2025 yılının en kritik anlarından biri, Güney Asya’da bir kez daha nükleer tehdidin ete kemiğe büründüğü Hindistan-Pakistan kriziydi. Karşılıklı sınır ihlalleri, hava kuvvetlerinin doğrudan angajmanı ve siyasi açıklamalarda giderek artan tonda tehdit söylemleri, bölgeyi nükleer eşiğin hemen kıyısına taşıdı.

Ancak bu kriz de tıpkı 1999 Kargil Savaşı’nda, 2001 Parlamento Baskını sonrası yaşanan gerilimde ve 2019’daki Balakot hava saldırılarında olduğu gibi konvansiyonel sınırlar içinde kaldı. Yıkım potansiyeli küresel düzeyde olan nükleer silahlar, bir kez daha konuşulmadı. Varlıkları herkesin zihnindeydi, ancak kullanılmaları kimsenin masasında değildi.

Peki bu suskunluk bir başarı mıydı?

Yoksa her defasında biraz daha daralan bir eşiğin sessiz uzlaşması mıydı?

Modern War Institute’te yayımlanan analizde, Max Margulies ve Patrick Sullivan bu durumu “stability-instability paradoksu” (istikrar-istikrarsızlık paradoksu) üzerinden açıklıyor.

Bu teoriye göre, nükleer silahların varlığı, büyük çaplı savaşları caydırırken, düşük yoğunluklu çatışmalara alan açıyor. Çünkü iki taraf da nükleer bir karşılığın sonuçlarını bildiği için, birbirine sinyal gönderme niyetiyle konvansiyonel araçlara başvuruyor. Bu durum, caydırıcılığın değil; onun sınırlarının dikkatli yönetilmesinin bir işareti olarak okunmalı.

Ancak burada durmak yeterli değil. Zira Hindistan ile Pakistan arasında yaşanan bu tür krizlerin tekrar etmesi, nükleer caydırıcılığın güvenli ve otomatik işleyen bir sistem olmadığını gösteriyor.

Caydırıcılığın kendisi kadar, onun aktörleri de kriz anında hata yapmaya meyilli olabilir. İşte bu noktada, kriz yönetimi, siyasi irade, askeri disiplin ve uluslararası sistemin tepkisi gibi birçok faktör devreye giriyor.

Dahası, bu tür çatışmalar yalnızca iki ülke arasındaki ilişkileri değil, aynı zamanda küresel nükleer düzenin işleyişini de test ediyor. Bugün nükleer silahlar sadece devletlerarası savaşların değil, aynı zamanda uluslararası hukukun, stratejik dengenin, toplumsal korkuların ve diplomatik söylemlerin de merkezinde yer alıyor.

Bu yönüyle Hindistan-Pakistan hattındaki her kriz, yalnızca Güney Asya’ya değil; Tahran’dan Tel Aviv’e, Moskova’dan Pyongyang’a kadar uzanan daha geniş bir sistemin hassasiyetlerini gözler önüne seriyor.

Bu yazı, Hindistan-Pakistan krizinin arka planını ve bu kriz üzerinden yeniden tartışmaya açılan nükleer düzeni incelemeyi amaçlıyor.

Bunu yaparken üç temel eksene odaklanacağız: Birincisi, nükleer caydırıcılığın sınırları; ikincisi, küresel nükleer düzenin bozulma dinamikleri; üçüncüsü ise gelecekte bu düzeni tehdit edebilecek yeni risk kümeleri.

Çünkü mesele artık nükleer silahların varlığı değil; ne zaman, kim tarafından ve hangi koşullar altında kullanılabileceği üzerine kurulu çok daha karmaşık bir denklem.

Sessiz caydırıcılık: Nükleer silahlar neden kullanılmıyor?

Nükleer silahların varlığı, savaşın doğasına dair ezberleri yerinden oynattı. Bir yandan devletlere en yıkıcı gücü sunarken, diğer yandan bu gücün kullanılmasını neredeyse imkânsız hâle getirdi. Bu ikilem, Soğuk Savaş’tan bu yana nükleer stratejinin merkezini oluşturuyor: Caydırıcılık.

Ancak Hindistan-Pakistan gibi nükleer kapasiteye sahip ülkeler arasında yaşanan sıcak temaslar, bu caydırıcılığın sınırlarını gözler önüne seriyor. Krizler yaşanıyor, ordular karşı karşıya geliyor, hatta hava kuvvetleri operasyon düzenliyor ama nükleer buton yerinden kıpırdamıyor. Neden?

Bu sorunun cevabı, Modern War Institute’te yer alan analizde açıkça belirtiliyor: Nükleer caydırıcılık yalnızca var olmakla işler; tehdit aşamasına geçtiğinde bizzat caydırıcılığın meşruiyeti zedelenir.

Çünkü nükleer silah, kullanıldığı anda her türlü stratejik faydayı yok eden bir silahtır. Bir ülkenin hayatta kalma güvencesi olarak görülse de kullanılması hâlinde o ülkenin diplomatik, ekonomik ve insani kaynaklarını da tüketir.

Bu nedenle Hindistan ve Pakistan gibi ülkeler, nükleer yeteneklerini en yüksek düzeyde sembolik tutmayı tercih ediyor. Varlık gösterisi yapılıyor; ama asla doğrudan tehdit hâline gelmiyor.

Yine aynı analizde vurgulanan önemli bir nokta daha var: Devletler, nükleer silahları ancak hayatta kalma meselesi olarak gördükleri durumlarda gündeme alır.

Hayatî çıkarların tehdit altında olmadığı çatışmalarda, yani örneğin sınırlı toprak ihlalleri, terörist saldırıların intikamı ya da hava sahası ihlali gibi olaylarda nükleer silahın kullanımı, hem mantıksız hem de stratejik olarak savunulamaz olur.

Dolayısıyla Hindistan ve Pakistan arasında yaşanan gerilimlerde, taraflar her ne kadar agresif diller kullansalar da eylemleri nükleer eşiği aşmamaya özen gösteriyor.

Bu noktada devreye giren kavramlardan biri de “stratejik bilinç”tir. Her iki ülkenin askerî ve siyasi liderliği, birbirlerinin nükleer sınırlarını kabaca biliyor ve bu sınırın altındaki operasyonlarla psikolojik baskı kurmayı tercih ediyor. Pakistan’ın 2019’daki Hindistan hava saldırılarına verdiği misillemede, Hindistan’ın karşılık vermemesi bu bilincin açık bir göstergesiydi.

Aynı şekilde, son krizde her iki tarafın da nükleer üsleri değil; sınır birlikleri ve konvansiyonel sistemleri hedef alması, bu hassas çizginin korunduğunu gösteriyor.

Ancak bu denge sürekli yeniden üretilmek zorunda. Zira nükleer caydırıcılık otomatik işleyen bir sistem değil; siyasi, psikolojik ve iletişimsel boyutları olan, insan iradesine dayalı kırılgan bir denklem. Bir pilotun yönünü şaşırması, bir radar sisteminin yanlış uyarı vermesi veya bir liderin kamuoyuna mesaj vermek isterken dozunu kaçırması, tüm dengeyi bozabilir.

Bu nedenle caydırıcılığın başarısı kadar, krizin yönetimi de hayati önemdedir. Burada diplomasi, üçüncü taraf arabulucular ve askeri protokoller devreye girer. Nitekim Hindistan-Pakistan hattında bu dengeyi sağlayan unsurlar arasında ABD ve Çin’in kriz dönemlerinde uyguladığı arka kanal diplomasisinin özel bir rolü vardır.

Soğuk Savaş döneminde de benzer bir dinamik yaşanmıştı. ABD ile Sovyetler Birliği arasında doğrudan sıcak çatışma yaşanmazken, Vietnam, Afganistan, Kore gibi vekalet savaşları yürütülmüştü.

Bu örnekler, nükleer caydırıcılığın büyük savaşları önlerken, düşük yoğunluklu çatışmaları teşvik edebileceğine dair Hindistan-Pakistan hattındaki gözlemleri evrenselleştiriyor. Stability-instability paradoksu, yalnızca Güney Asya’ya özgü değil; nükleer silahların olduğu her coğrafyada geçerliliğini sürdüren bir çelişkidir.

Öte yandan, Youtube kanalımda yaptığımız canlı yayında, Prof. Dr. Mustafa Kibaroğlu’nun ifade ettiği gibi, nükleer silahların yıkıcılığı öylesine büyüktür ki, bu silahlar “savaşın hukukuyla değil, ancak felaketle açıklanabilir.” Hiroshima ve Nagasaki’de kullanılan silahlar, bugünkü başlıklarla kıyaslandığında küçük kalmaktadır.

Modern termonükleer başlıklar, yüz binlerce kişinin hayatını saniyeler içinde sonlandırabilecek kapasiteye ulaşmıştır. Bu durum, nükleer silahı bir savaş aracı değil; bir yok oluş aracı hâline getirmiştir.
Bu gerçeklik, nükleer caydırıcılığın temel mantığını da açıklar:

Bu silahların en büyük gücü, kullanılmamakta yatar. Kimin elinde olduğu değil, ne zaman kullanılabileceğine dair belirsizlik, caydırıcılığın gerçek zemini olur. Hindistan ve Pakistan gibi iki geleneksel düşman arasında bile, bu belirsizlik, bugüne kadar nükleer eşiğin aşılmasını engellemiştir.

Küresel nükleer düzen çöküyor mu?

Dünyada nükleer silahların yayılmasını engellemek amacıyla kurulan mevcut düzen, 1968 tarihli Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) üzerine bina edilmiştir. Ancak bu düzen, kurulduğu günden bu yana hem içten hem dıştan yıpratılmış durumda.

Hindistan ve Pakistan gibi nükleer silah sahibi ancak NPT dışında kalan ülkelerin varlığı, sistemin evrenselliğini baştan sınırlandırmıştır. Daha da önemlisi, günümüzün jeopolitik gerçekleri, artık bu düzenin ne etkili ne de kapsayıcı olduğunu ortaya koymaktadır.

Soğuk Savaş yıllarında nükleer denge, büyük ölçüde iki kutuplu bir yapının kontrolündeydi. ABD ve SSCB arasındaki stratejik silah kontrolü çerçevesinde yürütülen müzakereler, krizlerin belli sınırlar içinde kalmasını sağlıyordu. Ancak bugün benzer bir yapının varlığından söz etmek zor.

Çünkü artık çok kutuplu, parçalı ve kontrolsüz bir nükleer denge söz konusu. Çin, nükleer cephaneliğini sayıca büyütüp çeşitli füze sistemleriyle çeşitlendirirken; Kuzey Kore, nükleer silahlarını bölgesel pazarlık gücüne dönüştürmekte.

İsrail, resmî olarak nükleer güç statüsüne sahip olmasa da pratikte bunu yıllardır elinde bulunduruyor. İran ise henüz silaha dönüşmemiş bir program üzerinden uluslararası sistemi sınamaya devam ediyor.

Benjamin Hautecouverture’ün analizine göre, küresel nükleer düzen esasen bir “varsayım düzeni”dir. Yani gerçek işleyişi olan değil; belli başlı aktörlerin çıkarları doğrultusunda tanımlanmış, normatifmiş gibi gösterilen bir güç mimarisidir.

ABD, Rusya, Çin, Fransa ve Birleşik Krallık gibi ülkeler, NPT’nin tanıdığı ayrıcalıklı statüyle bu düzenin merkezine yerleşmiş; Hindistan, Pakistan, İsrail ve Kuzey Kore ise bu yapının dışında nükleer kapasite geliştirerek düzenin meşruiyetini tartışmaya açmıştır.

Bu ayrım, yalnızca hukuki değil; stratejik ve ahlaki bir krizi de beraberinde getiriyor. Zira düzenin merkezi aktörleri, nükleer silahların yayılmasını engellemeye çalışırken, kendi cephaneliklerini modernize etmeye ve genişletmeye devam ediyor.

Bu ikiyüzlülük, sistemi çelişkiler üzerine kurulu bir yapı hâline getiriyor. Hautecouverture bu durumu şöyle özetliyor:

Nükleer düzen, onun sürdürücülerinin çıkarlarına göre biçimlenen, geçmişe ait bir üstünlük rejiminin günümüze taşınmış halidir.

Bu gelişmelerin ortak noktası, nükleer silahların artık yalnızca savaş senaryoları için değil; diplomatik araç, caydırıcı koz ve ulusal prestij unsuru olarak da görülmesi. Böylece nükleer silahların varlığı, stratejik akıl yürütmenin değil, siyasi niyetin ve toplumsal korkuların bir parçası hâline geliyor.

Özellikle zayıf rejimler için nükleer silah, rejim güvenliğinin sigortası gibi işlev görmeye başlıyor. Bu da düzenin temelindeki “rasyonel aktör” varsayımını ciddi biçimde zedeliyor.

Burada önemli bir başka sorun daha ortaya çıkıyor: İkili ya da çok taraflı silah kontrol rejimleri giderek etkisizleşiyor. 1990’larda Irak’ın nükleer programının ifşa edilmesiyle başlayan şüpheci yaklaşım, günümüzde İran üzerinden yeniden şekilleniyor.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın gözetim yetkileri güçlendirilmiş olsa da nükleer faaliyetlerin sivil ya da askerî amaçlarla yürütüldüğünü ayırt etmek giderek zorlaşıyor. Çünkü teknoloji çok sayıda çift kullanımlı malzeme ve altyapı içeriyor. Bu da düzenin denetim kapasitesini sınırlıyor.

Hautecouverture, bu süreci “nükleer düzenin çatırdaması” olarak tanımlar. Ona göre, artık bir düzen değil; düzenin simülasyonu vardır. Devletler nükleer silah üretme kapasitesine eriştiklerinde değil; bu kapasiteyi kullanma iradesine sahip olduklarında tehdit haline gelir. Günümüz dünyasında asıl tehlike de burada yatıyor: Düzenin kendisi değil; o düzenin dışında kalan veya onu araçsallaştıran aktörler.

Bu çerçevede, Hindistan ve Pakistan örneği yalnızca bölgesel bir güvenlik problemi değil; küresel nükleer düzenin zayıflığını gözler önüne seren bir stres testi olarak okunmalıdır. İki ülke arasındaki her çatışma, NPT’nin sınırlarını; her uzlaşı ise sistemin hâlâ işler kalabildiği sınır bölgesini temsil eder.

NPT dışında kalan dört ülkenin nükleer silah geliştirmesi kadar, mevcut sistemin bu devletleri dışlaması da sorgulanmalı. Nükleer Tedarikçiler Grubu (NSG), bölgesel silahsızlanma girişimleri ya da Hint-Pakistan özelinde önerilen Güney Asya Nükleer Silahsızlanma Bölgesi gibi çabaların başarısızlığı, bu devletlerin güvenlik algılarının uluslararası sistemde yeterince karşılık bulamamasından kaynaklanıyor. Kapsayıcılığı ve güvenliği aynı anda sağlayamayan bir sistemin sürdürülebilirliği mümkün değil.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  24 Mayıs 2025 -Kiev'deki itfaiyeciler, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik drone saldırısında hasar gören bir apartmanı inceliyor. Ukrayna hava kuvvetleri, Rusya'nın gece boyunca sadece başkent Kiev'e 250 drone ve 14 balistik füze fırlattığını açıkladı. 2022'de başlayan savaş boyunca kente yönelik en büyük hava saldırılarından birinde ikisi çocuk 15 kişinin yaralandığı bildirildi. Saldırının başlamasından birkaç saat önce, İstanbul'da kararlaştırılan esir takası kapsamında Rusya ve Ukrayna karşılıklı olarak 390 kişiyi serbest bırakmıştı. (Thomas Peter/Reuters)

• 2/30

  23 Mayıs 2025 - Güney Afrika'nın Johannesburg kenti yakınlarındaki bir madenden kurtarılan işçiler otobüsten dışarı bakıyor. Sibanye-Stillwater altın madeninde yaşanan kazanın ardından yaklaşık 260 maden işçisi yeraltına hapsoldu. Şirketin son açıklamalarına göre 79 işçi kurtarıldı ve geri kalanların da kısa süre içinde yeryüzüne çıkarılması bekleniyor. Yetkililer ölü veya yaralı olmadığını da ifade ediyor. (Siphiwe Sibeko/Reuters)

• 3/30

  22 Mayıs 2025 - Avustralya'nın Yeni Güney Galler Eyaleti Polis Teşkilatı, Taree kentinde selde mahsur kalan yurttaşları kurtardı. Şiddetli yağışların neden olduğu selde üç kişinin yaşamını yitirdiği, bir kişininse hâlâ kayıp olduğu açıklandı. NSW Eyalet Başbakanı Chris Minns, bölgede etkili olan fırtınanın da kuzey kıyılarıyla Hunter bölgesinin bazı noktalarında hasara sebep olduğunu söyledi. Minns, bölgedeki nehir ve göllerdeki su seviyelerinin 1920’li yıllardan bu yana görülmemiş derecede yükseldiğini belirtti. Başbakan, "Pek çok insan, yaşadıkları yerde bu seviyede bir su baskını ya da sele şahit olmamıştı" diye konuştu.(Yeni Güney Galler Polis Teşkilatı/AFP)

• 4/30

  21 Mayıs 2025 - ABD Başkanı Donald Trump'ın oğlu Eric Trump, Vietnam'ın Hung Yen eyaletinde Trump International, Hung Yen tatil köyü ve golf sahası projesinin temel atma töreninde konuşma yaptı. Eric Trump, Vietnam'da babası ABD Başkanı Donald Trump'ın emlak grubu tarafından inşa edilecek 1,5 milyar dolarlık lüks tatil yeri ve golf sahasının temel atma törenine katıldı. Vietnam hükümetinin, Trump Organization ve bir ortağının Güneydoğu Asya ülkesinde golf sahaları, oteller ve emlak projelerine 1,5 milyar dolar yatırım yapma planını onayladığı cuma günü duyurulmuştu. Toplam 990 hektar arazi üzerinde planlanan projede golf sahaları, tatil yerleri, oteller ve modern konut projesinden oluşan kompleks yer alacak. İnşaatın bu çeyrekte başlaması ve 2029'un ikinci çeyreğine kadar sürmesi bekleniyor. Onay, sanayi merkezi olan Güneydoğu Asya ülkesinin yüzde 46'lık ABD ithalat vergisinden kaçınmaya çalıştığı, Vietnam'la ABD arasındaki ticaret müzakereleri sürerken geldi. (AFP)

• 5/30

  20 Mayıs 2025 - İsrailli sınır polisi, Batı Şeria'da Nablus'un güneyinde yer alan Askar mülteci kampına düzenlenen baskında Filistinli protestoculara göz yaşartıcı gaz ateşlemeye hazırlanıyor. Gazze'deki Filistin hükümetinin Medya Ofisi, İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği şiddetli saldırılara dair açıklama yaptı. Açıklamada, "İşgalci İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nde savunmasız sivillere karşı sürdürdüğü kanlı katliamları en güçlü şekilde kınıyoruz." ifadeleri kullanıldı. İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ne 7 Ekim 2023'ten bu yana düzenlediği saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısı son 24 saatte 87 artarak 53 bin 573'e yükseldi. (Jaafar Ashtiyeh/AFP)

• 6/30

  19 Mayıs 2025 - ABD'li ünlü yönetmen Spike Lee, ABD'li aktör ve şarkıcı Asap Rocky'yle Cannes Film Festivali'nde Highest 2 Lowest filminin tanıtımında. Akira Kurosawa'nın Yüksek ve Alçak (Tengoku to jigoku) filminden uyarlanan yapımda usta aktör Denzel Washington ve ünlü rapçi Ice Spice gibi isimler de yer alıyor. 7. gününü geride bırakan festival, 24 Mayıs'ta sona erecek. (Sameer Al-Doumy/AFP)

• 7/30

  18 Mayıs 2025 - Yeni Papa XIV. Leo, bugün yapılan yemin töreniyle resmen göreve başladı. Papa seçilmesinden 10 gün sonra yapılan törenin öncesinde üstü açık arabasıyla Aziz Petrus Meydanı'nı dolduran kalabalığı selamlayan XIV. Leo, parmağına "balıkçının yüzüğü"nün takılmasının ardından resmen göreve başladı. Özellikle Amerikan Katoliklerinin büyük ilgi gösterdiği tarihi günde, dünyanın dört bir yanından yaklaşık 100 bin kişi Leo'nun yemin töreni için Vatikan'a akın etti. Yeni Papa'nın ilk ayini için çok sayıda siyasetçi de Vatikan'a geldi. ABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ve Almanya Başbakanı Friedrich Merz, tören için Vatikan'a gelen isimler arasında yer aldı. (Filippo Monteforte/AFP)

• 8/30

  17 Mayıs 2025 - Londra'daki protestocular, Nakba'nın 77. yıldönümünü nedeniyle düzenledikleri gösteride "Özgür Filistin" çağrısıyla Filistin bayrakları sallayarak yürüyor. Arapçada "felaket" anlamına gelen Nakba, 1948'de İsrail devletinin kuruluşu sırasında yaklaşık 750 bin Filistinlinin evlerinden ve köylerinden şiddet kullanılarak sürülmesini ifade ediyor. 15 Mayıs'ta anılan Nakba Günü'nde bu yıl da dünyanın çeşitli yerlerinde yürüyüşler düzenlendi. (Henry Nicholls/ AFP)

• 9/30

  16 Mayıs 2025 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, başkent Tiran'da bugün düzenlenen Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi'nde İtalya Başbakanı Giorgia Meloni'yi diz çökerek karşılıyor. Bu yıl Arnavutluk'un ev sahipliğinde 6.'sı düzenlenen zirvede 47 ülkenin devlet başkanları güvenlik, savunma ve demokratik standartları görüşecek. AB dışından liderlerin de yer aldığı toplantıya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı. Rusya-Ukrayan savaşının zirvenin ana gündem maddesi olması beklenirken, iki ülke arasındaki barış görüşmeleri İstanbul'da devam ediyor. (Vlasov Sulaj/AP)

• 10/30

  15 Mayıs 2025 - Filistinliler, İsrail ordusunun önceki gün Tammun'a düzenlediği baskında öldürülen Saher Nabil Bsharat'ın Batı Şeria'da düzenlenen cenaze töreninde yürüyor. İsrail askerleri 15 Mayıs'ta Batı Şeria'da, Tubas'ın güneyinde terör saldırıları planlamak için kullanıldığından şüphelenilen binaları hedef aldığını açıkladığı bir baskında 5 Filistinliyi öldürdü. İsrail'in Gazze Şeridi'ne saldırı başlattığı 7 Ekim 2023'ten bu yana Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te de Filistinlilere yönelik gözaltı, baskın ve saldırılarda artış yaşanıyor. (Zain Jaafar/AFP)

• 11/30

  14 Mayıs 2025 - Hindistan Kongre Partisi'nden eylemciler, Hindistan-Pakistan gerginliğine müdahale ettiğini öne sürdükleri ABD Başkanı Donald Trump'ın resmini yaktı. Hindistan'ın, 22 Nisan'da Pahalgam bölgesinde 26 kişinin öldürüldüğü saldırıya misilleme gerekçesiyle 6 Mayıs'ta Pakistan toprakları ve Pakistan'ın kontrolündeki Azad Keşmir bölgesine füze saldırıları düzenlemesiyle taraflar arasında çatışmalar başlamıştı. Nükleer silahlara sahip iki ülke, 10 Mayıs'ta ABD'nin arabuluculuğunda ateşkes ilan etmişti. Dibyangshu Sarkar/AFP)

• 12/30

  13 Mayıs 2025 - ABD'li aktör Robert De Niro, Cannes Film Festivali'nde. 2025 Cannes Film Festivali bu yıl yalnızca sinemanın değil, jeopolitik tartışmaların da merkezi olacak. Trump’ın yabancı yapımlara getirmeyi planladığı gümrük tarifeleri Hollywood’u tedirgin ederken, festivalin dikkat çeken filmleri arasında Die, My Love, Fenike Planı (The Phoenician Scheme) ve Eddington var. Fransız aktris Juliette Binoche başkanlığındaki Altın Palmiye jürisinde Halle Berry ve “Succession” dizisinden Jeremy Strong gibi isimler de yer alıyor. 22 film arasından ödüller 24 Mayıs’ta açıklanacak. (Valery Hache/AFP)

• 13/30

  12 Mayıs 2025 - Dünyanın en büyük Budist anıtı ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Borobudur Tapınağı önünde düzenlenen Waisak (veya Vesak) kutlamalarında bir Budist rahip ve Müslümanlar fener yakıyor. Budistler için en kutsal gün olan Vesak, Buda Siddhartha Gautama'nın doğumunun, aydınlanmasının ve ölümünün anıldığı gün. Geleneksel olarak tüm bunların eski Hint ay takvimindeki Vesakha ayının dolunay gününde gerçekleştiğine inanılıyor. (Yasuyoshi Chiba/AFP)

• 14/30

  11 Mayıs 2025 - 2025 Eurovision Şarkı Yarışması maskotu "Lumo" Basel'de düzenlenen açılış töreninde Basel Belediye Binası'nın yanındaki turkuaz halı üzerinde yürüyor. Resmi geçit töreni sırasında bir protestocu, bariyerleri aşarak İsrail bayrağının karşısına geçip Filistin bayrağı açtı. Protestocuya polis tarafından müdahale edilirken, bir başka göstericinin ise, "Soykırım şarkı yarışmasına hoş geldiniz" yazan bir pankart tuttuğu görüldü. (Fabrice Coffrini/AFP)

• 15/30

  10 Mayıs 2025 - Pakistan'ın Multan kentindeki insanlar barış işareti yaparak Pakistan ve Hindistan arasında sağlanan ateşkesi kutluyor. ABD Başkanı Donald Trump, iki ülke arasında günlerdir devam eden saldırıların ardından hemen yürürlüğe girecek tam bir ateşkes üzerinde anlaşma sağlandığını bugün duyurdu. Trump, iki ülkeyi de gösterdikleri sağduyudan dolayı tebrik etti. Daha sonra Pakistan ve Hindistan'dan yetkililer de ateşkesi duyurdu. Hindistan'ın "terörist altyapıyı" hedef aldığını söyleyerek çarşamba günü başlattığı saldırılarda, iki ülke de sınır ötesi saldırılar gerçekleştirmiş, birbirlerinin hava sahasına drone ve füzeler fırlatmıştı. Komşu ülkeler arasında artan gerilim, nükleer savaş endişeleri de yaratmıştı. (Shahid Saeed Mirza/AFP)

• 16/30

  9 Mayıs 2025 - Rusya'nın başkenti Moskova'da düzenlenen Zafer Günü askeri geçit töreni sırasında Rus askerler Kızıl Meydan'da yürüyor. Rusya, Sovyetler Birliği'nin II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'na karşı kazandığı zaferin 80. yıldönümünü bugün törenlerle kutladı. Rus hükümet üyeleri, milletvekilleri, dini liderler ve gazilerin de yer aldığı törene, Çin, Belarus ve Azerbaycan gibi ülkelerin askeri birlikleri de katıldı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 9 Mayıs 1945 zaferini işaret ederek "Galiplerin mirasçıları olarak, 9 Mayıs bayramını kendi bayramımız olarak ülkemiz için, bütün millet için, her aile için, her birimiz için en önemli bayram olarak kutluyoruz" dedi. Rus liderin Zafer Günü vesilesiyle başkentte verdiği resepsiyona 20'den fazla devlet başkanının katıldığı bildirildi. (Kirill Kudryavtsev/AFP)

• 17/30

  8 Mayıs 2025 - Yeni seçilen Papa XIV. Leo, Vatikan'daki Aziz Petrus Bazilikası'nın balkonunda. Sistine Şapeli'nin bacasından çıkan beyaz duman, iki gün boyunca içeride bulunan 133 kardinalin dünyadaki 1,4 milyar Roma Katoliğine liderlik edecek yeni bir papa seçtiğinin sinyalini verdi. Yeni papa, 69 yaşındaki ABD'li kardinal Robert Prevost oldu. Yeni papa olarak duyurulan Papa Prevost "Barış sizinle olsun" sözleriyle başladığı konuşmasında uzun yıllar görev yaptığı Peru'ya özel selam gönderdi. ABD Başkanı Donald Trump, yeni Amerikalı Papa Robert Prevost'u "Ne büyük bir heyecan ve Ülkemiz için ne büyük bir onur. Papa 14. Leo ile tanışmayı dört gözle bekliyorum" ifadeleriyle tebrik etti. (Alessandra Tarantino/AP)

• 18/30

  7 Mayıs 2025 - Hindistan'ın Pakistan'a düzenlediği saldırılar Pakistan'ın Haydarabad kentinde protesto edildi. Eylemde, Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin fotoğrafını yapıştırıldığı kukla yakıldı. İki ülke arasındaki gerilimin tırmandığına dikkat çekilen eylemde Hindistan’ın gerçekleştirdiği saldırılar kınandı. Hindistan'ın "Sindoor operasyonu" adını verdiği saldırılarda en az 26 kişinin hayatını kaybettiği ve 46 kişinin yaralandığı açıklanmıştı. Pakistan ordusu, Hindistan tarafının saldırısı sırasında 5 savaş uçağı düşürdüğünü açıklarken, Yeni Delhi yönetimi ise bunu teyit etmedi. Modi saldırı için "Gurur günü" derken, Pakistan hükümeti orduya saldırıya yanıt verme yetkisi verdi. (Yasir Rajput/AFP)

• 19/30

  6 Mayıs 2025 - Yemen'in Husilerin elindeki başkenti Sana'ya İsrail'in düzenlediği hava saldırısının ardından ufukta dumanlar yükseliyor. Husi medyası ve İsrail ordusu, İran destekli isyancıların füze saldırısına misilleme olarak İsrail hava saldırılarının Yemen'in ana havalimanını ve Sana bölgesindeki elektrik santrallerini vurduğunu açıkladı. İsrail saldırısı sonrasında can kaybı ve yaralı konusunda henüz bilgi verilmedi. Havalimanın yanı sıra Sana kenti yakınlarındaki bazı elektrik santrallilerinin ve bir çimento fabrikasının hedef alındığı aktarıldı. İsrail basını ise saldırılarda Sana ve çevresinde 10 noktanın hedef alındığını yazdı. İsrail Ordu Sözcüsü Avichay Adraee, bir süre önce X hesabından yaptığı açıklamada, havalimanının kırmızı alan içine alındığı bir harita paylaşmıştı. Açıklamasında "Sana Uluslararası Havalimanı bölgesinde bulunan herkes için acil uyarı" diyen Adraee, alan ve çevresinin derhal boşaltılmasını istemişti. (Muhammed Huwais/AFP)

• 20/30

  5 Mayıs 2025 - Britanya kraliyet ailesinden Prens William ve Prenses Catherine, çocukları George, Louis ve Charlotte, Buckingham Sarayı'ndan uçak gösterisini izledi. Birleşik Krallık'ta 4 gün sürecek Avrupa Zafer Günü kutlamaları, kraliyet ailesinin de hazır bulunduğu askeri geçit töreniyle başladı. 8 Mayıs 1945'te müttefik güçlerin elde ettiği zafer ve II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin yıl dönümü nedeniyle düzenlenen kutlamalar çerçevesinde geçit töreni gerçekleştirildi. Avrupa Zafer Günü'nün 80. yıl dönümü vesilesiyle açık mektup yayımlayan Başbakanı Keir Starmer, silahlı kuvvetler mensuplarının fedakarlıklarını övdü ve bunların asla geri ödenemeyecek bir borç olduğunu belirtti. (Henry Nicholls/AFP)

• 21/30

  4 Mayıs 2025 - Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen ve McLaren'in Avustralyalı sürücüsü Oscar Piastri, Miami Uluslararası Yarış Pisti'nde düzenlenen Formula 1 Miami Grand Prix'sinde. Piastri, ABD'de zafere ulaşarak üst üste üçüncü galibiyetini elde etti ve takım arkadaşı Lando Norris'le farkı 16'ya çıkardı. Son 4 yılın şampiyonu Verstappen ise 6 yarışın sonunda 99 puanla üçüncü sırada. Formula 1'de sonraki yarış 18 Mayıs'ta İtalya'da. (Chandan Khanna/AFP)

• 22/30

  3 Mayıs 2025 - Dürzi bir kadın, Golan Tepeleri'ndeki köyünün karşısındaki tampon bölgeye varan, Şam'dan kaçan akrabalarına el sallıyor. İsrail savaş uçakları cuma günü Suriye'nin başkenti Şam'daki başkanlık sarayının yanındaki bir bölgeyi bombaladı. İsrail'den yapılan açıklamada Dürzi gruplarla Suriye hükümetine bağlı güvenlik güçleri arasındaki çatışmalara işaret edilerek "Şam'daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı yakınlarında bir hedefe saldırı düzenledik. Dürzilere yönelik hiçbir tehdide izin vermeyiz" ifadeleri kullanıldı. Ayrıca İsrail'in cuma günü geç saatlerde Suriye'nin Şam, Hama, Lazkiye, Dera ve Kuneytra bölgelerini hedef aldığı bildirildi. (Jalaa Marey/AFP)

• 23/30

  2 Mayıs 2025 - İsrail'de bir itfaiye uçağı, Beyt Şemeş kasabası yakınlarında çıkan yangının ardından yanan ağaçların üzerinden uçuyor. İsrail itfaiyesi, önceki günlerde Tel Aviv'le Kudüs arasındaki ormanlık arazide başlayıp rüzgarın etkisiyle geniş bir alana yayılan yangının kontrol altına alındığını bildirdi. Dün yapılan açıklamaya göre 31 saat süren yangında 20 bin dönümden fazla alan küle döndü. İsrail'in son 10 yıldır gördüğü en büyük yangın olduğu tahmin edilen orman yangınıyla mücadele için İtalya, Hırvatistan, İspanya, Fransa, Ukrayna ve Romanya gibi çeşitli ülkelerden yardım gönderildi. (Ahmad Gharabli/AFP)

• 24/30

  1 Mayıs 2025 - Şili'nin başkenti Santiago'da 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü'nde düzenlenen eylemde göstericilerle polis arasında çatışma çıktı. Tokyo'dan Torino'ya, Taipei'den Paris'e onbinlerce kişi, ABD Başkanı Donald Trump'ın agresif gümrük tarifeleri gündemine ve küresel ekonomik çalkantı korkularına karşı artan öfkeyi ön plana çıkaran 1 Mayıs mitinglerinde yürüdü. Fransa'da sendika liderleri dünya siyasetinin "Trumplaşmasını" kınadı. İtalya'da protestocular Torino sokaklarında Amerikan başkanının bir kuklasını gezdirdi. Almanya'daysa sendikacılar, uzatılan iş günlerinin ve göçmen karşıtı söylemlerin zor kazanılan emek haklarını gerilettiği uyarısında bulundu. İsviçre'nin Bern kentinde binlerce kişi faşizmi ve savaşı kınayan pankartların arkasında yürüdü. Bu yürüyüş, aşırı sağcı siyasetin küresel yükselişine karşı daha büyük bir tepkinin parçasıydı. (Rodrigo Arangua/AFP)

• 25/30

  29 Mart 2025 - Ho Chi Minh City'de Saygon'un düşüşünün ve Vietnam Savaşı'nın sona ermesinin 50. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen geçit töreninde katılımcılar bayrak sallıyor. Vietnam, 30 Nisan'da Saygon'un düşüşünün 50. yıldönümünde şimdiye kadarki en büyük kutlamasını gerçekleştirdi. Şi Cinping'in Pekin'i Washington'dan daha güvenilir bir ortak olarak göstermek için yaptığı ziyaretin ardından, törene ilk kez Çin askerleri de katıldı. Vietnam Komünist Partisi Genel Sekreteri To Lam. "Tüm Vietnamlılar Vietnam'ın torunlarıdır. Bu ülkede yaşama ve çalışma, mutluluğun ve sevginin peşinden gitme özgürlüğüne sahip olma hakları var" dedi. "Geçmişi kapatma, farklılıklara saygı duyma ve geleceği hedefleme ruhuyla, tüm parti, halk ve ordu Vietnam'ı bir barış, birlik, refah ve kalkınma ülkesi haline getirmeye söz veriyor" diye ekledi. (Nhac Nguyen/ AFP)

• 26/30

  29 Nisan 2025 - Filistinliler, Gazze Şeridi'ndeki Beyt Lahya'da yemek kuyruğunda. Sağlık kaynakları ve görgü tanıklarının aktardığına göre, İsrail ordusu sabah saatlerinden bu yana Gazze'nin farklı bölgelerine saldırılarını sürdürüyor. İsrail ordusu, Gazze kentinde sokaktaki bir grup sivili hedef aldı. Saldırıda 9 Filistinli hayatını kaybetti. İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ne 7 Ekim 2023'ten bu yana düzenlediği saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısı 52 bin 314'e çıktı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun, ikinci yılında Gazze'deki savaşı sonlandırmak istediği iddia edildi. (Cihad Elşirafi/AP)

• 27/30

  28 Nisan 2025 - İspanya'nın Cordoba kentinde halk, yolda kalan hızlı trenden iniyor. İspanya'nın büyük bir bölümü ve Portekiz'in bazı bölgelerinde elektrik ve telefon hatlarını etkileyen büyük bir elektrik kesintisi yaşandı. Çoğunlukla Madrid, Barselona ve Lizbon’da toplu taşıma, trafik ışıkları ve telefon hatlarında kesinti yaşanırken tren seferleri de büyük ölçüde durduruldu. Madrid'deki Barajas Havalimanı'na elektrik verilemedi ve Valensiya metrosu tüm seferlerini durdurduğunu açıkladı. Madrid Açık Tenis Turnuvası’nda da maçlar durduruldu. Madrid'de trafik kontrollerinin yetersizliği nedeniyle kavşaklarda araçların birbirine girdiği ve sokakların kaotik bir hal aldığı görüldü. İspanya'nın elektrik şebekesinden alınan veriler, saniyeler içinde büyük bir düşüş yaşandığını gösterdi. İspanyol elektrik şebekesi operatörü Red Electrica, kesintinin nedeninin belirlenemediğini açıklarken, elektriği geri getirmek için enerji şirketleriyle birlikte çalışıldığını söyledi. (Javier Soriano/AFP)

• 28/30

  27 Nisan 2025 - MotoGP İspanya Grand Prix'sini Gresini Racing'in İspanyol sürücüsü Alex Marquez kazandı. Marquez'in MotoGP kariyerindeki ilk zaferini elde etmesi aynı zamanda bu organizasyonda iki kardeşin ilk kez galibiyet alması demekti. Alex'in abisi Marc Marquez, MotoGP'de şampiyona lideri. İspanya'da ikinci ve üçüncü sırayı Fabio Quartararo ve Francesco Bagnaia aldı. 6 şampiyonluğu bulunan Marc ise kaza nedeniyle yarış dışı kaldı. (Jose Breton/AP)

• 29/30

  26 Nisan 2025 - Vatikan'da Papa Francis'in cenaze törenine katılan rahipler. 21 Nisan Pazartesi günü 88 yaşında hayatını kaybeden Papa Francis, bugün düzenlenen cenaze töreniyle uğurlandı. 12 yıl boyunca Katolik Kilisesi'nin ruhanı lideri olan Papa Francis'in cenazesine dünya liderleri ve kraliyet mensupları katıldı. Vatikan'ın tahminlerine göre törende yaklaşık 250 bin kişi vardı. Arjantinli Papa Francis, kendi isteği doğrultusunda, Vatikan'daki Aziz Petrus Bazilikası'na değil, Santa Maria Maggiore Bazilikası'na defnedildi. (Dylan Martinez/Reuters)

• 30/30

  25 Nisan 2025 - Portekiz'in başkenti Lizbon'da toplanan halk, Karanfil Devrimi kutlamalarında halk şarkısı Grandola, Vila Morena'yı söylüyor. Adını, sokaklarda askerlere sunulan çiçeklerden alan Karanfil Devrimi, 25 Nisan 1974'te gerçekleşen, büyük ölçüde kansız bir askeri darbeydi. 51. yılını geride bırakan Karanfil Devrimi, diktatörlük rejimini yıkarak demokrasinin yeniden tesis edilmesine önayak olmasıyla Portekiz tarihinin kritik dönüm noktalarından biri kabul ediliyor. (Armando Franca/AP)

Hindistan-Pakistan krizi: Bir nükleer deneyim alanı mı?

Güney Asya, yalnızca çatışmaların değil; nükleer stratejilerin sınandığı, test edildiği ve yeniden yorumlandığı bir bölgeye dönüşmüş durumda. Hindistan ile Pakistan arasındaki her sıcak temas, yalnızca askeri operasyonel düzeyde değil; nükleer caydırıcılık açısından da yeni gözlemler üretiyor. Bu nedenle Güney Asya’daki krizler, adeta birer “nükleer laboratuvar” işlevi görüyor: Her kriz, teori ile pratiğin karşılaştığı, risk ile hesaplamanın iç içe geçtiği bir sınav niteliği taşıyor.

Modern War Institute tarafından yapılan değerlendirmede, bu krizlerin “otomatik nükleer tırmanış” ile sonuçlanmadığı özellikle vurgulanıyor. Taraflar arasında yaşanan her çatışma, belirli bir eşiğin altında tutuluyor; hedef seçimleri özenle konvansiyonel sistemlerle sınırlı kalıyor. Bu durum, Hindistan ve Pakistan’ın nükleer silahları mutlak caydırıcılar olarak kodladığını gösteriyor. Ancak bu kodlama, zamanla aşınabilecek bir yazılıma da dönüşebilir.

1999’daki Kargil Savaşı, 2001 Parlamento Baskını sonrası yaşanan seferberlik, 2008 Mumbai saldırıları ve son olarak 2019 Balakot hava operasyonları ile 2025’teki son kriz - tümü, nükleer gözetimin altında gelişen konvansiyonel angajman örnekleridir. Her seferinde diplomatik temaslar, uluslararası baskı ve iç siyaset dengeleri sayesinde tırmanma önlenmiştir.

Ancak her seferinde taraflar birbirlerinin sınırlarını biraz daha test etmiş, dokunulmaz kabul edilen bazı alanlara yaklaşmıştır.

Bu deneyimlerin ortak noktası, tarafların nükleer silahları bir çözüm aracı değil; çözümün sınırı olarak görmeleridir. Caydırıcılık burada yalnızca silahın varlığıyla değil; onun ne zaman, hangi koşulda ve ne şekilde kullanılabileceğine dair taraflar arasındaki sessiz uzlaşıyla işler. Bu uzlaşı, yazılı bir anlaşmaya değil; geçmiş krizlerden öğrenilmiş davranış kalıplarına dayanır.

Ancak her kriz, bu kalıpları ya güçlendirir ya da aşındırır. İşte Hindistan-Pakistan ilişkileri bu anlamda biriken hafıza üzerinden işler. Bu hafıza bir yandan caydırıcılığı pekiştirirken, diğer yandan yeni taktik alanlar açar.

Pakistan’ın geliştirdiği kısa menzilli nükleer başlıklar (örneğin Nasr füze sistemi), savaş alanı kullanımı için daha “kullanılabilir” silahlar algısı yaratıyor. Bu tür taktik nükleer silahlar, stratejik eşik kavramını bulanıklaştırıyor ve yanlış hesaplamaların artmasına neden olabilir. Hindistan’ın bu gelişmeye “soğukkanlı misilleme” doktriniyle cevap vermesi, istikrarı korumaya yönelik bir hamle olsa da bu tür silahların varlığı krizin doğasını kökten değiştirebilir.

Burada önemli bir ayrımı gözden kaçırmamak gerekir: Hindistan-Pakistan krizleri, büyük ölçüde “sınırlı savaşlar” kategorisindedir. Bu savaşlar, tarafların yaşamsal çıkarlarını değil; genellikle siyasi itibarlarını, iç kamuoyuna mesajlarını ve bölgesel kontrol algılarını ilgilendirir.

Bu nedenle nükleer eşiğin aşılması hem dış tepkiler hem iç dengeler açısından yüksek maliyetli bir adım olur. Taraflar, kazanç ile maliyet dengesini gözeterek hareket eder.

Ancak tüm bu analizlerin temelinde yatan varsayım, rasyonel aktörler varsayımıdır. Yani tarafların liderlik kadrosunun, askeri komuta zincirinin ve nükleer silahların kontrol yapısının işlediği varsayılır.

Oysa bir kriz anında yaşanacak kontrol kaybı, yanlış algı ya da iletişim kazası bu varsayımı hızla geçersiz kılabilir. 1983’te Sovyet subayı Stanislav Petrov’un yanlış bir nükleer saldırı alarmını durdurması gibi bir olayın, bu coğrafyada yaşanması hâlinde sonuçlar çok daha dramatik olabilir.

Sonuç olarak Hindistan-Pakistan ilişkileri, nükleer çağda savaşın yeniden tanımlandığı bir alana dönüşmüş durumda. Burada kullanılan her kelime, atılan her adım, yapılan her tatbikat; hem karşı tarafın psikolojisine hem de uluslararası gözlemcilere verilmiş bir mesajdır. Bu karmaşık iletişim dili içinde nükleer silahlar, yalnızca birer savaş aracı değil; diplomatik anlatının parçası hâline gelir.

Bu nedenle Hindistan-Pakistan hattındaki krizler, salt askeri değil; aynı zamanda stratejik iletişim, diplomatik denge ve kriz mühendisliği bakımından da küresel önem taşır. Burada yaşanacak bir hata, yalnızca iki ülkeyi değil; nükleer düzenin tamamını sarsacak sonuçlar doğurabilir.

Geleceğin tehlikeleri - Sessizliğin ötesine geçmek

Hindistan ile Pakistan arasında yaşanan son kriz, nükleer silahların kullanılmamasıyla sonuçlandı. Bu, ilk bakışta caydırıcılığın işlediğini gösteriyor olabilir. Ancak krizlerin tekrarı, bu sessizliğin bir başarı değil; sürekli sınanan bir kırılganlık olduğunu gösteriyor. Her seferinde eşiğe yaklaşmak ve sonra durmak, sürdürülebilir bir strateji değil; geciktirilmiş bir tırmanışın habercisi olabilir.

Günümüzde nükleer riskin doğası değişiyor. Hipersonik silahlar, yapay zekâ destekli karar sistemleri ve siber müdahale araçları, geleneksel caydırıcılığı geçersiz kılabilecek yeni tehditler üretiyor.

Aynı zamanda siyasi liderlik tarzları, özellikle popülist rejimlerde, nükleer silahların karar alma süreçlerini daha kişisel ve öngörülemez hale getiriyor. Bu gelişmeler yalnızca teknik değil; stratejik denge açısından da yapısal bir kırılma yaratıyor.

Öte yandan kamuoyunun nükleer silahlar karşısındaki duyarsızlığı, bu silahların artık olağanlaşmış bir tehdit olarak algılanmasına yol açıyor. Bu durum, hükümetlerin daha az hesap verir hale gelmesini kolaylaştırıyor. Ancak nükleer bir patlama gerçekleştiğinde, bu duyarsızlık, geri döndürülemez sonuçlar doğuracak bir gaflete dönüşebilir.

Krizlerin yönetimi artık yalnızca taraf ülkelerin değil; Çin, ABD ve diğer büyük aktörlerin arabulucu kapasitesine de bağlı. Fakat çok kutuplu bir sistemde bu tür müdahalelerin eşgüdümü giderek zorlaşıyor.

Hindistan-Pakistan hattında yaşanacak bir hata, küresel nükleer düzenin tüm denge sütunlarını çatlatabilir.
Bu nedenle sessizliğin kendisi ne bir politika ne de bir güvenlik garantisidir.

Sessizliği sürdürebilmek, onu sağlayan yapısal, teknolojik ve diplomatik unsurların sürekli olarak yeniden inşa edilmesini gerektirir.

Nükleer çağda sessizlik bir politika değil, sınanmış bir reflekstir. Ve bu refleks, kalıcı bir düzenin değil; ertelenmiş bir çöküşün işaretçisi olabilir.

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.