Çoğunlukla durgun bir iç deniz olarak geçirdiği bir yüzyıldan uzun sürenin ardından Karadeniz, Ukrayna'nın istila edilmesini takiben birdenbire Rusya'yla Batı arasında önemli bir cephe hattı ve potansiyel bir parlama noktası haline geldi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin perşembe günü Ukrayna'ya ülke genelinden farklı şehirlerdeki tesislerin yanı sıra Karadeniz ve Azak Denizi'ndeki limanları hedef alan büyük bir saldırı başlattı.

Rus güçlerinin ayrıca NATO ve Avrupa Birliği üyesi Romanya kıyılarına yaklaşık 50 kilometreden daha kısa mesafede bulunan, Ukrayna'ya ait Yılan Adası'nın kontrolünü ele geçirmeye çalıştığı bildirilmişti.

Rusya 2014'te Ukrayna'nın Kırım Yarımadası'nın kontrolünü ele geçirmiş ve Ukrayna kıyılarına savaş gemileri ve amfibi saldırı araçları yığmıştı.

Ukrayna'nın 1400 kilometrelik Karadeniz kıyı şeridinin tamamının kontrolünü ele geçirmek, Rusya'ya diğer kıyı devletleri üzerinde üstünlük kurmanın yanı sıra Balkanlara ve Suriye'deki kuvvetlerinin konuşlandığı Tartus şehrinin de bulunduğu Yakındoğu'ya gücünü yansıtma kabiliyeti kazandırabilir.

Ukraynalı Kırım milletvekili Rüstem Umerov, The Independent'la yaptığı bir telefon görüşmesinde "Karadeniz, Rusya'nın Akdeniz ve Atlantik nüfuz alanları da dahil dünyaya açılan kapısıdır" diye konuştu.

[Putin] Karadeniz'e bu yüzden odaklanıyor.

Karadeniz'deki gemi hareketlerine odaklanan İstanbul merkezli bir risk yönetimi danışmanı olan Yörük Işık, Rus saldırısını Rusya'nın bölgeye yönelik niyetleri hakkında bir "uyanma çağrısı" olarak nitelendirdi.

Kırım'ı zaten onların kontrolünde.

Yeni mevkileri ele geçirirlerse füzeleriyle Karadeniz'in tamamını kapsayarak yabancı ülkeleri bölgeden men etmek için gereken teknik araçlara sahip olacaklar.

Dünya denizlerinin geri kalanına yalnızca güneydeki İstanbul Boğazı üzerinden erişebilen Karadeniz, Tunç Çağı'nda ve Yunan ve Bizans imparatorlukları döneminde Balkanlar'la Anadolu'yu Kafkaslar ve Orta Asya'ya bağlayan önemli bir kavşak noktasıydı. Karadeniz, son yıllarda arkeologları hayli memnun eden antik gemi enkazlarıyla dolu.

Orta Çağ'da Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliğine girmişti, ta ki Rus imparatorluğu 18. yüzyılda kontrol uygulamaya başlayana kadar. Rusya'nın denizlerin kontrolü için Osmanlılara karşı savaştığı Birinci Dünya Savaşı sırasında ve Sovyet kuvvetlerinin Alman liderliğindeki Mihver Devletleri'yle savaştığı İkinci Dünya Savaşı sırasında büyük bir savaş alanı haline gelmişti.

Rusya haricinde Karadeniz'e kıyısı olan devletlerin üçü NATO üyesi (Türkiye, Bulgaristan ve Romanya), diğer ikisiyse Rus egemenliğinden kaçmak ve Batı bloğuna katılmak isteyen Gürcistan ve Ukrayna. Ukrayna'nın güneybatı sınırındaki Moldova'nın yanı sıra Azerbaycan ve Ermenistan da Karadeniz'e yakın ve çoğu analist bu ülkeleri bölgenin bir parçası olarak görüyor.

Rusya için Karadeniz, yüzyıllardır göz diktiği sıcak deniz limanlarına erişim sağlıyor.

Rand Corporation'ın geçen yıl yayımlanan 2020 tarihli bir raporunda "Karadeniz, Rusya'ya sunduğu kayda değer erişim nedeniyle önemlidir, özellikle de küresel deniz iletişim hatlarına erişim, stratejik mesafeden güç yansıtma ve havayla kıyı savunmasını genişletme imkanlarıyla" ifadeleri yer alıyordu.

Rusya yıllardır Karadeniz ülkelerini manipüle etmek için Ortodoks kilisesi, medya kuruluşları veya enerji hattı vanaları gibi yumuşak güç araçlarını kullanmaya çalışıyor. Ama hem doğrudan askeri güç hem de gizli paramiliter güçler kullanmaya da hazırdı.

Tiflis'in batı ittifakına yönelmesine öfkelenen Rus kuvvetleri 2008'de Gürcistan'a saldırmış ve Karadeniz kıyılarındakiler de dahil büyük şehirlerine hava saldırıları düzenlemişti.

Putin'in Kırım'ı askeri olarak ele geçirip ilhak etmesinden bu yana Rusya, Karadeniz'i agresif bir şekilde askerileştirdi. Kullanılmayan askeri üsleri yeniden canlandırdı, yarımadaya aralarında hem son teknoloji hava savunma sistemleri hem de eski karadan havaya füze sistemlerinin yer aldığı karmaşık silahlar konuşlandırdı. 2014'ten bu yana Karadeniz filosuna 6 Kilo sınıfı denizaltı, birkaç fırkateyn ve başka küçük gemiler ekledi.

Rand raporunda "Donanma satın alımları Rusya'nın Karadeniz'de yeniden uzun menzilli bir saldırı kabiliyetini inşa etmeye çalıştığına işaret ediyor" ifadelerine yer verildi.

Perşembe günkü topyekün Rus istilasından önceki haftalarda uzmanlar, Rusya'nın odağının denizaltısavar savaşı tatbikatlarına çevrilmesindeki muhtemel sebebin Ukrayna'ya yönelik bir saldırıyı engellemeye çalışacak bir NATO girişimini hedef almak olduğunu belirtmişti.

NATO güçleri ayrıca Karadeniz'deki devriyelerini ve ortak tatbikatlarını artırmış ve ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin'in "NATO'nun doğu kanadı" olarak adlandırdığı bölge boyunca koordinasyonu güçlendirmişti. Bir hızlı intikal kuvveti Romanya'ya konuşlandırılmıştı.

Austin geçen yıl Romanya'ya yaptığı bir ziyarette "Rusya'nın Karadeniz ve çevresindeki istikrarsızlaştırıcı faaliyetleri bölgedeki hakim konumunu yeniden kazanma ve Avrupa'nın bir bütün halinde özgürlük ve barış içinde yaşamasını engelleme amaçlarını yansıtıyor" demişti.

Son yıllarda Ukrayna da Karadeniz'deki elini güçlendirmeye çalışmış ve Rus savaş gemilerine karşı Türkiye'den Ada sınıfı korvetler sipariş etmişti.

Fakat Kiev, 2014 ve 2008'de hem Ukrayna hem de Gürcistan'ın deniz kuvvetlerini büyük ölçüde yok eden Rusya karşısında hem kabiliyet hem de ekipman açısından açıkça geride kalıyor.

Ukrayna'nın doğu bölgelerinde konuşlanan Rus ve Kremlin yanlısı kara kuvvetleri artık Moskova'nın ülkenin tahıl ihracatını kontrol etmesini sağlayacak önemli bir ticari geçit olan Mariupol Limanı'nı kolayca ele geçirebilir. Önemli bir uluslararası deniz ve havayolu şehri olan tarihi Odessa da perşembe gününün erken saatlerde Rusya'nın saldırısına uğramıştı.

Işık "Bu planlı bir hamle" dedi.

Ukrayna ekonomisinden geriye ne kaldıysa boğmaya çalışıyorlar.

Avrupa Politika Analizi Merkezi başkanı ve CEO'su Alina Polyakova, geçen yıl ABD Kongresi'ne verdiği ifadede Karadeniz üzerindeki kontrolün sıkılaştırılmasının Rusya'ya "Kafkasya, Balkanlar, Ortadoğu ve ötesine güç yansıtma" kabiliyeti sağladığını söylemişti.

Kremlin'in NATO üyelerinin bağlı olduğu önemli enerji kaynakları üzerindeki kontrolü de potansiyel tehlikeleri uzak tutuyor. Geçite erişim Türkiye'nin kontrolü altında ve 1936 tarihli anlaşmaya göre silahlı çatışma zamanlarında savaş gemilerinin hareketini sınırlama hakkına sahip fakat Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan perşembe günü ne Rusya'dan ne de Ukrayna'dan vazgeçmek istediğini söylemişti.

Diğer Karadeniz devletleri Rusya'nın 1990'lardan bu yana bir Avrupa başkentine yapılan ilk büyük hava saldırılarını içeren benzeri görülmemiş istilası hakkında büyük endişeler dile getirdi. Bulgaristan Devlet Başkanı Rumen Radev saldırının "kabul edilemez" olduğunu söylerken Romanya Devlet Başkanı Klaus Iohannis "tamamen yasa dışı" olarak nitelendirdi.

Gürcistan Başbakanı İrakli Garibaşvili "#westandwithukraine" (#ukraynanınyanındayız) ifadesinin yer aldığı bir tweet paylaştı ve dünyayı "Rusya tarafından uluslararası düzenin bariz ihlalini durdurmak için mümkün olan tüm önlemleri uygulamaya" çağırdı.

Ukraynalı yasa koyucu Umervov, Karadeniz ülkelerinin Rusya'nın saldırılar ve bunların güvenlik konusundaki geniş etkileri konusunda uzun bir geçmişe sahip olduğunu söyledi.

Umervov "Rus İmparatorluğu zamanında hedef Karadeniz'e ve Baltık'a ulaşmaktı" ifadelerini kullandı.

Erişim kazandılar ve o andan itibaren doğu ve orta Avrupa'ya doğru yayılmaya devam ettiler.

https://www.independent.co.uk/news/world

Independent Türkçe için çeviren: Noyan Öztürk