Evergrande, Çin için Lehman tarzı bir ders

Anna Isaac yazdı: Çin'in emlak sektöründeki yavaşlama dünya ekonomisi için bir endişe sebebi fakat ülkenin küresel finanstaki rolü ABD'ninkinden farklı

Fazla tasarruf balonlara neden olursa Çin, bazı ekonomistlerin 2007 ekonomi krizinin ardından ortaya koyduğu bir örüntüyü takip ediyor olabilir (AP)

Yatırımcılar büyük bir Çin emlak şirketinin çöküşünün bulaşıcı bir etkiye ve dünyanın en büyük ikinci ekonomisinin mali istikrarında sarsılmaya neden olabileceği endişesine kapılınca küresel piyasalar pazartesi günü bir elden çıkarma süreciyle karşı karşıya kaldı.

Son derece yüklü borçları bulunan Çin merkezli büyük emlak geliştiricisi Evergrande, hükümetin sıcak bir emlak piyasasını soğutma çabalarının ardından finansal zorluk çekiyor. Kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global Ratings'in bu hafta yayımladığı bir raporda, emlak geliştiricisinin perşembe günü kadar yakın bir tarihte borçlarını temerrüde düşürmeye yakın olduğunu söylemesinin ardından şirketin sürdürülebilirliğine dair endişeler bir derece yükseldi.

Yatırımcılar Evergrande vakasının Çin'in balon belirtileri gösteren emlak piyasasında daha büyük sorunların emaresi olduğundan korkuyor. Balon, ekonomik jargonda varlık fiyatları sürdürülemez olduğu düşünülen bir seviyeye keskin şekilde yükseldiğinde kullanılan bir tabir. Bu balonlar patladığında genellikle çöküş olarak adlandırılan bir etkisi olur: Varlık fiyatlarında keskin ve ani bir düşüş.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Bu, yalnızca Çin'in varlıklarıyla ilgisi olan yatırımcılar için değil aynı zamanda Çin'in görece büyüklüğü göz önüne alındığında küresel ekonomi için de büyük bir endişe kaynağı. Son kredi mercii Uluslararası Para Fonu'nun bu yıl nisanda yayımladığı tahminlere göre ülkenin 2021'den 2026'ya kadar küresel büyümenin 5'te birini oluşturması bekleniyor.

Gayrimenkul sektörü Çin'in ekonomik çıktısının önemli bir kısmını oluşturduğu için emlak şirketlerinin sıkıntıları özel bir endişeye neden oldu. ABD Ticaret Bakanlığı Ekonomik Analiz Bürosu'na göre gayrimenkul yatırımları 2018'de Çin'in GSYİH'sinin yüzde 13'üne tekabül ediyordu. Tarihsel olarak sektöre yapılan yatırım ABD'de GSYİH'nin sadece yüzde 5'ini oluşturuyor.

2020'de ekonomist Ken Rogoff ve Yuanchen Yang, konut sektörü faaliyetlerinde yüzde 20'lik bir düşüşün GSYİH'de yüzde 5-10'luk bir düşüşe yol açabileceğini hesaplamıştı.

Bazı ekonomistler ve piyasa analistleri bunun 2007 mali krizinin tekrarı olduğu fikrini şiddetle reddediyor fakat bu, ciddi sorunlar yaşanacağına işaret etmediği anlamına gelmiyor. Çin'in aşırı pişmiş inşaat ve emlak piyasasında inişli çıkışlı bir yolculuk, hatta bir çöküş, pandemiden bazı tahminlerin öne sürdüğü kadar hızlı bir şekilde toparlanamayan ülkede ekonomik yavaşlamayı hızlandırabilir.

Çin hükümetinin hangi adımları atacağı henüz belli değil fakat merkez bankası halihazırda finansal sistemde nakit akışının kesilmemesini sağlamak için likiditeyi artırma yönünde adım atmış bulunuyor ki bu, yatırımcıların ve bankacıların gerginliğini dindirmeye çalıştığına dair bir işaret olabilir.

Oxford Economics'in Asya Pasifik Bölgesi Baş Ekonomisti Tommy Wu, The Independent'a Evergrande'nin temerrüde düşmesi halinde bundan ilk olarak daha büyük finans şirketleri ve firmayla bağlantılı varlıklara sahip bankaların mustarip olacağını söyledi.

Evergrande durumunda farklı paydaşlar var. Evergrande'den ev alan ev sahipleri var, Evergrande'den ürün alan perakende yatırımcıları var; diğer paydaşlar arasında bankalar, tahvil sahipleri ve tedarikçiler olacaktır.

Wu, Pekin hükümeti açısından en büyük önceliğin Evergrande'nin potansiyel çöküşünün ev sahipleri üzerindeki etkisini azaltmak olduğunu da sözlerine ekledi. Fakat dünyanın geri kalanı için Wu ve diğer ekonomistlerin boğuştuğu soru, herhangi bir hükümet müdahalesinin Çin'in emlak sektöründe daha geniş bir "yangın satışını" durdurmayı başarıp başaramayacağı.

S&P, Çin hükümetinin etki yalnızca Evergrande'yle sınırlı değilse, "birden fazla büyük geliştiricinin başarısız olmasına ve ekonomiye sistemik riskler oluşturmasına neden olan" daha geniş bulaşma belirtileri varsa devreye gireceğine inanıyor.

Wu, "Hükümetin Evergrande'yi ve yatırımcıları kurtarmayacak olsa da kontrollü bir yeniden yapılanma tasarlayacağını düşünüyoruz" dedi.

Bazı ekonomistler bunu Çin'in "Lehman anı" olarak adlandırmaktan kaçınıyor; Lehman Brothers, çöküşü mali kriz sırasında daha büyük bir kargaşanın habercisi olan ABD bankasıydı. Capital Economics'te kıdemli küresel ekonomist olan Simon MacAdam'a göre böylesi bir anlatı "hedefi ıskalıyor". Borç ve mülkle ilgili herhangi bir durum yatırımcılar için sıkıntılı anıları geri getirse de, bu farklı türde bir pazarda farklı türde bir sorun.

Pantheon Macroeconomics'in Baş Asya Ekonomisti Freya Beamish, The Independent'a, "En benzer durum Lehman'dan ziyade 2003'teki [Güney] Kore'dir" dedi.

Esas fark küresel perspektif: Çin küresel finansal sistemin merkezinde değil, oysa ABD kesinlikle öyleydi ve hâlâ öyle.
 

Guanco stadyumu.jpg
Guanco'da inşa edilen ve Guanco Evergrande futbol stadyumu (AFP)


Güney Kore'de 1990'ların sonunda ve 2000'lerin başında kredi kartı borçlarında patlama yaşanmıştı. Bu, hanelerin finansal davranışlarını kararlı tasarruftan harcamaya ve borç biriktirmeye çevirmişti. 1999 ve 2002 arasında kredi kartı alımları tüketim yüzdesi olarak yüzde 15,5'ten yüzde 24,5'e fırlamıştı.

Beamish, Çin'in emlak sektöründeki patlamanın yarattığı karmaşık bir finansal kaldıraç ağıyla karşı karşıya kalması nedeniyle bu paralelliğin önemli olduğunu söyledi. Bunun çözülmesi zaman alacaktır ve hatta zaman içinde ölçülmesi imkansız olabilir.

Aralarında ABD Merkez Bankası'nın eski başkanı Ben Bernanke'nin de bulunduğu bazı ekonomistlere göre 1990'ların sonunda Güney Kore'de sorun teşkil eden ve son yıllarda dünyadaki GSYİH'ye göre en yüksek tasarruf oranlarından birine sahip olan Çin'de iyi araştırılmış bir sorun olan fazla tasarruf bu balonlara yakıt olabilir. Bernanke, 1996-2006 yıllarında oluşan küresel tasarruf fazlalığının 2007 mali krizini körüklemeye yardımcı olduğuna inanıyor.

Beamish son yıllarda benzer bir etkinin paraya aç şirketler duvarının hane halkı tasarruflarından inşa edilen başka bir para duvarına çarptığı Çin'de ortaya çıkmış olabileceğini düşünüyor. Sonuç: Bir emlak ve inşaat balonu.

Beamish şöyle diyor:

Bu anlamda, bu Evergrande sıkıntılarının itici gücü Lehman anınınkiyle aynı fakat Çin ve ABD'nin küresel finansal sistemde çok farklı rolleri var, bu yüzden sonuç benzer olmayacak.

Reel ekonomi için tehdit sadece Evergrande tarafından değil, diğer emlak geliştiricileri tarafından da yangın satışlarının hız kazanması olacaktır. Bu kişiler uzun zamandır evergreening yapıyor. Bu, emlak sektöründe endemik bir fenomen.

"Evergreening" terimi finansta genellikle şirketlerin daha fazla borç alarak temerrüde düşmekten kaçınmasını tanımlamak için kullanılır.

Beamish "Baştan aşağı Ponzi şeması kokuyor. Buradaki endişe, Çinli yetkililerin ilk etapta bunu düzgün bir şekilde durdurmak için yeterince çaba göstermemesi çünkü sorunu nicelleştiremiyorlar, çünkü bu çok karmaşık bir ağ" diye ekliyor. Çin'in emlak sektöründe tam olarak kimin neye maruz kaldığını açıklayan net istatistik eksikliği, Lehman'ın çöküşünden sonraki kafa karışıklığını hatırlatan bir diğer nokta.

Beamish'e göre Pekin, (Beamish ve diğerlerinin beklediği gibi) emlak sektöründeki daha geniş çaplı bir bozulmayı hafifletmek ve yavaşlatmak için hızlı bir şekilde adım atarsa finansal piyasalarda güven üzerindeki geniş çaplı etkiyi azaltabilir ve emlak piyasasında geniş tabanlı yangın satışlarını ve hane ekonomileri üzerindeki "kötü" etkileri durdurabilir.

Evergrande'nin durumu nihai olarak ne Çin'de ne de daha geniş finansal sistemde finansal bir çöküşün işareti fakat dikkate alınması gereken artçı etkiler var.

Wu "Olayların bulaşıcı yönü açısından bence bu esasen bir Çin meselesi" diyor. Fakat çelik, demir cevheri ve kömür gibi ürünler için emtia fiyatlarının Çin inşaatındaki yavaşlamadan etkileneceğini söylüyor, hükümetin altyapı inşasına destek verme suretinde yapabileceği müdahaleler bunu bir şekilde azaltsa bile.

Çin ithalat ve ihracatı veya diğer Çin varlıklarıyla bağlantılı ticaret finansmanından önemli miktarda para kazanan HSBC ve Standard Chartered gibi bankalar da önümüzdeki aylarda daha geniş bir ekonomik yavaşlamadan etkilenebilir.

Ve Evergrande, Lehman gibi dünya finans piyasalarının merkezinde olmasa da potansiyel düşüşü daha geniş bir endişenin belirtisi. Mac Adam, (Evergrande'nin devlet eliyle yeniden yapılandırılmasıyla) krizden kaçınılsa bile Çin inşaat sektörünün gerilemede olduğunu ve 2030'a kadar Çin'in GSYİH büyümesini yüzde 2'ye düşüreceğini düşünüyor. Bu aynı zamanda, tıpkı Lehman'daki gibi, bir tasarruf bolluğunun ve ardından gelen bir balonun belirtisi.

Wu, basitçe söylemek gerekirse "şimdi geleceğin biraz daha kasvetli görünmesine neden oluyor" diyor.



https://www.independent.co.uk/news/business

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk

Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU