Pandemide İsveç modeli neden başarısız oldu?

İsveç, sosyal mesafeden vazgeçmenin, hem hayatlara hem de ekonomiye mal olabileceğini gösteriyor

İsveç'te havaların ısınmasıyla birlikte halk günlük yaşantısına sosyal mesafe kurallarına uymadan devam etmişti (AFP)

İsveç’in pandemiye rağmen normal hayatı sürdürme kararı, ekonomiyi hasardan korumadığı gibi ölümlerin de artmasına neden oldu.

Washington'daki Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü'nün kıdemli üyesi Jacob F. Kirkegaard İsveç’in pandemi stratejisini, “Kelimenin tam anlamıyla hiçbir şey kazanmadılar” diye yorumladı.

Kendi kendine alevlenen bir yara ve sıfır ekonomik kazanç.

İsveç’in uyguladığı politika aslında İskandinav kıyılarının ötesine uzanıyor. ABD Başkanı Donald Trump’ın teşvikiyle ülkedeki pek çok eyalet, koronavirüs önlemlerini kaldırdı. Kendisi de koronavirüs yüzünden tedavi görmüş Britanya Başbakanı Boris Johnson da geçen hafta barların ve restoranların yeniden açılması emrini verdi.

Bu yaklaşımların nedeni ise hükümetlerin hayat kurtarmakla ekonomiyi düzeltmek arasında denge kurması gerektiği varsayımı. Ancak The New York Times’tan Peter S. Goodman’a göre İsveç’in elde ettiği sonuçlar (daha fazla ölüm ve neredeyse eşit ekonomik hasar), hayatlar ve maaş bordroları arasında seçim yapmanın yanlış olduğunu göster önüne seriyor. Yani sosyal mesafeden vazgeçmek, hem hayatlara hem de işlere mal olabiliyor.

İsveç, resmi kural koymaktan büyük ölçüde kaçınarak, halkının duyarlılığına güvendiğini duyurmuştu. Hükümet restoranların, spor salonlarının, mağazaların, oyun alanlarının ve okulların büyük kısmının açık kalmasına izin vermişti. Buna karşılık, Danimarka ve Norveç gibi komşu ülkeler katı karantina uygulamarını seçmiş, büyük grupların toplanmasını yasaklamış, dükkanları ve restoranları kapatmıştı.

Bundan üç ay sonra Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), İsveç’te koronavirüs yüzünden 5 bin 420 kişinin öldüğünü açıkladı. İsveç’in sadece 10 milyonluk bir ülke olduğu düşünüldüğünde ülkedeki ölüm oranlarının ABD’den yüzde 40, Norveç’ten 12 kat, Finlandiya'dan 7 kat, Danimarka'dan 6 kat daha fazla olduğu anlaşılıyor.

Aslında İsveç’teki ölüm oranlarının diğer ülkelerden fazla olması, bir süredir dile getiriliyor. Ancak pek de bilinmeyen bir şey var: Ülke ekonomisi hükümet tarafından engele uğramasa da komşularıyla hemen hemen aynı hasarı aldı.

İsveç merkez bankası ekonominin bu yıl yüzde 4,5 oranında daralmasını bekliyor. Martta yüzde 7,1 oranındaki işsizlik, mayısta yüzde 9'a çıktı.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Üstelik bu oranlar, pandeminin Danimarka’da yarattığı hasara çok yakın. Merkez bankasının ekonominin bu yıl yüzde 4,1 küçülmesini beklediği ülkede işsizlik, mart’ta yüzde 4,1'ken mayısta yüzde 5,6'ya yükseldi.

Bunun yanı sıra İsveç halkı, virüs korkusuna alışverişlerini sınırlandırarak tepki verdi. Bu tepki, yüksek ölüm oranlarını önlemek için yeterli değildi ama ticari faaliyetlerde azalmaya neden oldu.

Ekonomistlere göre finansal zararın nedenini hükümetlerin teşvik ettiği karantinalar olarak düşünmek basit ama zararın asıl nedeni virüsün kendisi.

Ekonomist Kirkegaard, İsveç’in küresel ticaretin durumundan etkilendiğini söyledi. Pandemi bir kez başlayınca ekonominin de bundan etkileceğine emin olduğunu söyleyen Kirkegaard, sözlerini şöyle sürdürdü:

Tedarik zincirinin durumu yüzünden diğer ülkelerin sektörleri kapandığında İsveç imalat sektörü de kapanıyor. Bu tamamen öngörülebilir bir durumdu.

Gerçekte hükümetin etki alanında kalan şey ise, ölüm oranlarının engellenmesiydi. “İsveç hükümeti, iş işten geçene kadar taktik değiştirmeye veya sorgulamaya istekli değil” diyen ekonomist, sözlerine şöyle devam etti:

Bu çok şaşırtıcı bir durum. Çünkü uzun süredir elde ettikleri öne sürülen ekonomik kazanımların aslında mevcut olmadığı açık.

 

Independent Türkçe, The New York Times

DAHA FAZLA HABER OKU