İmgelerin hakikatin yerini aldığı, gerçekliğin gittikçe silikleştiği bir çağda yaşıyoruz. Yapay zekanın, sanal kimliklerin ve algoritmik illüzyonların içinde neyin "gerçek", neyin "yapay" olduğunu ayırt etmek hiç bu kadar zor olmamıştı.

İşte tam da bu dönemde, İstanbul'un kültürel kalbinde 15. yaşını kutlayan IST.FESTIVAL, izleyiciyi sarsıcı bir soruyla karşılıyor: 

Hakiki gerçek nedir?

Bu yıl 10–12 Ekim'de gerçekleşecek festival, 15 yıllık tarihinin en düşünsel ve en katmanlı edisyonlarından birine hazırlanıyor. Kurucusu ve Eş Artistik Direktörü Demet Müftüoğlu Eşeli, bu özel yılda yalnızca bir kutlama değil, aynı zamanda bir sorgulama alanı açtıklarını vurguluyor.

IST.FESTIVAL 15. yılına bir slogandan çok bir soruyla giriyor: Hakiki Gerçek Nedir? Özellikle paneller ve buluşmalarda sinema, sanat, müzik, edebiyat, tasarım ve mimarinin kesişiminde gerçekliğin nasıl kurulduğunu, kimi zaman nasıl yanılsamalara dönüştüğünü birlikte konuşmayı amaçlıyoruz.

Gerçekliğin çoğul katmanları

Festivalin küratöryel metni, çağımızın en büyük ikilemlerinden birine ışık tutuyor: Gerçekliğin artık sabit bir kavram olmaktan çıkması. Müftüoğlu Eşeli, bu yılki temanın yalnızca güncel teknolojik tartışmalardan değil, kişisel bir meraktan beslendiğini anlatıyor:

Panellerde son sözlerden çok, iyi sorulara; kuşkuya, dingin bir diyaloğa ve farklı görme ihtimallerine yer açmayı hedefliyoruz. Deepfake'lerin ve performatif gürültünün öne çıktığı bir dönemde, bu panellerde doğacak diyalogların ilham verici olmasını umuyoruz.

Gerçeklik artık tek bir merkezden okunmuyor; katmanlı, akışkan ve çoğul bir yapıya dönüştü. Festival, bu yıl özellikle bu çoklukla barışık bir yaklaşım öneriyor. Yapay zekanın "yaratıcı özne" konumuna yükseldiği bir çağda, sanatın yeniden bir pusula görevi görüp göremeyeceği de tartışma konusu.

2011'de duraklarından biri Tophane-i Amire olan festival, o yıl Terry Gilliam, Reha Erdem, Tilda Swinton, Riccardo Tisci, Courtney Love, Sophie Calle ve Kirsten Dunst gibi isimleri ağırlamıştı (IST.FESTIVAL)

"Sanatçılar, daha net görmemize yardımcı olan yeni yorumlar ve küçük 'yeniden kurma' denemelerine nasıl alan açıyor? Belki de bu sorunun yanıtı, festival boyunca birbirimize soracağımız yeni sorularda gizli" diyor Müftüoğlu Eşeli.

Disiplinler arası bir zemin

2010'dan bu yana her edisyonunda sanatın farklı alanlarını buluşturan IST.FESTIVAL, yıllar içinde sadece bir kültür etkinliği olmaktan çıkıp disiplinler arası bir düşünce platformuna dönüştü. Sinema, edebiyat, müzik, moda, tasarım ve mimari... Her biri festivalin ruhunu besleyen farklı damarlar.

"Kimlerin geldiği kadar, nasıl bir düşünceyle bir araya geldikleri bizim için daha önemli" diyor Müftüoğlu Eşeli: 

Festivalin en başından beri taşıdığı çok sesli yapıyı korumaya çalışıyoruz. Davet ettiğimiz isimlerin yalnızca kendi alanlarında öncü olmaları değil, farklı disiplinlerle, şehirle ve hatta birbirleriyle nasıl temas kurabilecekleri de belirleyici oluyor.

Bu yıl Jeff Koons, Kid Cudi, Stefan Sagmeister, Inez & Vinoodh gibi uluslararası sanatçılarla birlikte Gaye Su Akyol gibi Türkiye'den isimler de programda yer alıyor.

Müftüoğlu Eşeli için bu çeşitlilik yalnızca bir "zenginlik" değil, aynı zamanda bir karşılaşma biçimi:

Farklı coğrafyalardan, dillerden ve estetiklerden gelen sesleri bir araya getirmek... En heyecan verici kısmı, bu çokluk içinde zaman zaman doğan o beklenmedik karşılaşmalar.

Mahalleye dönmek: Arnavutköy'de sanatın nabzı

Gerçeklik temasının izini sürerken, festivalin bu yılki en dikkat çekici projelerinden biri, "YAKINLIK: Bir Mahalle Sergisi (NEARNESS: A Neighborhood Exhibition)" olacak.

Arnavutköy'ün tarihi sokaklarını bir açık hava galerisine dönüştürecek bu proje, sanatla gündelik hayatın birbirine değdiği bir alan yaratıyor.

Günlük hayattaki görüntüleri ve nesneleri izleyiciyi içine çeken sanat eserlerine dönüştürmesiyle tanınan Jeff Koons, IST.FESTIVAL'ın bu yılki katılımcıları arasında (IST.FESTIVAL)

"Gerçekliğin her geçen gün daha kırılgan hissettirdiği bir dünyada, kendimizi tanıdık mekanlara, içinde var olduğumuz yerlere dönüp bakarken buluyoruz" diyor Müftüoğlu Eşeli. Ve ekliyor: 

Yaşadığımız gerçeklik, en çok vakit geçirdiğimiz insanlarla, yani topluluğumuzla şekilleniyor.

ISTANBUL'74'ün tarihi binasından yola çıkan sergi, kasabın, nalburun, bakkalın önünden geçip deniz kokusuna karışarak Arnavutköy iskelesine kadar uzanıyor; mahalleyle iç içe, nefes alan bir rota çiziyor. Açık ve kapalı alanları kapsayan proje, mahalle kültürünün çok katmanlı yapısını görünür kılıyor:

Arnavutköy'deki kültürel alanımız sadece fiziksel bir yapı değil; geçmişle gelecek arasında köprü kuran, hafızası olan ve yaratıcı üretim için ilham veren canlı bir alan. Bu sergiyle mahallenin çok kültürlü geçmişini ve ritmini izleyiciyle buluşturmayı amaçlıyoruz.

Programda neler var?

Festival programı bugün saat 17.00–19.00'da düzenlenecek YAKINLIK: Bir Mahalle Sergisi'yle başlıyor. Sergide Jose Parla, Laurent Grasso, Ben Frost, Sheree Hovsepian, Ali Elmacı, Gülay Semercioğlu ve Burhan Doğançay gibi sanatçıların eserleri yer alıyor. ISTANBUL'74'ün 5 katlı tarihi ahşap binasında başlayan sergi, Arnavutköy'e yayılıyor.

Festivalin İstanbul Modern Sanat Müzesi'ndeki ikinci gün programı ise sanat tarihçisi ve Osmanlı sanatı uzmanı Gülgün Serdar'ın açılış konuşmasıyla sabah 11.00'de başlıyor. Jeff Koons, Timothee Verrecchia, Lou Doillon, Flavin Judd ve Benjamin Paulin gibi isimlerin katılacağı panellerde "gerçeklik" kavramı farklı perspektiflerden tartışılacak. 

12 Ekim'de festivalin adresi, Boğaz'la iç içe, mis gibi deniz kokan Feriye olacak. Małgosia Bela, Ekin Bernay, Maria Abramenko ve Gaye Su Akyol gibi isimlerin katılacağı paneller 12.00'de başlayıp saat 17.00'ye dek sürecek. Üstelik tüm etkinlikler ücretsiz olarak izlenebilecek.

Kültür diplomasisi olarak festival

IST.FESTIVAL, yıllar içinde yalnızca sanatçılarla değil, kültür kurumlarının liderleriyle de diyaloğa girdi. Bu yıl Berlinale Direktörü Tricia Tuttle ve Louvre Abu Dhabi Direktörü Manuel Rabaté gibi isimlerin katılacağı paneller, Türkiye'nin kültür diplomasisi açısından da önem taşıyor.

"Bu tür karşılaşmalar, Türkiye'nin kültürel etkileşim alanında daha görünür olmasını sağlıyor" diyor Müftüoğlu Eşeli: 

Festival gibi platformlar sadece sanat üretimi değil, aynı zamanda kültürel diplomasi için de birer temas noktası. Bu bağlar, sürdürülebilir işbirliklerine zemin hazırlıyor.

Festivalin Venedik Bienali ve İstanbul Bienali arasında konumlanması, şehrin uluslararası kültür takvimindeki stratejik yerini daha da güçlendiriyor.

Müftüoğlu Eşeli, "Frieze London ve Art Basel Paris öncesine denk gelen tarihleriyle IST.FESTIVAL, şehri bu iki önemli etkinlik arasında küresel bir durak haline getiriyor" diyor. 

15 yıllık hafıza

2010'dan bu yana, festivalin etrafında büyüyen yaratıcı topluluk İstanbul'un kültürel hafızasına katkı sağladı. Demet Müftüoğlu Eşeli, yıllar içinde karşılaştıkları "sürpriz" anları hatırladığında hâlâ heyecanla anlatıyor:

En unutulmaz anlar hep beklenmedik karşılaşmalar oldu. Courtney Love'ın Liman Lokantası'ndaki sürpriz performansı, Thurston Moore'un İstanbul merkezli doğaçlama caz grubu KONSTRUKT'la sahneye çıkması... Bu tür anlardan doğan enerji yeni projelere ve yaratıcı işbirliklerine ilham verdi.

Bu anılar sadece geçmişin değil, geleceğin de ilham kaynakları olmuş.

"IST.FESTIVAL'ın ve ISTANBUL'74'ün bir arada yarattığı kültürel enerji, sadece sanatın değil, şehirle sanatın kurduğu ilişkiyi de derinleştiriyor" diyor Müftüoğlu Eşeli.

"Hakiki Gerçek Nedir?"

Bugün, her şeyin bir temsil, bir performans veya bir filtre üzerinden aktarıldığı bir çağda "hakiki gerçek" belki de birlikte kurduğumuz anlamların toplamı.

IST.FESTIVAL, bu yıl 15. yaşında, yalnızca bir etkinlik değil; İstanbul'un yaratıcı kalbinde yankılanan bir soru.

"Belki de hakiki gerçek, hepimizin birlikte kurduğu bu çok sesli alanın kendisidir" diyor Müftüoğlu Eşeli son olarak.

Ve o alan, bu ekimde yeniden İstanbul'un sokaklarında, Arnavutköy'ün ritminde, sanatın çoklu sesinde hayat bulacak.

Detaylı bilgi için istanbul74.com/ist-festival adresini ziyaret edebilir ya da +90 (212) 244 29 94 numaralı telefonu arayabilirsiniz.