Brezilya Ulusal Mısır Etanol Birliği (UNEM) ve Brezilya Yatırım Ajansı Apex tarafından “yeşilden altına” mottosuyla planlanan “Ticaret Geliştirme Projesi” ile Japonya, Çin, İngiltere gibi ülkelerden katılan 5 tarım gazetecisiyle birlikte bir hafta boyunca Brezilya'nın tarım endüstrisinin tüm boyutlarını gördüm.
Brezilya'nın tarlalarında, endüstrisinde dolaşırken aklımda hep aynı şey vardı.
Bir ülke kaynaklarına akıl katarak nasıl yeşerir.
İlk yazıda etanol ile gelen değişimi, etanol diplomasisini anlatırken ikincide hayvan yemi DDGS'yi ve Brezilya tarımını aktaracağım.
Gıdadan yakıta, yemden diplomasiye
Brezilya, dünyanın en büyük yedi ekonomisinden biri, 2023 yılı GSYİH'sı 2,1 trilyon dolar. Dünyanın en büyük soya, kahve, sığır eti ve kümes hayvanı ihracatçısı. 2024 yılında 164,4 milyar dolarlık tarımsal ihracatıyla yeşili altına çevirip Brezilya'nın ödemeler dengesine katkı sunarak, küresel tarım iktidarı tahtına oturdu. Üstelik ihracatın önemli bölümünü yağmur, bereketli meralar, biyoenerji gibi kendi öz kaynaklarıyla yapıyor. Tarımın GSYİH'ya katkısı yaklaşık yüzde 10, sektör üretim, işleme ve lojistik faaliyetleriyle birlikte toplamda 18 milyondan fazla istihdam yaratıyor, kalkınmayı teşvik ediyor.
59 milyar dolarlık soya ihracatı Türkiye'nin toplam tarım ihracatının neredeyse 2 katı
11 milyar dolar sığır eti, 9 milyar dolara yakın kahve ihracatıyla küreselde “Brezilya Tarım ülkesi imajını” her geçen gün güçlendiriyor. Türkiye 2023 yılında Brezilya'dan 4,9 milyar dolarlık ihracat yaptı.
Sadece ürün değil, fikir de ürettiği topraklar
Brezilya, dev Amazon'un gölgesinde sadece bir orman, tarım alanı değil, bir enerji ve tarım diplomasisi laboratuvarı gibi çalışıyor. Topraklar sadece ürün değil “etanol stratejisi ile” vizyon filizlendirmiş. Tarım ürünleri ve yenilenebilir enerji arasında kurulan stratejik ittifak, gıda güvenliğiyle enerji bağımsızlığının nasıl aynı toprakta büyüyebileceğini gösteriyor.
Brezilya başardı, Türkiye'de başarabilir
“Altyapı iyileştirme, pazar çeşitlendirme, coğrafyayı doğru okuma” stratejilerinin temeli. İleri tarım teknolojileri, verimli lojistik, bitki bazlı proteinlere küresel talep ve rekabetçi fiyat performansı Brezilya'nın başarı hikâyesinin sırrı. Tüm araştırma kurumları EMBPARA liderliğinde tarımın verimliliğini artıran, çevresel etkisini düşüren çalışmalar yürütüyor. Limanlar, ulaşım ağları, depolar, işletme tesisleri gibi tarımsal altyapı her geçen gün lojistik maliyetleri, hasat kayıplarını düşürüyor. Tüm bunlar küresel rekabette gücünü sağlamlaştırıyor.
Tarımdan enerjiye, enerjiden güce
Petrolde yüzde 100 kendi kendine yeterlik sahibi olan, dünya tatlı su kaynaklarının yüzde 25'ine, yağmur ormanlarının üçte birine, dünya biyolojik çeşitliliğin yüzde 20'sine ve dünyanın en zengin doğal kaynaklarına sahip olmasına karşın Brezilya daha sürdürülebilir enerji üretimi için biyoyakıtları ulusal bir projeye dönüştürmüş.
İnsanlığın geleceğini besleyecek strateji
Brezilya şimdilerde karın doyurmaktan çok öte iklim kaynaklı riskler ve azalan kaynaklar paradoksuna karşın insanlığın geleceğini her anlamda beslemeye aday stratejilerle ilerliyor. Uzaktan bakıldığında Brezilya tarımının fazla endüstriyel kalma ihtimali yakına gidince Brezilya'nın tarım değil tarım endüstrisi yarattığını görünce yerini temkinli iyimserliğe bırakıyor.
Etanolle gelen kalkınma motivasyonu
Brezilya'nın etanol endüstrisinin Inpasa, Sao Martinho, Neomille biyorafinerilerini, Real H yem fabrikasını, Monza sığır çiftliği, Orman biyokütlesi üreten orman tarımına dair alanları ve mısır çiftliklerinden oluşan olağanüstü işletmeleri ziyaret ettik. Tarlaları, hayvansal protein ve lif üretimi yapan çiftlikleri, hayvancılık tesisleri ve mısır etnaolü biyorafinerilerinde, Brezilya tarım endüstrisi paydaşlarının birbiriyle nasıl entegre olduklarına şahit olduk.
Küresel etanol pazarı yaklaşık 110 milyar dolar
Bir ton mısırda 400 litre etanol var. Avrupa Komisyonu verilerine göre, etanol kullanılan bir araç fosil yakıta göre %70'e kadar daha az karbon salınımı yapıyor. Etanol pazarının 5 yıl içinde 150 milyar dolar olması bekleniyor. 2024'de ABD 16, 1 milyar galon etanol lider, Brezilya 8,8 milyar galon ile en üstlerde.
ABD ile Brezilya'nın stratejik etanol ortaklığı
ABD ve Brezilya farklı mevsimlerde birbirlerinin pazarlarını tamamlıyor, teknoloji geliştirmede işbirliği yapıyor, küresel üçüncü ülkelerde ortak vizyon projelerini hayata geçirmede stratejik ortaklıklar kuruyor. Son 25 yıldır ABD ve Brezilya dünyaya etanol ile yenilikçi bir “enerji, gıda” programı pazarlıyor.
2021 yılında tüm dünyada 124, 87 milyar litre etanol kullanıldı. 2030'da 147 milyar litreye ulaşması öngörülüyor
Küresel etanol pazarının yüzde 40'ı Kuzey Amerika'da, yüzde 16'sı Asya Pasifik'de, yüzde 19'u Latin Amerika'da. Etanol fiyatları 2024'de AB'de 1.08 dolara kadar çıkarken şimdilerde 0,87 dolar düzeyinde.
Küresel etanol pazarı umut vadediyor
Küresel etanol talebi artmasına rağmen, hükümet değişiklikleri, uluslararası etanol alıcılarının karbon politikalarındaki geri adımlar kısa vadede pazarda endişe yaratıyor. Ancak Kanada'nın temiz yakıt yönetmeliği, AB'nin yenilenebilir enerji direktifleri, ABD ve Brezilya'da daha yüksek etanol karışım oranları, küresel etanol pazarına güçlü talep oluşturuyor. Brezilya'nın iç talebi giderek artsa da kendisini dünyada etanol pazarının taşıyıcısı olarak konumlandırıyor. Kanada, Hindistan etanol ithalatlarını artırıyor, dünya etanole alışıyor.
Geleceği inovasyon eken proje: Ulusal Etanol Programı
Brezilya'nın tarımsal ürünleri enerjiye dönüştürme stratejisi oldukça eski. “Ulusal Etanol Programı” 1975 yılında başlıyor. Amaç dışa bağımlı oldukları petrol karşısına milli bir enerji koymak. Etanolün otomobillerde kullanılmaya başlanmasıyla Brezilya, etanolü para kazanılacak bir programdan çıkarıp ulusal kalkınma stratejisinin bir parçası haline getirmiş. Pek çok sektör etanol endüstrisi çevresinde teknoloji ve inovasyon yaratarak döngüsel bir ekonomi yaratılıyor.
Brezilya ürettiği araçların yüzde 70'den fazlasını etanol ile çalışacak şekilde üretiyor
Hükümetler değişse de etanol stratejisi asla değişmiyor Etanol fiyatları benzine göre yüzde 15 daha uygun.
Brezilya'da halk etanolü bir ulusal proje olarak sahiplenmiş
Tüm benzin istasyonlarında etanol bölümü var. Devletin petrol şirketi Petrobras, Brezilya'nın gözbebeği, 2006'da TPAO ile Karadeniz'deki petrol arama çalışmalarının ortağı olarak sondaj masraflarını karşılamıştı.
Etanol ile çalışan tarım uçağı
Devlet destekli inovasyon sayesinde Brezilya'da sdece etanol ile çalışan tarımsal ilaçlamada kullanılan Ipanema ve askeri eğitim uçaklarını üretti. EMBRAER 2005 yılında dünyanın ilk etanol motoruna sahip seri üretim uçağını piyasaya sürdü.
Brezilya Dışişleri Bakanlığı iletişim stratejisini “etanol diplomasisi” ile yapıyor
Dış politikanın odağında, geleceği aydınlatacak küresel yeşil enerji etanol var. Başta Dünya Bankası olmak üzere küresel pek çok finans şirketi etanol endüstrisini destekliyor.
Venezuela Devlet Başkanı Hugo Chavez: Etanol sadece petrol zengini Ortadoğu ülkelerine gözdağı vermeye yarar, petrole alternatif olamaz
Chavez, “tarım alanlarının gıda ürünleri yerine etanol için kullanılması yoksulluğu artıracak” derken, etanol endüstrisi, “Brezilya gıda ürettiği alanlarda etanol üretmiyor, Brezilya'nın gıdaya da etanole de yetecek kadar verimli arazisi var” diyerek tartışmalara son noktayı koyuyor.
Etanolün başlangıç motivasyonu “petrole dayalı siyası/diplomatik etkileri zayıflatmak” olsa da etanol artık rüştünü ispatladı
Küresel şirketler yatırımcılar şimdilerde çok daha rasyonel nedenlerle endüstriyi destekliyor, etanol devriminin yaygınlaştırılmasına katkı sunuyor. Brezilya'da onlarca teknik sunum ve programda gördüm ki, “endüstrinin tüm paydaşları, etanolün artık küresel bir enerji kaynağı olup olmadığı sorusuna değil, ne kadar daha ileriye gidilebilir, verimlilik nasıl geliştirilebilir” tartışmalarına odaklanmış durumda.
Küresel etanol endüstrisi her yıl 12 milyon arabanın trafikten çekilmesine eşdeğer karbon emisyonunu ortadan kaldırıyor.
Etanol biyorafinerisi her mısır çuvalına 2 dolar ek değer katıyor. Etanol aynı zamanda üretimin çevresel etkilerini de düşürüyor. Ormancılık kaynaklı biyokütle sayesinde 1995'ten beri etanol tesislerinde elektrik kullanımı yüzde 40, su kullanımı yarıya düşmüş.
100 milyondan fazla araç etanol karışımlı yakıtla çalışıyor
Brezilya, etanolü bir dış politika aracına dönüştürmüş durumda. Bugün dünyada Ford, GM, Chrysler gibi markalar E85 yakıtla çalışan araçlar üretiyor, onlar da dönüşümün bir parçası. Çin, 2025'e kadar etanol karışımlı yakıtı zorunlu hâle getirmeyi planlıyor.
Brezilya neden gıda yerine biyoyakıt üretiyor?
Biyoyakıtlarla ilgili en büyük tartışma toprağın gıda üretimi yerine neden yakıt üretmek için kullanılıyor olduğu. UNEM İcra Kurulu Başkanı Guilherme Nolasco'ya göre, “hayvan besin zincirinde etanol ve DDGS (hayvan yemi) besin değer zincirine verimlilik katıyor. Agro sanayileşme hem çiftçilere hem de tüketicilere daha fazla protein kaynağına erişim şansı tanıyor. Etanol endüstrisinin döngüsel üretim prosesi doğal kaynakları verimle işlerken çıktılarıyla gıda değer zincirine faydalı oluyor. Temelde etanol endüstrisi aslında ürettiği toplam faydayla gıda güvencesine çok daha fazla katkı sunuyor.”
Amazonlar korunuyor
Brezilya programı öncesi en çok merak ettiğim konuların başında Amazon tahrip ediliyor muydu sorusuydu. Endüstrinin tüm paydaşlarının ortak noktası “Amazonlar.” Brezilya, Orman Kanunu çok sert, etanol üretmek için gereken mısırı ve diğer ürünler için Amazonlar değil ruhsatlı tarım alanları, bozulmuş meralar ve soya rotasyonları kullanılıyor. Brezilya'nın son 7 yılda mısır üretimi yeni arazi kullanmadan verimlilikle 80 milyondan 128 milyon tona çıktı. UNEM'e göre daha fazlasını yaparak hem çiftçilere hem de dünyanın geri kalanındaki hayvancılığa yem sağlanabilir.
Tarımın yeni gücü, etanol ile geleceği şekillendirmek
Etanol pazarı yıllık yaklaşık yüzde 10 artışla ortalama 123 bin yeni istihdam yaratıyor. Etanol endüstrisinde kullanılan mısır hammaddesindeki öngörülebilirlik, sözleşmeli tarım, çiftçilerin teknolojiye yatırım yapmasını sağlarken sürdürülebilirliği destekliyor, çiftçi gelirlerinde standart yaratıyor.
Etanol sadece yakıt değil, kalkınma modeli
Pek çok ülke binlerce ton su kullanarak ürettiği uygun fiyatlı tarımsal ürünleri düşük katma değerle satarken ülkesinin suyunu bedavaya sattığının farkında değil. Brezilya bambaşka bir motivasyonla tarımdan devasa bir ekonomi yaratmış. Etanol ile çalışan arabalar, yan ürünlerini hayvan yemine dönüştüren bilim insanları, biyorafinerilerin inşa edilmesi için geliştirilen teknolojiler, etanol ile çalışan uçaklar her biri devasa bir endüstrinin parçası olarak planlanmış, etanol endüstrisi tüm sektörlerle bağ kurmuş.
Brezilya'da 24 biyorafineri var
16 tanesi yapım aşamasında. Brezilya mısır endüstrisi on yıldan kısa bir sürede ulusal biyoyakıt üretiminde ve hayvansal protein sektöründe devrim yaratmış durumda.
Brezilya'nın her yeri etanolün teknolojik izlerini taşıyor
Brezilya etanol pazarının tek hedefi ihracatı artırmak değil. Ülke içinde de fosil yakıtlardan uzaklaşıp Paris İklim anlaşması taahhüdü olan 2050'ye kadar yüzde 50 karbon azaltım hedefi doğrultusunda etanol kullanımını artırmaya yönelik çalışmalar yasa ve teknolojiyle de destekleniyor.
Brezilya'da etanol üretimi bilim ve endüstri arasında güçlü bir köprü
Brezilya etanol endüstrisi fermantasyon teknolojilerindeki ilerlemelerle ABD etanol üretiminden ayrışıyor. Brezilya Firmino Boinot tarafından 1937'de patentlenen gelişmiş fermantasyon teknolojilerini kullanıyor. ABD dünyanın en büyük etanol üreticisi olsa da Brezilya yarattığı katma değer ve fermantasyon teknolojisiyle rakiplerinden ayrışıyor. Fermantasyon koşullarının daha iyi kontrol edilmesi, kontaminasyonu azaltıyor.
Brezilya'da benzine katılan etanol oranı yüzde 27'den yüzde 30'a çıkarıldı
Brezilya Ulusal Enerji Politikaları Konseyi, benzin ve biyodizel karışımında etanolü yüzde 27'den yüzde 30'a çıkardı. “Geleceğin Yakıtı” projesine göre yılda fazladan 1 milyar litre etanol gerekecek. Daha fazla etanol daha fazla mısır talebi çiftçiler için daha çok gelir ve istihdam anlamına geliyor. Kimi uzmanlara göre etanol oranındaki artışının nedeni benzin fiyatlarını düşürmek. Citibank'a göre Brezilya'nın mısır etanolü üretimi 2032 yılına kadar 16 milyar litreye yükselecek.
Brezilya otomotiv endüstrisinden dünyaya esnek yakıt teknolojisi
Brezilya'nın 1950'de Olimpiyatlarda altın madalya kazanan sporcusu Adhemar Ferreira Da Silva'dan ilham alan Brezilya'nın yerli otomobil projesi ANFAVEA projesiyle, Brezilya bugüne kadar 80 milyon otomobil, 3 milyon tarım aracı üretti. Araçlar modern, yakıt tasarruflu ve daha az kirletici etanol ve benzin kombinasyonuyla çalışıyor. 1,3 milyon istihdam yaratan Brezilya otomotiv endüstrisi dünyanın dokuzuncu büyük üreticisi. Brezilya 2023'te karbonsuzlaştırma, enerji verimliliği ve yeni teknolojilere yatırım yapan şirketlere teşvikler sunarak otomotiv endüstrisinde sürdürülebilirliği hedefleyen Yeşil Mobilite ve İnovasyon programını başlattı. Etanol endüstrisinin itici güçlerinden biri otomotiv endüstrisi.
Brezilya Devlet Petrol şirketi Petrobras'dan etanol yatırımı
Petrobras, geçtiğimiz ay 2029 yılına kadar etanol üretimine 2,2 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu. Hedef, Inpasa, BP gibi üreticilerle anlaşma yaparak yılda 2 milyar litre etanol üretmek, Brezilya'nın “temiz enerji projeksiyonuna ortak olmak, pazarı büyütmek.”
Brezilya modelini dünyaya satmak istiyor
Ürettiği etanolü, geliştirdiği hayvan yemlerini, hatta sistemin kendisini ihraç etmek istiyor. Bu da tarımsal ürünlerin sadece ihracat kalemi değil, diplomatik ve ekonomik bir güç çarpanı haline geldiğini gösteriyor.
Petrolün büyük bölümü savaşların ve çatışmaların olduğu Afrika, Ortadoğu ve Rusya'da
Uzmanlara göre, dünyanın etanol istikrarına ihtiyacı var. Çünkü benzin fiyatları onu elinde bulunduran küresel devler tarafından manipüle ediliyor, yoksul ülkelerin kalkınma atılımları kesintiye uğruyor.
Türkiye dünyayı okuyabiliyor mu?
Velhasıl, Türkiye içerdeki sorunlarına o kadar boğulmuş durumdaki küresel tarım ticaretindeki dinamikleri ve değişimi okuyamıyor. Ata tohumu, aile çiftçiliği, yoğun tahıl üretimi, finansal sorunlar, Türkiye'nin katma değerli tarım ticaretinden uzaklaşmasına neden olurken küresel tarım ticareti pazarlarında fiyat rekabetini kaybettiriyor. Tarımsal ihracattaki kayıpların gerçek nedenini okumayı reddederken uzun vadeli mesajlara burun kıvırıp tarımın geleceğinden uzaklaşıyoruz. Brezilya tüm paydaşlarını gelecek vizyonunun heveskâr bir parçası haline getirirken,
Türkiye monolog serileriyle iletişimden kopuyor
Hiç düşündünüz mü Türk tarımının hedefi ne. “Kendi kendine yetmek” gibi arkası boş yüzyıllık hurafe bir sloganın arkasına saklanmaya devam mı edecek yoksa.
Su zengini değiliz, fikir zengini olacağız
Diyerek, geçmişin gölgesinden çıkıp tarımda yeni bir hikâye mi yazacak. Cesur, bilimsel, stratejik bir hikâye.
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
