Küresel demokrasi indeksi ve çoğulcu demokrasi

Doç. Dr. Umut Hacıfevzioğlu Independent Türkçe için yazdı

Görsel: Pinterest

"Demokrasi indeksi", The Economist'in kardeş kurumu Economist Intelligence Unit'in (EIU) hazırlayarak, 167 ülkenin demokratik görünümünü ölçtüğü bir dizin.

EIU'nun raporunu dikkate alacak olursak 2006 yılından günümüze demokrasinin küresel ölçekte düşüş eğiliminde olduğunu söyleyebiliriz.

Öyle ki dünya nüfusunun yalnızca yüzde 8,4'ü tam demokrasi, üçte birinden fazlası ise otoriter yönetimler altında yaşamını sürdürüyor.

Söz konusu dizinde (2020) listenin başında Norveç, sonunda ise otoriter bir rejim olan Kuzey Kore yer almakta.

EIU'nun hazırladığı "Demokrasi İndeksi"nde yönetimler şöyle sınıflandırılıyor; tam demokrasiler, kusurlu demokrasiler, karma rejimler ve otoriter rejimler.

EIU, ülkelerin demokratik görünümlerini ölçerken, seçim süreci ve çoğulculuk, temel hak ve özgürlükler, hükümetin işleyişi, siyasal katılım ve siyasal kültür gibi başlıkları temel almaktadır.

İşte bu indekste yer alan tam demokrasiler, temel hak ve özgürlükleri yalnızca gözetmekle kalmayıp, aynı zamanda demokratik ilkelerin daha da gelişmesi için uygun bir siyasal kültürden beslenen, kuvvetler ayrılığı ilkesinin temel alındığı, bağımsız yargısı ve özgür basını olan çoğulcu demokrasiler iken, kusurlu demokrasiler, adil ve özgür seçim sistemi olan, temel hak ve özgürlüklere sahip olmakla birlikte bu konularda çeşitli sorunları olan demokrasilerdir.

Kusurlu demokrasilerde basın özgürlüğü ihlalleri ya da muhalefetin belirli bir ölçüde bastırılma çabası söz konusu.

Tabii ki bu ülkelerde tam demokrasilerde olduğu gibi gelişmiş bir demokrasi kültürü ya da yüksek düzeyde siyasal katılım yok.  

Dahası kusurlu demokrasilerde, yönetişim de zayıf, yani açık ve öngörülebilir karar alma süreçleri yetersiz ve kamu yönetiminde liyakat tamamıyla olmasa da belirli bir ölçüde göz ardı edilebiliyor.

Düzenli seçim hilelerine başvurulan karma rejimlere gelecek olursak bu rejimlerde, yargı bağımsızlığından, özgür basından, hukukun üstünlüğü ilkesinin temel alınmasından ya da gelişmiş bir demokrasi kültürünün varlığından söz etmemiz olanaklı değil.

Otoriter rejimler ise çoğulculuğu demokrasi anlayışının deyim yerindeyse rafa kaldırıldığı yönetimler. Otoriter rejimlerin egemen olduğu devletlerin ağırlıklı olarak mutlak monarşiler ya da diktatörlükler oldukları söylenebilir ki en bariz örneği Kuzey Kore'dir.

Bu rejimlerde yaygın bir şekilde temel hak ve özgürlük ihlalleri gerçekleşmektedir. Adil ve özgür seçimlerin olmadığı otoriter rejimlerde basın ya iktidara ya da iktidarla ilişkili kesimlere ait.

Dolayısıyla, yaygın sansür uygulamasının olduğu otoriter rejimlerde özgür basının ya da tarafsız yargının varlığından söz etmemiz olanaklı değil.

Bu tabloya bakarak bir ülkenin "tam demokrasiler" kategorisinde yer almasının ancak o ülkede çoğunlukçu değil, çoğulcu demokrasi anlayışının yaşama geçirilmesiyle mümkün olabileceği söylenebilir.

Çoğunluğun mutlak, sınırsız üstünlüğü ve yanılmazlığı düşüncesini temel alan çoğunlukçu demokrasilerde, kuvvetler ayrılığı, anayasanın üstünlüğü gibi ilkeler ve anayasa yargısı göz ardı edilmektedir.

Çoğulcu demokrasiler ise günümüzde insan hakları düşüncesiyle birlikte anılmakta, kişi özgürlüğü ve kişi güvenliği, mülkiyet, düşünce ve ifade özgürlüğü, inanç ve ibadet özgürlüğü, seyahat özgürlüğü, bilim ve sanat özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü, adil yargılanma, hak arama, basın özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlüklerin demokratik sürecin ayrılmaz bir parçası olduğu düşüncesi kabul edilmektedir.

Tabii ki temel hak ve özgürlüklerin kâğıt üzerinde kalmaması ancak kuvvetler ayrılığı ilkesinin egemen kılınmasıyla olanaklıdır.

Çoğulcu bir demokrasi anlayışının yerleşmesi için bunlar gerekli yalnız yeterli değildir.

Aynı zamanda demokrasi kültürünün geliştirileceği, kamu yönetiminde şeffaflığın ve liyakatin egemen kılınacağı düzenlemelerle birlikte düşünülmelidir. 

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU