Islak Ampul Küre Sıcaklık Endeksi (WBGT) 60 yıldan uzun bir süre önce icat edildi ve şu anda en yaygın kullanılan ısı stresi endeksidir.
Bu endeks, ilk olarak 1950'lerde ABD Ordusu ve Deniz Piyadeleri birliklerinin eğitimi sırasında ısı bozuklukları riskini düşürme çabalarıyla icat edildi.
Islak Ampul Küre Sıcaklığı (WBGT), insanlarda ısı stresinin Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) tarafından onaylanmış bir ölçüsüdür.
The Wet-Bulb Globe Temperature (Islak Ampul Küre Sıcaklığı) (WBGT) başlangıçta dışarıdaki çalışanların güvenliği ve sağlığı için tanıtıldı.
OSHA ve Uluslararası Standardizasyon Örgütü bu ölçümü mesleki ortamlar için bir standart olarak kabul eder.
Islak Ampul Küre Sıcaklığı (WBGT), insan sağlığıyla yakından bağlantılı, iyi bilinen bir ısı stresi göstergesidir.
WBGT ölçümleri, çevre koşullarındaki küçük değişikliklere karşı oldukça hassastır.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Ulusal Hava Durumu Servisi, son birkaç yıldır Islak Ampul Küre Sıcaklığı (WBGT) ısı endeksi adı verilen yeni bir ölçek geliştiriyor.
Gölgede ısı ve nemi ölçen geleneksel ısı endeksinin aksine, WBGT rüzgâr, bulut örtüsü ve güneş açısı gibi faktörleri hesaba katarak doğrudan güneş ışığında ısı stresinin daha kapsamlı bir ölçüsünü sağlıyor.
Islak Ampul Küre Sıcaklığı (WBGT), ısının insan vücudu üzerindeki etkisini nasıl ölçtüğümüze dair uluslararası bir standarttır.
Islak Ampul Küre Sıcaklığı (WBGT), sıcak havalarda ısı stresini ölçme konusunda altın standarttır.
Gölgede ısı ve nemi ölçen geleneksel ısı endeksinin aksine, WBGT rüzgar, bulut örtüsü ve güneş açısı gibi faktörleri hesaba katarak doğrudan güneş ışığında ısı stresinin daha kapsamlı bir ölçüsünü sağlıyor (Tablo 1).
Islak Ampul Küre Sıcaklığı (WBGT), sadece ısı endeksini hesaba katmaz ve iş, yaz kampları, uygulamalar vb. konularda karar verilmesine yardımcı olabilir.
WBGT, askeriye, spor, OSHA ve dışarıda uzun saatler çalışmayı gerektiren diğer endüstriler ve tarımcılar tarafından kullanılır.
Çevresel ısı stresinin olağanüstü önemi, ısıya maruz kalmanın dünyada hava kaynaklı ölümlerin önde gelen nedeni olması gerçeğiyle ortaya çıkmaktadır.
WBGT ölçümleri, özellikle dışarıda egzersiz yapmanın veya çalışmanın güvenli olup olmadığını değerlendirmek için faydalıdır.
WBGT değerleri 30,4-31,6 oC ve üzerinde olduğu saatlerde açıkta havada (tarla, inşaat ve sokakta temizlik hizmeti gibi) çalışılması, egzersiz ve spor yapılması sağlık için ciddi problemler oluşturmaktadır.
WBGT, 31 veya daha yüksek olduğunda çalışma yapmak prensip olarak yasaklanmalıdır, çünkü tehlikelidir.
Yaz aylarında her 5 dakikada bir WBGT ölçüm değerleri sürekli olarak güncellenmelidir.
Bu, ıslak ampul küre sıcaklığını, inşaat ve tarım sektörleri ve sokakta temizlik hizmeti gibi açık alanda çalışan işçiler gibi genellikle gölge olmadan dışarıda çalışmak zorunda olanlar için özellikle önemli bir ölçüm haline getirir.
Ayrıca spor ve açık hava rekreasyon aktivitelerine katılanlar için de yararlı bir ölçümdür.
Sıcaklık, tüm doğal afetlerin en büyük katili ve doğal afetle ilgili yaralanmalara en büyük katkıda bulunan faktördür.
Düşük bağıl nem buharlaşmayı artırabildiği ve ısı alışverişini kolaylaştırabildiği için, kişiler aynı sıcaklıktaki yüksek nemden ziyade düşük nemde kendilerini daha rahat hissederler.
Nem, terin buharlaşma yeteneğini olumsuz etkiler.
Isı çarpması, vücudun sıcaklığının hızla artmasıyla oluşur ve bu da ölüme yol açabilir.
Sizde veya tanıdığınız birinde aşağıdaki belirtiler varsa 112'i aramalı veya acil servise gitmelisiniz:
- Sıcak, kuru cilt, cilt kızarıklığı ve döküntüler
- Kafa karışıklığı, halüsinasyonlar ve yönelim bozukluğu
- Bilinç kaybı veya tepkisizlik
- Mide bulantısı veya kusma
- Nefes almada zorluk
- Hızlı, güçlü nabız
- Halsizlik
- Baş dönmesi
- Üretkenliği ve odaklanmayı olumsuz etkiler
- İnsanları daha sinirli ve saldırgan yapar
- Kalp durması, kalp krizi ve felç riskinin artması
- Böbrek fonksiyonlarının azalması
ABD, Kanada, Japonya ve Avustralya, işçiler ve halk için aşırı sıcaklıklarda açık hava aktivitelerini düzenlemek amacıyla rutin hava izleme istasyonlarından alınan ölçümleri kullanarak WGBT denklemleri veya ısı stresi tahmin modelleri geliştirdiler.
İklim değişikliğinin sıcak hava dalgalarının sıklığını, yoğunluğunu ve süresini artırması ve bu durumun sıcaklıkla ilişkili sağlık sorunlarını daha da kötüleştirmektedir.
WBGT değerlerinin yüksek olduğu günlerde hastanelerde acil servis başvuru sayısı ve ölümler günlük olarak raporlanmalı ve çözüm yolları ortaya konmalıdır.
Japonya’da yapılan bir çalışmada WBGT ile ölüm sayısı arasında güçlü ilişki olduğu tespit edilmiştir.
WBGT, Japonya'daki en güvenilir ısı stresi endekslerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Yazın öğle vaktindeki güneş radyasyonu hava sıcaklığını >5 °C artırabilir.
Yaşlılar, obeziteler, düşük kilolular, bekler ve küçük çocuklar sıcak çarpmasına karşı daha hassastır, bu nedenle lütfen daha dikkatli olunmalı ve çevrenizdekilerin de onlarla konuşması sağlanmalı.
WBGT’nin yüksek olduğu günlerde düşük kilolu hastalarda ölüm oranları genellikle yüksektir.
Gözlem süresi boyunca aynı WBGT kategorisindeki toplam ölümlere göre her kısa süreli yerel WBGT'deki ölüm oranı Şekil 2’de verilmiştir.
Şehirler ek sıcaklık üretiyor, ısı stresini artırıyor ve buda sıcak dönemlerde ölüm oranlarını artırabiliyor.
2025 Haziran’da İspanya'da 4, Fransa'da 2 ve İtalya'da 2 kişi sıcaklardan öldü.
WBGT değerlerinin yüksek olduğu saat 11.00 ila 16.00 arasında açık havada dolaşılmamalı ve açık havada, yani güneş altında çalışılmamalı.
Daha yüksek WBGT değerleri daha yüksek seviyede ısı stresi ve dolayısıyla uzun süreli açık hava aktiviteleri sırasında ısıyla ilişkili hastalıklar geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu gösterir.
Aşırı sıcak dönemlerde bebekler, çocuklar ve evcil hayvanlar asla park halindeki araçta bırakılmamalı. Özellikle uzun mesafelerde evcil hayvanlarla seyahat edilmemeli.
Metro, otobüsler, minibüsler ve servis araçları gibi tüm toplu taşıma araçları ve taksiler aktif halde çalışırken soğutma klima sistemleri ortalama 24-26 derece sıcaklıkta çalışmalı.
Güneşe bakan odaların pencereleri ve perdeleri kapalı olmalı. Evler akşam, gece veya sabahın erken saatlerde havalandırılmalı.
Belediyeler ihtiyaç sahipleri için soğutma merkezleri açmalı ve nerelerde olduğunu ve insanları nasıl faydalanabileceğini internetten paylaşmalı.
Özellikle ihtiyaç sahipleri için 24 saat açık olmalı.
Veya kütüphaneler, camiler ve AVM’ler soğutma merkezleri olarak kullanılabilir.
Belediyeler insan trafiğinin yoğun olduğu yerlerde soğutma sisi (buğu) sistemi kurmalı.
Bu sisler saat 11.00 ila 15.00 arası çalıştırmalı. Soğutma sisleri (buğuları) WBTG’i 2-3 oC düşürür.
Yaya geçitleri, meydanlar ve otobüs durakları gibi yoğun insan trafiğe sahip alanlara gölgelikler yapılmalı.
Haziran-eylül ayları arasında yetkililer kimsesiz ve yalnız yaşayan yaşlılar haftada iki kez ziyaret edilmeli ve ihtiyaçları giderilmeli.
Çatılar beyaza boyanarak evlerin serin kalması sağlanmakta ve kızıl ötesi ışınlar yansıtılmaktadır.
Çatıları boyalama sonrası iç mekan sıcaklığı 3 ila 4 derece düşer.
Yoksul insanların çatıları ücretsiz olarak beyaza boyanmalı.
WBGT’nin yüksek olduğu yaz günlerinde dışarıda mutlaka şemsiye ve şapka kullanılmalı.
Siyah, lacivert ve orman yeşili gibi koyu renkli giysiler, açık renkli giysilere kıyasla UV ışınlarını daha fazla emer. Açık renk giyinin serin kalınız.
Beyaz ve açık renk üzerine gelen ışığın tüm spektrumlarını yansıtır, soğurmaz (emmez). Koyu yeşil ve siyah renk ise tüm spektrumları emer, soğurur (emer).
Güneş ışığını inceleyen araştırmacılar, siyah rengin değil koyu yeşil rengin en fazla kızılötesini, %87 oranında emdiğini buldular.
Siyah, kendisine çarpan kızılötesinin %86'sını emerken, beyaz %63 oranında en az emici olduğunu kanıtladı.
Yaz ayları beyaz gömlek ile siyah gömlek arasında yaklaşık 20 santigrat derece yüzey sıcaklığı farkı olduğunu göstermektedir.
Açık renk giyinin serin kalın. Şemsiye kullanın güneş çarpmasın.
Şemsiye daha fazla güneş radyasyonunu engellediğinden, ter miktarı şapka kullanımına kıyasla yaklaşık %20 azaltır.
Japonya, sıcak çarpmasına karşı önlem almayan işletmelere karşı sert önlemler almaktadır.
Japonya’da yeni kural, WBGT endeksi 28 olan veya atmosfer sıcaklığı 31 santigrat derece olan bir ortamda bir saatten fazla veya bir gün içinde toplam dört saat veya daha fazla çalışan kişileri kapsayacaktır.
28 °C'nin üzerindeki WBGT'ye maruz kalmak, terlemenin vücudu soğutma etkinliğini azaltırken, 31 °C'nin üzerindeki WBGT'ye maruz kalmak, özellikle daha savunmasız bireyler için ölümcül olabilir.
Türkiye dışarda çalışmak için WBGT kurallarını yayınlamalı ve günlük olarak WBGT değerleri haritalanmalı.
Sendikalar, sağlık profesyonelleri, çevre grupları, yasama organları ve ülke çapında diğerleri, WBGT standartları ve haritalanması için baskı yapmalı.
Sığır konfor indeksi
Isı stresi, ineklerin çevreye verebileceklerinden daha fazla ısı ürettiklerinde ortaya çıkar.
Sıcak hava dalgaları son 10 yılda daha sık görülen bir olgu haline geldi ve bu da besi çiftliği sığırları için zorlu bir ortam yaratıyor.
Sığırları çevreleyen mikro iklim, hayvanların sağlığı, üretkenlik seviyesi ve hayatta kalması üzerinde güçlü bir etkisi vardır.
Yazın sıcak ve nemli günler de hayvanlarda ısı stresine yol açar. İşte tam bu noktada sığır konfor endeksi işe yarar.
Sığır konfor endeksi ilk olarak 2010 yılında Nebraska Üniversitesi'ndeki hayvan bilimcileri tarafından kapsamlı iklim endeksi olarak geliştirildi ve tanıtıldı.
Hava sıcaklığını, bağıl nemi, rüzgar hızını ve güneş radyasyonunu ölçer.
Hayvancılıkta sıcaklık, üretimin azalmasına, gebe kalma oranlarının düşmesine, kilo kaybına ve hatta ölüme yol açabilir. Sığır konfor ölçeği hem yaz hem de kış koşullarını içerir.
Ölçekte, -9,5°C ila 29,5°C arasındaki bir sığır konforu konforlu olarak kabul edilir.
Bu aralığın altındaki veya üstündeki her şey, hayvancılığın risk altında olabileceği anlamına gelir.
30°C ila 40,5° C arasındaki bir sığır konfor endeksi, gebe kalma oranlarının azalmasına ve üretimin azalmasına yol açabilir.
40,5°C'den yüksek bir değer, bazen sürünün %5'ini aşacak şekilde ölüme yol açabilir.
Sığır konfor indeksi her 5 dakikada bir güncellenmelidir. Günlük olarak yayınlanmalı.
Daha yüksek verimli inekler, enerji kullanımları daha fazla olduğu için daha fazla vücut ısısı oluştururlar.
Günde 18 litre süt veren bir inek, kuru bir ineğe göre dörtte bir oranında daha fazla vücut ısısı üretirken, günde 31 litre süt veren bir inek kuru bir ineğe göre neredeyse 1,5 kat daha fazla ısı üretir.
Isı stresi sütün bileşimini de değiştirebilir, artan THI (sıcaklık-nem indeksi) artıkça protein ve yağ içeriği düşer.
İnek konforu, dünya çapında süt çiftçiliğinde önemli bir husustur.
İdeal bir mikro iklim sağlamak, süt inekleri için konforlu bir ortam sunabilir ve hayvanların uyum sağlayıp optimum şekilde üretim yapabilmeleri için sağlık durumu ve verimlilikle olumlu bir ilişki sağlamak için esastır.
Böyle bir ortamda, inekler refahları ve genel konforları için önemli olan doğal davranış kalıplarını ifade edebilmelidir.
Hayvan sahipleri hayvanlarının vücut ısısını düşürebilmeleri için yeterli gölgelik alan yapmalı.
Tarım bakanlığı ve MGM ile birlikte Sıfır Konfor İndeksini günlük olarak yayınlamalı ve çiftçilere almaları gereken önlemleri paylaşmalı.
Son söz, aşırı sıcaklardan dolayı yollar ve çelik köprüler genişleyebilir ve yüzeyde bozulmalar ve bükülmeler olabilir, dikkatli araç sürmek gerekir. Ve asfalt yollar eriyebilir.
Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) verilerine göre, 2000 ile 2019 yılları arasında her yıl yaklaşık 489.000 sıcaklık kaynaklı ölüm meydana geldi.
Kaynaklar:
https://journals.ametsoc.org/view/journals/apme/63/2/JAMC-D-23-0078.1.xml
https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2022GH000701
https://www.washingtonpost.com/opinions/2024/07/15/heat-waves-wet-bulb-temperature-climate-change/
https://www.cdc.gov/heat-health/about/index.html?CDC_AA_refVal=https%3A%2F%2Fwww.cdc.gov%2Fextreme-heat%2Fabout%2Findex.html
https://www.nature.com/articles/s43247-025-02327-9
https://www.wbgt.env.go.jp/en/
https://www.yahoo.com/news/comparing-heat-indices-wet-bulb-133842208.html
https://www.mdpi.com/2076-2615/13/7/1169
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212095525000380
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11947014/
https://neccyusho.mhlw.go.jp/heat_index/
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
