Büyük güç rekabetinin yeni dönemi klasik askeri üstünlükten çok daha karmaşık bir alanda yaşanıyor.

Artık kazanmak için toprağı değil, ağları yönetmek gerekiyor. 

Ağ-merkezli hakimiyet stratejisi

Devletler, teknolojinin sunduğu dört temel ayak üzerinden bir "ağ-merkezli hakimiyet" stratejisi kuruyor:

1. Siber uzay yeteneklerinin olağanüstü gelişimi,
2. Yeni politika ve diplomasi yöntemleri (ağ – network - temelli diplomasi),
3. Sert gücün yeni araçları (6. nesil hava sistemleri ve insan-insansız hibrit muharebe),
4. Bilişsel savaş (cognitive warfare) veya enformasyon savaşı (info warfare).

Bu dört ayak, merkezinde "ağları yönetme" stratejisinin bulunduğu bir sistem oluşturuyor.
 

Ağları yönetmek (Gürsel Tokmakoğlu)

Bu makalede, bu dört ayağı ve merkezindeki stratejiyi gerçek örneklerle açıklayacağız.

1. Siber Uzay: Ağların altyapısı

Siber uzay artık sadece "saldırı-savunma" alanı değil, aynı zamanda diğer üç ayağın taşıyıcı platformu. 2022-2025 arası Rusya-Ukrayna savaşında gördüğümüz gibi, Starlink uyduları, açık kaynak istihbarat ağları (OSINT) ve bulut tabanlı komuta-kontrol sistemleri olmadan ne klasik ne de bilişsel savaş sürdürülebilir. Siber uzay, diğer ayakları birbirine bağlayan "sinir sistemi" haline geldi.

2. Yeni politika ve diplomasi: Ağ diplomasisi

Devletler artık büyükelçilerle değil, algoritmalarla ve platformlarla konuşuyor. Çin'in WeChat diplomatları, Rusya'nın Telegram bot orduları, ABD'nin X (Twitter) ve Discord üzerinden yürüttüğü "public diplomacy 2.0" operasyonları bunun örnekleri. Diplomasi, kapalı salonlardan milyonlarca nod'un bulunduğu dijital ağlara taşındı.

3. Sert gücün yeni yüzü: Bağlantılı sistemler ve 6. nesil savaş uçakları

John Spencer'ın 2024'te yayımlanan Connected Soldiers kitabı, bireysel askerin bile bir "ağ nodu" haline geldiğini çarpıcı şekilde anlatıyor. Asker artık yalnız bir piyade değil; drone'lar, sensörler, yapay zekâ ve diğer insan-insansız takımlarla gerçek zamanlı veri paylaşan bir "bağlantılı savaşçı".

Buna bir ilavem daha var. ABD'nin NGAD (Next Generation Air Dominance) programı ve özellikle Collaborative Combat Aircraft (CCA) projesi bu dönüşümün zirvesi.

F-47 olarak anılan 6. nesil platform, tek başına uçmuyor; yanında 5-10 adet "sadık kanat" (loyal wingman) insansız uçakla birlikte bir "ağlı filo" oluşturuyor. Bu insansız uçaklar hem keşif, hem elektronik harp, hem de silah platformu olarak görev yapabiliyor. İnsan pilot sadece karar verici; asıl savaş yükünü yapay zekâ ve otonom sistemler üstleniyor.

2025 itibarıyla General Atomics, Anduril ve Kratos firmalarının CCA prototipleri uçuyor. 2030'a kadar 1.000+ CCA'nın envantere girmesi planlanıyor. Bu, hava gücünün "insan-merkezli" olmaktan çıkıp "ağ-merkezli" bir yapıya evrilmesi anlamına geliyor.

4. Bilişsel savaş: Zihinlerin yeni savaş alanı

Institute for the Study of War (ISW) araştırmacıları Kateryna Stepanenko ve Natalyia Bugayova'nın 2024 tarihli "Russian Cognitive Warfare" özel raporu bu alanı netleştiriyor.

Rusya'nın 2022'den beri yürüttüğü bot operasyonları çarpıcı rakamlar sunuyor (Jürgen Nordet, IXSDE 2024 verileri): Telegram'da 3.006'tan fazla bot hesabı tespit edildi. Sadece işgalin ilk yılında 316 bin yapay yorum üretildi.

Ukrayna, Rusya ve Moldova'da toplam 3 milyondan fazla yapay yorum bırakıldı. Moldova örneğinde yapay zekâ yorumlarının yüzde 95'i birbirine benzemiyordu (benzersizlik yaratma başarısı).

Tek bir bot aynı anda onlarca farklı kanalda, farklı kişiliklerle yazabiliyor, hatta gündüz-gece ritmini taklit edebiliyor.İz sürüldüğünde hesaplar anında siliniyor veya kişilik değiştiriliyor.

Bu operasyonlar klasik propaganda değil; hedef algı yönetimi ve karar verme süreçlerini felç etmek. Amaç, toplumun kendi gerçekliğini sorgulamasını sağlamak.

Raporda vurgulandığı üzere, Rusya bu yöntemle "gerçeğin kendisini savaş alanı" haline getiriyor.

Benzer taktikleri X (Twitter) platformunda da görüyoruz. Dimitri, Maria, Ivan gibi Rusça-İngilizce karışık "reel görünen" isimlerle açılan binlerce hesap, aynı mesajı farklı üslupla yayıyor.

Okuyucuya önemli bir uyarı: Tanımadığınız "reel görünen" hesaplardan gelen yoğun bilgi akışına otomatik güvenmeyin. Büyük olasılıkla bir bot ordusunun parçasıdır.

Sonuç: Ağları yöneten kazanacak

Küresel rekabetin yeni üçgeni: ABD, Çin ve Rusya

21'inci yüzyılın kazananı, en çok tankı veya uçağı olan değil, ağları en etkin şekilde kurabilen, işleten ve karşı tarafın ağlarını felç edebilen devlet olacak.

1. Çin, dijital ipek yolu ve 5G/6G altyapısıyla küresel ağın fiziksel katmanını ele geçiriyor.
2. ABD, 6. nesil sistemler ve CCA ile hava-saha ağını domine etmeyi hedefliyor.
3. Rusya, düşük maliyetli bilişsel savaş araçlarıyla asimetrik avantaj yaratıyor.

21'inci yüzyılın büyük güç mücadelesi artık Soğuk Savaş'ın iki kutuplu dünyası değil; üç başlı, asimetrik ve ağ-merkezli bir ejderha ile karşı karşıyayız.

Her aktör farklı ayaklarda üstünlük kurarak aynı ödülü hedefliyor: Küresel ağların kontrolü.

Bu 3 başat güce yakından bakalım.

1.  Çin: Fiziksel katmanı ele geçiriyor

Çin'in stratejisi "donanım hâkimiyeti" üzerine kurulu.

• Dijital İpek Yolu (Digital Silk Road) kapsamında 2025 itibarıyla 110'dan fazla ülkede Huawei, ZTE veya Çinli firmalar tarafından kurulan 5G/6G altyapısı var.
• Pakistan, Afrika Boynuzu ve Güney Pasifik'teki 70'ten fazla liman ve üssün veri altyapısı artık Çin kontrolünde.
• Beidou uydu ağı (2020'de tamamlandı) GPS'e alternatif oldu; 2025'te 140 ülke Beidou kullanıyor.

Bu, Çin'in küresel ağın "fiziksel katmanını" (Layer 1) ele geçirdiği anlamına geliyor.

Bir ülke Çin altyapısına ne kadar bağımlıysa, Çin'in o ülkedeki siber, istihbarî ve bilişsel operasyon kapasitesi o kadar artıyor.

Örnek: 2024'te Solomon Adaları'nda Çinli firmalar 5G altyapısını kurduktan sadece 9 ay sonra, ada ülkesinde Çin yanlısı hesapların sayısı yüzde 380 arttı, yerel seçimlerde Çin destekli adaylar beklenmedik zafer kazandı.

2.  ABD: Hava-siber-bilişsel üstünlüğü birleştiriyor

ABD ise "yazılım + hava üstünlüğü + platform hâkimiyeti" üçgeniyle karşılık veriyor.

• NGAD + CCA programı 2030'a kadar 1.000+ sadık kanat insansız uçağı sahaya sürecek. Bu, Pasifik'te Çin'in A2/AD (erişim engelleme) baloncuğunu delmek için tasarlandı.
• SpaceX'in Starlink ağı 2025 sonu itibarıyla 12.000+ uyduya ulaştı; ABD ordusu artık "her askere özel uydu dilimi" (JADC2) dağıtıyor.
• X, Discord ve Meta platformları üzerinden yürütülen "public diplomacy 2.0" operasyonları, Çin'in WeChat ve TikTok hâkimiyetine karşı "kültürel karşı-ağı" oluşturuyor.

2025'te Tayvan çevresinde yapılan en büyük tatbikatta (Global Guardian 2025), 400'den fazla CCA ilk kez gerçek mühimmatla Çin simülasyon hedeflerini vurdu.

Mesaj açıktı:

Sen donanımı kontrol edebilirsin, ama hava ve uzay hâlâ bizim.

3.  Rusya: Ucuz ve etkili asimetri

Rusya ise düşük maliyetli bilişsel savaşla iki devi birden yavaşlatıyor.

• 2024-2025 arasında Avrupa'da yapılan analizler, Rus bilişsel operasyonlarının maliyetinin klasik askeri harcamaların yüzde 0,7'si kadar olduğunu gösteriyor.
• Afrika'da Wagner/Prigozhin sonrası Africa Corps, Telegram ve WhatsApp gruplarıyla 15 ülkede darbe sonrası iktidarların "algı koruyucusu" haline geldi.
• 2025'te Hindistan'da yapılan yerel seçimlerde Rus menşeli bot ağları, Çin karşıtı duyguları körükleyerek Hindistan'ı ABD kampına daha çok itti (dolaylı olarak Çin'i zayıflattı).

Rusya'nın stratejisi "herkesi birbirine düşür, sen hayatta kal".

Ucuz, izi silinebilir ve çok etkili.

Dünyaya etkileri (2025-2035 arası tahmin)

1. Küresel internet 2030'a kadar "üç parçaya" bölünebilir:
   ↠   Çin-net (Huawei/Beidou altyapılı ülkeler)
   ↠   Amerikan-net (Starlink + AWS + NGAD korumasındaki ülkeler)
   ↠   Rus-net (Telegram + düşük maliyetli bilişsel operasyonların hâkim olduğu gri bölge)
    
2. Nötr ülkeler (Türkiye, Brezilya, Hindistan, Endonezya, Suudi Arabistan) "ağ otonomisi" için çaresiz yarış içinde olacak. Kimse tek bir kampa yüzde 100 girmek istemiyor.
    
3. İlk "Ağ Savaşı" çoktan başladı ama kimse resmen ilan etmedi.
2025'te Güney Çin Denizi'nde bir ABD CCA'sı ile Çin balon/insansız denizaltı arasındaki çatışma, 1914 Saraybosna'sı gibi bir kıvılcım olabilir.
    
4. En büyük kaybeden: Küresel orta sınıf ve birey.
Çünkü üç dev de aynı anda zihnimizi, cihazlarımızı ve gökyüzümüzü kontrol etmeye çalışıyor. Gerçeklik artık "kimin ağına bağlıysan onun gerçekliği" olacak.
    

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  24 Kasım 2025 - Belçika Başbakanı Bart De Wever maskesi takan bir kişi, Avrupa Komisyonu'nun merkezi olan Berlaymont binasının önünde protesto düzenledi. Aktivistler ve sivil toplum kuruluşlarının üyeleri, AB-Mercosur ticaret anlaşmasına karşı "Toksik Ticaret Turu" protestolarına katılıyor. Öte yandan Belçika'da, çalışanların, hükümetin tasarruf tedbirlerini protesto etmek için bugün başlattığı 3 günlük grev, hayatı durma noktasına getirdi. Bütün işçi sendikalarının çağrısıyla kamuda ve özel sektörde çalışanlar, federal hükümetin işsizlik ve emeklilik gibi sosyal harcamalarda planladığı kesintileri içeren kemer sıkma politikalarını protesto etmek için greve gitti. (Piroschka van de Wouw/Reuters)

• 2/30

  23 Kasım 2025 - Red Bull Racing'in Hollandalı yıldızı Max Verstappen, Formula 1 Las Vegas Grand Prix'si zaferini böyle kutladı. Ancak yarışa damgasını vuran, yarış sonrası gerçekleştirilen kontrollerde ortaya çıkan şey oldu. Lando Norris ve Oscar Piastri, Las Vegas Grand Prix’si sonrası yapılan teknik kontrollerin ardından yarıştan diskalifiye edildi. FIA, her iki McLaren MCL39 aracının da taban plakalarındaki arka kayma bloğunun, kuralların belirttiği minimum 9 mm kalınlığın altında olduğunu tespit etti. Bu sonuçla birlikte Max Verstappen, Oscar Piastri ile puanını eşitledi. İki isim 366 puanda yer alırken, Norris 390 puanla liderliğini sürdürüyor. Sezonun tamamlanmasına yalnızca iki yarış kala şampiyona mücadelesi yeniden kızıştı. (Frederic J. Brown/AFP)

• 3/30

  22 Kasım 2025 - İtalya Başbakanı Giorgia Meloni (solda), Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron (ortada) ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen (sağda), Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde düzenlenen G20 Liderler Zirvesi'nde bir araya geldi. Johannesburg Fuar Merkezi'nde düzenlenen zirveye "Dayanışma, Eşitlik ve Sürdürülebilirlik" temasıyla bugün başladı. Afrika'da yapılan ilk G20 zirvesi olma özelliği taşıyan toplantıya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı. Dünya liderleri bir araya gelse de ABD Başkanı Donald Trump, Güney Afrika'daki beyaz azınlığa yönelik "ırk temelli ayrımcılık" iddialarını gerekçe göstererek zirveye katılmadı. Ayrıca toplantıda, küresel çatışmaların sona erdirilmesi, iklim finansmanının artırılması ve Afrika’nın kalkınma önceliklerinin küresel gündemin merkezine yerleştirilmesinin vurgulandığı sonuç bildirisi de ABD'nin itirazına karşın kabul edildi. (Henry Nicholls / AFP)

• 4/30

  21 Kasım 2025 - Meksika Güzeli Fatima Bosch, Tayland'ın başkenti Bangkok'ta düzenlenen 2025 Kainat Güzeli (Miss Universe) yarışmasında birincilik tacını giyiyor. Dünya çapındaki yarışmanın geçen yılki kazananı Danimarkalı Victoria Kjær Theilvig, 25 yaşındaki Bosch'a tacını giydirdi. Bu yılın "Kainat Güzeli" seçilen Bosch, etkinliğin Tayland direktörü Nawat Itsaragrisil'in kendisine "aptal" demesiyle gündeme gelmiş ve bu olay kadın düşmanlığı iddialarının yanı sıra uluslararası güzellik yarışmasına yönelik eleştirileri beraberinde getirmişti. Daha sonra Nawat'ın, Bosch'un kendisine itiraz etmesi nedeniyle Meksika Güzeli'ni salondan çıkarmaya çalıştığı ve bunun üzerine diğer adayların da onunla beraber çıkmak üzere ayağa kalktığı bildirilmişti. Nawat daha sonra özür dilese de büyük tepki toplamıştı. Yarışmada Türkiye'yi temsil eden Ceren Arslan ilk 30'a giremedi. (Sakchai Lalit/AP)

• 5/30

  20 Kasım 2025 - Güney Afrika'nın başkenti Johannesburg'da G20 ülkelerinin liderlerinin resimleri asıldı. Güney Afrika polisi ve ordusu, bu hafta sonu Johannesburg'da yapılacak G20 Liderler Zirvesi öncesinde beklenen protestolara karşı güç gösterisi olarak çarşamba günü helikopterler, K-9 köpek birimleri ve motosikletli polislerle bir geçit töreni düzenledi. Güney Afrika, 3 bin 500 ek polis görevlendirirken orduyu da hazır bekletiyor. Bu güvenlik hamlesi, polis, ordu ve istihbarat birimlerini tek bir komut altında toplayarak büyük etkinliklerin güvenliğini sağlayan Ulusal Ortak Operasyon ve İstihbarat Yapısı kapsamında gerçekleştiriliyor. Yetkililer Johannesburg ve diğer büyük şehirlerde protestolar bekliyor. Anti-kapitalistler, iklim aktivistleri, kadın hakları savunucuları, göçmen karşıtı gruplar ve diğerlerinin gösteriler düzenlemesi beklenirken, bazıları Güney Afrika'nın yoksulluk ve eşitsizlikle ilgili kendi sorunlarını gündeme getiriyor. (Marco Longari/AFP)

• 6/30

  19 Kasım 2025 - İsrail ordusu, Lübnan'ın güneyinde Hizbullah'ın silah depoları olduğunu söylediği binalara hava saldırısı düzenledi. Günün erken saatlerindeki saldırıda günün erken saatlerinde bir kişi hayatını kaybetti, otobüsteki öğrenciler de dahil çok sayıda kişi yaralandı. Yeni saldırılar, İsrail'le Lübnan arasındaki gerginlik tırmanırken gerçekleşti. Salı gecesi Güney Lübnan'daki Ayn el-Hilve Filistin mülteci kampında düzenlenen hava saldırısında 13 kişi hayatını kaybetti. Bu, bir yıl önce İsrail-Hizbullah savaşında ateşkes ilan edilmesinden bu yana bildirilen en ölümcül İsrail saldırısıydı. Öte yandan Gazze'deki hastaneler, İsrail saldırılarında en az 21 Filistinlinin hayatını kaybettiğini bildirdi. (Muhammad Zanaty/AFP)

• 7/30

  18 Kasım 2025 - Bir itfaiyeci, Zagreb'deki 1970'lerden kalma, bir zamanlar büyük Hırvat gazetelerine ev sahipliği yapan Vjesnik gökdeleninin birkaç katını saran yangını söndürmeye çalışıyor. Dün gece çıkan yangının ardından 30 araçla 93 itfaiyeci göreve çağrıldı. Herhangi bir yaralanma bildirilmese de yangının nedeni henüz bilinmiyor. Yangın, Hırvatistan'ın başkentinde, eski Yugoslavya'da ve daha sonra bağımsız Hırvatistan'da büyük gazete ve dergilerin üreticisi olan Vjesnik yayınevinin merkezi olarak hizmet veren ünlü ofis kulesini tahrip etti. (AFP)

• 8/30

  17 Kasım 2025 - Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Fransa'nın başkenti Paris'te gerçekleştirilen ortak basın toplantısında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'la birlikte açıklamalar yaptı. Fransa Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, Macron ve Zelenski, Kiev'in Fransız şirketlerinden 100'e kadar Rafale savaş uçağı ve diğer hava savunma teçhizatı satın almasına ilişkin niyet mektubunu imzaladı. Zelenski, Rusya'nın Şubat 2022'de gerçekleştirdiği işgalden bu yana Paris'e dokuzuncu ziyaretini gerçekleştirdi. Görüşmelerin amacı, ülkenin enerji altyapısı ve diğer hedeflerine yönelik Rus bombardımanı altında yeni bir kışa girerken, Ukrayna'nın savunmasını güçlendirmek. (Sarah Meyssonnier/AFP)

• 9/30

  16 Kasım 2025 - Şili'nin ı Partido Republicano partisinden cumhurbaşkanı aday Jose Antonio Kast, Santiago'nun güneyindeki Paine'de genel seçimlerde oyunu kullanmadan önce oyunu gösteriyor. Şilililer, şiddet suçlarıyla ilgili artan endişelerin şekillendirdiği cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullanıyor. Adaylar, çetelere karşı daha sert önlemler alma, radikal sağcılarsa kitlesel göçmenleri sınır dışı etme sözü veriyor. Nüfusu 19 milyonu aşan Şili’de 15 milyondan fazla seçmen, ülkedeki 3 bin 498 merkezde yerel saatle 08.00 itibarıyla oy kullanmaya başladı. Ülkede ilk kez oy kullanma uygulamasının zorunlu olduğu bu seçimde, Şili’nin yeni devlet başkanı ve yardımcısının yanı sıra 155 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nin tamamıyla 25 sandalyeli Senato'nun üyeleri belirlenecek. Kamuoyu araştırmalarına göre, seçimin ilk turunda yarışan 8 adaydan hiçbirinin devlet başkanı seçilmek için gerekli olan yüzde 50 oy oranına ulaşması beklenmiyor. (Marvin Recinos/AFP)

• 10/30

  15 Kasım 2025 - İklim aktivistleri, Brezilya'nın Belem kentinde düzenlenen COP30 Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi sırasında, üzerinde "kömür, petrol ve doğalgaz" yazan tabutlarla protesto yürüyüşü düzenliyor. Dünya liderlerinin bir araya gelerek iklim kriziyle mücadele üzerine konuştuğu toplantı bu yıl Amazon'daki Belem kentinde gerçekleşiyor. 10 Kasım'da başlayan zirvenin yarısının geride kaldığı cumartesi günü yerli halklar ve çeşitli bölgelerden aktivistlerden oluşan binlerce kişilik bir grup, liderleri Amazon Yağmur Ormanları'ndaki yıkıcı ormansızlaşmayı durdurmaya çağırdı. Dün de yerli Munduruku halkı, topraklarını tehdit eden projelerin ve madencilik faaliyetlerinin sona erdirilmesi talebiyle konferansın ana kapısına girişi engelleyerek bir protesto düzenlemişti. COP30, 21 Kasım Cuma günü sona eriyor. (Andre Penner/AP)

• 11/30

  14 Kasım 2025 - Ukranya'nın başkenti Kiev'de insanlar, Rusya'nın gece düzenlediği drone ve füze saldırılarında hasar alan bir binanın önünü temizliyor. Rusya cuma gününün erken saatlerinde, yaklaşık 4 yıl önce başlayan savaşta başkente yapılan en büyük saldırılardan birini gerçekleştirdi. Reuters'ın aktardığı üzere enerji tesisleri, konutlar ve altyapıyı hedef alan saldırılarda en az 8 kişi hayatını kaybetti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Rus güçlerinin 430 drone ve 18 füze kullandığını, Kiev'in ise uzun menzilli saldırılarla karşılık verdiğini söyledi. Saldırıda Azerbaycan'ın kentteki büyükelçiliğine de füze isabet etti. Olay üzerine Azerbaycan'ın Rusya'ya nota verdiği bildirildi. (Alina Smutko/Reuters)

• 12/30

  13 Kasım 2025 - Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo, Paris'teki Faubourg du Temple ve Boulevard Jules Ferry kavşağına çelenk bırakıyor. Paris'te 13 Kasım 2013'te düzenlenen terör saldırılarında 130 kişi hayatını kaybetmiş ve en az 500 kişi yaralanmıştı. IŞİD'in üstlendiği saldırıda Fransa Stadyumu önünde bombalı intihar saldırısı düzenlenmiş ve çeşitli noktalarda kalabalığa ateş açılmıştı. Fransa'nın II. Dünya Savaşı sonrası tarihindeki en şiddetli saldırıda kaybedilenler, 10. yıldönümünde ülke genelinde anıldı. Fransa İçişleri Bakanı Laurent Nunez, böyle bir olayın tekrar yaşanma ihtimalinin düştüğünü ancak "tehdidin hâlâ yüksek" olduğunu söyledi. (Ludovic Marin / Reuters)

• 13/30

  12 Kasım 2025 - İspanya Kralı VI. Felipe'nin Çin'e gerçekleştirdiği ziyarette Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun merasim kıtasından bir asker, karşılama seremonisinde. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, bugün Pekin'de Çin'e resmi ziyarette bulunan Felipe ile görüştü. Farklı tarihlere, kültürlere ve sosyal sistemlere sahip Çin ile İspanya’nın, ortak kalkınma için model oluşturduğunu vurgulayan Şi, her iki ülkenin uluslararası adaletin korunmasında önemli rol oynadığını söyledi. Kral VI. Felipe ise "Tek Çin" ilkesine bağlı kaldıklarını anımsatarak, Çinli şirketlerin İspanya'nın ekonomik kalkınmasını ve yeşil dönüşümünü güçlü şekilde desteklediğini aktardı. (Maxim Shemetov/AFP)

• 14/30

  11 Kasım 2025 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da, mahkeme binası yakınlarında intihar saldırısı sonucu meydana gelen patlamada 12 kişi hayatını kaybetti, 36 kişi yaralandı. Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari'nin şiddetle kındadığı saldırıyı Pakistan Talibanı üstlendi. Çin, Avrupa Birliği, Birleşik Krallık ve ABD, taziye mesajı yayımladı. (Zain Zaman Janjua/AFP)

• 15/30

  10 Kasım 2025 - ABD hükümetinin 40 gün süren rekor kapanmasında sona yaklaşıldı. Senato bütçe görüşmelerindeki açmazı aşmak için anlaştı. Washington'da hafta sonu yapılan müzakerelerin ardından bir grup Demokrat Partili senatör, Cumhuriyetcilerle birlikte anlaşma lehine oy kullandı. Oylama, 1 Ekim'den bu yana bütçesi olmayan hükümeti fonlamak için aşılması gereken ilk adımdı. Federal çalışanların ve hizmetlerin geri dönmesinden önce anlaşmanın Temsilciler Meclisi'nde de kabul edilmesi gerekiyor. Senato'nun bugün yeni görüşmeler için toplanması bekleniyor. Federal hükümetin "kapanması", acil ve zaruri nitelikte olmayan kamu çalışanlarının zorunlu ücretsiz izne çıkarılması ve birçok devlet programının askıya alınması anlamına geliyor. (J. Scott Applewhite/AP)

• 16/30

  9 Kasım 2025 - Formula 1 Dünya Şampiyonası'nda sezonun 21. etabı Brezilya Grand Prix'ini McLaren'in Britanyalı pilotu Lando Norris kazandı. Sao Paulo'da 4 bin 309 metrelik Jose Carlos Pace Pisti'nde, düzenlenen yarış 71 tur üzerinden yapıldı. Pole pozisyonundan başladığı yarışı 1 saat 32 dakika 01,596 saniyelik süresiyle ilk sırada tamamlayan Norris, sezonun yedinci yarışını kazandı. Mercedes'in İtalyan sürücüsü Kimi Antonelli, liderin 10,388 saniye gerisinde ikinci, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen ise liderin 10,750 saniye gerisinde üçüncü oldu. Yarışın 8. turunda Antonelli'nin aracının çarpması sonucu Ferrari'nin Monakolu sürücüsü Charles Leclerc yarış dışı kaldı. Sezonun 22. ayağı Las Vegas Grand Prix'si, 22 Kasım Pazar günü koşulacak. (Amanda Perobelli/Reuters)

• 17/30

  8 Kasım 2025 - Filipinler'in Mindanao adasında insanlar, Fung-wong Tayfunu'nun yol açtığı şiddetli yağış nedeniyle su basan evlerinden ayrılıyor. Meteoroloji uzmanları, tayfunun güçlenerek süper tayfuna dönüşebileceği ve pazar günü Filipinler'in doğu kıyılarına ulaşacağı uyarısında bulunuyor. Asya ülkesinin meteoroloji ajansı PAGASA'dan Benison Estareja "Neredeyse tüm ülkeyi kapsayabilir" diyor. Önceki günlerde Kalmaegi Tayfunu, Filipinler'de 204 ve Vietnam'da 5 kişinin ölümüne neden olmuştu. (Erwin Mascarinas / AFP)

• 18/30

  7 Kasım 2025 - Ukrayna'nın Harkiv bölgesindeki Çuhyuv'da bir itfaiyeci, Rusya'nın drone saldırısının ardından çalışıyor. Ukrayna medyasının bildirdiği üzere Rus güçleri, perşembe ve cuma günleri Zaporijya, Harkiv, Odessa, Dnipro ve Sumi'ye çok sayıda drone saldırısı düzenleyerek evleri, okulları ve altyapıyı hedef aldı. Saldırılar, dün Ukrayna'nın, Rusya'nın Volgograd bölgesindeki önemli bir petrol rafinerisini yaklaşık üç ay içinde ikinci kez vurduğunu iddia etmesinin ardından geldi (Sofiia Gatilova/Reuters)

• 19/30

  6 Kasım 2025 - Almanya'daki Berlin Hayvanat Bahçesi'nde eylülde dünyaya gelen yavru su aygırı ilk kez halkın karşısına çıktı. Bebek su aygırı, 13 yaşındaki Nala'nın ilk yavrusu. Nala aslında iki doğurmuştu ancak yavrulardan biri kısa süre sonra hayatını kaybetti. Hayvanat bahçesi olayı "son derece nadir" diye tanımlamıştı çünkü bilinen su aygırı doğumlarının yalnızca yüzde 1'inde ikiz görülüyor. (Markus Schreiber/AP)

• 20/30

  5 Kasım 2025 - Dünya liderlerini tasvir eden büyük maskeler takan Oxfam aktivistleri, Brezilya'nın Belem kentinde düzenlecek Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP30) öncesinde, dünyanın en büyük ekonomileri tarafından iklim kriziyle mücadelede alınan kararların yetersizliğini eleştirmek için "İş Başında Uyumak" adlı bir eylem yaptı. Oxfam, yoksulluğun beraberinde getirdiği adaletsizliklerin olmadığı bir gelecek yaratma amacıyla 90 ülkede ortaklarla ve yerel topluluklarla beraber çalışan 17 organizasyonun bir araya gelerek oluşturduğu uluslararası bir konfederasyon. (Adriano Machado / Reuters)

• 21/30

  4 Kasım 2025 - ABD'nin en büyük kenti New York'ta milyonlarca kişinin oy kullandığı belediye başkanlığı seçimini, resmi olmayan sonuçlara göre Demokratların adayı Zohran Mamdani kazandı. 34 yaşındaki Uganda doğumlu Mamdani, bağımsız aday olarak yarışan eski New York Valisi Andrew Cuomo'yu yenerek, ABD'nin en büyük kentinin başına geçen son yüzyıldaki en genç isim oldu. Associated Press'in aktardığına göre, oyların yüzde 90'ından fazlası sayılan seçim sonuçlarında Mamdani yüzde 50,4'lük oyla zafer kazandı. Rakibi Andrew Cuomo ise yüzde 41,6'lık oy alabildi. Diğer bir aday Curtis Sliwa ise yüzde 7,1'de kaldı. New York Seçim Kurulu'na göre, yarışta 2 milyondan fazla kişi oy kullandı. Bu, son 50 yılda bir belediye başkanlığı seçiminde kaydedilen en yüksek katılım oldu. Mamdani'nin zaferi tarihi bir anlam da taşıyor. Ailesi Hindistanlı olan genç siyasetçi kentin ilk Güney Asya kökenli ve Müslüman belediye başkanı seçildi. (Angela Weiss/AFP)

• 22/30

  3 Kasım 2025 - İtalya'nın başkenti Roma'da, ülkenin en önemli tarihi yapılarından biri kabul edilen Kolezyum yakınlarında tadilat altındaki tarihi bir kule çöktü. "Torre dei Conti"nin çökmesi sonucu işçilerden birinin ağır yaralı olarak hastaneye kaldırıldığı açıklanırken iki işçininse kazayı hafif sıyrıklarla atlattığı belirtildi. 2006'dan beri kullanılmayan yapıda dört yıllık bir restorasyon çalışmasının devam ettiği kaydedilirken, inşaatın gelecek yıl tamamlanması bekleniyordu. Kulenin 13. yüzyılın başında inşa edildiği biliniyor. (Tiziana Fabi / AFP)

• 23/30

  2 Kasım 2025 - İtalyan tenisçi Jannik Sinner, Paris ATP Masters 1000 turnuvasının finalinde Kanadalı rakibi Felix Auger-Aliassime'yi mağlup ederek kupaya uzandı. Sinner, dünya sıralamasında da en büyük rakibi Carlos Alcaraz'ı geride bırakarak birinci sıraya yükseldi. İtalyan tenisçi, geçen yıl haziran ayında ilk kez dünya 1 numarası olmuş ve bu unvanı 65 hafta boyunca korumuştu, ta ki eylülde ABD Açık finalinde Alcaraz’a kaybedene kadar. (Dimitar Dilkoff / AFP)

• 24/30

  1 Kasım 2025 - Güney Kore'nin Gyeongju kentinde düzenlenen Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) zirvesinde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Güney Kore Devlet Başkanı Lee Jae Myung el sıkışıyor. Lee, liderler forumunun ardından düzenlenen devlet zirvesi ve akşam yemeğinde Şi'yi ağırladı. Çin lideri 11 yıl aradan sonra ABD müttefikine yaptığı ilk ziyaretini gerçekleştirmiş oldu. Güney Kore Devlet Başkanı komşusu Kuzey Kore'yle görüşmelerin yeniden başlatılması için Şi'den yardım isterken, mevkidaşı işbirliğini genişletmeye ve karşılaştıkları zorluklarla birlikte mücadele etmeye istekli olduklarını söyledi. (Yonhap/Reuters)

• 25/30

  31 Ekim 2025 - Sırbistan'da öğrenciler, Novi Sad tren istasyonunun çatısının çökmesi sonucu 16 kişinin öldüğü olayın yıldönümünde düzenlenen protesto yürüyüşü sırasında Indjija'daki ana meydanda uyuyuyor. Geçen yıl 1 Kasım'da meydana gelen olayda 4'ü çocuk olmak üzere 16 kişi hayatını kaybetmiş ve Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic'in görevden alınmasını talep eden geniş çaplı protestolar baş göstermişti. Binlerce üniversite öğrencisi olayın birinci yıldönümünde başkent Belgrad'dan Novi Sad'a 90 kilometrelik bir yürüyüş başlattı. Yarın onbinlerce kişinin daha katılımıyla Novi Sad'da büyük bir gösteri planlanıyor. (Marko Djurica/Reuters)

• 26/30

  30 Ekim 2025 - İsrail ordusunun Lübnan'nın güney sınırındaki köyü Belida'ya düzenlediği saldırının ardından halk belediye binasının önünde toplanıyor. İsrail askerleri, gece saatlerinde Belida'ya düzenledikleri baskında bir belediye çalışanını öldürdü. Lübnan Cumurbaşkanı ordusuna bu saldırılara karşı koymalarını söylerken İsrail ordusu, Hizbullah altyapısına yönelik operasyon düzenlediğini ve bir "şüpheliye" ateş açtığını iddia etti. İsrail'in ayrıca bugün Lübnan'ın güneyine hava saldırıları düzenlediği bildirildi. İsrail, 27 Kasım 2024'te başlayan ateşkesin ardından Lübnan'a hava saldırılarını ve sınırlı kara operasyonlarını sürdürüyor. İsrail, Hizbullah'ın güneyde askeri varlığını yeniden kurmasını engellemeyi amaçladığını öne sürerken Lübnan, İsrail'i ateşkesi ihlal etmekle suçluyor. (Mahmoud Zayyat / AFP )

• 27/30

  29 Ekim 2025 - Gazze Şeridi'nin merkezindeki Nuseyrat'ta bir çocuk, İsrail saldırısı nedeniyle yıkılan bir evin enkazında oturuyor. Ateşkesin başlamasından yaklaşık üç hafta sonra İsrail, Hamas'ın bir askerlerini öldürdüğünü iddia ederek dün Gazze'ye saldırı başlattı. Dün ve bugün devam eden saldırılarda 46'sı çocuk olmak üzere en az 104 kişinin öldürüldüğü bildirildi. İsrail ordusu daha sonra yaptığı açıklamada, ateşkes anlaşmasına uymaya devam edeceklerini ve "herhangi bir ihlal" durumunda sert bir şekilde yanıt vereceklerini söyledi. Hamas ise dün ateşkesi ihlal etmediğini savunuyor. (Eyad Baba/AFP)

• 28/30

  28 Ekim 2025 - Ukrayna bayrağı tutan bir adam, Kiev'de düzenlenen imha edilmiş Rus teçhizatı açık hava sergisinde Rus askeri aracının üzerinde. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, ABD, İsveç ve Fransa'dan F-16, Gripen ve Rafale gibi 250 savaş uçağı almak için çalışmaları sürdürdüklerini söyledi. Rus ordusunun ülkesine yönelik hava saldırılarını sürdürdüğünü ifade eden Zelenski, hava savunma imkanlarını artırmak için çalıştıklarını belirtti. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve ABD Başkanı Donald Trump arasında yeniden zirve yapılmasının ABD'ye bağlı olduğunu belirterek, "Amerikalıların rahat edeceği bir tempoda ilerlemeye hazırız" dedi. (Sergei Supinsky/AFP)

• 29/30

  27 Ekim 2025 - Hindu kadınlar, Hindistan'ın Yeni Delhi kentinde düzenlenen Hindu dini festivali Chhath Puja sırasında Yamuna Nehri'nin sularında Güneş tanrısına tapıyor. Chhath Puja, Güneş onuruna düzenlenen 4 günlük özenli bir kutlama. Uzun bir su orucu tutmayı ve bir su kütlesinde ayakta dururken, doğan ve batan Güneş'in ışığı olan Usha ve Pratyusha'ya adaklar sunmayı içeriyor. (Bhawika Chhabra/Reuters)

• 30/30

  26 Ekim 2025 - McLaren'ın Britanyalı sürücüsü Lando Norris, Formula 1 Meksika Grand Prix'sinde zafere ulaşan isim oldu. Başkent Meksiko'daki 4,3 kilometrelik Hermanos Rodriguez Pisti'nde düzenlenen yarış 71 tur üzerinden yapıldı. Pole pozisyonundan başladığı yarışı ilk sırada tamamlayan Norris, sezonun 6. yarışını galibiyetini elde etti ve Oscar Piastri'yi geçerek şampiyona lideri oldu. Ferrari'nin Monakolu sürücüsü Charles Leclerc, Norris'in gerisinde ikinci, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen ise üçüncü oldu. Lewis Hamilton, pist dışına çıkıp avantaj kazandığından dolayı 10 saniye cezası aldı. Sezonun 21. ayağı Brezilya Grand Prix'si 9 Kasım Pazar günü koşulacak. Meksika Grand Prix'sinin ardından pilotlar klasmanının ilk 5 sırası şöyle: 1. Lando Norris: 357 2. Oscar Piastri: 356 3. Max Verstappen: 321 4. George Russell: 258 5. Charles Leclerc: 210 (Yuri Cortez/AFP)

Türkiye'nin acil seçimi

Bu üçgenin ortasında kalan Türkiye'nin yapacağı tercih basit:


• Ya kendi milli ağını (uydudan 5G'ye, KAAN'dan ağır ANKA-3 ve sadık kanatlara, TÜBİTAK bilişsel savunma doktrininden bot okuryazarlığına) kuracak
• Ya da bir başkasının ağına "bağlantılı alan" (connected province) olacak.

Ağları yönetemeyen, 21'inci yüzyılda yönetilir.


Bu kural artık devletler için olduğu kadar bireyler için de geçerli:

Hangi uygulamayı indiriyorsun, hangi uydudan bağlanıyorsun, hangi hesaba güveniyorsun?


Cevapların toplamı, önümüzdeki 10 yılda kimin kölesi olacağına karar veriyor.

Türkiye gibi bölgesel güçlerin yapması gereken ise açık:

1. Kendi milli ağ altyapısını (siber + uydu + 5G/6G) hızla kurmak,
2. İnsan-insansız hibrit muharebe yeteneğine (KAAN + sadık kanatlar + bağlantılı asker) yatırım yapmak,
3. Bilişsel savunma doktrinini acilen geliştirmek ve nüfusu "bot okuryazarlığı" konusunda eğitmek.

Ağları yönetemeyen, yönetilir.


Bu, yeni yüzyılın en yalın gerçeği.

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.