Kanalizasyonda ıslak mendil ve bebek ıslak mendili tehlikesi

Prof. Dr. Mustafa Öztürk Independent Türkçe için yazdı

Görsel: YouTube

Islak mendil, her türden nonwoven mendillerin küresel pazarının 2018'de 16,6 milyar dolar olduğu ve yıllık yüzde 5,7'lik bir büyüme oranı ile 2023 yılına kadar yaklaşık 22 milyar dolara çıkaracağı tahmin edilmektedir.

Islak mendilde son on yılda yüzde 300'ün üzerinde artış olmuştur.

Evlerde, işyerlerinde ve sanayide oluşan evsel karekterli atık sular, kanalizasyon sistemi ile toplanır ve terfi merkezleri ile atıksu arıtma tesislerine ulaştırılır.

Atık sular, atıksu arıtma tesislerinde alıcı ortam standartlarında arıtılır ve alıcı ortama verilir. 

Kanalizasyon sisteminde atık su akışının üç bileşeni vardır: atıksu akışı, dışarı sızma ve yeraltı suyunun/deniz suyunun içeri sızmadır.

Ayrıca boru içinde blokajlardır. Pahalı bir yatırım olan kanalizasyon sistemi periyodik olarak izlenerek blokaj ve sızıntı sıcak noktaları tespit edilir, alınması gereken önlemler ortaya konur ve sürdürülebilir ve ekonomik yönetim sağlanır.

Kanalizasyon sistemlerinde ve terfi merkezlerinde yaşanan en büyük problemler, evlerde, işyerlerinde ve sanayide lavabolara ve tuvaletlere atılmaması gereken katı ve sıvı atıklar vardır. 

Kanalizasyon sisteminde tekrarlanan taşmaların ve tıkanmaların, sadece yanlış yapım, yanlış boru seçimi ve kapasitesi düşüklüğü gibi değerlendirmeler yapmak fevkalade hatalı olur. 

Tek kullanımlık ıslak mendil, bebek ıslak mendili ve diğerlerinin kullanıldıktan sonra tuvalete ve klozete atılması arttı; tuvalet boruları ve kanalizasyon, daha sık aralıklara tıkmaya ve terfi merkezlerinde pompalar ve sık sık arızalanmaya başladı.

Islak mendillerle ilgili karar vermeden önce, iyi düşünülmeli, problemler öncelikler doğru olarak ortaya konmalı ve gerçekten neyin yapılması gerektiğine karar verilmelidir. 

Hem ıslak mendil, bebek ıslak mendil ve diğerlerini kullanalım, tuvalete/klozete atalım ve hijyen olalım hem de kanalizasyon sistemleri tıkanmasın ve terfi merkezlerindeki pompalar zarar görmesin demek mümkün değildir.  

Bu çalışmada, özellikle tuvaletlere atılan atıkların meydana getirdiği problemler, maliyetler ve alınması gereken önlemler aşağıda detaylı olarak ortaya konmuştur. 


Lavaboya, tuvalete atılanlar ve dökülenler

Lavaboya/tuvalete atılan/dökülen tek kullanımlık plastik malzemeler;

  • Islak mendiller,
  • Bebek ıslak mendilleri,
  • Yüz temizleyiciler,
  • Tamponlar, tampon aplikatörker, makyaj pedler, idrar kaçırma petleri,
  • Saç kılları,
  • Diş temizleme ipleri,
  • Pamuklu kulak temizleme çubukları,
  • Prezervatif, 
  • Plastik eldivenler,
  • Sigara izmaritleri,
  • Bandajlar,
  • Tekstil kırpıntıları,
  • Bitkisel ve hayvansal atık yağlar,

gibi katı atıklar tuvalete atıldığı zaman kanalizasyon sistemine ve terfi merkezindeki ızgara ve pompalara ciddi zararlar vermektedir.

Kanalizasyon sistemini şişmanlatarak işletilemez hale dönüştürmektedirler. Yukarıda sıralanan tek kullanımlık malzemeler, plastikten ve plastik elyaftan yapılmıştır.

Elleri silmek, makyajı kaldırmak, her türlü cildi ve yüze temizlemek, bebekleri temizlemek ve benzeri geniş alanlarda ıslak mendiller, bebek ıslak mendiller ve diğerleri kullanılmaktadır.

Islak mendiller, bebek ıslak mendilleri ve diğerleri, su ortamında biyolojik olarak parçalanmadığı/bozunmadığı için kanalizasyon sistemine dökülen bitkisel ve hayvansal atık yağlarla birleşerek kanalizasyonun iç yüzeylerine yapışmakta, sertleşmekte ve blokajlar (tıkanmalar) oluşturmakta, atıksuyun dışarı sızmasına ve taşmasına neden olmakta ve terfi merkezlerinde ızgaralara ve pompalara zarar vermektedir.

Islak mendillerin ve bebek ıslak mendillerin doğada biyolojik bozulma süresi yaklaşık 100 yıldır.
 

Şekil 1.jpg
Şekil 1.  Islak mendiller, bebek ıslak mendilleri ve diğerleri kanalizasyon borularını tıkar

 

Islak mendiller ve bebek ıslak bezleri, birçok yerde tuvalet kağıdı yerine kullanılmaktadır. Tuvalette ıslak mendil kullanılmamalıdır.

Çöp kutusu yerine tuvalete atılan tek kullanımlık plastik ıslak mendiller, bebek bezleri, diş temizleme ipleri, eldivenler, bandajlar vb, tuvaletleri ve kanalizasyon sistemini tıkamakta, sistemin hidrolik kapasitesini düşürmekte ve atık suların birikmesine yol açarak kanalizasyon sistemine zarar vermektedir.

Bebek bezleri, saç kılları, ıslak mendiller ve diğerleri, kanalizasyon hatlarında lavaboya dökülen hayvansal ve bitkisel yağları mıknatıs gibi çekerek kanal hattı üzerinde İngilizcede yağbuzdağı (fatberg) denen bloklaşmayı (tıkanmayı) hızlandırmaktadır.

Islak mendillerden ve bebek ıslak mendillerden dolayı terfi merkezlerinde hasarlar sık sık meydana gelmektedir.

Lavaboya ve tuvalete atılan beton içeren inşaat atıkları bitkisel ve hayvansal atık yağlarla bileşerek kaya gibi sert beton buzdağı (concreteberg) oluşur.

Islak mendiller, bebek ıslak mendilleri ve diğerleri, terfi merkezlerinde ızgara ve mazgalların tıkanmasına ve pompaların zarar görmesine, verimliliklerinin düşmesine ve yüksek maliyetli arızalara ve onarıma sebep olmaktadır.

Yağışlı havalarda sel baskınlarını tetiklemekte, kanalizasyon sistemini çalışamaz hale getirmekte, kullanım ömrünü kısaltmakta ve yolları, bodrum katları ve zemin katları sağlık için çok zararlı atıksu basmaktadır.

Atık su kirliliğinin çevreye yayılmasına neden olmaktadır. Kanalizasyon sistemini yenileme maliyeti çok yüksektir.  

Son on yılda, sahil şehirleri plajlarında kullanılmış ıslak mendil sayısında yüzde 400 artış olduğunu tahmin edilmektedir.

Kanalizasyon sisteminde ıslak mendiller, bebek ıslak mendilleri ve diğerleri, atık yağlarla bileşerek oluşturduğu tıkanmalar, atık suyun akışını yavaşlatmakta, hidrolik kapasiteyi düşürmekte ve göllenmeyi artırmaktadır.

Bu olayların vuku bulduğu yerlerde, özellikle yaz aylarında, çevrede sağlık için zararlı kirleticiler (H2S, merkaptanlar gibi), koku kirliliğine ve korozyona neden olmaktadır. 


Islak mendillerin ülkelerde ekonomik hasarlar

Kanada'da, ıslak mendillerin ve bebek ıslak mendillerinin kanalizasyonda meydana getirdiği tıkanıklığı giderme ve temizleme maliyetinin yılda 250 milyon dolar olduğu tahmin edilmektedir. 

Avusturalya Sydney Su Yönetimi tarafından açıklanan rakamlara göre, her yıl 8 milyon dolar maliyetle 500 tondan fazla ıslak mendil ve benzeri atıklar Sydney kanalizasyonlarından çıkarılmaktadır.

Sydney su yönetimi, kentin atık su sistemindeki tüm kanalizasyon tıkanmalarının yüzde 75'inin ıslak mendil ve bebek ıslak mendili içerdiğini ifade etti.

27 AB ülkesinde, ıslak mendillerin ve bebek ıslak mendillerin kanalizasyon sistemlerine ve terfi merkezlerine verdiği zararın yıllık 1 milyar euronun üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

ABD Ulusal Temiz Su Ajansları Birliği'ne göre, ıslak mendillerin ve bebek ıslak mendillerin kanalizasyon sistemlerine ve terfi merkezlerine verdiği zararın yıllık 1 milyar dolara mal olduğu tahmin edilmektedir.

2017 yılında Londra kanalizasyonunda "Tower Bridge'den daha uzun, Wembley Stadyumu'nun iki katı ve 11 çift katlı otobüs ağırlığında fatberg oluştur. İngiltere'de su yönetimi şirketleri, kanalizasyon sisteminde yılda oluşan 360 bin-366 bin adet bloklaşmayı (tıkanmayı) önlemek ve terfi merkezlerinde hasarları gidermek için 100 milyon sterlin (£) harcamaktadır."

Bu ülkede, kanalizasyon tıkanmaların yüzde 93'nin sebebi, tuvalete atılan ıslak mendiller ve bebek ıslak mendilleridir. İngiltere'de yılda yaklaşık 11 milyar adet ıslak mendil kullanılmaktadır.

2014 yılında, Londra kanalizasyon sisteminden 10 tonluk bir fatberg'in bertaraf edilmesinin maliyeti 400 bin £ olmuştur. 

2018 yılında Thames Water, bir önceki yıla göre yüzde 6 artan yağ ve biyolojik olarak çözünmeyen blokların neden olduğu 42 bin adet tıkanmayı gidermiştir.

İrlanda'da ıslak mendiller, bebek ıslak mendilleri ve diğer atıklar, her ay 500'den fazla kanalizasyon sisteminin tıkanmasına neden olmaktadır.

2017'de kanalizasyon şebekesinde tıkanmaların giderilmesi maliyeti 7 milyon eurodan fazla olmuştur.

Berlin Belediye su idaresi, ıslak mendil sorunlarının yıllık maliyetinin 800 bin avroya kadar çıktığı belirtmektedir.

Belediye Su ve Kanalizasyon İdareleri şehrinde, ıslak mendil, bebek ıslak mendili ve diğer atıklardan dolayı tuvalet borusuna, kanalizasyon sistemine ve terfi istasyonlarındaki ızgaralar ve pompalara verdiği hasarların sıklığını, yıllık temizleme maliyetlerini tespit etmeli, kamuoyu ile paylaşmalı ve alınması gereken önlemleri ortaya koymalıdır.

Kanalizasyon sisteminde tıkanmaların ve terfi merkezlerinde blokajların (tıkanmaların) ağırlıklı nerelerde ve hangi sıklıkta (oranlarda) oluştuğunu ve hangi atık türlerinden (ıslak mendil, bebek ıslak mendil, yüz temizleyici, sigara izmariti, saç kılı gibi) ileri geldiği belirlemelidir.


Yapılması gereken önlemler

Terfi merkezi atık su girişine, ıslak mendillerin, bebek ıslak mendillerin ve diğerlerinin pompalara zarar vermemesi için mekanik tip, sepet tipi ve benzeri ızgaralar konması özellikle tavsiye edilmektedir (Resim 2).

Aksi durumda pompalar ciddi hasar görür, sık sık bakım ve onarımı hatta değiştirilmesi gerekir.  
 

Resim 2.jpg
Resim 2. Sepet tipi ızgara

 

Evlerde bayanlar ve baylar, işyerlerinde berber ve kuaförler saç kıllarını kesinlikle tuvalete, klozete ve lavaboya atmamalıdır.

Saç kılları, tuvalet borusunda ve kanalizasyon sisteminde atıklarla kolayca yumaklar oluşturmakta ve kanalizasyon sistemine ve terfi merkezindeki ızgaralara ve pompalara zarar vermektedir.

Kanalizasyon sisteminde tıkanan bölgelerde özellikle yaz aylarında koku kirliliği ve sık aralıklarla taşkınlar oluşmaktadır. 
 

Resim 3.jpg
Resim 3. Kanalizasyondan çıkan ıslak mendiller

 

Belediyelerin Su ve Kanalizasyon İdareleri, ıslak mendillerin, bebek ıslak mendillerin ve diğer atıkların tuvalete/klozete atılmaması, çöp kutusuna atılması ve tuvalet kağıdı yerine kullanılmaması konusunda halkı uyarmalı ve mücadele vermelidir.

Okullarda öğrenciler, hastanelerde sağlık çalışanları, lokanta/restoranlarda çalışanlar, berberler, kuaförler, bebeklerine bakan anneler, ıslak mendil, bebek ıslak mendili, saç kılı ve diğerlerini tuvalete/klozete atmamaları ve çöp kutusuna atmaları konusunda uyarılmalıdır.

Tuvalete/klozete atmadan ve sifonu çekmeden önce bir saniye düşün. Her tıkanan kanalizasyonu temizlemek ve zarar gören terfi merkezinin bakım ve onarımını yapmak küçük servet değerindedir. 

Islak mendil ve diğerlerini üretenler, hem paketlerin üzerinde hem de reklamlarında ıslak mendilin ve diğer ürünlerin tuvalete atılmaması gerektiği konusunda kamuoyunu uyarıcı bilgiler vermelidir.

Islak mendil ve diğer paketler üzerinde "Tuvalete/Klozete Değil Çöp Kutusuna Atınız" ifadesi görülebilir büyüklükte yer almalıdır.

Biyolojik olarak parçalanmayan (bozulmayan) ıslak mendillerin, bebek ıslak mendillerinin ve diğer atıkların tuvalete atılması yasaklanmalıdır. 

İngiltere yapılan bir çalışmada atıksu terfi merkezlerinde ızgaraların tıkanmasının ve pompaların hasar görmesinin yüzde 95 oranında nedeni, tuvalete atılan bebek ıslak mendilleridir.  

Bebek sahibi anneler, bebek ıslak mendillerini tuvalete değil çöp kutusuna atarak bebeklerin geleceği kirletmeyerek çevreyle uyumlu bir uygulama başlatabilirler.

Tuvaletler, çöp kutusu değildir. Tuvaleti çöp kutusu gibi kullanmayınız. 
 

Şekil 2.jpg
Şekil 2. Tuvalet çöp kutusu değil

 

Islak mendiller, bebek ıslak mendilleri, saç kılları, sigara izmaritleri ve diğerleri tuvaletlere/klozetlere değil çöp kutusuna atılmalıdır (Şekil 2). Benzer örnek resimler geliştirilebilir. 

Şekil 2'de verilen uyarıcı tuvalete atılmaz "do not flush" sembolleri, ıslak mendil, bebek ıslak mendilleri, sigara izmariti ve diğer paketlerin üzerinde görünebilir büyüklükte konmalıdır. 

İngiltere'de yapılan bir çalışmada, ıslak mendil, bebek ıslak mendil ve benzerlerinin kanalizasyon sistemine genelde tuvalet yoluyla gittiği tespit edilmiştir. 

Islak mendil ve bebek ıslak mendil üreticileri ve perakendeciler, reklam ve bilinçlendirme kampanyalarından sorumlu olmalı ve doğru imha yollarını göstermelidir.

Islak mendil ve bebek ıslak mendillerin doğru bir şekilde imha edilmesine ilişkin farkındalığı artırmak için tüketici kampanyalarında üreticiler, perakendeciler ve belediye su yönetimleri işbirliği içinde çalışmalılar. 

Lavaboya, tuvalete/klozete ve yerlere ıslak mendil, bebek ıslak mendili ve diğer atıklar atılmadığı zaman aşağıdaki avantajlar sağlanır; 

  • Tuvalet borularında tıkanmalar minimize edilir.
  • Kanalizasyon sisteminde tıkanmaları azalır.
  • Terfi merkezlerinde ızgaraların tıkanması ve pompaların hasar görmesi önlenir.
  • Atıksu kalitesinde iyileşmeler olur.
  • Atıksu arıtma tesisinde işletmede yaşanan problemler azalır.
  • Kanalizasyon suyunun evlere/yollara taşması ve çevre kirliliği azalır.

Doğada 100 yılda bozulabilen plastik elyafından üretilen ıslak mendil ve bebek ıslak mendiller yerine muadili biyolojik olarak bozulabilir ıslak mendillerin ve gerçekten yıkanabilir olan mendillerin üretimi çalışmaları başlatılmalıdır.  

Blokajın (tıkanmanın) olduğu sıcak bölgelerin özelliği (nüfus, konut, ticaret (hastane, yurt, okul, lokanta, restoran, fastfood vb), sanayi (mezbahana vb.) tespit edilmelidir.

Kanalizasyon sistemlerinde tıkanmanın yoğun olduğu sıcak bölgeler monitörlerle izlenerek tıkanmalar, taşmalar ve özellikle yaz aylarında yaşanan koku kirliliği büyümeden önlenebilir. 

Diğer taraftan apartman ve site yönetimleri, ıslak mendillerin, bebek ıslak mendillerinin, saç kılının, sigara izmariti ve benzerlerinin tuvalete/klozete atılmasını yasaklamadır.

Bu atıklar binadaki tuvalet borusunu sık sık tıkar ve ekstra tamirat masrafı getirir. Tıkanıklığa sebep olan konut belirlenirse masraflar ona rücu etmelidir. 

Sıvı ve katı yağların pişirildikten sonra soğuması sağlanmalı ve bunlar atık yağ toplama şişesine konmalı ve biyodizel üretilmesi için geri dönüşüm tesisine gönderilmeli.

Az miktarda atık yağlar bile sorunlara neden olabileceğinden asla lavaboya dökülmemeli.

Kanalizasyon sisteminin verimli çalışması için belediyeler, bitkisel ve hayvansal yağların lavaboya dökülmesini önlemeli ve kaynakta ayrı toplanmasını sağlamalıdır.

Detaylar ayrı bir çalışmada verilmiştir. 
 

Şekil 3.jpg
Şekil 3. Lavaboya bitkisel ve hayvansal atık yağ dökme

 

Diğer yandan, atıksu arıtma tesisleri, ıslak mendiller, bebek ıslak mendilleri, saç kılları, sigara izmariti ve diğer atıkların yüzde 90'ı gidermek için tasarlanmamıştır.

Yere atılan her sigara izmariti yağmur suyu ile kanalizasyona karışmakta ve sistemde tıkanmalara neden olmaktadır.

Unutmayalım ki sigara izmaritinin hammaddesi, biyolojik olarak bozulmayan plastik elyaftır. Plastik elyaflar doğada 100 yılda bozulurlar. 

EU, INDA/EDANA'ın yıkanabilir ıslak mendil ve bebek ıslak mendil rehberlik belgesini kabul ederek atık suların korunması hedeflemektedirler.

Türkiye'de de benzer çalışmaları yapılabilir. 
 

Resim 4.jpg
Resim 4. Kanalizasyon sisteminden toplanan ıslak mendiller​​​​​​

 

İngiltere, her yıl 11 milyar adet ıslak mendil kullanıyor ve bu da kanalizasyon sisteminde çevresel kaosa neden olmaktadır.

Londra'nın doğusunda kanalizasyon sisteminin bir bölümünü tıkayan iki futbol sahası uzunluğundaki bir fatberg bulunmuştur.

İngiltere'de her yıl su şirketleri, 300 bin kanalizasyon tıkanıklığı ile uğraşmak için 100 milyon strelin harcamakta; bu para daha sonra tüketicinin faturasına yansıtılmaktadır.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU