Delta varyantının tüm dünyaya hâkim olduğu, aşıların bu varyanta karşı koruyuculuğunun azaldığı, tam aşılananların bu varyant ile enfekte olabilecekleri, boğazlarındaki virüs yükünün aşısızların seviyesine benzediği ve bunların da etraflarına tıpkı aşılanmamış kişiler gibi virüs bulaştırabilecekleri çok iyi biliniyor.
Nitekim toplumun büyük bir kısmını tam aşılayabilen İsrail' de aktif Kovid-19 vaka sayısının 2 ayda 200' den 50 bine çıktığını, İngiltere'de son 5 aydaki en yüksek Kovid-19 kaynaklı ölüm sayısının kaydedildiğini biliyoruz (1, 2).
Aşıya erişmekte bir sorun yaşamayan İsrail, ABD başta olmak üzere birçok gelişmiş ve parası bol ülke vatandaşlarına "güçlendirici" olarak tanımlanan üçüncü doz aşıları yapmaya başladı.
Sağlık Bakanı Koca "İnaktif aşı olan vatandaşlarımızda en yüksek koruma seviyesi 3 doz inaktif aşı olan vatandaşlarımızda. Buna en yakın koruma seviyesi ise iki doz inaktif aşı olup 3. Doz mRNA aşısı olan vatandaşlarımızda" sözleriyle üçüncü doza teşvik ediyor (3).
Bilim Kurulu azası Prof. Dr. Nurettin Yiyit de "İki doz Sinovac aşılı yoğun bakım hastalarımız artıyor. Delta varyantına karşı mRNA veya inaktif fark etmez, mutlaka üçüncü doz aşılarını olmaları gerekiyor" diyerek bakanı destekliyor (4).
Böyle olunca da sosyal medyada üçüncü dozlarını yaptıran "ünlülerin" ve "ünlü olmak isteyenlerin" videoları, haberleri kaynıyor: Hıncal Uluç da iki doz Sinovac aşısı olmasına, üzerine Kovid geçirmesine, 150’ nin mükemmel kabul edildiği antikor seviyesi 7 binin üzerinde olmasına rağmen üçüncü dozu da yaptırdığını gururla ilan ediyor (5).
Her ne kadar bizde Kovid’ den bir ay sonra aşı için randevu alınabiliyorsa da bilimsel veriler Kovid geçirenlerde en azından bir-bir buçuk sene koruyucu bağışıklık geliştiğini gösteriyor. Bana göre bu süre çok, çok daha da uzun ama neyse.
Farklı sebeplerle de olsa üçüncü doza karşı çıkanlar da az değil
Üçüncü dozun gerekliliği ve risklerini sorgulayan bilim adamları da var ve iyi ki de var.
Mesela, Prof. Dr. Murat Akova "Bence bilimsel açıdan son derece sakıncalı olan bir durum bu. Doğrudur varyantlara karşı bütün aşıların bir azalmış etkinliği söz konusu. Ama bu azalmış etkinlik hep nötralizan antikor üzerinden yapılan değerlendirmeler üzerinden. Dolayısıyla 3. dozun buna katkısı ne kadar olacak, katkısı olursa bu 3. dozların ekstra bir zararı olacak mı, yan etkisi olacak mı, bütün bunları önce bir bilimsel çalışma içerisinde yapıp ona göre karar verilmesi lazım" diyor ki bence son derecede haklı (6).
Ben de "50 yaş üstü vatandaşlarla sağlık çalışanları için üçüncü doz aşı" başlıklı makalemde şunları yazmıştım (7):
"3. dozun gerekli olduğunu düşünmüyor, bağışıklığı sadece antikor seviyeleri üzerinden değerlendirmeyi doğru bulmuyorum. Antikorların artmasıyla koruyuculuğun arttığını gösteren bir araştırma yok. Bağışıklığı artırmak için beslenme, hareket, uyku, huzur bence daha mühim."
BioNTech kurucusu ve CEO' su Uğur Şahin bile "Üçüncü doz aşının bağışıklığı yenilemek için yüksek bir değere sahip olabileceğini varsayıyorum. Ancak, (üçüncü doz) takviye aşılamanın ne zaman ve ne sıklıkta gerekli olacağını henüz bilmiyoruz" sözleriyle tereddütlerini ortaya koyuyor (8).
EMA' nın aşı stratejisi sorumlusu Marco Cavaleri da farklı düşünmüyor: "Aşıların koruyuculuğunun devamı için destekleyici dozların gerekli olup olmadığı şu anda belli değil." (9).
CDC ve FDA, Pfizer' in "Aşımız Delta varyantına karşı etkili, 3. doz onayı için ABD'de başvuruda bulunacağız" açıklamasına karşı çıkıyor (10, 11)!
DSÖ Genel Direktörü: Üçüncü dozu erteleyin
Dünya Sağlık Örgütü Direktörü’ nün üçüncü doz karşı çıkma sebebi çok daha farklı ve bana göre hepsinden de mühim.
Ghebreyesus, gelir seviyesi yüksek ülkelere seslenerek "Küresel aşı miktarının çoğunu hâlihazırda kullanmış olan ülkelerin daha da fazlasını kullanmasını ve bu esnada dünyanın en savunmasız insanlarının korumasız kalmasını kabul edemeyiz" şeklinde konuşuyor.
Dünya Bankası tarafından yüksek gelirli olarak sınıflandırılan ülkelerde şu ana kadar her 100 kişiye ortalama 101 doz aşı yapıldığı bildiriliyor. Gelir düzeyi en düşük 29 ülkede ise 100 kişiye 1,7 doz düşüyor (12).
Bilim dünyası üçüncü dozu bile sorgularken dördüncü doz çıktı
Gerçi Prof. Dr. Alpay Azap’ ın dördüncü dozun adını telaffuz ettiğini duymuş ama buna pek de ihtimal vermemiştim (13).
Sen misin vermeyen, dördüncü doz uygulama çoktan uygulamaya girdi bile: Sağlık çalışanları ve öncelikli gruptakilere dördüncü doz aşı hakkı verildi.
Ayrıca, yurt dışına çıkışlarda bazı ülkeler tarafından iki doz BioNTech aşısı istenmesi sebebiyle, iki doz Sinovac ve bir doz BioNTech yaptıranlara dördüncü doz aşı hakkı tanımlandı. Bu kapsamdaki kişilerden isteyenler dördüncü doz aşılarını yaptırabilecek (14).
Pandemi sürecinde tıbbın değiştirilmesi teklif dahi edilemeyen kaideleri delik deşik edildi. "Anayasayı bir defa delmekle bir şey olmaz" diyen siyasetçilere imrenir olduk.
Vah benim köse sakalım, vah!
Kovid aşıları savunmasız insanları korumak için kullanılmalıdır
Jay Bhattacharya, Sunetra Gupta ve Martin Kulldorff’ un "Aşıların ve tabii bağışıklığın güzelliği" başlıklı makalelerinin altına ben de imzamı atıyorum (15):
"Kovid aşıları, doğru kullanıldığında dünya çapında salgını sona erdirebilecek harika bir teknolojidir.
Tüm tıbbi buluşlar arasında aşılar, belki de uygun kanalizasyon sistemleri ve temiz içme suyu gibi temel hijyen önlemleri dışında, diğerlerinden daha fazla hayat kurtardı.
Aşıların kendisi bizi korumaz; bizi koruyan bağışıklık sistemimizin aşıya verdiği cevaptır.
Aşıların güzelliği, bağışıklık sistemimizi ağır tablolara yakalanmadan ciddi hastalıklara karşı aktive etmesidir.
Tabii enfeksiyon tipik olarak daha iyi ve daha geniş bir koruma sağlar, ancak bunun ciddi hastalık ve ölüme karşı savunmasız olanlar için bir bedeli vardır.
Yaşlılar ve kronik hastalığı olanlar da dâhil olmak üzere hassas gruptakiler için, hastalığa yakalanmak yerine aşı yoluyla hastalığa karşı gelecekte korunma elde etmek daha güvenlidir".
Gelelim neticeye
Yazımı BMJ’ de yayınlanan "Aşı eşitsizliğinden çıkar sağlamak: İnsanlığa karşı suç mu?" başlıklı makale ile noktalıyorum (16):
"Birleşik Krallık' ta nüfusun yüzde 60'ı tam aşılıyken, Uganda'da bu oran sadece yüzde 1'dir.
Dünya nüfusunun yüzde 20'sini oluşturan dünyanın en fakir 50 ülkesi, tüm Kovid-19 aşılarının sadece yüzde 2'sini aldı. Zengin dünya utanmalıdır.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, herkesin "bilimsel ilerlemeyi ve onun yararlarını paylaşma" hakkına sahip olduğunu belirtir.
İddiaların aksine dünyaya yetecek kadar aşı yapmak mümkündür.
Son 100 yılın en kötü salgınının ortasında, aşılar serbestçe temin edilebilen bir kamu malı yerine, şirketlerin sahip olduğu ve zenginlere satılan bir meta olarak kalıyor.
Pandemik vurgunculuk, bize göre, soruşturma ve inceleme gerektiren bir insan hakları ihlâlidir."
Kaynaklar:
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilde-aktif-kovid-19-vakasi-2-ayda-200den-50-bine-cikti-/2336743
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ingilterede-son-5-aydaki-en-yuksek-kovid-19-kaynakli-olum-sayisi-kaydedildi/2338321
- https://twitter.com/drfahrettinkoca/status/1425515356622397443?s=20
- https://www.dha.com.tr/saglikyasam/bilim-kurulu-uyesi-yiyit-yogun-bakimlarda-ucuncu-dozunu-yaptirmamis-hastalar-artiyor/haber-1843442
- https://www.sabah.com.tr/yazarlar/uluc/2021/08/19/ben-ucuncu-asimi-oldum
- https://www.dha.com.tr/saglikyasam/dunyada-ilk-coronavac-faz-3-calismasinin-ilk-bilimsel-sonuclari-turkiyeden-cikti/haber-1836816
- https://ahmetrasimkucukusta.com/2021/06/30/yazilar/tip-yazilari/kovid-asisi/50-yas-uzeri-vatandaslarla-saglik-calisanlari-icin-ucuncu-doz-asi/
- https://www.medimagazin.com.tr/guncel/koronavirus/tr-fda-ve-cdcden-ortak-aciklama-iki-doz-biontech-asisi-olanlarin-takviye-doza-ihtiyaci-yok-11-686-96541.html
- https://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-avrupa-ilac-ajansi-abde-kullanilan-korona-virus-asilarinin-hepsi-varyantlara-karsi-koruyucu-11-681-96411.html
- https://tr.euronews.com/2021/07/09/pfizer-as-m-z-delta-varyant-na-kars-etkili-3-doz-icin-abd-li-yetkililerden-onay-bekliyoruz
- https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57781477
- https://www.dw.com/tr/ds%C3%B6-genel-direkt%C3%B6r%C3%BC-%C3%BC%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC-dozu-erteleyin/a-58761513
- https://www.youtube.com/watch?v=CKMGv0qdzsc
- https://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-saglik-calisanlari-ve-oncelikli-gruplara-4-doz-asi-hakki-tanimlandi-11-681-96812.html
- https://www.smerconish.com/exclusive-content/the-beauty-of-vaccines-and-natural-immunity
- https://www.bmj.com/content/374/bmj.n2027
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
