Bağış mevsimi: FTX'in çöküşü "etkili iyilikseverlik" için ne anlama geliyor?

Bu ifade, kripto dünyasının dalaverelerinden çok daha öncesine uzanıyor

FTX'in çöküşünün yarattığı karmaşaya bakan birçok kişi, etkili iyilikseverliğin felaket niteliğindeki ticari uygulamaya kılıf olduğunu düşünmeye meyledecek (Reuters)

Noel, bağış mevsimidir ve birçok hayır kurumu açısından para toplamak için yılın en önemli zamanıdır. Fakat bu yıl, kripto para borsası FTX'in çöküşü, hayır kurumlarının toplumumuzdaki rolü hakkında yeni ve rahatsız edici bir bakış açısı sundu.

Bunun nedeni, FTX'in kurucusu Sam Bankman-Fried'in hem hayır işlerinin önemli bir bağışçısı hem de "etkili iyilikseverlik" kavramının coşkulu bir destekçisi olması. Bu kavram, kabaca, kişilerin hibe edebilmek için para kazanmaları gerektiği anlamına geliyor.

FTX'in çöküşünün yarattığı karmaşaya bakan birçok kişi, etkili iyilikseverliğin felaket niteliğindeki ticari uygulamaya kılıf olduğunu düşünmeye meyledecek. Eğer milyarlar aniden kaybolursa ya da en başından beri hiç orada değilse, o zaman tüm işleyişin ahlaki zemini biraz sahte görünür.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Bir hayır kurumunu sosyal statüyü güçlendirmenin ve dikkati hileli ticari faaliyetlerden uzaklaştırmanın yolu olarak kullanma fikri yüzyıllar öncesine dayanıyor. İskoç asıllı Amerikalı çelik devi Andrew Carnegie gibi büyük hayırseverlerin çoğu, servetlerini epey sıkıntılı yollardan kazandı (Bu arada, Carnegie'nin serveti zirvesindeyken bugünün parasıyla 309 milyar dolar ederdi. Bu, şu an 189 milyar dolarla yeniden Forbes milyarder sıralamasının zirvesinde yer alan Elon Musk'ın servetinin çok önünde).

Fakat FTX'in çökmesi etkili iyilikseverlik kavramını da ortadan kaldırırsa, yazık olur. Bu ifade, kripto dünyasının dalaverelerinden çok daha öncesine uzanıyor. Amacı sadece para dağıtmak değil, bu yolla nasıl en iyi sonuçların elde edilebileceğini bulmak olan Giving What You Can (Verebildiğin Kadar Vermek) hareketinin fikirlerine dayanıyor.

2011'de, Oxford'daki bir grup öğrenci, iyilikseverliğin etkili olması gerektiğine dikkat çekmek için bu ifadeyi ortaya attı. Bu gruptaki kilit kişi, İskoç ahlak filozofu ve Oxford öğretim üyesi William MacAskill'di. MacAskill, sonrasında Bankman-Fried'in fiilen akıl hocalığını yaptı. FTX'in çöküşünün ardından bir tweet paylaşan MacAskill, Bankman-Fried'in onaylamadığı davranışlarının kendisini endişelendirdiğini ve FTX veya genel olarak kripto şirketlerinin ticari faaliyetleriyle hiçbir ilgisi olmadığını belirtti. Ama olan olmuştu.

FTX'in hayır kurumu olan Future Fund'dan (Gelecek Fonu) para almayı bekleyen birçok yardım kuruluşu, fon alamayacak ve bu girişimin arkasındaki fikir tümüyle lekelenmiş durumda.

Peki sırada ne var? FTX skandalının sonucunu en az birkaç yıl öğrenemeyeceğiz fakat ABD'de ve dünyanın geri kalanındaki tüm kurumsal hayır faaliyetleri daha yakından incelenecektir. Bu, işletme sahiplerinin hisselerini bir vakfa vermesi ve ticari ve hayır amaçlı kollar arasında tam bir ayrılık sağlaması için bir sebep. Bill & Melinda Gates Vakfı bunun güzel bir örneği. Fakat bağışçının niyetinin şüpheli yarattığı başka hayır kurumları da olacak ve hayırseverlik statüsü fikri giderek artan bir zorlukla karşı karşıya kalacak. Hayırseverlik, sadece vergi kaçakçılığı mı?

Bir bakıma, bu canlandırıcı. Birçok hayır kurumu, iyilikseverlikten ziyade öz çıkarlar tarafından yönlendirilen paravan kuruluşlardır. Fakat hareketin "etkili" kısmının kaybolup kaybolmayacağı konusunda hepimiz endişelenmeliyiz çünkü herhangi bir hediyenin etkinliğini ölçme fikri gerçekten yararlıdır. Ticari bir işletme bir yatırım yaparsa, etkinliğini değerlendirmek için tecrübeye dayalı temel ve kolay bir kural vardır. Kazanç sağlıyor mu?

Fakat bir vakıf hayır amaçlı bir projeyi finanse ediyorsa, paranın akıllıca yatırılıp yatırılmadığına karar vermek çok daha zordur. Her zaman durumu destekleyen bir argüman oluşturabilirsiniz ve bu, ödenek alan herkesin iyi olmayı öğrendiği bir şeydir. Ama çoğumuz kişisel deneyimlerimizden biliyoruz ki hayır amaçlı fonların çoğu sadece etkisiz değildir. Boşa harcanmıştır.

Dolayısıyla umduğum şey büyük veya küçük her bağışçının bu bağışları verdiği kurumun onları nasıl dağıttığına çok daha fazla dikkat etmesi. Verme güdülerini, yani "iyilikseverlik kısmını" bir kenara bırakıp (çünkü ne yazık ki birçok durumda şüpheli olacaklarını düşünüyorum) sadece "etkiliye" odaklanın.

Hayırseverlik sektörü, diğer kurum türlerinin yakalayamayacağı çeviklik ve hızla çalışarak harika şeyler yapabilir. Bunu kutlayalım ve hukuk, FTX ve ortaklarıyla ilişkiye geçen olan kişilerin davranışları konusunda doğal seyrinde ilerlerken, bu mutsuz deneyimi tüm hayır kurumlarının faaliyetlerini daha iyi hale getirmek için kullanalım.



https://www.independent.co.uk/independentpremium/voices

Independent Türkçe için çeviren: Sevgi Aydoğan

Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU