Venezuela'nın tarihi, bir coğrafyanın değil, bir halkın hikâyesidir.
Kristof Kolomb'un 1498'de "Küçük Venedik" diye adlandırdığı bu topraklar, aslında Carib, Arawak, Chibcha ve Wayu gibi yerli halkların binlerce yıllık yaşam alanıydı.
İspanyol fatihler geldiğinde, yaklaşık 400 bin yerliyi encomienda sistemine, yani yarı köleliğe mahkûm ettiler.
Hastalıklar, katliamlar ve zorla çalıştırma nüfusu eritti; 16'ıncı yüzyılın sonunda geriye enkaz kalmıştı.
Caracas 1567'de kuruldu. Cumana 1522'de ilk kalıcı İspanyol yerleşimi oldu.
Ekonomi önce inci ticaretiyle başladı, sonra kakao, tütün ve sığır çiftliklerine (haciendalar) kaydı.
Afrikalı köleler ithal edildi; 17'nci yüzyılda nüfusun üçte biri köleydi.
1546'da Alman Welser ailesinin altın avı macerası çöktü, ama El Dorado efsanesi1 iç kesimleri kana bulamaya devam etti.
19'uncu yüzyılın başında Napolyon'un İspanya'yı işgali kıvılcımı çaktı.
5 Temmuz 1811'de Venezuela, Latin Amerika'nın ilk bağımsızlık ilanını yaptı.
Simon Bolívar, "Libertador" unvanıyla Gran Colombia'yı kurdu; 1821 Carabobo Savaşı'yla İspanyollar yenildi.
Kölelik kaldırıldı, yerlilere vatandaşlık hakkı tanındı. Ama zafer kısa sürdü.
Bolivar'ın 1830'daki ölümüyle Gran Colombia dağıldı; Venezuela, Ekvador ve Kolombiya ayrı yollara gitti.
Bağımsızlık sonrası caudillo dönemi başladı.
Jose Antonio Paez, ilk başkan oldu; 1835-1847 arası "Liberal Oligarşi"yi kurdu.
1859-1863 Federal Savaş'ta 100 binden fazla insan öldü; ülke 1 milyonluk nüfusuyla kan gölüne döndü.
1899'da Cipriano Castro darbe yaptı.
Lakin 9 yıl sonra, 1908'de Juan Vicente Gomez karşı darbeyle onu devirdi.
Gomez 27 yıl hüküm sürdü; 1914'te Lake Maracaibo'da petrol fışkırdı.
Shell ve Standard Oil geldi, ama zenginlik elitlere aktı.
Gomez'in rejimi ırkçıydı: Beyaz plantasyon sahipleri üstte, mestizo köylüler ve yerliler ayak takımı muamelesi görüyordu.
Okuryazarlık oranı yüzde 20'ydi ve sıtma her yıl binlerce can alıyordu.
1935'te Gomez öldü, 1945'te Accion Democratica (Demokraik Eylem Hareketi) kısa adıyla AD, darbeyle iktidara geldi.
Diğer adıyla "El Trienio Adeco" dönemi, darbeyle başlamasına rağmen, bir açıdan Venezuela'nın ilk demokratik denemesiydi.
Çünkü evrensel oy hakkı geldi; kadınlar 1946'da oy kullandı, işçi sendikaları kuruldu.
Romula Gallegos 1948'de seçilen ilk sivil başkandı. Ama aynı yıl askeri darbe onu da devirdi.
1958'e kadar Marcos Perez Jimenez'in diktatörlüğü sürdü.
1958 Anayasası'yla Punto Fijo Paktı imzalandı: AD, COPEI ve URD arasında güç paylaşımı oldu.
Petrol 1973'te 4 katına çıkınca ülke "Venezuela Saudí" oldu.
Carlos Andres Perez'in ilk dönemi (1974-1979) altın çağdı: PDVSA kuruldu, demir-çelik ve alüminyum sanayileri millileştirildi.
Caracas'ta metro yapıldı, üniversiteler çoğaldı. Nüfus 11 milyondan 18 milyona sıçradı.
Ama bu zenginlik tabana inmedi. Barrios'lar (gecekondular) büyüdü ve Petare, Latin Amerika'nın en büyük gecekondu mahallesi oldu.
1980'ler krizi her şeyi değiştirdi.
Petrol fiyatları 1986'da çakıldı; dış borç 35 milyar dolara fırladı.
Luis Herrera Campins'in "Venezuela'nın borcu benim değil" çıkışı unutulmazdı.
1983 Kara Cuma'sıyla ülke parası devalüe oldu.
Carlos Andres Perez ikinci kez seçildi (1989), ama IMF reçetelerini uyguladı: Benzin zammı, özelleştirme, fiyat serbestisi.
27 Şubat 1989'da Caracas, Valencia ve Maracaibo'da halk marketleri yağmaladı ve ordu ateş açtı.
Resmi rakam 300 ölü, gayriresmi ise binlerceydi. İsyan bastırıldı, ama toplumsal kutuplaşma tohumu da fena ekildi.
4 Şubat 1992'de Yarbay Hugo Chavez darbe girişiminde bulundu.
Başarısız oldu, ama televizyonda "por ahora" (şimdilik) dediği an efsaneleşti.
Sonrasında Chavez 1998'de seçildi. Bolivarcı Devrim başladı.
1999 Anayasası, Venezuela Bolivarcı Cumhuriyeti'ni ilan etti.
Petrol PDVSA üzerinden sosyal programlara aktı.
Mision Robinson ile 1,5 milyon kişi okuryazar oldu.
Mision Barrio Adentro'da Kübalı doktorlar barrios'lara indi.
Mision Mercal ucuz gıda marketleri açtı, Mision Vivienda 3 milyon konut vadetti.
Yoksulluk yüzde 50'den yüzde 25'e indi, aşırı yoksulluk yüzde 25'ten yüzde 7'ye.
Gini katsayısı 0,49'dan 0,39'a geriledi. Chavez, ALBA'yı kurdu. 2
Küba'ya petrol, karşılığında doktor ve öğretmen aldı. 2006'da ikinci kez seçildi.
2007'de Exxon Mobil ve Conoco Phillips'i millileştirdi.
Orinoco Kuşağı'ndaki ağır petrol rezervleri (dünyanın en büyüğü) kamuya geçti.
Ama hatalar birikiyordu. Fiyat kontrolleri karaborsayı doğurdu, ithalat bağımlılığı arttı.
Chavez'e 2012'de kanser teşhisi kondu. 5 Mart 2013'te öldü.
Nicolas Maduro, Chavez'in vasiyetiyle aday oldu.
14 Nisan 2013'te kıl payı kazandı. Ama petrol fiyatları 2014'te 100 dolardan 30 dolara düştü.
ABD yaptırımları başladı ve ABD yargı etkisi altındaki tüm PDVSA varlıkları (banka hesapları, hisse senetleri, gayrimenkul vb.) donduruldu.
Neticede Maduro, "Bu bir ekonomik savaş" dedi.
2017'de Kurucu Meclis kurdu ve muhalefeti etkisizleştirdi.
2018'de erken seçimle yeniden seçildi ama katılım yüzde 46'ydı.
2019'da Juan Guaido kendini geçici devlet başkanı ilan etti ve 50'den fazla ülke tanıdı.
Tabii, ordu Maduro'nun yanındaydı.
2024 seçimi tartışmalı geçti: Maduro yüzde 51, rakibi Edmundo Gonzalez yüzde 49 aldı.
Ancak oy pusulaları yayınlanmadı.
Bugün Venezuela 29 milyon nüfuslu bir ülke.
8 milyona yakın insan göç etti.
Kolombiya'da 2,5 milyon, Peru'da 1 milyon Venezuelalı var.
Geride kalanlar, devrimin kazanımlarını koruyor: Ücretsiz sağlık, eğitim, konut hakkı anayasada.
Ama market rafları boş, hastanelerde ilaç yok.
Elektrik kesintileri günlük hayatın parçası.
Barrios'larda suç çeteleri hüküm sürüyor.
"Tren de Aragua" adlı transmilli suç örgütü, Latin Amerika'nın en şiddetli ve hızla büyüyen çetelerinden biri olarak, Kolombiya'dan Şili'ye uzanıyor.
Ama direniş de var: Communes'lar gıda kooperatifleri kuruyor, yerli halk And Dağları'nda özerk yapılar örüyor.
Bolivarcı umut, emperyal baskılarla sınanıyor.
Tarih, Venezuela'yı sömürgecilikten kurtardı ama petrol olgusuyla lanetledi.
Bu, bir halkın hem zaferi hem trajedisiydi.
1. El Dorado (İspanyolca "Altın Adam") 16. Yüzyılda İspanyol fatihler arasında yayılan, altınla kaplı bir kral ve altınla dolu bir şehir/devlet efsanesidir. Başlangıçta bir kişiyi (altın tozuyla kaplanan bir kral), sonra yeri (altın gölü olan gizli bir şehir) ifade eder oldu. Venezuela, Kolombiya ve Guyana arasındaki Orinoco-Amazon havzasında arandı fakat hiç bulunamadı. Lakin yüzlerce insanın ölümüne, binlerce yerlinin katledilmesine yol açtı.
2. ALBA (İspanyolca: Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra America), Hugo Chávez tarafından 2004'te Küba ile kurulan, anti-emperyalist ve sosyalist bir bölgesel ittifaktır. Amaç, ABD'nin FTAA (Serbest Ticaret Alanı) planına karşı Latin Amerika entegrasyonunu sağlamak, petrol karşılığı yardım ve sosyal programları yürürlüğe sokmaktı. Üyeler: Venezuela, Küba, Bolivya, Nikaragua, Dominika, Antigua ve Barbuda, Saint Vincent ve Grenadinler, Saint Lucia. Sonuçta, ticaret, sağlık ve eğitimde iş birliği sağlansa da ekonomik kriz yüzünden bu ittifak zayıflamış durumda.
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
