Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle birlikte küresel güç dengelerini en derinden sarsan gelişmelerden biri, Çin Halk Cumhuriyeti'nin beklenmedik şahlanışı olmuştur.

Michael Pillsbury'nin "Yüzyıllık Maraton" ve Fareed Zakaria'nın "Post Amerikan Dünya" isimli kitaplarında da ısrarla tekrarlandığı üzere, bir zamanlar dışa kapalılığıyla ve ekonomik anlamda geri kalmışlığı ile meşhur olan bu ülke, neredeyse 40 yıl kadar kısa bir süre içinde dünya siyaset sahnesinin en etkili "oyun kurucularından" biri haline gelmiştir.

Bunlara ek olarak, Çin'in bugünkü göz kamaştırıcı konumuna ulaşması yalnızca tepeden inme bir şekilde gerçekleşen reformların sürdürülebilir kılınmasıyla gerçekleşmemiştir.

Uluslararası ilişkiler sistemindeki başkalaşımlar, Batı'daki sosyal korozyonlar ve modern piyasa ekonomisindeki yapısal dönüşümler, Çinli politikacıların ülkelerini gargantuan (devasa) bir güç yapma yolundaki çalışmalarına âdeta itici bir güç olmuştur.

İşte tam da bu noktada söz konusu gelişmeler ışığında bu haftaki yazımın amacı, Çin'in oldukça uzun süren bir "esaretten" kurtulup koşar adımlarla küresel bir güç haline gelme sürecini incelemek olacaktır.

Öyleyse başlayalım. 

Bölüm 1: "Utanç yılları" ve hızlı toparlanma

19'uncu yüzyılın öncesinde Çin, dış dünya ile olan ilişkilerini çoğu sinologa göre "ben-merkezci" bir anlayışın etrafında şekillendirmiş ve kendini dış dünya ile bile isteye sınırlı temaslar kuran "üstün" bir kültürün mirasçısı olarak tanımlamıştır.

Ancak Garp dünyasında deux ex machina (gökten zembille inen) bir biçimde gerçekleşen Endüstri Devrimi; İngiltere ve Fransa gibi bahri imparatorlukların Çin karşısında fersah fersah güçlenmesine sebep olmuş ve yeni dünyanın "acımasız" kurallarının bir zamanlar "muktedir" olan bu Uzak Asya ülkesine kaba kuvvet yoluyla dayatılmasına olanak sağlamıştır.

1839'da patlak veren Birinci Afyon Savaşı'ysa, Çin toplumunun kolektif hafızasında kendi memleketlerinin "güçsüzlüğünün" "Düvel-i Muazzama" (İng. Great Powers, Fr. Grande Puissance) tarafından tescillendiği, "küçük düşürücü" bir kırılma anı olarak yer etmiştir.  

Mark Simner'ın da "The Lion and The Dragon: Britain's Opium Wars With China 1839-1860" (Aslan ve Ejderha: İngilizlerin Çin ile Olan Afyon Savaşları 1839-1860) başlıklı eserinde sıklıkla dile getirdiği üzere, Çin daha önceleri pek de "haz etmediği" "beyaz adam" ile olan afyon ticaretini çeşitli saiklerle sınırlamak istemiş ancak Britanya İmparatorluğu bu kısıtlamalara uymayı reddetmiştir.

Ucu, kanlı bir savaşa kadar giden bitmek tükenmek bilmez anlaşmazlıklar serisi Çin'in "bükemediği eli öpmesiyle" nihayete ermiş; Batı'nın "üstünlüğü" devlet makamlarınca da 1842 yılında imzalanan Nanking Antlaşması ve Hong Kong Limanı'nın İngilizlere bırakılmasıyla resmiyet kazanmıştır.

Aynı antlaşmayla Çin diğer limanlarını da ticaret yapmaları için yabancılara açmaya "cömertçe" razı olmuş, bir zamanların "medeniyet nurları taşıyıcısı" olan bir uygarlık "dışa bağımlı bir hiç kimse"ye dönüşmüştür.

Bu talihsiz olaylar dizisi sonrasında gerçekleşen İkinci Afyon Savaşı ve Japonya'ya karşı alınan "utandırıcı" yenilgiler, Çin'in uluslararası arenadaki prestijini daha da zedelemiştir.  

1899-1901 yılları arasında gerçekleşen Boxer Ayaklanması sırasında Batılı güçlerin Pekin'e doğrudan müdahalede bulunması ve II. Dünya Savaşı'nın şafağında Ana Kara Çin'in (Mainland China) bir kez daha Japonlar tarafından işgal edilmesi ise bardağı taşıran son damla olmuş, 1839-1949 arasında kalan yüzyıllık dönem tarihçiler tarafından "Utanç Yüzyılı" olarak anılmaya başlanmıştır.

Savaş sonrasındaki periyotta ise komünistler, milliyetçileri ekarte ederek iktidarı demir bir yumruk ile ele geçirmiştir.

Bir diğer ifadeyle, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Mao Zedong liderliğinde 1949 yılında ilan edilmesi, yalnızca yeni bir siyasal rejimin başlangıcı değil; aynı zamanda bir ulusun çöküşten yeniden doğuşa uzanan tarihsel yürüyüşünde yeni bir dönüm noktası olmuştur.

Bölüm 2: Çin Tipi Komünizm'in kuruluşu ya da Ejder'in 1949'dan 2025'e uzanan inişli çıkışlı maratonu

Yukarıda da bahsi geçtiği üzere, 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti'nin ilanı, ülkede yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmiştir.

Uzun süren karmaşa, işgaller, iç savaş ve çeşitli problemler sonrasında zor kullanarak iş başı yapan Maoist kadrolar, merkeziyetçi bir siyasal yapılanma altında ulusal birliği sağlamayı ve ülkelerinin kalkınmasını hedeflemiştir.

Çin Komünist Partisi'nin önderliğinde oluşturulan bu yeni yapı, geniş halk kesimlerini kapsayan sosyal ve ekonomik dönüşüm projelerinin de fitilini ateşlemiştir.

1950'li yıllarda sanayileşme ve kolektif tarım uygulamalarıyla üretimin artırılması amaçlanmıştır. 

"Büyük İleri Atılım" (The Great Leap Forward) olarak bilinen iddialı bir girişimle kırsal bölgelerde envai çeşit üretim birimleri oluşturulmuş, köy temelli kalkınma hedeflenmiştir.

Bu süreçte, üretim planlaması ve toplumsal örgütlenme biçimleri yeniden şekillendirilmiş; yediden yetmişe herkesin dünyayı algılayış biçimleri Mao ideolojisi ile uyumlu hale getirilmiştir.

1960'lı yılların ortalarında başlatılan "Kültür Devrimi" vasıtasıyla da sosyolojik yapının yeniden düzenlenmesi hedeflenmiş, gençlik hareketleri desteklenmiş, yeni neslin "devrimci" değerlere göre yetişmesi amaçlanmıştır.

1976 yılında Mao Zedong'un pek de ani sayılmayacak vefatından sonraysa, parti içerisinde yeni bir reform çizgisi benimsenmiştir.

1978 sonrası yürürlüğe giren bu reformlar ile tarım dekolektivize edilmiş, özel girişimciliğe sınırlı da olsa alan açılmış, yabancı sermaye çekmek amacıyla özel ekonomik bölgeler oluşturulmuştur.

1980'li ve 90'lı yıllarda bu politikalar istikrarlı biçimde sürdürülmüş, Çin dünya pazarlarına entegre olmaya başlamıştır. 

Başta Justin Yifu Lin olmak üzere birçok ekonomi tarihçisine göre, bir zamanların "hasta adamı" olan ülke düşük maliyetli iş gücü ve geniş üretim kapasitesiyle uluslararası tedarik zincirinin önemli bir parçası hâline gelmiştir.

2001 yılında Dünya Ticaret Örgütü'ne katılmasıyla birlikte Çin'in küresel ekonomiyle bütünleşme süreci hız kazanmıştır.

Bu entegrasyon sonucunda, milyonlarca insan yoksulluk sınırının üzerine çıkmış, şehirleşme oranı artmış, mega altyapı projeleri de ardı arkası kesilmez bir hale getirilmiştir.

Yine 2000'li yıllarda Çin; bilgi teknolojileri ve e-ticaret alanında önemli adımlar atmıştır.

Önde gelen Çinli şirketler küresel pazarlarda tanınır hâle gelmiş, teknoloji yatırımları artmıştır.

Yapay zekâ, büyük veri ve yenilenebilir enerji gibi alanlarda uzun vadeli stratejiler benimsenmiştir.

Aynı süreçte üniversite sayısı artmış, araştırma-geliştirme bütçeleri büyütülmüştür.

2013 yılında ilan edilen "Kuşak ve Yol Girişimi" ise Çin'in yeni uluslararası ekonomik iş birliği anlayışının ve oluşturmak istediği yeni dünya düzeninin bir yansıması olarak değerlendirilmiştir.

Bu proje kapsamında ulaştırma, enerji ve iletişim altyapıları alanında büyük ölçekli yatırımlar gerçekleştirilmiştir.

Asya, Afrika ve Avrupa'da çeşitli ülkelerle ikili ve çok taraflı iş birlikleri kurulmuştur.

Bu sayede Çin, küresel ticaret ağları içinde daha etkin bir konuma yerleşmiştir.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  16 Haziran 2025 - Fransa'nın kuzeyindeki Gravelines sahilinde göçmenler, Manş Denizi'ni geçmek için kaçakçıların teknesine binmek üzere suda yürüyor. Güneş yeni doğuyordu ancak Gravelines sahilinde düzinelerce göçmen, neredeyse aynı sayıda polis memurunun gözetiminde sahil boyunca yürüyordu. Bazıları İngiltere'ye giden bota binmeyi başardı, geride hayal kırıklığına uğramış, bitkin insanlar kaldı. Birleşik Krallık'ın geçen hafta açıkladığı rakamlara göre bu yıl adaya varma amacıyla Manş Denizi'ni 16 binden fazla kişi geçti. İçişleri Bakanlığı sözcüsü, "Hepimiz, hayatları tehdit eden ve sınır güvenliğimizi zedeleyen tehlikeli küçük tekne geçişlerini sona erdirmek istiyoruz." diye konuştu (Sameer Al-Doumy/AFP)

• 2/30

  15 Haziran 2025 - İsrail'le İran arasındaki füze savaşında üçüncü gün yaşanırken geceden bu yana karşılıklı saldırılar sürüyor. İran’ın başkenti Tahran’daki Emniyet Müdürlüğü binası, İsrail istihbarat servisi Mossad’a ait saldırı drone'larıyla vuruldu. Saldırıda hafif hasar meydana gelirken, çok sayıda polis memuru yaralandı. Öte yandan Tahran'ın merkezinde, bakanlıkların yer aldığı caddede şiddetli bir patlama yaşandı. Dışişleri Bakanlığı'na çok yakın bir noktada meydana gelen patlama sonrası büyük yıkım meydana geldi. İranlı kaynaklar, İsrail Hava Kuvvetleri'nin Tahran'a yönelik saldırılarına paralel olarak, "Mossad ajanlarının" Tahran'ın çeşitli yerlerine önceden yerleştirilmiş bombaları uzaktan patlattığını ileri sürdü. İran medyası, 3 gün içinde gerçekleştirilen saldırılarda can kaybının 128'e yükseldiği bildirdi. (Atta Kenare/AFP)

• 3/30

  14 Haziran 2025 - 12 Haziran'dan beri internet ve sabit telefon hatlarının kesik olduğu Gazze'de Filistinliler internet sinyali yakalamak için telefonlarını havaya kaldırıyor. BM Genel Sekreter Sözcü Yardımcısı Stephanie Tremblay cuma günü düzenlediği basın toplantısında İsrail ordusunun Gazzelilere sosyal medyadan seslenerek belirli alanlardan uzaklaşma çağrısı yaptığını hatırlatmış ve "Gazze'deki çoğu kişinin bu duyuruya erişmesinin bir yolu yok" demişti. Tremblay, BM'nin bölgedeki ortaklarının, bu kabloları tamir etmek istediğini ancak nisan ayından yana bu konudaki 20'den fazla talebin İsrail tarafından reddedildiğini vurgulamıştı. (Omar Al-Qattaa/AFP)

• 4/30

  13 Haziran 2025 - İran'ın başkenti Tahran'ın kuzeyindeki bir apartmanda meydana gelen patlamanın ardından bir itfaiyeci meslektaşlarına sesleniyor. İsrail gece saatlerinde başladığı saldırılarında İran'nın başkentinin yanı sıra Tebriz, Loristan ve Kirmanşah gibi bölgeleri hedef aldı. ABD-İran nükleer müzakerelerinin pazar günü gerçekleşmesi beklenen 6. turu öncesinde yapılan hava saldırılarında İran'ın Natanz nükleer tesisi de vuruldu. İsrail'in "Yükselen Aslan" adını verdiği operasyonda Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ve Devrim Muhafızları Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami gibi isimlerin yanı sıra ülkenin nükleer çalışmalarda önde gelen 6 bilim insanının da öldüğü aktarıldı. İran medyasına göre saldırılarda 78 kişi hayatını kaybetti. (Vahid Salemi/AP)

• 5/30

  12 Haziran 2025 - Merkezi Endüstriyel Güvenlik Gücü'nün (CISF) X hesabında paylaşılan bu fotoğraf, Ahmedabad havalimanı yakınlarındaki bir yerleşim bölgesine düşen AN Air India uçağının arka kısmını gösteriyor. Havacılık yetkilileri, havayolu şirketinin "trajik kaza" diye nitelendirdiği olayda, Londra'ya giden Air India 171 numaralı yolcu uçağının Hindistan'ın batısındaki Ahmedabad kentinde 242 yolcuyla birlikte düştüğünü açıkladı. Yolcuların 169’u Hindistan, 53’ü Britanya, yedisi Porkekiz, biriyse Kanada vatandaşıydı. Ahmedabad Polis Komiseri G.S. Malik, faciada 204 kişinin öldüğünü, 41 kişinin yaralandığını söyledi (AFP/Merkezi Endüstriyel Güvenlik Gücü)

• 6/30

  11 Haziran 2025 - Gazze'deki Nuseyrat mülteci kampında Filistinli bir çocuk yemek sırasında. UNICEF'in küresel sözcüsü James Elder, Gazze'de kıtlığın çok kadar yakın olduğunu ve kıtlık başladığında yardımların ulaşması için çok geç olacağını, bunun sonucunda kitlesel ölümlerin yaşanacağı uyarısında bulundu. Filistin topraklarında yaşananları "korkunç" diye niteleyen Elder, bu kadar çok çocuğun öldürülmesinin artık şoke edici olmaktan çıktığını söylerken, "Artık trajedi içinde yaşamaktan öteye geçtik. Biz de bu trajedinin suç ortağıyız" dedi. Birleşmiş Milletler, İsrail'in 11 haftadır sürdürdüğü abluka nedeniyle Gazze'nin 2,3 milyonluk nüfusunun çoğunun kıtlık riski altında olduğunu ve akut yetersiz beslenme sorunu yaşayan küçük çocukların oranının neredeyse üç katına çıktığını açıkladı. (Eyad Baba/AFP)

• 7/30

  10 Haziran 2025 - Avusturya'nın güneydoğusundaki Graz kentinde, okulda meydana gelen silahlı saldırıda en az 10 kişinin hayatını kaybettiği okulun yakınındaki geçici anma yerine mumlar bırakıldı. Avusturya Başbakanı Christian Stocker, eski bir öğrencinin gerçekleştirdiği silahlı saldırının ardından üç günlük ulusal yas ilan etti. Graz Belediye Başkanı Elke Kahr, saldırganın da öldüğünü açıkladı. Polis, saldırganın 21 yaşında olduğunu, iki silahla saldırıyı gerçekleştirdiğini ve sonrasında okulun tuvaletinde intihar ettiğini bildirdi. (Georg Hochmuth/AFP)

• 8/30

  9 Haziran 2025 - İsrail güçlerinin Gazze'ye giden yardım gemisi Madleen'i durdurmasının ardından Aşdod Limanı'nda toplanan protestocular Filistin bayrağı ve pankartlarla eylem yaptı. İsveçli aktivist Greta Thunberg'ün de içinde bulunduğu, Gazze Şeridi'ne yönelik deniz ablukasını kırmaya çalışan yardım gemisi Madleen bugün İsrail tarafından alıkondu. Filistin yanlısı Özgürlük Filosu Koalisyonu tarafından işletilen gemi, Gazze'ye yardım götürerek bölgedeki insani kriz hakkında uluslararası farkındalığı artırmayı amaçlıyordu. İsrail Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada İsrail ordusunun gemiyi alıkoyduğu ve aktivistlerin ülkelerine gönderileceği söylendi. Yolcuların iyi durumda olduğu belirtilirken gemi için "ünlülerin özçekim yatı" ifadeleri kullanıldı. (Maya Levin/AFP)

• 9/30

  7 Haziran 2025 - Ukrayna'nın Harkiv kentinde Rusya'nın drone saldırısı sonucu binalar hasar gördü. Rusya'nın gece ve sabah saatlerinde Ukrayna'ya düzenlediği saldırılarda üç kişinin hayatını kaybettiği, 21 kişinin de yaralandığı bildirildi. Rus yetkililer de Ukrayna'nın Moskova'ya düzenlediği drone saldırısı sonucu iki kişinin yaralandığını açıkladı. İstanbul'da yapılan son barış müzakeresinde taraflar daha fazla esir takası yapma üzerinde anlaşmıştı. Öte yandan Kremlin'den bugün yapılan açıklamada Kiev'in takası süresiz olarak ertelediği öne sürüldü. Ukrayna ise bu iddiayı yalanlayarak Moskova'ya "kirli oyunlar oynamayı" bırakma çağrısı yaptı. (Vitalii Hnidyi/Reuters)

• 10/30

  6 Haziran 2025 - Gazze'nin Deir el-Balah bölgesindeki Filistinliler, İsrail bombardımanı sonucu yıkılan bir caminin yıkıntıları yanında bayram namazını kılıyor. Dünya çapındaki Müslümanlar bugün Kurban Bayramı'nı kutlarken, Gazze'de yıkılmış camilerin yanında kılanan namazlar kameralara yansıdı. İsrail ordusunun, Kurban Bayramı'nın ilk gününde Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda 19 Filistinli hayatını kaybetti. Han Yunus'un Batn es-Semin, Kizan en-Neccar, Satr el-Garbi, Ketibe bölgelerinin yanı sıra Refah kentinin doğusundaki bölgelere de yoğun topçu saldırıları düzenlendiği bildirildi. (Abdel Kareem Hana/AP)

• 11/30

  5 Haziran 2025 - Filipinler'in başkenti Manila'daki Pasig Nehri'ndeki kirlilik, Dünya Çevre Günü'nde drone görüntülerine yansıdı. 1973'ten beri 5 Haziran'ı Dünya Çevre Günü olarak kutlayan Birleşmiş Milletler, bu yıl plastik kirliliğine odaklanmaya karar verdi. BM Çevre Programı'na göre dünya çapında her yıl en az 400 milyon ton plastik üretiliyor ve bunların yüzde 10'undan azı geri dönüştürülüyor. Plastikler ve onların parçalanmasıyla oluşan mikroplastikler doğayı, insan ve hayvan sağlığını tehdit ediyor. Bir kişinin yılda en az 50 binden fazla plastik parçacığı tükettiği tahmin ediliyor. (Eloisa Lopez/Reuters)

• 12/30

  4 Haziran 2025 - Mısır'da Kurban Bayramı öncesinde Giza'nın kuzeydoğu banliyölerindeki Burkaş deve pazarında çocuklar develerin yanında. Ülkenin dört bir yanından gelen Mısırlılar, kurbanlık deve almak için pazara akın ediyor. Yaklaşık 25 dönümlük alana kurulu pazar, 1995’ten bu yana hem Mısır’ın tek deve pazarı hem de Arap dünyası ve Ortadoğu’nun en büyüğü olma özelliğini taşıyor. Develer hacmine göre fiyatlandırılırken, fiyatlar 30 bin ila 180 bin Mısır lirası (yaklaşık 23 bin TL ila 141 bin TL). Develerin ortalama ağırlıklarınınsa 300 kilogram civarında olduğu belirtiliyor. (Khaled Desouki/AFP)

• 13/30

  4 Haziran 2025 - Brezilya Milli Takımı antrenörü Carlo Ancelotti, Sao Paulo'da takımı 2026 FIFA Dünya Kupası elemelerine hazırlıyor. Brezilya, 5 Haziran'da Ekvador'la maça çıkacak. 65 yaşındaki tecrübeli teknik direktör, Real Madrid'le üçer Şampiyonlar Ligi, UEFA Süper Kupa ve ikişer FIFA Kulüpler Dünya Kupası, LaLiga, İspanya Kral Kupası ile İspanya Süper Kupa sevinci yaşadı. Brezilya Futbol Federasyonu Başkanı Ednaldo Rodrigues, İtalyan çalıştırıcının takımın başına getirildiği duyurulurken, "Ancelotti'yi Brezilya’nın başına getirmek, yalnızca stratejik bir hamle değil. Bu adımla, podyumun en üst basamağını geri almaya kararlı olduğumuzu tüm dünyaya ilan etmek istiyoruz. O, futbol tarihinin en büyük teknik direktörlerinden biri ve artık gezegenin en iyi milli takımına liderlik edecek. Onunla birlikte Brezilya futbolu için yeni ve görkemli bir dönemi başlatacağız" diye konuşmuştu. (Nelson Almeida/AFP)

• 14/30

  2 Haziran 2025 - Güney Kore'de Demokrat Parti'nin başkan adayı Lee Jae-myung, son mitinginde kurşun geçirmez cam arkasında konuşma yaptı. Eski Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'ün görevden azledilmesinin ardından yeni devlet başkanını belirleyecek 3 Haziran'daki başkanlık seçimi için erken oy verme süreci geçen hafta başlamıştı. 51 milyonu aşkın nüfusa sahip Güney Kore'deki 44 milyondan fazla kayıtlı seçmen, gelecek 5 yıl boyunca devlet başkanlığı görevini sürdürecek kişiyi belirleyecek. 2022'deki seçimde Yoon'a yüzde 0,7 oranla kıl payı kaybeden Lee'nin bu seçimden galip çıkması ihtimalinin yüksek olduğu öngörülüyor. The Economist'in gerçekleştirdiği ankete göre Lee, yüzde 47'yle lider konumunda (Anthony Wallace/AFP)

• 15/30

  1 Haziran 2025 - McLaren, Formula 1 İspanya Grand Prix'sini ilk iki sırada bitirmeyi böyle kutladı. Sezonun 9. yarışını Avustralyalı pilot Oscar Piastri kazandı. Barselona'daki 4,65 kilometrelik Barselona-Katalonya Pisti'nde yapılan yarış, 66 tur üzerinden düzenlendi. 2025 sezonundaki 5. zaferine imza atan Piastri, yarışı 1 saat 32 dakika 57,375 saniyelik süresiyle ilk sırada tamamladı. Piastri'nin Britanyalı takım arkadaşı Lando Norris, Piastri'nin 2,471 saniye gerisinde ikinci, Ferrari'nin Monakolu pilotu Charles Leclerc ise liderin 10,455 saniye arkasında üçüncü oldu. Red Bull'un son şampiyon pilotu Max Verstappen, Mercedes pilotu George Russell'la çarpışmasının ardından 10 saniyelik zaman cezası alarak 10. sıraya geriledi. (Joan Monfort/AP)

• 16/30

  31 Mayıs 2025 - Paris Saint Germain futbolcuları, UEFA Şampiyonlar Ligi kupasını kaldırarak kutlama yapıyor. PSG ve Inter, Şampiyonlar Ligi'nin finali için Almanya'nın Münih kentindeki Allianz Arena'da karşı karşıya geldi. Karşılaşmadan 5-0 galip çıkan PSG, ilk kez Avrupa'nın en büyük futbol kupasının sahibi oldu. PSG taraftarları galibiyetin ardından kutlamalar için Paris sokaklarına akın etti. (Marco Bertorello/AFP)

• 17/30

  30 Mayıs 2025 - Fransa'nın güneydoğusundaki Marsilya'da yer alan bir binanın cephesinde, sokak sanatçısı Banksy'nin yeni eseri görülüyor. Ünlü sokak sanatçısının Instagram hesabında paylaşarak duyurduğu yeni eseri, sokaktaki direğin gölgesini bir deniz fenerine dönüştürüyor ve üstünde "Bende gördüğün şey olmak istiyorum" yazıyor. Kimliği bilinmeyen Banksy, kariyerine Birleşik Krallık'ın Bristol kentinde binalara sprey boyayla resim yaparak başlamıştı. Dünya çapında üne kavuşan sanatçının eserleri müzayedelerde milyonlarca dolara satılıyor. (Viken Kantarcı/AFP)

• 18/30

  29 Mayıs 2025 - Yerinden edilmiş Filistinliler Gazze Şeridi'nin merkezindeki bir yardım dağıtım merkezinden dönerken, bir çocuk ABD destekli özel bir yardım grubu olan Gazze İnsani Yardım Vakfı'nın (GHF) yardım malzemeleriyle dolu kutuyu taşıyor. GHF, bölgedeki uzun süredir devam eden BM liderliğindeki sistemi atlayarak yardım dağıtımı yapıyor. İki aylık abluka sonrasında yardımların nihayet gelmeye başladığı Gazze'de, İsrail'le Filistinli Hamas hareketi arasında 18 ay süren yıkıcı savaşın ardından insani durum vahim. Gıda güvenliği uzmanları, her 5 kişiden birinin açlık tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu söylüyor (Eyad Baba/AFP)

• 19/30

  28 Mayıs 2025 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'yi Berlin'deki Bellevue Sarayı'nda karşıladı. Zelenski'nin Almanya ziyareti, ABD Başkanı Donald Trump'ın savaşı sona erdirme baskısı altında Ukraynalı ve Rus yetkililerin bu ay yüz yüze müzakereler için bir araya gelmesinin ardından gerçekleşti. Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Almanya ve Ukrayna'nın uzun menzilli füzelerin endüstriyel üretimini ortaklaşa geliştirmeyi hedeflediğini belirtirken, Ukrayna'yı istilası nedeniyle Rusya'ya yönelik baskıyı arttırma sözü verdi. Merz, hükümetinin Ukrayna ve Almanya'da üretilebilecek füzelere herhangi bir menzil sınırlaması getirmeyeceğini söyledi. (Christian Mang/Reuters)

• 20/30

  27 Mayıs 2025 - Alexander Zverev, Paris'te düzenlenen Fransa Açık'ta bugün oynadığı maç sırasında raketini havaya fırlatıyor. Alman sporcu, tenis turnuvasının üçüncü gününde ABD'li Learner Tien'e karşı oynadığı tek erkekler maçında rakibini 3-0 yenerek ikinci tura yükseldi. İkilinin şubattaki bir önceki karşılaşmasında 19 yaşındaki Tien, 1997 doğumlu Zverev'i mağlup etmişti. Bugün düzenlenen maçlarda tek kadınlarda ABD'li tenisçi Coco Gauff da Avustralyalı rakibi Olivia Gadecki'yi 2-0 yenerek ikinci tura çıktı. 25 Mayıs'ta başlayan turnuva 8 Haziran'da sona erecek. Julien de Rosa/AFP)

• 21/30

  26 Mayıs 2025 - İsrailli sağcı aktivistler, Kudüs Günü için düzenlenen ve İsrail ordusunun 1967'deki Arap-İsrail savaşı sırasında şehrin doğu bölgesini ele geçirmesinin anıldığı bayrak yürüyüşü sırasında Kudüs'ün Eski Şehir bölgesinde iki Filistinli okul çocuğuna bağırıyor. Her yıl, çoğu dindar Yahudilerden oluşan binlerce İsrailli milliyetçi, Kudüs'te ve ilhak edilen Eski Şehir'de, Filistinlilerin çoğunlukta olduğu mahalleler de dahil, İsrail bayrakları sallayarak, dans ederek ve bazen de kışkırtıcı sloganlar atarak yürüyor. İsrail polisi, kentte çok sayıda barikat kurdu ve Filistinlilerin bölgeye girişini engelledi. Polis, Eski Şehir'de aşırı sağcı gruplara bazı noktalarda göz yaşartıcı gazla müdahale etti. (John Wessels/AFP)

• 22/30

  25 Mayıs 2025 - Formula 1 Monako Grand Prix'sini, McLaren'ın Britanyalı pilotu Lando Norris kazandı. Ferrari'nin Monakolu yıldızı Charles Leclerc ise ikincilikle yetindi. Monako'da podyumu tamamlayansa McLaren'ın 24 yaşındaki sürücüsü Oscar Piastri oldu. Pilotlar şampiyonasında Piastri birinci, Norris ikinci, Verstappen ise üçüncü sırada. Formula 1, haftaya İspanya Grand Prix'siyle devam edecek. (Stephanie Lecocq/Reuters)

• 23/30

  24 Mayıs 2025 -Kiev'deki itfaiyeciler, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik drone saldırısında hasar gören bir apartmanı inceliyor. Ukrayna hava kuvvetleri, Rusya'nın gece boyunca sadece başkent Kiev'e 250 drone ve 14 balistik füze fırlattığını açıkladı. 2022'de başlayan savaş boyunca kente yönelik en büyük hava saldırılarından birinde ikisi çocuk 15 kişinin yaralandığı bildirildi. Saldırının başlamasından birkaç saat önce, İstanbul'da kararlaştırılan esir takası kapsamında Rusya ve Ukrayna karşılıklı olarak 390 kişiyi serbest bırakmıştı. (Thomas Peter/Reuters)

• 24/30

  23 Mayıs 2025 - Güney Afrika'nın Johannesburg kenti yakınlarındaki bir madenden kurtarılan işçiler otobüsten dışarı bakıyor. Sibanye-Stillwater altın madeninde yaşanan kazanın ardından yaklaşık 260 maden işçisi yeraltına hapsoldu. Şirketin son açıklamalarına göre 79 işçi kurtarıldı ve geri kalanların da kısa süre içinde yeryüzüne çıkarılması bekleniyor. Yetkililer ölü veya yaralı olmadığını da ifade ediyor. (Siphiwe Sibeko/Reuters)

• 25/30

  22 Mayıs 2025 - Avustralya'nın Yeni Güney Galler Eyaleti Polis Teşkilatı, Taree kentinde selde mahsur kalan yurttaşları kurtardı. Şiddetli yağışların neden olduğu selde üç kişinin yaşamını yitirdiği, bir kişininse hâlâ kayıp olduğu açıklandı. NSW Eyalet Başbakanı Chris Minns, bölgede etkili olan fırtınanın da kuzey kıyılarıyla Hunter bölgesinin bazı noktalarında hasara sebep olduğunu söyledi. Minns, bölgedeki nehir ve göllerdeki su seviyelerinin 1920’li yıllardan bu yana görülmemiş derecede yükseldiğini belirtti. Başbakan, "Pek çok insan, yaşadıkları yerde bu seviyede bir su baskını ya da sele şahit olmamıştı" diye konuştu.(Yeni Güney Galler Polis Teşkilatı/AFP)

• 26/30

  21 Mayıs 2025 - ABD Başkanı Donald Trump'ın oğlu Eric Trump, Vietnam'ın Hung Yen eyaletinde Trump International, Hung Yen tatil köyü ve golf sahası projesinin temel atma töreninde konuşma yaptı. Eric Trump, Vietnam'da babası ABD Başkanı Donald Trump'ın emlak grubu tarafından inşa edilecek 1,5 milyar dolarlık lüks tatil yeri ve golf sahasının temel atma törenine katıldı. Vietnam hükümetinin, Trump Organization ve bir ortağının Güneydoğu Asya ülkesinde golf sahaları, oteller ve emlak projelerine 1,5 milyar dolar yatırım yapma planını onayladığı cuma günü duyurulmuştu. Toplam 990 hektar arazi üzerinde planlanan projede golf sahaları, tatil yerleri, oteller ve modern konut projesinden oluşan kompleks yer alacak. İnşaatın bu çeyrekte başlaması ve 2029'un ikinci çeyreğine kadar sürmesi bekleniyor. Onay, sanayi merkezi olan Güneydoğu Asya ülkesinin yüzde 46'lık ABD ithalat vergisinden kaçınmaya çalıştığı, Vietnam'la ABD arasındaki ticaret müzakereleri sürerken geldi. (AFP)

• 27/30

  20 Mayıs 2025 - İsrailli sınır polisi, Batı Şeria'da Nablus'un güneyinde yer alan Askar mülteci kampına düzenlenen baskında Filistinli protestoculara göz yaşartıcı gaz ateşlemeye hazırlanıyor. Gazze'deki Filistin hükümetinin Medya Ofisi, İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği şiddetli saldırılara dair açıklama yaptı. Açıklamada, "İşgalci İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nde savunmasız sivillere karşı sürdürdüğü kanlı katliamları en güçlü şekilde kınıyoruz." ifadeleri kullanıldı. İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ne 7 Ekim 2023'ten bu yana düzenlediği saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısı son 24 saatte 87 artarak 53 bin 573'e yükseldi. (Jaafar Ashtiyeh/AFP)

• 28/30

  19 Mayıs 2025 - ABD'li ünlü yönetmen Spike Lee, ABD'li aktör ve şarkıcı Asap Rocky'yle Cannes Film Festivali'nde Highest 2 Lowest filminin tanıtımında. Akira Kurosawa'nın Yüksek ve Alçak (Tengoku to jigoku) filminden uyarlanan yapımda usta aktör Denzel Washington ve ünlü rapçi Ice Spice gibi isimler de yer alıyor. 7. gününü geride bırakan festival, 24 Mayıs'ta sona erecek. (Sameer Al-Doumy/AFP)

• 29/30

  18 Mayıs 2025 - Yeni Papa XIV. Leo, bugün yapılan yemin töreniyle resmen göreve başladı. Papa seçilmesinden 10 gün sonra yapılan törenin öncesinde üstü açık arabasıyla Aziz Petrus Meydanı'nı dolduran kalabalığı selamlayan XIV. Leo, parmağına "balıkçının yüzüğü"nün takılmasının ardından resmen göreve başladı. Özellikle Amerikan Katoliklerinin büyük ilgi gösterdiği tarihi günde, dünyanın dört bir yanından yaklaşık 100 bin kişi Leo'nun yemin töreni için Vatikan'a akın etti. Yeni Papa'nın ilk ayini için çok sayıda siyasetçi de Vatikan'a geldi. ABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ve Almanya Başbakanı Friedrich Merz, tören için Vatikan'a gelen isimler arasında yer aldı. (Filippo Monteforte/AFP)

• 30/30

  17 Mayıs 2025 - Londra'daki protestocular, Nakba'nın 77. yıldönümünü nedeniyle düzenledikleri gösteride "Özgür Filistin" çağrısıyla Filistin bayrakları sallayarak yürüyor. Arapçada "felaket" anlamına gelen Nakba, 1948'de İsrail devletinin kuruluşu sırasında yaklaşık 750 bin Filistinlinin evlerinden ve köylerinden şiddet kullanılarak sürülmesini ifade ediyor. 15 Mayıs'ta anılan Nakba Günü'nde bu yıl da dünyanın çeşitli yerlerinde yürüyüşler düzenlendi. (Henry Nicholls/ AFP)

Son yıllarda ise Çin; dijital ekonomi, yapay zekâ ve ileri imalat gibi stratejik sektörlerde kendi teknolojisini geliştirme yönünde politikalar yürütmüştür.

Çip üretimi, elektrikli araçlar, batarya teknolojileri ve uzay araştırmaları gibi alanlarda kapasitesini artırmıştır.

Bunlara ek olarak uzay istasyonu kurma girişimleri tamamlanmış, Ay ve Mars görevlerinde önemli başarılar elde edilmiştir.

Çin'in savunma sanayisinde de modernizasyon çalışmaları sürdürülmüş, deniz ve hava gücü başta olmak üzere çeşitli askeri kabiliyetler geliştirilmiştir.

Bölgesel ve küresel ölçekte güvenlik alanında daha etkin bir profil çizilmeye başlanmıştır.

2020'li yıllarda ise BRICS, Şanghay İşbirliği Örgütü ve benzeri platformlarda çok taraflı iş birliği arayışları sürdürülmüştür.

Özetle, Çin'in yükselişi ve modern dünya siyasetinde "eşitler arasında birinci" (Latince: primus inter pares) bir konuma evrilişi, uluslararası ilişkiler tarihinin en çarpıcı dönüşümlerinden biri olarak kayda geçmiştir.

Peki, bu durum ABD'yi neden rahatsız ediyor?

Bu durum ABD'yi rahatsız etmektedir çünkü Çin'in yükselişi, yalnızca ekonomik ya da askerî kapasiteyle değil, mazisi binlerce yıllık stratejik bir aklın ürünü olan sessiz ve kuşatıcı bir ilerleyişle gerçekleşmiştir.

Bir diğer ifadeyle Batı, uluslararası siyasetteki hamlelerini ve gelecekte hayata geçireceği stratejileri büyük ölçüde satranç tahtasında oynanan hamlelerle tanımlamıştır, halen de tanımlamaktadır.

Dünyanın en iyi satranç oyuncularından Gary Kasparov'un da satranç kurallarını hayatın ta kendisine uyarlayan kitaplarında tekrar tekrar vurguladığı üzere, satrançta amaç; merkezdeki şahı devirmek, rakibi doğrudan alt etmektir.

Bu düşünce, sert güç kullanımını ve karşıdakini ivedilikle saf dışı bırakmayı öncelemektedir. Oysa Çin, uzun tarihi boyunca farklı bir strateji geleneği geliştirmiştir.

Çin'in devlet aklı, Sun Tzu'nun "Savaş Sanatı" adlı eserinde de vurguladığı gibi, zaferi savaşmadan kazanmayı, doğrudan çarpışmadan üstünlük sağlamayı esas almıştır.

Bu anlayışın ete kemiğe bürünmüş hali de satrançta değil, Go oyununda vücut bulmuştur.

Bilindiği üzere Go, merkeze saldırmak yerine çevreyi sabırla kuşatma, rakibin alanını daraltma ve zamanı kendi lehine kullanma oyunudur.  

Çin'in son 40 yıldaki küresel hamleleri, tam da bu oyunun stratejisine uygun şekilde yürütülmüştür.  

Sert darbeler yerine yumuşak hamleler tercih edilmiş, coğrafyalar doğrudan işgal edilmeden ekonomik ve kültürel olarak çevrelenmiştir.

Bu yaklaşım, Batı'nın alışık olduğu rekabet biçimlerinden oldukça farklıdır ve bu nedenle rahatsızlık yaratmaktadır. 

Örneğin, Asya'dan Afrika'ya, Avrupa'dan Latin Amerika'ya kadar uzanan Çin menşeli etki alanı koridorları, Batı'nın yaptığı gibi askeri üslerle değil; limanlarla, demir yollarıyla ve kredilerle örülmüştür.

Aynı şekilde Konfüçyüs Enstitüleri, kültürel diplomasi faaliyetleri ve burs programları gibi yumuşak güç yatırımlarıyla Çin; hedef kitlesine yalnızca meta satmayı hedeflememiş, aynı zamanda Çin tarzı hoşgörü ve weltanschauung (dünya görüşü) ihraç etmeyi başarmıştır.

Birçok Avrasyacı düşünürün de sıklıkla vurguladığı üzere ABD, uzun süre boyunca bu tür yumuşak güç araçlarını kendi tekelinde görmüş ancak Çin'in özellikle "Küresel Güney"de yarattığı çekim alanı karşısında bu üstünlük sorgulanır hâle gelmiştir.

Sonuç olarak, Çin'in yeni nesil "rıza imalatı" stratejileri, yalnızca ekonomik ya da diplomatik değil; aynı zamanda asırlık Batılı "hasımlarına" sembolik bir meydan okumadır.

Ünlü bir Çin atasözünün de söylediği gibi:

Geleceğin tüm çiçekleri, bugünün tohumları içindedir.

^{* Dr. Batuhan Yıldız, Nottingham Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden mezun olmuştur. Yüksek lisansını İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde, Doktorasını ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin Sosyoloji Bölümü’nde tamamlamıştır. Toplumsal yapı araştırmaları, gündelik hayatın sosyolojisi, Çin, Orta Doğu ve Post-Sovyet ülkelerinin içtimai tarihi uzmanlık alanları arasındadır. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde doktor öğretim görevlisi olarak görev yapmaktadır.}

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.