ABD-İran gerilimi rahatlıyor, ülke içi kaos öne çıkıyor

Borzou Daragahi, hem İran hem de Washington istikrarsız bir seçim yılına doğu ilerlerken, iki devlet arasında çatışma olasılığının her zamankinden daha uzak olduğunu yazıyor

Mesut Süleyman, takas kapsamında ABD tarafından tahliye edilmesinden sonra İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif'le beraber (İran Dışişleri Bakanlığı Ofisi)

Her iki ülke de istikrarsız bir seçim yılına doğru ilerlerken ve sadece birkaç ay önce giderek tırmandığı görülen silahlı çatışma tehdidi kaybolurken, İran'la Birleşik Devletler aralarındaki gerilimi azaltıyor gibi gözüküyor.

İran ve Birleşik Devletler arasında hafta sonu gerçekleşen ve diplomatların aracılık ettiği tutuklu takası, bölgesel ve küresel bu iki gücün aralarındaki çıkmazı aşmak için gayri resmi müzakereleri sürdürdüğüne işaret ediyor.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

ABD Devlet Başkanı Donald Trump, İsviçre'nin arabuluculuğunda gerçekleşen ABD'li akademisyen Xiyue Wang'a karşılık İranlı kanser araştırmacısı Mesut Süleyman'ın takası sonrasında "Adil müzakere için İran'a teşekkürler" yazdı ve ekledi: "Gördün mü, bir anlaşmaya varabiliyoruz!"

İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif pazartesi yaptığı açıklamada, Tahran'ın iki ülkede tutuklu bulunan vatandaşların daha geniş kapsamlı takasına açık olduğunu belirtti.

Zarif, Twitter'da "bu hafta rehinimizi geri aldıktan sonra kapsamlı bir mahkum takasına tamamen hazırız" dedi ve ekledi: "Top şimdi ABD'nin sahasında."

Analistler, İran'ın nükleer teknoloji arayışı, füze programını geliştirmesi ve Ortadoğu'daki silahlı gruplara desteği konularında Tahran ile Donald Trump yönetimi arasında geniş bir anlaşma içinse öngörülerin fazla karamsar olduğunu belirtiyor.

Yine de Avrupa, Asya ve Ortadoğu'daki diplomatik manevraların yanı sıra haftasonu gerçekleşen mahkum takası, birkaç ay öncesine nazaran ilişkilerde bir gelişmeye ve silahlı çatışma ihtimalinin azaldığına işaret ediyor.

İran'la ilgili bilgi veren Batılı bir diplomat, "Amerikalılar hiçbir şeyi bizimle paylaşmadığı için bir şey söylemek zor olmakla beraber sakinleşme yönünde açık bir yönlenim var" ifadelerini kullandı.

Londra merkezli İran analisti İsfandiyar Batmangeliç, "Mahkum takasına dair bu bir nebze iyi haberin bir yıllık müzakerelerin meyvesi olup olmadığı ya da daha geniş siyasi çevre koşullarının bir rolünün bulunup bulunmadığı benim açımdan büyük bir soru işareti" dedi.

Bu yıl İran ve ABD artan bir çatışmaya saplanmış görünüyordu. Washington, İran ekonomisini hedef alan "azami baskı" kampanyasını hızlandırırken, Tahran da Ortadoğu'daki ABD müttefiklerine bir dizi saldırı gerçekleştirmekle suçlanmıştı. 

Diplomatlar ve analistler, Arap Yarımadası'ndaki endişeli ABD müttefiklerinin, özellikle de Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) hararetin azalmasında kilit rol oynadığını belirtiyor.

Batılı diplomat ayrıca, her biri Tahran'la farklı ilişkilere sahip 7 monarşiyi içeren bir federasyon olan BAE'de son aylarda gözlenen İran'la uzlaşma yönündeki kaymanın, Beyaz Saray'ın meydan okuma iştahını önemli ölçüde kestiğini söyledi.

Diplomatlar devamla, "BAE'nin birkaç hafta önce ABD'ye sakin olmasını ve İran'a karşı herhangi bir hareket içeren eyleme katılmayacağını söyleyerek bu hususta kilit bir rol oynadığını" belirtti.

Gulf State Analystics'de araştırmacı Theodore Karasik, BAE'nin "İran baskısını azaltarak" BM destekli Trablus otoritesine karşı yürüttüğü silahlı saldırıda savaş ağası Halife Hafter'i desteklediği "Libya'ya odaklanmak istediğini" söyledi.

Karasik, "Libya şu an bir numaralı hedef" dedi.
 


Analistler, 230 kişinin öldürüldüğü fiyat artışlarına yönelik son gösterilerin şiddetine karşın Tahran'ın, ABD'nin ekonomik baskısından sağlam çıkabileceği sonucuna vardığını ifade ediyor.

İran ekonomisi üzerine yoğunlaşan Bourse & Bazaar araştırma şirketinin sahibi Batmangeliç, ülke derin bir resesyonda olmasına karşın bir dizi olumlu mali işaret tespit ettiğini belirtti. Ciddi biçimde zayıflamasına rağmen İran para birimi istikrar kazandı, enflasyon artışı yavaşladı, daralma sonrası üretim faaliyetleri genişlemeye başladı ve hem hizmet hem de üretim endüstrileri ilave istihdam yaratıyor.

 Bunlara ek olarak Batmangeliç, İran'ın şiddetle bastırılan son gösterileri ateşleyen temel neden olan yakıt sübvansiyonlarını düşürme hamlesinden sonra tasarrufu dağıtmayı başarması halinde, ülkenin en yoksul kesimlerinin alım gücünün yükseleceğini dile getirdi.

İran da kendisini daha az çatışmalı bir ruh haline sokacak bazı diplomatik başarılar edinebilir. Cuma günü Viyana'da ABD'nin çekildiği 2015 nükleer anlaşmasının katılımcıları, İran'ın son dönemdeki ihlallerine dair iddialar üzerine fırtınalı bir oturum gerçekleştirmek yerine, tüm tarafların anlaşmaya desteğini yenilediği, Çin ve Rusya'nın İran'ın hamlelerinden dolayı ABD'yi sorumlu tuttuğu bir toplantı gerçekleşti.

Öte yandan, ABD'nin İran'a yönelik yaptırımlarından kaçınmak amacıyla Instex adlı Avrupalı bir finansal araç uygulamaya konuluyor. Geçen hafta Belçika, Danimarka, Finlandiya, Norveç ve İsveç'in de paydaş olarak Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya'ya katılımı bu takas mekanizmasının rağbet gördüğüne işaret ediyor.

İran'da da siyasi elitin entrikalarını artıracak ve ekonomik hoşnutsuzluğa söz hakkı tanıyacak 2020 meclis ve 2021 başkanlık seçimleri yaklaşıyor. Ülkenin ABD'yle uluslararası bir çatışmaya hiç ihtiyacı yok.

Pazartesi günü, Washington ve Tahran arasında aracılık görevi yürüten Japonya'ya bu ay gerçekleştireceği üst düzey ziyaret öncesi konuşan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, diplomatik müzakereleri "gerekli ve devrimsel" olarak nitelendirdi.

Trump yönetimi de, ABD, devam eden azil soruşturması sürecinin gölgeleyeceği, yakından izlenen, kutuplaşmış bir 2020 başkanlık ve kongre seçimlerine girerken yürüttüğü şahin İran siyasetine dair bir şeyler göstermek zorunda kaldı. 

Washington'daki şahinlerin yıllardır süren İran'la bir çatışma niyetinin peşinden sürüklenen Trump yönetiminin baskı kampanyası, kendisini köşeye sıkıştırararak ya silahlı saldırı gerçekleştirme, ya yaptırımlardan geri dönerek anlaşmaya varma ya da 2020 seçimlerine başarısız bir İran dış siyasetiyle girme arasında ABD'yi bir seçim yapmaya zorluyor.

Batmangeliç, "Kongre'de Trump'ın dış siyasetine dair, özellikle de İran hakkında genel bir şaşkınlık var.Azami baskı siyaseti bir yıldır uygulansa da hiçbir geri dönüşü olmadı, İran hala nükleer anlaşmaya uymuyor. Trump yönetiminin İran'la müzakere etme kabiliyetine dair bir şeyler göstermesi gerekiyor" dedi.

 

 

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

https://www.independent.co.uk/

Independent Türkçe için çeviren: Kerim Çelik

Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independent

DAHA FAZLA HABER OKU