi:
Sergi Adı: 30° Doğu Meridyeni Kocaeli/ Bir Zaman Fraktalı
Sergi Evsahibi: Kocaeli Seka Sanat İhtisas Merkezi
Ressam Adı: Akın Ekici
Küratör: Prof. Dr. Uğur Batı
Türü: Sanat/Resim Koleksiyonu
Sergi Açık Tarih Aralıkları: 2 Mayıs-25 Mayıs 2025
Yer: Seka Sanat İhtisas Merkezi
Sergi Eser Türleri:
Yağlıboya eserler/ Batik Eserler/ Kufi ve Makili Eserler/ Aliminyum Baskı/ Tekstil Eserler/ Seramik Heykeller/ Moda Tasarımları/ Moda Enstelasyonu/ Serigrafiler/ İpek Şardonlu Baskılar
Ressam Akın Ekici hakkında:
- Ressam
- Art Mediator
- Yurtiçi, Yurtdışında Grup Sergilerine ve Sanat Fuarlarına Katılım
- Ulanbatur/Moğolistan, Tiflis/ Gürcistan ve New Jersey Sergileri,
- Tokyo Metropolitan Müzesinde, Romanya Ulusal Edebiyat Müzesinde, Arta Fara Frontiere Romen-Türk Derneğinde Sergiler,
- Carol I Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Organizasyonda Ve T.C. Bükreş Büyükelçiliği’nde Sergiler,
- Moğolistan Milli Modern Sanatlar Galerisi Daimî Sergi Koleksiyonunda Eserler,
- Tiflis/Gürcistan Büyükelçiliği Koleksiyonlarında Eserler,
- Portakalçiçeği Uluslararası Plastik Sanatlar Kolonisi Koleksiyonunda Eserler,
- Devrim Erbil Sanat Kültür ve Eğitim Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi,
- WWF-Türkiye, Doğal Hayatı Koruma Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi.
Küratör Uğur Batı hakkında:
- Prof. Dr
- Art Mediator, Küratör
- Sanat Yazarı
- Harvard Bus.R. Yazarı
- University of Bath Associated
- Harvard Uni. Creative Writing Sch
- Independent Yazarı
- Bloomberg BW. Yazarı
- GQ Yazarı
- 25 Kitap
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
