Hindistan'da internetin kitlesel erişilebilirliğinin en çarpıcı kültürel sonuçlarından biri "sahte tarihin" yaygınlaşmasıdır.

Şimdilerde Hindistan'da buna "WhatsApp Tarihi" deniyor.

WhatsApp'ın Hindu milliyetçiliğinin yaygın propaganda mekanizmalarına bir eklenti olarak kullanılması ülkede popüler olarak "WhatsApp Üniversitesi" diye isimlendiriliyor ve bu, toplumdaki yanlış anlamaların yayılmasına katkıda bulunarak popüler algıları şekillendiriyor.

Hindistan'da şu anda bu mecra üzerinden şekillenen toplumsal algı, Hindutva veya Hindu milliyetçiliği gibi gerici bir siyasi gündem peşinde koşanların elindeki en önemli araç.

Hint kamuoyunda yakın zamanda tartışılmaya başlanan "WhatsApp Tarihi" ve/veya "WhatsApp Üniversitesi" konseptleri, kasım ayının başlarında Hindistan merkezli İskoç tarihçi-yazar William Dalrymple'ın Hint gazeteciler ile yaptığı bir sohbette ortaya çıktı.

Hindistan'da "WhatsApp Tarihi" özellikle Hindutva olmak üzere siyasi anlatıları öne çıkarmak için sıklıkla yayılan tarih kisvesi altında sahte anlatılardır.

Dalrymple Hindistan'da gazetecilere şöyle diyordu:

Benim kişisel sıkıntım, akademide tarih çalışmalarının yaklaşık 50'li yıllardan bu yüzyılın başına kadar akademisyenlerin yalnızca kendi aralarında konuştuğu ve bunu sıklıkla Madun Çalışmaları Topluluğu ve benzerlerinin kasıtlı olarak belirsiz dilini kullanarak yapıyor olduğu uzun bir döneme girmiş olması...Sonuç olarak 'WhatsApp tarihi' ve 'WhatsApp Üniversitesi'nin büyümesine tanık oldunuz. Bu, Hint akademisyenlerin genel kitleye ulaşmadaki başarısızlığıydı.

Dalrymple'ın Hint tarihçilere yönelik eleştirisi bir tartışma yaratırken tartışmasız olan şey Hindistan'da "WhatsApp Tarihi"nin yükselişidir.

Dalrymple'a göre bu, Aryanların bu toprakların asıl sakinleri olduğu, Pushpak Viman (uçaklar), plastik cerrahi, genetik mühendisliği gibi tüm bilimsel bilgilere "Hintlerin" sahip olduğu gibi mevcut yanlış sosyal algıların kaynağıdır; bu algı aynı zamanda İslam ve Hristiyanlığın "yabancı" dinler olduğu, Müslüman kralların Hindu tapınaklarını yıktığı ve İslam'ı zorla yaymak da dahil olmak üzere Hindulara karşı büyük zulümler yaptığı yönündeki "toplumsal sağduyunun" da kaynağıdır ve listeye ek olarak Mahatma Gandhi Hindu karşıtıydı; Hindistan, Gandhi ve benzeri liderliğindeki Ulusal Hareket nedeni ile özgürlüğe kavuşamadı.

Ki şu anda bu yanılgılar Hint toplumundaki insanların çoğunluğunun zihnini yönetiyor.

Bunların çoğu Hindutva'nın yükselişi için çok önemliydi.

Dalrymple, bu sahte tarihin gerçekten de birçok kişiyi plastik cerrahinin antik Hindistan'da var olduğuna, Mahabharata'nın atom bombalarına ve Ramayana'nın helikopter gibi gökyüzü araçlarına atıflar içerdiğine inanmaya yönelttiğini belirtiyor.

Ancak politik açıdan çok daha önemlisi, Orta Çağ Hindistanı'ndaki Müslüman kral ve imparatorların, küçük bir azınlık olmalarına karşın ülkenin büyük Hindu çoğunluğu ile sürekli dini savaş halinde olan tiranlar olarak tasvir edilmesidir.

Hindistan'da bu anlatı şu anda WhatsApp aracılığı ile vurgulanıyor olabilir, ancak bu anlatı başlangıçta esas olarak Rashtriya Swayamsevak Sangh veya RSS tarafından temsil edilen ve daha sonra onun kuşakları tarafından desteklenen bir politik eğilimin, yani Hindu komünalizmin kökeninde zaten vardı.

Belki de WhatsApp tarihinin bu kadar başarılı olmasının bir nedeni de iyi araştırılmış akademik tarihin yaygınlaşamamış, her zaman küçük bir tarihçi çevresi ile sınırlı olması ve dolayısıyla sıradan okuyucuların buna erişmesinin zor, hatta imkânsız olmasıydı.

Ancak "WhatsApp Tarihi"nin yükselişine güçlü politik, sosyal ve teknolojik güçler tarafından yönlendirilen kitlesel bir olgu olarak bakmak daha adil olur.

Örneğin, böyle bir durumun Nehru döneminde gerçekleşmediğini görürüz, çünkü dönemin siyaseti bu tür sahte tarihi desteklemiyor ve aksine araştırma destekli akademik anlatıları tercih ediyordu.

Hindistan'ın Hindutva hareketi kendi çarpık anlatılarını öne sürmek için çok zaman, çaba ve para harcadı.

Özgürlük hareketi sırasında hâkim anlatı, kapsayıcı olan Ulusal Hareket tarafından dile getirildi.

Hindistan'ın "oluşmakta olan bir ulus" olduğu anlaşıldı.

Bu, Hinduların çok eski zamanlardan beri bir ulus olduğunu savunan Hindu milliyetçilerinin marjinal eğiliminin anlatımı ile çelişiyordu.

Müslüman milliyetçiler, Müslüman Ulusu'nun Sekizinci Yüzyılda Muhammed bin Kasım'ın Sindh'i yönetmesi ile başladığını savundu.

Hindistan'da toplumsal tarih yazımının kökleri, Hindistan tarihini Hindu Dönemi, Müslüman Dönemi ve Britanya Dönemi olarak ayıran James Mill'in "History of India" (Hindistan Tarihi) kitapları gibi İngilizlerin popüler kitaplarına dayanıyordu.

Benzer şekilde, Elliot ve Dawson'ın "History of India as Told by Her Historians" (Tarihçilerinin Anlattığı Hindistan Tarihi) isimli çok ciltli kitabı da vardı.

Ve her ikisi de kralların kendi dinlerinin temsilcisi olduğu fikrine dayanıyordu.

Hindu toplumsal tarih yazımı, başlangıçta RSS shakha baudhik'leri (kadroları için düzenlenen sabah tatbikatının düşünce liderleri) aracılığı ile gelişmeye başladı ve daha sonra Saraswati Shishu Mandirler, Ekal Vidyalayalar ve onların resmi olmayan sözcü veya yayınları, Organiser, Panchjanya vb. gibi çeşitli kanallar aracılığı ile ilerleyişini sürdürdü.

Deneyimli Bharatiya Janata Partisi (BJP) lideri Lal Krishna Advani 1970'lerin sonlarında Janata Partisi hükümetinde Birlik Bilgi ve Yayıncılık Bakanı olduktan sonra bu anlatı hükümet mekanizmaları kullanılarak nüfuz etmeye başladı.

İşte, RSS gönüllülerinin eğitim sistemini ve tarih, sosyal bilim ve diğer kitapların içeriğini değiştirmekte oluşuna dair bir örnek:

BJP hükümeti Hindistan'da 2014'te iktidara gelmeden önce dahi BJP'nin ana kuruluşu RSS, okul eğitimi yolu ile inanç temelli bilgiyi teşvik etmek için birçok kuruluş kurdu ve bunlardan biri olan Shiksha Bachao Abhiyan Samiti'nin (Eğitimi Kurtarma Komitesi) Kurucu Başkanı Dinanath Batra tarafından yazılan dokuz kitaptan oluşan setin Gujaratçaya çevrilmiş versiyonu 2014'te Gujarat'taki 42 bin okula ücretsiz olarak dağıtılarak eğitim-öğretim yılı programına dahil edildi.

Ayrıca, onlarca yıldır dünyanın en büyük yayıncısı olan Penguin'e Amerikalı yazar Wendy Doniger'ın "The Hindus: An Alternative History" (Hindular: Alternatif Bir Tarih) isimli akademik kitabını yayından kaldırtmayı dahi başaran isim ki kitabın odaklandığı tarihin RSS birliğinin hiyerarşik mantalitesine aykırı olduğu söyleniyordu.

Açıkçası dünya çapında siyasi rejimlerde büyük bir ideolojik değişim olduğunda okul düzeyindeki tarih ders kitaplarının ilk değiştirilenler arasında olduğu sıklıkla gözlemlenmiştir.

Örneğin, 1933'te Almanya'da iktidara geldikten sonra Hitler'in Nazi partisi okul müfredatından eski ders kitaplarını kaldırdı ve Hitler'e saygı duyan, devlet otoritesine sorgusuz sualsiz itaati savunan ve antisemitizmi, militarizmi ve ırkçılığı destekleyen yeni kitaplar getirdi.

Benzer şekilde, 20'nci yüzyılın başlarından ortalarına kadar Hindistan alt kıtasının tarihi, Hindistan ve Pakistan ders kitaplarında oldukça farklı şekilde tasvir edilecekti.

Bugün Hindistan'da medyanın çoğunlukla BJP yanlısı şirketler (Adaniler, Ambaniler) tarafından yönlendiriliyor oluşu ile de medyanın çoğu dönüştürüldü ve BJP'nin bilgi teknolojileri veya sosyal medya hücresini güçlendirmesi ile WhatsApp bu anlatının ana mekanizması haline geldi.

Bunun iyi bir analizi Hint gazeteci Swati Chaturvedi'nin 2016 yılında yayımlanan "I am a Troll: Inside the Secret World of the BJP's Digital Army" (Ben bir Trolüm: BJP'nin Dijital Ordusunun Gizli Dünyasında) kitabında görülebilir.

Hindistan'da 1980'lerde NCERT (Ulusal Eğitim Araştırma ve Eğitim Konseyi) müfredatında akademik tarihçilerin kitaplarına yer verilirken BJP hükümetinin 1998'de iktidara gelmesi ile eğitimin "safranlaştırılması" söz konusu olmaya başladı ki bu, 2014'te BJP hükümetinin tam çoğunluk ile iktidarı devralmasının ardından çok daha güçlü hale geldi.

Şimdilerde Hindistan'da tarihin çarpıtılmış bir versiyonunu sunan yeniden tarih yazımında bu sahte tarih ve mitolojinin tam teşekküllü bir şekilde yer alacağından söz ediliyor.

Ve burada bir anlamda WhatsApp da Hindu milliyetçiliğinin yaygın propaganda mekanizmalarına bir eklenti olarak devreye giriyor.

Hindistan'ın "WhatsApp Tarihi", İslam öncesi istilaların istilalar olmadığı çünkü hepsinin iyi Hindular olarak yerleşmiş oldukları anlayışını yayar.

Ve bu "anlayış üretme" projesi, "Aryan Göç Teorisi"ni çürütmek ile de meşgul.

Aksi takdirde, Hindu felsefesinin ve değerlerinin özünün Vedik "Aryanlar" tarafından Hindistan'a ithal edildiğini kabul etmek zorunda kalacaklardı.

Burada göz ardı edilen şey, Hindistan'da istilalar tarihin tekrar eden bir özelliğidir ve Hindistan'ın nüfusu, diğerlerinden daha az Hint olmayan eski işgalci güçlerin ve toplulukların torunları ile örüntülüdür.

Ve İslami istilacıların yol açtığı yıkım kınanırken diğer gerçeklerden söz edilmez.

Babürler ile savaşan Ahomlar başlangıçta kendileri istilacıydı.

Örneğin, Ahom Krallığı'nın Kurucusu Sukaphaa 1228'de Assam vadileri üzerinden Hindistan'ı fethettiğinde neredeyse 1500'lere kadar o zamanki Ahom Kralı Suhungmung'un Hinduizm'e yönelmesi başlayana kadar 300 yıl boyunca Hinduizm'i küçümseyerek kendi "yabancı" dinlerini uyguladılar.

Örneğin, ilk Maratha İmparatoru Shivaji son büyük Hindu savaşçısı olarak yüceltilirken silahlı kuvvetlerinin en az 13 büyük Müslüman komutanı olduğu ve bunun iddia edildiği gibi bir Hindu-Müslüman ikiliği olmadığı göz ardı edilir.

Ki daha sonraki Maratha güçlerinin doğu ve güneydeki diğer Hintlere yönelik keyfi yıkımları ve toplu tecavüzlerinden hiç söz edilmez.

Benzer şekilde, Hindistan Bağımsızlık Hareketi liderlerinden Subhas Chandra Bose ya da yaygın anıldığı şekli ile Netaji'nin (yani Önder) Nazi Almanyası ve İmparatorluk Japonyası ile yakınlığı ve kişisel siyasi "Büyük Lider" eğilimleri pek tartışma konusu edilmez.

Ya da Hindistan'da tapınaklarda tapınılan sayısız Shiva ve Vishnu imgesinin aslında Budist ve Jain tanrılarının ve tirthankarların (Jainizm'in kurucularının) ikonları olduğunu biliyor muydunuz?

Bir dönem Hindistan'da Budizm'in çöküşü noktasında öyle derin bir sessizlik hüküm sürmüştü ki çokça övünülen Maurya İmparatorluğu'nun hükümdarı, Budizm'in hamisi, Chakravarti Samrat (imparatorların imparatoru) Büyük Ashoka dahi neredeyse Hintlerin hafızalarından silinmişti ve bu çok önce gerçekleşen bir durumdu.

Yani Hindistan'da Müslüman yöneticilerin Hindu tapınaklarını yıktığı aslında öğretilegelmiş bir durumken Hindu tapınakların başkaları tarafından yıkılmasına geniş pencereden neredeyse hiç bakılmamıştır.

Bir örnek daha, Hindu Shungaların çağdaşı Patanjali, Mahabhashya eserinde Brahminler ile Shramanaları (Budistler) ebedi düşman ilan eder.

Hindistan'da popüler tarihçi Dalrymple'ın "WhatsApp Tarihi" hakkındaki açıklamaları ve akademik tarihçilerin kamuoyuna hitap etme konusundaki algılanan yetersizliği nedeni ile tarih disiplini Hindistan'da yeniden sıcak bir tartışma konusu haline gelirken akademik ve popüler tarihçileri iki kamp olarak karşı karşıya getirmiş gibi görünüyor.

Ancak burada insan merak ediyor, akademik tarih nerede biter ve popüler tarih nerede başlar?..

Günümüzde WhatsApp tarihinin yayılması belki de doğası gereği tarih dışı olan en yaygın tüketilen tarih biçimi aslında.

Ve WhatsApp tarihi ne yazık ki çoğunlukla kurgusal, kuşkulu ve bazen de anlaşılmaz geçmişlerin üretilmesi ile karakterize edilen, kendi başına bir düşünce okulu haline geldi adeta.

Doğrulanmamış anlatıları ve tarihsel titizlikte eğitim almamış kişilerin seslerini içerir ve halkı, tarihçilerin çoğunun tarihleri gizlediğine ve yalanlar söylediğine ikna etmeye çalışır.

Hindistan'da popüler söylemin, kayıp tarihlerin geri kazanılmasına vurgu yapan Sağ eğilime kayması, geçmişe her zamankinden daha fazla ilgi ve tartışma yaratır durumda.

Ve bu durum günümüz dijital çağında aslında salt Hindistan'a özgü bir durum da değildir.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  18 Mayıs 2025 - Yeni Papa XIV. Leo, bugün yapılan yemin töreniyle resmen göreve başladı. Papa seçilmesinden 10 gün sonra yapılan törenin öncesinde üstü açık arabasıyla Aziz Petrus Meydanı'nı dolduran kalabalığı selamlayan XIV. Leo, parmağına "balıkçının yüzüğü"nün takılmasının ardından resmen göreve başladı. Özellikle Amerikan Katoliklerinin büyük ilgi gösterdiği tarihi günde, dünyanın dört bir yanından yaklaşık 100 bin kişi Leo'nun yemin töreni için Vatikan'a akın etti. Yeni Papa'nın ilk ayini için çok sayıda siyasetçi de Vatikan'a geldi. ABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ve Almanya Başbakanı Friedrich Merz, tören için Vatikan'a gelen isimler arasında yer aldı. (Filippo Monteforte/AFP)

• 2/30

  17 Mayıs 2025 - Londra'daki protestocular, Nakba'nın 77. yıldönümünü nedeniyle düzenledikleri gösteride "Özgür Filistin" çağrısıyla Filistin bayrakları sallayarak yürüyor. Arapçada "felaket" anlamına gelen Nakba, 1948'de İsrail devletinin kuruluşu sırasında yaklaşık 750 bin Filistinlinin evlerinden ve köylerinden şiddet kullanılarak sürülmesini ifade ediyor. 15 Mayıs'ta anılan Nakba Günü'nde bu yıl da dünyanın çeşitli yerlerinde yürüyüşler düzenlendi. (Henry Nicholls/ AFP)

• 3/30

  16 Mayıs 2025 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, başkent Tiran'da bugün düzenlenen Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi'nde İtalya Başbakanı Giorgia Meloni'yi diz çökerek karşılıyor. Bu yıl Arnavutluk'un ev sahipliğinde 6.'sı düzenlenen zirvede 47 ülkenin devlet başkanları güvenlik, savunma ve demokratik standartları görüşecek. AB dışından liderlerin de yer aldığı toplantıya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı. Rusya-Ukrayan savaşının zirvenin ana gündem maddesi olması beklenirken, iki ülke arasındaki barış görüşmeleri İstanbul'da devam ediyor. (Vlasov Sulaj/AP)

• 4/30

  15 Mayıs 2025 - Filistinliler, İsrail ordusunun önceki gün Tammun'a düzenlediği baskında öldürülen Saher Nabil Bsharat'ın Batı Şeria'da düzenlenen cenaze töreninde yürüyor. İsrail askerleri 15 Mayıs'ta Batı Şeria'da, Tubas'ın güneyinde terör saldırıları planlamak için kullanıldığından şüphelenilen binaları hedef aldığını açıkladığı bir baskında 5 Filistinliyi öldürdü. İsrail'in Gazze Şeridi'ne saldırı başlattığı 7 Ekim 2023'ten bu yana Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te de Filistinlilere yönelik gözaltı, baskın ve saldırılarda artış yaşanıyor. (Zain Jaafar/AFP)

• 5/30

  14 Mayıs 2025 - Hindistan Kongre Partisi'nden eylemciler, Hindistan-Pakistan gerginliğine müdahale ettiğini öne sürdükleri ABD Başkanı Donald Trump'ın resmini yaktı. Hindistan'ın, 22 Nisan'da Pahalgam bölgesinde 26 kişinin öldürüldüğü saldırıya misilleme gerekçesiyle 6 Mayıs'ta Pakistan toprakları ve Pakistan'ın kontrolündeki Azad Keşmir bölgesine füze saldırıları düzenlemesiyle taraflar arasında çatışmalar başlamıştı. Nükleer silahlara sahip iki ülke, 10 Mayıs'ta ABD'nin arabuluculuğunda ateşkes ilan etmişti. Dibyangshu Sarkar/AFP)

• 6/30

  13 Mayıs 2025 - ABD'li aktör Robert De Niro, Cannes Film Festivali'nde. 2025 Cannes Film Festivali bu yıl yalnızca sinemanın değil, jeopolitik tartışmaların da merkezi olacak. Trump’ın yabancı yapımlara getirmeyi planladığı gümrük tarifeleri Hollywood’u tedirgin ederken, festivalin dikkat çeken filmleri arasında Die, My Love, Fenike Planı (The Phoenician Scheme) ve Eddington var. Fransız aktris Juliette Binoche başkanlığındaki Altın Palmiye jürisinde Halle Berry ve “Succession” dizisinden Jeremy Strong gibi isimler de yer alıyor. 22 film arasından ödüller 24 Mayıs’ta açıklanacak. (Valery Hache/AFP)

• 7/30

  12 Mayıs 2025 - Dünyanın en büyük Budist anıtı ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Borobudur Tapınağı önünde düzenlenen Waisak (veya Vesak) kutlamalarında bir Budist rahip ve Müslümanlar fener yakıyor. Budistler için en kutsal gün olan Vesak, Buda Siddhartha Gautama'nın doğumunun, aydınlanmasının ve ölümünün anıldığı gün. Geleneksel olarak tüm bunların eski Hint ay takvimindeki Vesakha ayının dolunay gününde gerçekleştiğine inanılıyor. (Yasuyoshi Chiba/AFP)

• 8/30

  11 Mayıs 2025 - 2025 Eurovision Şarkı Yarışması maskotu "Lumo" Basel'de düzenlenen açılış töreninde Basel Belediye Binası'nın yanındaki turkuaz halı üzerinde yürüyor. Resmi geçit töreni sırasında bir protestocu, bariyerleri aşarak İsrail bayrağının karşısına geçip Filistin bayrağı açtı. Protestocuya polis tarafından müdahale edilirken, bir başka göstericinin ise, "Soykırım şarkı yarışmasına hoş geldiniz" yazan bir pankart tuttuğu görüldü. (Fabrice Coffrini/AFP)

• 9/30

  10 Mayıs 2025 - Pakistan'ın Multan kentindeki insanlar barış işareti yaparak Pakistan ve Hindistan arasında sağlanan ateşkesi kutluyor. ABD Başkanı Donald Trump, iki ülke arasında günlerdir devam eden saldırıların ardından hemen yürürlüğe girecek tam bir ateşkes üzerinde anlaşma sağlandığını bugün duyurdu. Trump, iki ülkeyi de gösterdikleri sağduyudan dolayı tebrik etti. Daha sonra Pakistan ve Hindistan'dan yetkililer de ateşkesi duyurdu. Hindistan'ın "terörist altyapıyı" hedef aldığını söyleyerek çarşamba günü başlattığı saldırılarda, iki ülke de sınır ötesi saldırılar gerçekleştirmiş, birbirlerinin hava sahasına drone ve füzeler fırlatmıştı. Komşu ülkeler arasında artan gerilim, nükleer savaş endişeleri de yaratmıştı. (Shahid Saeed Mirza/AFP)

• 10/30

  9 Mayıs 2025 - Rusya'nın başkenti Moskova'da düzenlenen Zafer Günü askeri geçit töreni sırasında Rus askerler Kızıl Meydan'da yürüyor. Rusya, Sovyetler Birliği'nin II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'na karşı kazandığı zaferin 80. yıldönümünü bugün törenlerle kutladı. Rus hükümet üyeleri, milletvekilleri, dini liderler ve gazilerin de yer aldığı törene, Çin, Belarus ve Azerbaycan gibi ülkelerin askeri birlikleri de katıldı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 9 Mayıs 1945 zaferini işaret ederek "Galiplerin mirasçıları olarak, 9 Mayıs bayramını kendi bayramımız olarak ülkemiz için, bütün millet için, her aile için, her birimiz için en önemli bayram olarak kutluyoruz" dedi. Rus liderin Zafer Günü vesilesiyle başkentte verdiği resepsiyona 20'den fazla devlet başkanının katıldığı bildirildi. (Kirill Kudryavtsev/AFP)

• 11/30

  8 Mayıs 2025 - Yeni seçilen Papa XIV. Leo, Vatikan'daki Aziz Petrus Bazilikası'nın balkonunda. Sistine Şapeli'nin bacasından çıkan beyaz duman, iki gün boyunca içeride bulunan 133 kardinalin dünyadaki 1,4 milyar Roma Katoliğine liderlik edecek yeni bir papa seçtiğinin sinyalini verdi. Yeni papa, 69 yaşındaki ABD'li kardinal Robert Prevost oldu. Yeni papa olarak duyurulan Papa Prevost "Barış sizinle olsun" sözleriyle başladığı konuşmasında uzun yıllar görev yaptığı Peru'ya özel selam gönderdi. ABD Başkanı Donald Trump, yeni Amerikalı Papa Robert Prevost'u "Ne büyük bir heyecan ve Ülkemiz için ne büyük bir onur. Papa 14. Leo ile tanışmayı dört gözle bekliyorum" ifadeleriyle tebrik etti. (Alessandra Tarantino/AP)

• 12/30

  7 Mayıs 2025 - Hindistan'ın Pakistan'a düzenlediği saldırılar Pakistan'ın Haydarabad kentinde protesto edildi. Eylemde, Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin fotoğrafını yapıştırıldığı kukla yakıldı. İki ülke arasındaki gerilimin tırmandığına dikkat çekilen eylemde Hindistan’ın gerçekleştirdiği saldırılar kınandı. Hindistan'ın "Sindoor operasyonu" adını verdiği saldırılarda en az 26 kişinin hayatını kaybettiği ve 46 kişinin yaralandığı açıklanmıştı. Pakistan ordusu, Hindistan tarafının saldırısı sırasında 5 savaş uçağı düşürdüğünü açıklarken, Yeni Delhi yönetimi ise bunu teyit etmedi. Modi saldırı için "Gurur günü" derken, Pakistan hükümeti orduya saldırıya yanıt verme yetkisi verdi. (Yasir Rajput/AFP)

• 13/30

  6 Mayıs 2025 - Yemen'in Husilerin elindeki başkenti Sana'ya İsrail'in düzenlediği hava saldırısının ardından ufukta dumanlar yükseliyor. Husi medyası ve İsrail ordusu, İran destekli isyancıların füze saldırısına misilleme olarak İsrail hava saldırılarının Yemen'in ana havalimanını ve Sana bölgesindeki elektrik santrallerini vurduğunu açıkladı. İsrail saldırısı sonrasında can kaybı ve yaralı konusunda henüz bilgi verilmedi. Havalimanın yanı sıra Sana kenti yakınlarındaki bazı elektrik santrallilerinin ve bir çimento fabrikasının hedef alındığı aktarıldı. İsrail basını ise saldırılarda Sana ve çevresinde 10 noktanın hedef alındığını yazdı. İsrail Ordu Sözcüsü Avichay Adraee, bir süre önce X hesabından yaptığı açıklamada, havalimanının kırmızı alan içine alındığı bir harita paylaşmıştı. Açıklamasında "Sana Uluslararası Havalimanı bölgesinde bulunan herkes için acil uyarı" diyen Adraee, alan ve çevresinin derhal boşaltılmasını istemişti. (Muhammed Huwais/AFP)

• 14/30

  5 Mayıs 2025 - Britanya kraliyet ailesinden Prens William ve Prenses Catherine, çocukları George, Louis ve Charlotte, Buckingham Sarayı'ndan uçak gösterisini izledi. Birleşik Krallık'ta 4 gün sürecek Avrupa Zafer Günü kutlamaları, kraliyet ailesinin de hazır bulunduğu askeri geçit töreniyle başladı. 8 Mayıs 1945'te müttefik güçlerin elde ettiği zafer ve II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin yıl dönümü nedeniyle düzenlenen kutlamalar çerçevesinde geçit töreni gerçekleştirildi. Avrupa Zafer Günü'nün 80. yıl dönümü vesilesiyle açık mektup yayımlayan Başbakanı Keir Starmer, silahlı kuvvetler mensuplarının fedakarlıklarını övdü ve bunların asla geri ödenemeyecek bir borç olduğunu belirtti. (Henry Nicholls/AFP)

• 15/30

  4 Mayıs 2025 - Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen ve McLaren'in Avustralyalı sürücüsü Oscar Piastri, Miami Uluslararası Yarış Pisti'nde düzenlenen Formula 1 Miami Grand Prix'sinde. Piastri, ABD'de zafere ulaşarak üst üste üçüncü galibiyetini elde etti ve takım arkadaşı Lando Norris'le farkı 16'ya çıkardı. Son 4 yılın şampiyonu Verstappen ise 6 yarışın sonunda 99 puanla üçüncü sırada. Formula 1'de sonraki yarış 18 Mayıs'ta İtalya'da. (Chandan Khanna/AFP)

• 16/30

  3 Mayıs 2025 - Dürzi bir kadın, Golan Tepeleri'ndeki köyünün karşısındaki tampon bölgeye varan, Şam'dan kaçan akrabalarına el sallıyor. İsrail savaş uçakları cuma günü Suriye'nin başkenti Şam'daki başkanlık sarayının yanındaki bir bölgeyi bombaladı. İsrail'den yapılan açıklamada Dürzi gruplarla Suriye hükümetine bağlı güvenlik güçleri arasındaki çatışmalara işaret edilerek "Şam'daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı yakınlarında bir hedefe saldırı düzenledik. Dürzilere yönelik hiçbir tehdide izin vermeyiz" ifadeleri kullanıldı. Ayrıca İsrail'in cuma günü geç saatlerde Suriye'nin Şam, Hama, Lazkiye, Dera ve Kuneytra bölgelerini hedef aldığı bildirildi. (Jalaa Marey/AFP)

• 17/30

  2 Mayıs 2025 - İsrail'de bir itfaiye uçağı, Beyt Şemeş kasabası yakınlarında çıkan yangının ardından yanan ağaçların üzerinden uçuyor. İsrail itfaiyesi, önceki günlerde Tel Aviv'le Kudüs arasındaki ormanlık arazide başlayıp rüzgarın etkisiyle geniş bir alana yayılan yangının kontrol altına alındığını bildirdi. Dün yapılan açıklamaya göre 31 saat süren yangında 20 bin dönümden fazla alan küle döndü. İsrail'in son 10 yıldır gördüğü en büyük yangın olduğu tahmin edilen orman yangınıyla mücadele için İtalya, Hırvatistan, İspanya, Fransa, Ukrayna ve Romanya gibi çeşitli ülkelerden yardım gönderildi. (Ahmad Gharabli/AFP)

• 18/30

  1 Mayıs 2025 - Şili'nin başkenti Santiago'da 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü'nde düzenlenen eylemde göstericilerle polis arasında çatışma çıktı. Tokyo'dan Torino'ya, Taipei'den Paris'e onbinlerce kişi, ABD Başkanı Donald Trump'ın agresif gümrük tarifeleri gündemine ve küresel ekonomik çalkantı korkularına karşı artan öfkeyi ön plana çıkaran 1 Mayıs mitinglerinde yürüdü. Fransa'da sendika liderleri dünya siyasetinin "Trumplaşmasını" kınadı. İtalya'da protestocular Torino sokaklarında Amerikan başkanının bir kuklasını gezdirdi. Almanya'daysa sendikacılar, uzatılan iş günlerinin ve göçmen karşıtı söylemlerin zor kazanılan emek haklarını gerilettiği uyarısında bulundu. İsviçre'nin Bern kentinde binlerce kişi faşizmi ve savaşı kınayan pankartların arkasında yürüdü. Bu yürüyüş, aşırı sağcı siyasetin küresel yükselişine karşı daha büyük bir tepkinin parçasıydı. (Rodrigo Arangua/AFP)

• 19/30

  29 Mart 2025 - Ho Chi Minh City'de Saygon'un düşüşünün ve Vietnam Savaşı'nın sona ermesinin 50. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen geçit töreninde katılımcılar bayrak sallıyor. Vietnam, 30 Nisan'da Saygon'un düşüşünün 50. yıldönümünde şimdiye kadarki en büyük kutlamasını gerçekleştirdi. Şi Cinping'in Pekin'i Washington'dan daha güvenilir bir ortak olarak göstermek için yaptığı ziyaretin ardından, törene ilk kez Çin askerleri de katıldı. Vietnam Komünist Partisi Genel Sekreteri To Lam. "Tüm Vietnamlılar Vietnam'ın torunlarıdır. Bu ülkede yaşama ve çalışma, mutluluğun ve sevginin peşinden gitme özgürlüğüne sahip olma hakları var" dedi. "Geçmişi kapatma, farklılıklara saygı duyma ve geleceği hedefleme ruhuyla, tüm parti, halk ve ordu Vietnam'ı bir barış, birlik, refah ve kalkınma ülkesi haline getirmeye söz veriyor" diye ekledi. (Nhac Nguyen/ AFP)

• 20/30

  29 Nisan 2025 - Filistinliler, Gazze Şeridi'ndeki Beyt Lahya'da yemek kuyruğunda. Sağlık kaynakları ve görgü tanıklarının aktardığına göre, İsrail ordusu sabah saatlerinden bu yana Gazze'nin farklı bölgelerine saldırılarını sürdürüyor. İsrail ordusu, Gazze kentinde sokaktaki bir grup sivili hedef aldı. Saldırıda 9 Filistinli hayatını kaybetti. İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ne 7 Ekim 2023'ten bu yana düzenlediği saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısı 52 bin 314'e çıktı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun, ikinci yılında Gazze'deki savaşı sonlandırmak istediği iddia edildi. (Cihad Elşirafi/AP)

• 21/30

  28 Nisan 2025 - İspanya'nın Cordoba kentinde halk, yolda kalan hızlı trenden iniyor. İspanya'nın büyük bir bölümü ve Portekiz'in bazı bölgelerinde elektrik ve telefon hatlarını etkileyen büyük bir elektrik kesintisi yaşandı. Çoğunlukla Madrid, Barselona ve Lizbon’da toplu taşıma, trafik ışıkları ve telefon hatlarında kesinti yaşanırken tren seferleri de büyük ölçüde durduruldu. Madrid'deki Barajas Havalimanı'na elektrik verilemedi ve Valensiya metrosu tüm seferlerini durdurduğunu açıkladı. Madrid Açık Tenis Turnuvası’nda da maçlar durduruldu. Madrid'de trafik kontrollerinin yetersizliği nedeniyle kavşaklarda araçların birbirine girdiği ve sokakların kaotik bir hal aldığı görüldü. İspanya'nın elektrik şebekesinden alınan veriler, saniyeler içinde büyük bir düşüş yaşandığını gösterdi. İspanyol elektrik şebekesi operatörü Red Electrica, kesintinin nedeninin belirlenemediğini açıklarken, elektriği geri getirmek için enerji şirketleriyle birlikte çalışıldığını söyledi. (Javier Soriano/AFP)

• 22/30

  27 Nisan 2025 - MotoGP İspanya Grand Prix'sini Gresini Racing'in İspanyol sürücüsü Alex Marquez kazandı. Marquez'in MotoGP kariyerindeki ilk zaferini elde etmesi aynı zamanda bu organizasyonda iki kardeşin ilk kez galibiyet alması demekti. Alex'in abisi Marc Marquez, MotoGP'de şampiyona lideri. İspanya'da ikinci ve üçüncü sırayı Fabio Quartararo ve Francesco Bagnaia aldı. 6 şampiyonluğu bulunan Marc ise kaza nedeniyle yarış dışı kaldı. (Jose Breton/AP)

• 23/30

  26 Nisan 2025 - Vatikan'da Papa Francis'in cenaze törenine katılan rahipler. 21 Nisan Pazartesi günü 88 yaşında hayatını kaybeden Papa Francis, bugün düzenlenen cenaze töreniyle uğurlandı. 12 yıl boyunca Katolik Kilisesi'nin ruhanı lideri olan Papa Francis'in cenazesine dünya liderleri ve kraliyet mensupları katıldı. Vatikan'ın tahminlerine göre törende yaklaşık 250 bin kişi vardı. Arjantinli Papa Francis, kendi isteği doğrultusunda, Vatikan'daki Aziz Petrus Bazilikası'na değil, Santa Maria Maggiore Bazilikası'na defnedildi. (Dylan Martinez/Reuters)

• 24/30

  25 Nisan 2025 - Portekiz'in başkenti Lizbon'da toplanan halk, Karanfil Devrimi kutlamalarında halk şarkısı Grandola, Vila Morena'yı söylüyor. Adını, sokaklarda askerlere sunulan çiçeklerden alan Karanfil Devrimi, 25 Nisan 1974'te gerçekleşen, büyük ölçüde kansız bir askeri darbeydi. 51. yılını geride bırakan Karanfil Devrimi, diktatörlük rejimini yıkarak demokrasinin yeniden tesis edilmesine önayak olmasıyla Portekiz tarihinin kritik dönüm noktalarından biri kabul ediliyor. (Armando Franca/AP)

• 25/30

  24 Nisan 2025 - Tiangong uzay istasyonuna üç astronotu taşıyan uzay aracını başarıyla fırlatan Çin, 2030'a kadar Ay'a mürettebatlı görev için bir adım daha attı. Shenzhou-20 uzay aracı perşembe günü yerel saatle 17.17'de Gobi Çölü'ndeki Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi'nden Uzun Yürüyüş-2F roketiyle havalandı. Bu, 30 yıldan uzun süre önce başlayan Shenzhou programının 15. mürettebatlı ve toplamda 20. uzay uçuşu. Tamamen Çin tarafından inşa edilen Tiangong, yani "Gök Sarayı" uzay istasyonu, Çin'i uzayda önemli bir güç haline getirdi. (Pedro Pardo/AFP)

• 26/30

  24 Nisan 2025 - Ukrayna'nın başkenti Kiev'de kurtarma görevlileri, Rusya'nın gerçekleştirdiği balistik müze saldırısında isabet alan apartmanda. Saldırıda en az 9 kişi öldü ve 70'ten fazla kişi yaralandı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa ile görüşmek üzere Güney Afrika'ya gitmişti. Kiev'e yönelik bombardıman sonrası Zelenski, ziyaretini yarıda kesti, Rusya'nın saldırıları derhal ve koşulsuz olarak durdurması gerektiğini söyledi. ABD Başkanı Donald Trump saldırıyla ilgili düşüncelerini Truth Social üzerinden paylaştı. Başkan, "Rusya'nın Kiev'e yönelik saldırılarından memnun değilim. Gerekli değil ve çok kötü bir zamanlama. Vladimir, DUR! Haftada 5 bin asker ölüyor. Barış Anlaşmasını yapalım!" dedi. (Valentyn Ogirenko/AFP)

• 27/30

  22 Nisan 2025 - Geleneksek kıyafetlerini giyen sanatçılar, ABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance ve ailesi için düzenlenen kültürel gösteri öncesinde Jaipur'daki Amber Kalesi'nde. Yeni Delhi'de kırmızı halıyla karşılanan Vance, Hindistan Başbakanı Narendra Modi'yle görüştü. Hindistan, cezalandırıcı gümrük vergilerini atlatmak için ABD'yle erkenden ticaret anlaşması yapmak istiyor. Öte yandan Çin, ABD'yle işbirliği yaparak Pekin'in çıkarlarını zedeleyen ülkelere karşı misilleme yapacağını duyurdu. ABD Başkanı Donald Trump, bu ay bazı ülkeler için büyük gümrük vergisi artışlarını 90 gün ertelemiş ancak Çin menşeli ürünlere uygulanan vergileri yüzde 145’e çıkarmıştı. (Kenny Holston/AFP)

• 28/30

  21 Nisan 2025 - Arjantin'in başkenti Buenos Aires'teki San José de Flores Bazilikası'nda ayine katılan bir Katolik, Papa Francis'in resmini taşıyor. Vatikan, Papa Francis'in hayatını kaybettiğini duyurdu. 2013'ten bu yana bu makamda olan Francis , 1000 yılı aşkın süredir Vatikan'ın başına Avrupa dışından seçilen ilk lider, ilk Latin Amerikalıydı. Papa son kez 20 Nisan'da Paskalya Bayramı kutlaması için Aziz Petrus Meydanı'nda toplananları selamlamıştı. Papa’nın ölümüyle Antik Roma geleneği, "Novendiale" diye bilinen 9 günlük yas başladı. İtalya’da da ulusal yas ilan edildi. (Luis Robayo/AFP)

• 29/30

  20 Nisan 2025 - McLaren'ın Avustralyalı pilotu Oscar Piastri, Suudi Arabistan Grand Prix'sinin ardından podyumun zirvesinde. Genç pilot bu sezon üçüncü zaferini elde etti ve şampiyonada puanını 99'a çıkardı. Takım arkadaşı Lando Norris 89, Max Verstappen ise 87 puanda. Suudi Arabistan yarışına pole pozisyonda başlayan Max Verstappen ikinci sırayı alırken, Ferrari'den Charles Leclerc üçüncü olarak bu sezon ilk kez podyuma çıktı. Bir sonraki yarış 4 Mayıs'taki Miami Grand Prix'si. (Gabriel Bouys/AFP)

• 30/30

  19 Nisan 2025 - Çin'in başkenti Pekin'de düzenlenen E-Town Yarı Maratonu ve İnsansı Robot Yarı Maratonu'nda mühendisler, yarışa katılan bir robotla koşuyor. Çin, dünyada ilk kez bir yarı maratonda insan ve robotların beraber yarıştığı bir müsabaka düzenledi. Başkentteki yarışa binlerce insanın yanı sıra 21 insansı robot katıldı. Bazı robotlar kendi başına koşarken, diğerlerinin destek alması gerekti. Tiangong Ultra, 2 saat 40 dakikayla robotların kazananı oldu. (Tingshu Wang/Reuters)

Öte yandan WhatsApp tarihi yalnızca bu yüzyıla ait bir olgu da değil, eski bir alışkanlığın Hindistan'da gündeme gelmiş yeni bir ismi yalnızca.

Tarih boyunca geçmişler uydurulmuş, mitolojiler inşa edilmiş ve anlatıcının anlatılarına en uygun tarih versiyonları dahil edilmiş ve çıkarılmış ancak burada fark, bağlamdadır.

Bu metinler kendilerini sınırlı bir dolaşım dünyasında bulurken bizler şimdi -yanlış- bilginin orman yangını gibi yayıldığı dijital bir çağda yaşıyoruz.

Ve burada belki de yazının en başında söylemem gereken şeyi biraz geciktirdiğimi fark ediyorum: Hindistan'da "WhatsApp Tarihi" olarak söylenen ifadede "WhatsApp" teriminin kullanılması aslında içinde bulduğumuz dijital ekosistemin tamamını ifade eder.

Yani her platformda tarihler vardır: YouTube, Spotify, Instagram, X, Tiktok...

Belki de Hindistan'da WhatsApp olarak bunun lanse edilmesinin nedeni, diğerlerinden daha etkileyici olması ki istenmeyen bir ileti birdenbire ortaya çıkabilir ama diğer platformlarda dikkatlice düzenlenen akışları etkileyen algoritmalar veya tercihler yoktur.

Yani sahte haber filtreleme hizmetleri gündeme geliyor olsa da Hindistan'da sahte haberler kamuya açık sosyal medya sayfaları yerine özel WhatsApp ağları aracılığı ile yayılma eğilimindedir ve bu da onların izlenmesini zorlaştırır ve WhatsApp'ın en büyük pazarı Hindistan, ülkenin üçte biri WhatsApp kullanıcısı, yani 500 milyondan çok çok fazla ve Hint toplumu arasında "WhatsApp grupları" ile etkileşim, bilgi/haber alışverişi çok yaygın ve etkin.

Geçmişin çarpıtılmasının, WhatsApp Üniversitesi'nin yükselişinin ve WhatsApp Tarihi üretiminin arkasında birçok neden görülebilir: Bu, bilgi, mal, ürün veya herhangi bir şey olabilir; bir şeyin alıcısı ve satıcısı eş zamanlı olur ve özünde alıcı satıcıya yön verir, yani bir şeyin alıcısı yoksa satıcısı da yok demektir, bir anlamda arz-talep durumu gibi.

Yani ne demek istedim: Bence öncelikli nedenlerden biri, azalan (ya da hiç edinilememiş) kitap okuma (ayrıca araştırma ve sorgulama) alışkanlıkları (yüksek öğrenimde dahi) ve daha kısa dikkat süreleri ile hızlı, genellikle kanıtlanmamış bilgilere olan tercih gibi faktörler, tüm sözde bilgi üreticileri için verimli bir zemin yarattı.

Belki de dijital çağın bir gerçekliği, dijital insanlık genellikle "hap bilgi" diye tabir ettiğimiz lokma büyüklüğünde kapsüllerde anında bilgi ister; mantıklı argümanları okumak veya dinlemek için sabrı yoktur ve sorgulamak da bazen işlerine gelmez, bazen aklı çalıştırmak gerektiğinden yorucu gelir, bazen analitik düşünme gerektirdiğinden yetenek gerektirir, bazense korkutucu gelir.

Dahası, mevcut önyargılarını besleyecek bir bilgi ister ve üstelik, araştırmaya dayalı karşı argümanlar ile karşılaştığında da öfkelenir ve suçlayıcı pozisyon alır.

Ayrıca kapsamlı bir şekilde araştırılmış, birincil kaynaklara dayalı bilgilere sınırlı erişimin de önemli payı var, açık erişimli yayın formatlarının kıt olması örneğin.

Araştırmanın, okumanın, gerçek-doğru bilgiyi aramanın, bulmanın, öğrenmenin, öğretmenin, sorgulamanın, "nezih tartış(abilmenin)manın" bir de para, zaman, zihin boşluğu/huzuru, elverişli atmosfer gibi birçok kritik faktörü de var ayrıca...

Yani -çok düz bir tabirle ifade etmem gerekirse- geçim derdiniz var ise ve uygun bir ortama sahip değilseniz okuma, sorgulama ve nezih tartışma "meziyetlerinden" yoksun kalırsınız, böyle "lüksleriniz" pek âlâ ol(a)maz.

Ve bir de sanırım "at gözlüğünü" çıkarmak ve "cahillik" ile "bağnazlığın" ayırt edilebilme idrakında olmak da gerekir...

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.