Türkiye'de en büyük buharlaşma Van Gölü'nde gerçekleşiyor.
İkinci en büyük buharlaşma ise Tuz Gölü'nde oluyor.
Türkiye'de göller, barajlar ve göletler her 10 yılda yüzde 2 oranında buharlaşma ile azalıyor.
Tuz Gölü alarm veriyor.
Tuz Gölü kuraklık ve aşırı buharlaşma tehdidi altında ve her yıl küçülüyor.
Ankara, Konya ve Aksaray sınırlarının kesiştiği noktadaki Tuz Gölü havzasında, kuraklık ve aşırı buharlaşma nedeniyle su seviyesi ciddi seviyede düştü.
Aksaray sınır içinde yer alan Tuz Gölü kuruyor.
Göllerde ve barajlarda buharlaşmayı etkiyen faktörler; su ve hava sıcaklığı, su ve hava arasındaki buhar basıncı farkı, nem, rüzgâr hızı, göl yüzey alanı, göl derinliği ve güneş radyasyonudur.
Tuz gölü kurudukça daha fazla kirlenme baskısı altına girer ve tuzun kalitesine dikkat edilmeli.
Yağışların düşmesi, tarımsal üretimi zorlaştırmakta ve bölgedeki su kaynaklarını hızla tüketmektedir.
Türkiye'nin tuz ihtiyacının yüzde 60'ı Tuz Gölü'nden sağlanıyor.
Tuz gölü genelinde ortalama Tuz Gölü'nün 250 milyon ton tuz rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor.
Tuz Gölü yüzölçümü bakımından Türkiye'nin ikinci en büyük gölüdür.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Tuz Gölü'nün sulak alanı 1987-1990 yılları arasına kadar yaklaşık 93 bin hektar civarındaydı.
Yani neredeyse alanın hepsi su ile doluydu.
2000'li yıllara gelindiğinde bu alan 30 bin hektarlara düştü.
Şu anda ise 9 bin 200 hektar civarında düşüş oldu.
93 bin hektar civarındayken 130 bin futbol sahası büyüklüğündeydi.
Kuraklığın ve buharlaşmanın etkisiyle 13 bin futbol sahasına kadar geriledi.
Yani Tuz Gölü'nün su dolu alanı, kuraklığın, buharlaşmanın ve iklim değişikliğinin etkisiyle, 10'da 1 oranına düşmüş gözüküyor.
Biyolojik çeşitliliğin tehdit altına girdiği Tuz gölü havzasında, kuraklık yerel ekonomiyi de olumsuz etkilemeye başladı.
Tuz Gölü Havzası'nda yer alan Aksaray, Türkiye'de en az yağış alan iller arasında yer alıyor.
Tuz Gölü havzası Bölge yılda ortalama 324 milimetre/metrekareyağış ile Türkiye'nin en az yağış düşen bölgelerden biridir.
Türkiye'nin en az yağış alan bölgesi olan Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin dünya genelinde iklim değişikliklerinden en çok etkilenecek bölgelerden biri olması bekleniyor.
Ve havzada yağışlarda kararlı düşüş tespit edildi.
Yağışlar 350 mm/metrekare'den 300 mm/metrekarelere kadar düştü.
2025 ocak ayında Tuz Gölü Havzasına düşen aylık ortalama yağış miktarı sadece 10 mm/metrekaredir.
İç Anadolu Bölgesinde su yılı yağışı 82.0 mm/metrekare, normali 155.0 mm/metrekare ve 2024 su yılı dönem yağışı 160,0 mm/metrekaredir.
Yağışlarda normaline göre yüzde 47, 2024 su yılı dönem yağışına göre yüzde 49 AZALMA gerçekleşti.
Tuz Gölü Havzası'nda uzun yıllar ortalama sıcaklıklar incelendiğinde, ortalama sıcaklık eğilimlerinin sürekli arttığı tespit edildi.
Havzanın önümüzdeki yıllar içerisinde daha kurak ve çölleşmeye açık bir alan haline geleceği tahmin ediliyor.
Nisan ayından itibaren buharlaşmanın etkisiyle ortaya çıkan tuzun kalınlığının yaklaşık 4 santimetreye ulaştığı görüldü.
Tuz Gölü'nde, nisan ayından itibaren buharlaşma başlamakta, özellikle temmuz aylarında 270 mm/metrekare buharlaşma ile maksimuma ulaşmaktadır.
Tuz gölünden temmuz ayında yaklaşık 351 milyon metreküp su buharlaştı.
Kuraklığın ve buharlaşmanın saptanması açısından önemli parametreler sıcaklıkların artması ve yağışların azalması yıllık ortalama yağış tutarları havzada önemli ölçüde azalmış ve buharlaşma miktarı arttı.
İklim sınıflandırması sonuçlarından Tuz Gölü Havzası'nın yarı kurak bir iklime sahip olduğu anlaşılıyor.
Tuz Gölü Havzası'nda temmuz, ağustos ve ekim aylarında neredeyse hiç yağmur yağmadığında, buharlaşmanın artmasıyla koherens (tutarlılık) değerlerinde bir düşüş gözlendi.
Buharlaşmanın neredeyse hiç olmadığı Kasım-Mart aylarında ise yağış verileri ile koherens verileri arasında ters orantılı bir davranış gözlendi.
Koherens, yağış ve buharlaşma arasında zamansal ilişkiler olmasına rağmen (Şekil 4), koherens koşulunu (>0,45) sağlayan yoğun saçılımların varlığı nedeniyle zamansal korelasyonsuzluk üzerindeki meteorolojik etkiler göz ardı edilebilir.
Evapotranspirasyon, evaporasyon (buharlaşma) ve transpirasyon (terleme) kelimelerinin birleşmesinden oluşan, bitkinin su tüketimi ve buharlaşma ile birlikte su toplamıdır.
Bölgedeki yağış miktarı her geçen yıl azalıyor.
Yapılan çalışmalar, ÖÇKKB (2001) raporunda tuz göle 1,86 milyar metreküp/yıl olarak belirlenen su girdisinin yaklaşık 684 milyon metreküp/yıla düştüğünü gösterdi.
Bu düşüş maksimum su seviyesinde 60 santimetrelik bir düşüşe tekabül etmektedir ki bu da bugüne kadar Tuz Gölü'nün yüzey alanı değişimleri üzerine yapılan çalışmalarda bahsedilen alan azalması ile örtüştüğü söylenebilir.
Tuz Gölü'nün geniş yüzey alanı ve sığlığı (su derinliği <40 cm) suyun buharlaşmasını hızlandırıyor.
Şu anda Tuz Gölü su seviyesinin 904,5m ile 902,5m arasında değiştiği söylenebilir.
Gölün su dengesinde gözlenen bir azalma sadece bu seviyeyi düşürmekle kalmıyor; aynı zamanda Tuz Gölü için kurak dönemi mayıs ayından ekim ayına kadar uzatıyor.
Bu durum, özellikle gölün sığ alanlarını yuvalama ve konaklama alanı olarak kullanan başta flamingolar olmak üzere binlerce kuş için önemli bir risk oluşturuyor.
Benzer bir durum 2021 yılında da yaşanmış, yaklaşık 5 bin adet flamingo yavrusunun öldüğü gözlendi.
İklim değişikliği nedeniyle yağışlarda yaşanacak yüzde 5'lik bir azalma, gölün su dengesini olumsuz etkileyebilir.
Her yıl 20 bin ila 22 bin arasında flamingonun konakladığı Tuz Gölü'nde 2025 yılında da 2 bin yavru flamingo yeterli suya ulaşamadığı için öldü.
Tuz Gölü ve çevresi için hayati kaynaklar barındıran Konya Kapalı Havzası'ndaki yeraltı sularının son 33 yılda ortalama 14 metre azaldı.
Tuz Gölü Havzası, Türkiye'nin su kaynakları açısından büyük bir öneme sahip.
Bu sulak alan, göçmen kuşlar için kritik bir durak olmasının yanı sıra, bölgedeki yerleşim yerleri için de su temini açısından önemli bir kaynaktır.
Ancak yaşanan kuraklık, su seviyesinin hızlı bir şekilde düşmesine ve bunun yanında tarım arazilerinde sürdürülemez sulama sorunlarına yol açıyor.
Tuz Gölü Havzası, Türkiye'nin en önemli sulak alanlarından biridir.
Burada, çok sayıda kuş türü, bitki ve diğer hayvanlar yaşıyor.
Ancak son yıllarda yağışların az olması, bölgenin ekosistemini olumsuz etkilemeye başladı.
Azalan yağışlar, ekosistemin dengesini bozarak, bölgedeki biyolojik çeşitliliği tehdit ediyor.
Üretken bir ekosistem ve çok çeşitli bitki ve hayvan türleri için uygun bir yaşam alanı olan sulak alanlar hayati önem taşıyan ekolojik ve önemli sosyo-ekonomik alanlardır.
Yeraltı su kaynaklarını besleyen, tarımsal toprak verimliliğini artıran, su döngüsünü düzenleyen ve karbon emisyonlarını azaltan diğer işlevleri arasında yer alan sulak alanları korumak ve izlemek önemlidir.
Yağışların düşmesi, bölgedeki yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarını hızla kuruması/buharlaşması/tükenmesi ve tarımsal üretimi zorlaştırıyor.
Tuz Gölü'nü besleyen göllerden biri olan, 1969'da su taşkınını önlemek amacıyla yapılan, Kulu'daki 50 hektarlık alanıyla Gökgöl kurudu.
Ve havzada önemli sulak alanlarından olan ve Tuz gölünü besleyen Akgöl, Turna Gölü, Tersakan Gölü ve Batak Gölü tamamen kurudu.
Konya Kulu'da geçmişte 180'den fazla kuş türüne ev sahipliği yapan, flamingoların da önemli yaşam alanlarından Düden Gölü'nde son yıllarda yaşanan kuraklık, yaban hayatı çeşitliliğinin azalmasına neden oluyor.
Ve Düden Gölü'nün yer yer kıyıdan 300-400 metre çekildiği gözlendi.
Ve gölü besleyen birçok akarsu kurudu.
Tuz Gölü'de su dengesi dış su kaynaklarından ve Konya Kapalı Havzası'ndaki yoğun yeraltı suyu kullanımından önemli ölçüde etkilenmiş ve gölün kuraklığa karşı hassasiyetini arttı.
Tuz Gölü Havzası'nda düşen yağışın sadece yüzde 3'ü Tuz Gölü'ne ulaşabiliyor.
Tuz Gölü'nün su dengesinin korunmasında dış havza sularının kritik rolü, hem iç hem de dış su kaynaklarını dikkate alan entegre su yönetimi stratejilerine ihtiyaç var.
Havzada tarımsal su kullanımının baskın olması ve su yoğun ürünlerin yetiştirilmesi, su verimliliğini artırmak ve gölün sürdürülebilirliğini sağlamak için tarımsal uygulamaların yeniden değerlendirilmesini gerektirir.
Tuz Gölü Havzası'ndaki suyun büyük bir kısmının tarımda sürdürülemez sulama amacıyla kullanıldığı göz önünde bulundurulduğunda, havzadaki su tüketimini en aza indirecek iyi tarım ve hayvancılık uygulamaları mümkün olan en kısa sürede hayata geçirilmeli.
Tasarruf edilen suyun doğrudan göle bırakılması da önemli.
Daha az su tüketen tarımsal ürünlere öncelik verilmesi, iyi tarım/hayvancılık uygulaması ve su tasarrufu önlemlerinin alınması Tuz Gölü üzerindeki baskı azaltılabilir.
Hatalı tarım politikaları nedeniyle Tuz Gölü ve çevresinde ruhsatsız kaçak yaklaşık 120 bin adet kuyu bölgedeki yeraltı su seviyesinin önemli oranda düşmesine neden oluyor.
Tuz Gölü ve çevresinde obruk oluşmasının tuzlu suyun muhtemel tatlı su kaynaklarına sızmasının olumsuzlukları mutlaka incelenmeli.
Tuz Gölü Havzası'nda kuraklığın ve buharlaşmanın şiddetinin artması ve yeraltı suyu rezervlerinin azalması eğiliminin, Tuz Gölü'nün geleceğini giderek daha fazla tehlikeye atması ve yakın gelecekte ekolojik ve çevresel sorunlara yol açması bekleniyor.
Gerçekler ortaya konmazsa çözümsüzlük katlanarak devam eder.
Göl havzasının korunması için sürdürülebilir su yönetimi stratejileri oluşturulmalı.
Tuz Gölü için su bütçesi oluşturulmalı.
Gerekli önlemler alınmazsa Türkiye su fakiri ülke olacaktır.
Kuraklığın ve buharlaşmanın etkisiyle 371 hektar alana sahip olan Van'daki Tuz Gölü kurudu.
Türkiye genelinde yıllık toplam yağış miktarı 501 milyar metreküp dür, bunun 274 milyar metreküp'ü buharlaşma yoluyla atmosfere geri dönüyor.
Sıcaklar, kuraklık ve buharlaşma her şeyi kurutur.
Kaynaklar:
1. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/687670
2. https://bianet.org/haber/tuz-golu-nun-su-alani-yuzde-10-a-kadar-dustu-273562
3. https://www.indyturk.com/node/451681/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/kuruyan-tuz-g%C3%B6l%C3%BC-ve-flamingo-yavrular%C4%B1
4. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/tuz-golunun-su-alani-yuzde-10-seviyelerine-kadar-dustu/2802194
5. https://www.mdpi.com/2072-4292/13/14/2701
6. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969722083607
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
