Sel, çok maliyetli doğal tehlikedir.
Doğal su yolları ve dere/nehir ağızları ile yer altı suyu kaynakları, kentlerde koruma gerektiren başlıca varlıklardır.
Ani ve şiddetli kentsel yağmur suyu akışı, drenaj, ekolojik, kültürel, rekreasyonel, peyzaj ve su yollarının miras değerleri üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.
Doğru yönetilmeyen yağmur suyunun yerüstü ve yeraltı sularına deşarjı sığ yeraltı sularının kalitesini olumsuz etkileyebilir.
İklim değişikliği, nüfus artışı, şehirleşmeye ve sanayileşmeye bağlı olarak su tüketiminin ve su kirliliğinin artması ve temiz su kaynaklarının giderek azalması yakın bir gelecekte su kıtlığı gerçeği ile ciddi boyutlarda yüzleşeceğimizin habercisidir.
Şehirleşmede aşırı betonlaşma ve asfaltlaşma, kentsel ısı adası etkisi şiddetlenmekte, yağmur suyunun toprakla buluşmasını zorlaştırmakta ve yağmur suyunun sel felaketine dönüşmesi şiddetlenmektedir.
Yağmur sularının tutulması, kullanılması ve yaşamsal döngüye tekrar kazandırılması amacıyla su tutma teknikleri geliştirilmiştir; çatılardan ve yüzeylerden olmak üzere iki farklı teknik kullanılmaktadır.
Şehirlerde sel felaketini azaltmak, yağmur suyunun toprak buluşmasını sağlamak ve yeraltı su kaynaklarını beslemek amacıyla gelişmiş ülkelerdeki birçok şehirde yağmur bahçeleri/ bioswales/biyo-hendek uygulaması yaygınlaştırılmaktadır.
Sel felaketine karşı yağmur suyunu çevreyle uyumlu ve güvenli şekilde yönetmek için;
- Bioswales/biyo-hendekler/yağmur bahçelerinde,
- Çatılarda
yağmur suyu hasadı yapılması planlanmalıdır.
Yağmur bahçeleri/bioswales/biyo-hendekler/yağmur bahçelerinde yağmur suyunu yavaş toplamak, sedimentlerin çökelmesini sağlamak, sızmak, filtrelemek ve adsorpsiyon için kullanılan basit peyzaj özellikleridir.
Bu sistemler, genellikle yağmur suyu akışın yavaşlatılması, yağmursuyu kalitesinin iyileştirilmesi ve hedefine ulaştırma sistemlerini tanımlamak için birbirinin yerine kullanılır.
Şehirlerde bioswales/biyo-hendekler/yağmur bahçesi yapılmadığı sürece sel felaketleri ve sel baskınları azaltılamaz. Bioswales ile yeraltı su kaynakları beslenir ve yağmur suyunun kirlenmesi önlenir.
Yağmur bahçeleri/bioswales/biyo-hendekler, bitki örtüsünün doğal kabiliyetini ve topraklarda yağmur suyun doğal olarak arıtılmasını ve dren edilmesini emniyetli şekilde gerçekleştirmek için tasarlanmış mühendislik bahçeleridir.
Yeşil altyapı oluşturmanın çevresel faydalar:
- Azaltılmış ve geciktirilmiş yağmur su hacmi
- Azaltılmış lokalize sel felaketi
- Artırılmış su tutma
sağlanır.
Bioswales/biyo-hendekler/yağmur bahçeleri yaparak şehirde gölgeleme sağlanması, güneş ışınlarının beton gibi ısı emici malzemelere ulaşmasının engellenmesi, suyunun buharlaşmasının önlenmesi ve doğal soğutma havası oluşması kentsel ısı adası etkisi azalır. Bu binalarda daha az enerji kullanımına yol açabilir.
Bioswales/biyo-hendek/yağmur bahçesi uygulaması ile yağmur suyu akışındaki hacim azalmalarının yüzde 50 ila yüzde 94 arasında azaldığı tespit edilmiştir.
- Yeraltı akiferine yağmur suyu şarjı olur.
- Derelerin çevresinde erozyon azaltılır.
- Arılar, kelebekler, böcekler ve kuşlar, yardım tozlaşma için Habitat oluşturma sağlanır.
- Geliştirilmiş biyolojik çeşitlilik artırılır.
- Geliştirilmiş ekolojik hizmetler artar.
- Oksijene dönüştürerek bitkiler tarafından atmosferik CO2 (karbon dioksit) azaltılır.
- Atık ve besin geri dönüşüm sağlanır.
Ayrıca, yeşil altyapı ile yeşil alanlar eklemeye ve dünyaya yaban hayatı davet yoluyla topluluklara güzelleştirmek olabilir.
Toplumsal yaşam gücü faydaları:
- Geliştirilmiş estetik
- Artan etkinlikler
- Azaltılmış gürültü kirliliği
- Geliştirilmiş hava kalitesi
- Geliştirilmiş koridorlar insanların yürüme veya bisiklet binmeyi teşvik edilmesi
- Geliştirilmiş insan sağlığı
- Geliştirilmiş açık termal konfor.
Ağaçlar evlere ve yayalar doğrudan gölge ile yardımcı olur. Daha az ısı depolamak ve bir soğutma bloğunun daha az olacak şekilde tekrar atmosfere daha hızlı betondan daha ısıyı dönmek ve onlar terleme ile çevredeki havayı soğutmak.
Bioswaleslerde genellikle;
- Toprağı stabilize etmek,
- Yağmur suyu akışını yavaşlatmak,
- Akın yağmur suyunu emmek,
için iklime dayanıklı yöresel bitkiler kullanır.
Pratik ve ekonomik bioswale/yağmur bahçesi/bio-hendek uygulamaları ile yağmur suyunun kanalizasyona karışması önlenir.
Yağmur suyunun evsel atıklsularla kirletilmesi önlenir. Şehirlerin daha yeşil ve serin kalması sağlanır.
Yağmur suyunun göllendiği ve kanalizasyonun taştığı yerlerde öncelikle bioswales yapılır.
Yağmur bahçeler/bioswales/biyo-hendekler:
- Doğal kentsel altyapının özüdür.
- Yeraltı suyu besler.
- Suların kirlenmesi önlenir.
- Su kalitesini iyileştirir.
- Doğal habitatlar oluşturur.
- Biyolojik çeşitliliği artırır.
- Havayı temizler.
- Çok az bakım gerektirir.
Bioswales/biyo-hendekler/yağmur bahçeleri sistemleri genellikle geçirgen zeminlere ve nispeten düşük yeraltı suyu seviyelerine sahip alanlar için özellikle tercih edilir.
Gerekli olan tek inşaat faaliyeti, eğimli duvarlara sahip doğrusal bir çöküntü kazmaktır. 3:1'den daha dik olmayan yan eğimlerle parabolik veya yamuk şekiller önerilir.
Bioswale/biyo-hendek, su kalitesini kısmen arıtmak, taşma potansiyelini azaltmak ve yağmur suyunu kritik altyapıdan uzaklaştırmak için kullanılan bir biyolojik tutma şeklidir.
Bu sistemler, biyo-tutma hücrelerine uygulanan daha tipik 2: 1'den çok daha büyük uzunluk ve genişlik boyutlarına sahip doğrusaldır.
Basit bir bioswale 4 farklı katmana ayrılmıştır:
- Bir bioswale'nin en üst katmanı, yağmur suyuyla temas için yüksek miktarda yüzey alanı sağlayan yakından paketlenmiş bitki örtüsü ile ilgilidir. Otlar ne kadar kalın ve ağır olursa, bio-hendek kirleticileri o kadar iyi filtreleyebilir. Özel olarak seçilmiş bitkiler (tercihen yerel bitkiler) yüksek besin alma kabiliyetine sahiptirler.
- Bitki örtüsünün altına emici görevi gören bir kum tabakası serilir. Yağmur suyundaki kolloidlerin daha büyük kütleler halinde toplanmasına ve sudan filtre edilmesine ve kolaylaştırmasına neden olur.
- Bu katmanın altında, jeotekstil ile çevrelenmiş bir çakıl, cüruf veya pişmiş kil pelet katmanı bulunur. Bu malzemelerin büyük boş boşlukları vardır ve bu da yağmur suyunun dışarı akmasını sağlar. Katmanın tortu veya kökler tarafından tıkanmasını önlemek için katman jeotekstille paketlenir.
- İkinci katmanın altına bir sızma borusu/tahliye borusu yerleştirilmiştir. Şiddetli yağış sırasında bir biyoswale'nin bankalarından taşmasını önlemek için, doğrudan drenaj borusuna bağlanan taşmalar eklenir.
Çatılardan ve sokaklardan gelen yağmur suyu tortu, yağ, bakteri ve eser metalleri bir yağmur suyu sistemine taşır. Su borularla uzaklaştırılır. Bazen tedavi edilir, çoğu zaman yapılmaz.
Bioswale/biyo-hendek/yağmur bahçeleri uygulama örnekleri Şekil 1'de verilmiştir.
Bioswales/biyo-hendekleri/yağmur bahçeleri;
- Yağmur suyunun göllendiği yerlere,
- Orto refüjlere,
- Otoparklara,
- Kaldırım kesitlerine,
- Yol kenarlarına,
- Şevlere,
uygulanır.
Yağmur bahçesi/bioswales uygulamasında üç temel kriter;
- Yağmur suyu toplanır ve yavaşlatılır.
- Yağmur suyu yayılır.
- Yağmur suyu toprağa emdirilir.
Yağmur bahçeleri/bioswales/biyo-hendekler, aynı boyutta çim alanından yüzde 30 daha fazla su emebilir.
Bioswale malzemesi seçimi ve yeri kritik tasarım seçimleri:
- İyi drene edilmiş topraklara sahip alanlarda uygulandığında bioswale işlevi ve arıtımı iyileştirilir.
- Kötü drenajlı alanlar bir alt drenaj sistemi gerektirir.
- yüzde 5'ten büyük eğimler, depolama hacmini kolaylaştırmak ve sızma süresini uzatmak için akışa dik çoklu hendek blokları veya bentler gerektirir.
- Fosfor kontrolünün önemli olduğu durumlarda, inşaatta kullanılan topraklar düşük fosfor içeriğine ve yüksek fosfor emme kapasitesine sahip olmalıdır.
- Azot kontrolünün önemli olduğu durumlarda, toprağa dahil edilen malç ve organik madde yüksek karbon/azot oranına sahip olmalıdır.
- Yüksek akışları güvenli bir şekilde iletmek için yüksek akış baypası (çıkış veya kontrol yapısı) dahil edilmelidir.
Bioswale uygulaması ile;
- Akıllı yağmur suyu yönetimi sağlanır.
- Yağmur suyu akışı hızını yavaşlatarak sel dönüşmesi sağlanır.
- Yağmur suyunu doğal olarak filtre eder.
- Yağmur suyunun kanalizasyona karışması önlenir.
- Erozyon riski azaltılır.
- Yeşil alanları artırılır.
Yağmur bahçelerinin/bioswales/biyo-hendeklerin faydaları;
- Yüzey akışla gelen yağmur sularının temizlenmesinde doğal filtre görevi yaparak suyu temizlemek ve yeraltı sularının beslenmesini sağlamak.
- Uygulandığı yere özgü flora ve fauna için uygun ortam oluşturmak ve biyolojik çeşitliliği artırmak.
- Yağmur sularının etkin olarak kullanımını sağlamak.
- Drenaj çözümlerine ekonomik ve sürdürülebilir imkan sunmak.
- Ortamın nem dengesinin korunmasına yardımcı olmak.
- Yağmur suyunun yüzey akış hızını düşürerek, kontrollü olarak akmasını sağlamak, beraberinde getirdiği toprak kaybını önlemek.
- Ara. yolları, yürüyüş yolları ve otoparklar gibi sert yüzeyli alanlarda istenmeyen su birikintilerini toplayıp yönlendirerek doğaya geri kazandırmak.
- Estetik bir görünüm oluşturmaktır.
Bioswale uygulaması avantajları
- Yağmur suyu taşmasını en aza indirir, yüzey suyunun kalitesini iyileştirir ve yeraltı suyunun yeniden doldurulmasına yardımcı olur. Yeraltı suyunun taşması durumunda, bioswales drenaj sistemleri olarak hizmet edebilir.
- Bölgedeki ısı stresini azaltmaya yardımcı olabilir.
- Bitki örtüsü ve su birikintileri bölgedeki hava kalitesini iyileştirir.
- Çeşitli bitki örtüsüne sahip bioswales, estetik ve rekreasyonel değeri arttırır.
- Bitki ve böcek türlerinin biyolojik çeşitliliğini arttırır.
- Su arıtma ve dağıtımını kolaylaştırır.
- Taşkınları azaltır.
- Hassas alanları korur.
- Kentsel yeşil artırır.
- Yağmur suyu ile taşınan kil ve kum gibi kirleticileri tutar.
Bioswales/biyo-hendeklerin/yağmur bahçelerinin su kalitesi üzerindeki faydaları:
- Yerel su yollarını yağmur suyu kirleticilerinden korur.
- Kuşlar ve kelebekler de dahil olmak üzere vahşi yaşam için yaşam alanı oluşturur.
- Yağmur suyunu filtreleyerek noktasal olmayan kirliliği azaltır.
- Sivrisinekleri çekebilecek durgun suyu (su birikintileri) azaltır.
- Yıl boyunca çeşitli çiçek ve bitkilerle rengarenk bahçeler oluşturur.
- Kurulumdan sonra az bakım gerektirir.
Bir kez hazırlandıktan sonra bioswales/biyo-hendekler/yağmur bahçeleri suya ve gübreye ihtiyaç duymadıkları için çok az bakım gerektirir.
Yağmur bahçeleri/bioswales/biyo-hendekler, göl, gölet akarsu ve yeraltı suyunun su kalitesini artırmak için yapılır.
Şehirlerdeki cadde, sokak, park-bahçe veya diğer taş döşeli alanlarda yapılacak yağmur bahçelerinin/bioswales/biyo-hendeklerin tasarımı, yapımı ve bakımı hakkında genel bir bilgi vermektedir.
Bioswales kendi boyutunun 231 katı yağmur suyunu yakalar ve dren edebilir.
Küçük boyutlu biyoswales bile yağmur suyu akış hacimlerini önemli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir.
Son söz
Kuraklık, sürdürülebilir kalkınmanın önündeki en büyük tehditlerden biri.
Kuraklığın 2050'e kadar dünya nüfusunun yüzde 75'inden fazlasını etkileyeceği tahmin ediliyor.
Kuraklığa dayanıklı biyoswales peyzaj estetiğini geliştiren uygulamaları ve yerel bitkiler ile sürdürülebilir bir altyapı planlanabilir.
Şehirlerin ısı adası etkisini hafifletmek ve soğutmada elektrik enerjisi tüketimini azaltmak için yağmur suyunun göllendiği ve kanalizasyonların taştığı yerlere yağmur bahçeleri veya bioswales yapılmalı.
Yağmur suyu biyo-hendeklere doğal olarak akacak şekilde planlama ve uygulama yapılmalı.
Genellikle kentsel alanlarda, yolların yakınında veya arasında kurulan bitki örtüsü, doğrusal ve düşük eğimli bir yapıdır.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
