Kürt Hareketi, uzun yıllar boyunca yalnızca “terör” ve “güvenlik” eksenli söylemlerle tarif edildi ancak hareketin düşünsel haritası, ‘demokratik modernite’den ‘jineoloji’ye uzanan bir kavramlar bütünüyle şekilleniyor
Kürt sorunun çözümünün, şiddet araçlarından uzaklaşmaya başladığı bugünlerde özellikle ekranlarda, gazetelerde, sosyal medyada ve elbette politikada “dilin değişiminden” sıkça bahsediliyor. Yazarlar, siyasetçiler çözümün diline dikkat çekiyor. Ancak onlarca yıllık ezberler hala hem ekranlarda hem diğer mecralarda varlığını sürdürüyor. Bu yazıyı, dilin değişimine bir katkı olsun diye yazmak istedim.
Geçtiğimiz günlerde aynı toplantıyı izlediğimiz bir hayli ünlü bir kadın gazeteci DEM Partili yetkiliye “Demokratik ulus derken, neyi kastediyorsunuz?” diye sorduğunda, Kürt sorunu hakkında kocaman laflar eden pek çok kimse gibi o meslektaşın da Kürt hareketinin neredeyse hiçbir yayın organını merak edip karıştırmadığını bir kez daha fark ettim. Şimdiye kadar ‘terör’, ‘terör örgütü’ ön sıfatlarıyla Türkiye medyasına konu olan Kürt Hareketi’nin külliyatını, bir nevi sözlüğünü öğrenmenin zamanı gelmedi mi?
Haydi başlayalım.
“Uluslararası Komplo”dan paradigma dönüşümüne
Kürt Hareketi, özellikle 1999 yılında Abdullah Öcalan’ın Türkiye’ye getirilmesiyle birlikte yalnızca liderlik kadrosunda değil, ideolojik ve teorik düzlemde de köklü bir dönüşüm geçirdi. Bu dönüşüm, Abdullah Öcalan'ın "paradigma değişimi" olarak tanımladığı süreci başlattı; ulus-devletçi, hiyerarşik, merkeziyetçi yapıdan uzaklaşılarak, demokratik, konfederal ve ekolojik bir toplum modeline yönelindi.
Bu yeni çerçeveye "Demokratik Modernite Paradigması" adı verildi, “kapitalist modernite”nin krizlerine alternatif olarak geliştirildi. Kürt hareketinin kavramsal çerçevesi bugün yalnızca Kürtler için değil, Ortadoğu halkları ve dünya ezilenleri için de radikal bir siyasal ve toplumsal öneri sunuyor.
Kapitalist Moderniteye alternatif: Demokratik Modernite
Kürt hareketi, kapitalist moderniteyi üç sacayağı üzerine oturtur: Ulus devlet, endüstriyalizm ve pozitivist bilim anlayışı. Bu yapı; tahakkümü, sömürüyü ve doğadan kopuşu derinleştirir. Bu nedenle Kürt hareketi, kapitalist moderniteye karşı “Demokratik Modernite”yi bir alternatif olarak ortaya koyar. Demokratik modernite, halk meclisleri, kadın özgürlükçü yaklaşım, ekolojik denge ve çokkültürlülüğe dayalı bir toplumsal örgütlenme biçimidir.
Bu bağlamda "Demokratik Ulus", ulus-devletçi anlayışa karşı geliştirilen; etnik, dini, sınıfsal farklılıkları tanıyan ve birlikte yaşamı esas alan yeni bir toplum modelidir. “Demokratik konfederalizm” ise bu ulusun siyasal ifadesi, yani devlet dışı bir yönetim biçimidir.
Kadın kurtuluşu: Özgürlük paradigmasının temeli
Kürt hareketi, kadın özgürlüğünü yalnızca bir eşitlik meselesi olarak değil, devrimsel bir mesele olarak ele alır. “Jineoloji” bu yaklaşımın kavramsal temelidir. Jineoloji, erkek egemen bilim anlayışına karşı kadın eksenli alternatif bir bilgi sistemidir. Kadının özgürleşmediği bir toplumun özgür olamayacağı düşüncesi, paradigmanın temel taşını oluşturur.
Bu anlayış, kadınların kendi örgütlülüğünü kurmasını ve mücadele sahasında özneleşmesini sağlayarak “Özgür Eş Yaşam” kavramını toplumsal düzlemde inşa etmeyi hedefler.
Üçüncü Yol: Devlet ile sistem karşıtlığı arasında
Kürt hareketi, reel sosyalizmin ve liberal kapitalizmin krizlerine karşı üçüncü bir seçeneği savunur: “Üçüncü Yol". Bu yaklaşım, devletçi sosyalizme eleştirel bir mesafede durarak doğrudan halkın demokratik öz örgütlenmesine ve kendi yaşam alanlarını inşa etmesine dayanır. Ne ulus-devletin katılığına ne de neoliberalizmin piyasacı kaosuna meyleden bir çizgi izlenir.
Bu yol, toplumu yeniden "Ahlaki-Politik Toplum" haline dönüştürmeyi amaçlar; yani bireylerin yalnızca yasal kurallarla değil, etik ve siyasal sorumlulukla yaşadığı bir toplum.
Öz Savunma ve Özel Savaş
Kürt hareketi, silahlı mücadeleyi klasik askeri çatışmalardan ayırarak “Öz Savunma” ve “Özel Savaş” kavramlarıyla temellendirir. Öz Savunma halkın kendi yaşam alanlarını, kültürünü, doğasını ve toplumsal yapısını dış saldırılara karşı koruması anlamına gelirken; Özel Savaş, devletlerin psikolojik savaş, ajanlaştırma, kültürel yozlaştırma, inanç sömürüsü ve sosyal çözülmeyi hedefleyen kapsamlı ideolojik müdahaleler bütünüdür.
Neolitik toplumdan bugüne
Kürt hareketinin tarih anlayışı, resmi tarih anlatılarından farklıdır. Hareketin tarihsel referansı, devletin henüz kurulmadığı, komünal değerlerin ve kadın merkezli yaşam biçiminin hüküm sürdüğü “Neolitik Toplum”dur. Kapitalist modernite ile bu tarihselliğin koparıldığı; ancak Demokratik Modernite ile yeniden kurulabileceği düşünülür.
Kürt Hareketi hangi sözcüklerle konuşuyor?
1. Önderlik
Kürt hareketinde Abdullah Öcalan'a atıfla kullanılan kavramdır. Önderlik, sadece bir liderlik konumunu değil, aynı zamanda etik, politik ve teorik rehberliği de ifade eder.
2. Paradigma
Hareketin dünya görüşünü ve stratejik yönünü belirleyen temel düşünsel çerçeve. Öcalan'ın 1999 sonrası geliştirdiği "Demokratik Modernite" paradigması bu kapsamdadır.
3. Uluslararası Komplo
Abdullah Öcalan’ın 1999’da Kenya’da yakalanarak Türkiye’ye teslim edilmesine neden olan çok uluslu operasyon. Kürt hareketi, bu olayı Öcalan’ın şahsında halkın iradesine yönelik bir uluslararası müdahale olarak görür.
4. Demokratik Modernite
Kapitalist modernitenin krizi karşısında önerilen alternatif toplum ve yönetim biçimi. Etnik, cinsiyetçi, sınıfsal ayrımcılığa karşı, demokratik, ekolojik ve kadın özgürlükçü bir yaşamı esas alır.
5. Kapitalist Modernite
Ulus-devlet, endüstriyalizm ve pozitivist bilimin üzerine kurulu, doğaya ve topluma yabancılaşmayı derinleştiren egemen sistem.
6. Demokratik Çözüm
Kürt sorununun savaşla değil, diyalog ve toplumsal sözleşme temelli bir yaklaşımla çözülmesini savunan strateji.
7. Jineoloji
Kadın bilimi. Kadın tarihini, toplumsal rollerini ve bilgi üretimini merkezine alan, ataerkil bilgi sistemine karşı geliştirilen bir sosyal bilim dalı.
8. Demokratik Ulus
Tek millet, tek dil anlayışını reddeden; çok kimlikli, çok inançlı bir toplumsal yapı anlayışı.
9. Demokratik Konfederalizm
Ulus-devlet dışında örgütlenen, yerel meclisler ve halk komünleriyle yönetilen doğrudan demokratik sistem.
10. Ulus Devlet
Kürt hareketi tarafından eleştirilen, merkeziyetçi, tekçi ve asimilasyoncu yapı.
11. Kadın Kurtuluş İdeolojisi
Kadının özgürlüğünü toplumsal kurtuluşun temel şartı olarak gören ideolojik çerçeve.
12. Üçüncü Yol
Kapitalist ve reel sosyalist sistemlere karşı demokratik halk hareketini esas alan alternatif politik hat.
13. Neolitik Toplum
Devlet öncesi dönemde komünal değerlerle yaşayan, kadın öncülüğünde şekillenmiş tarihsel toplum modeli.
14. Ahlaki-Politik Toplum
Bireylerin yalnızca yasal değil, etik ve toplumsal sorumluluk duygusuyla yaşadığı toplum.
15. Özgür Eş Yaşam
Kadın ve erkeğin özgürlük temelinde eşit ve etik ilişki kurduğu yaşam biçimi.
16. Endüstriyalizm
Sınırsız büyüme ve kâr anlayışına dayalı, doğayı ve toplumu metalaştıran üretim biçimi. Kapitalist modernitenin temel sütunlarından biridir.
17. Özel Savaş
Toplumların kültürel, psikolojik ve ideolojik düzlemde çökertilmesine yönelik devlet destekli stratejiler.
18. Reel Sosyalizm
Sovyet tipi merkeziyetçi, devletçi sosyalizm. Kürt hareketi bu modelin eleştirisini yapar ve halk merkezli, devlet dışı bir sosyalizmi savunur.
19. Öz Savunma
Halkın kendi kimliğini, coğrafyasını, doğasını, kültürünü koruma hakkı. Sadece silahlı mücadele değil, toplumsal seferberlik anlamına gelir.
20. Radikal Demokrasi
Demokrasinin yalnızca sandıkla sınırlı kalmadığı; yaşamın her alanına yayıldığı doğrudan halk katılımına dayalı demokratik model.
21. Kültüralizm
Kürt hareketi içinde kültürel hakların merkeze alındığı, ancak bu hakların siyasal mücadele ve öz yönetim hedefinin önüne geçtiği yönelimlere yönelik eleştirel bir kavram. Salt folklorik, dilsel ya da kültürel tanınmanın, ulus-devletin ideolojik hegemonyasını kırmaya yetmeyeceğini savunur. Kültürel haklar, demokratik ulusun sadece bir bileşeni olabilir; ancak onun yerine geçemez.
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
