Sosyal güvenlik sistemi, çalışanların karşılaşabileceği risklere karşı bir güvence sunuyor; sigortalıların sağlık sorunları nedeniyle iş göremez hale gelmeleri durumunda, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremez duruma gelen sigortalılar için önemli haklar sağlamaktadır.
İş kazası ve meslek hastalığı sigortası, sigortalı çalışanların maruz kaldığı kazalar veya meslek hastalıkları sonucunda, meslekte kazanma gücü kaybı oranı en az yüzde 10 olan sigortalılara "sürekli iş göremezlik geliri" (SİGG) bağlanmasını öngörür.
Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalıların yaşam standartlarını korumak amacıyla önemli bir sosyal güvenlik yardımından biridir.
Bu gelir, kişinin iş göremez hale geldiği tarih itibarıyla bağlanır ve aylık olarak ödenir.
Peki, bu gelirden kimler yararlanabilir?
Şartlar neler?
İşte tüm merak edilenler…
Gelire hak kazanma ve bağlama koşulları neler?
Öncelikle, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu, SGK Sağlık Kurulu tarafından meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında azaldığı tespit edilmelidir.
- 4/a kapsamındaki sigortalılar (SSK'lılar) için herhangi bir prim günü şartı aranmamaktadır.
- 4/b kapsamındaki sigortalılar (Bağ-Kur'lular) için ise genel sağlık sigortası primi dahil tüm prim borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Sigortalının işten ayrılması veya iş yerinin kapanması gibi koşullar aranmaz.
Ayrıca;
- Sürekli başkalarının bakımına ihtiyaç duyanlar, yüzde 70 yerine yüzde 100 oranında aylık alabilmektedir.
- Yüzde 100'e kadar olan kayıplarda, prime esas kazancın yüzde 70'i oranında gelir bağlanmaktadır.
- Kısmi iş göremezlik durumunda ise bu orana göre daha düşük tutarda gelir bağlanabilir.
Birden fazla iş kazası geçiren veya meslek hastalığına tutulan sigortalıların dosyası, her olay için tespit edilen meslekte kazanma gücü kaybı oranı ile ilgili birleştirme kararı alınmak üzere sağlık kuruluna gönderilir.
Anılan kurul kararına göre belirlenen birleştirilmiş oran üzerinden gelir hesaplanır.
Süreklilik, hastalık veya sakatlığın tedaviye cevap vermediği ve ilerleyen süreçte düzelme ihtimalinin olmadığı durumlarda söz konusudur.
İstisna:
Sigortalı, kendi kastıyla (örneğin intihar girişimi, alkollü çalışma vb.) durumuna neden olmuşsa gelir bağlanmayabilir (mahkeme süreci gerekebilir).
Bu tür durumlar, sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanması ve bağlanan gelirin oranının belirlenmesi üzerinde etkili olmaktadır.
Sürekli iş göremezlik geliri nasıl hesaplanır?
Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanır ve TÜFE bazlı vergi yılındaki artışlar gelire yansıtılır.
- Tam iş göremezlik (yüzde 60 ve üzeri kayıp):
Günlük Kazanç (GK) × 30 × yüzde 70
(Kısaca: GK × 21)
- Kısmi iş göremezlik (yüzde 10-yüzde 59 arası kayıp):
Günlük Kazanç (GK) × 30 × yüzde 70 × Sürekli İş Göremezlik Derecesi (SİD)
(Kısaca: GK × 21 × SİD)
- Bakıma muhtaç olma durumu:
Gelir oranı yüzde 70'ten yüzde 100'e çıkar:
Gelir = GK × 30 × SİD
(Başkasının sürekli bakımına muhtaç olanlar için asgari aylık kazancın yüzde 85'i alt sınır olarak uygulanır.)
Günlük kazancın hesaplanması nasıl yapılır?
Günlük kazanç, iş kazası veya meslek hastalığının meydana geldiği tarihten önceki son 12 ay içindeki son 3 aya ait prime esas kazançların ortalaması alınarak hesaplanır.
Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmışsa, ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç; ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanan günlük kazanca, yüzde 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan fazla olamaz.
Sürekli iş göremezlik geliri ile ilgili diğer önemli detaylar neler?
- Gelir oranı ve miktarı belirlenirken, sigortalının uyması gereken kuralları ihlal etmesi durumunda gelirden kesinti yapılır:
- Hekim tavsiyelerine uymama: yüzde 25
- Ağır kusur varsa: yüzde 33
- Kasıtlı hareket veya tedaviyi reddetme: yüzde 50
- Birden fazla sigortalılık durumu:
Hem 4/a hem de 4/b kapsamında hizmeti olanların gelir hesabında her iki dönem değerlendirilir.
- Sürekli iş göremezlik geliri ile maluliyet aylığı arasındaki fark:
Maluliyet aylığı, genel sağlık durumu nedeniyle çalışamayanlara bağlanırken; sürekli iş göremezlik geliri yalnızca iş kazası veya meslek hastalığına bağlıdır.
- Malullük aylığı:
Prim koşullarını sağlayan sigortalılar, sürekli iş göremezlik derecesi yüzde 60 ve üzeri ise ayrıca malullük aylığına hak kazanabilir.
İşverenlerin yükümlükleri neler?
İş kazasının işveren veya üçüncü kişi kusurundan kaynaklanması halinde, SGK rücu hakkını kullanabilir.
Sürekli iş göremezlik geliri almakta olan bir kişi yaşamını yitirirse, hak sahipleri ölüm geliri almaya hak kazanır.
Ölüm geliri konusunda hak sahipleri mağdur edilmemektedir.
Sorularınız için: [email protected]
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
