Deprem öncesinde, sırasında ve sonrasında yapılması ve yapılmaması gerekenler

Uzmanlara göre deprem kuşağında yer alan Türkiye'de sarsıntılara hazırlıklı bir yaşam tarzı benimsemek gerekiyor

Uzmanlara göre enkazdakilerin kurtarılması için ilk 72 saat çok önemli. Bundan sonra hayatta kalanların sayısı büyük ölçüde azalabilir (Pixabay)

Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde dün (6 Şubat Pazartesi) meydana gelen iki şiddetli deprem, Türkiye ve Suriye'de en az 5 bin kişinin ölümüne neden oldu. 

7.7 Mw büyüklüğündeki ilk depremin üzerinden 24 saat geçmemişken 7.6 Mw büyüklüğünde yeni bir deprem meydana gelmesi de evlerine dönmüş olan yurttaşların yeni sarsıntıyla bir kez daha mağdur olmasına sebebiyet verdi.

Depremzedeler yeni sarsıntılardan korkarak soğukta beklerken uzmanlar da deprem sırasında ve sonrasında neler yapılması ve yapılmaması gerekenleri hatırlatıyor.

Bina dışında, bina içinde veya trafikte: Deprem anında neler yapılmalı?

Depremlerde can ve mal kayıplarının artmasının en önemli nedenlerinden biri de sarsıntı sırasında kişilerin kendilerini nasıl koruyacaklarını ve ne yapmaları gerektiğini bilmemeleri.

Arama ve Kurtarma Teşkilatı (AKUT) deprem sırasında bina içinde olanların dikkat etmesi gereken faktörleri şöyle aktarıyor:

  • Kendinizi korumak için odanın iç köşesine yani camdan uzak köşeye büzülerek, yan yatmamız ya da çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi bir beyaz eşyanın yanına büzülerek yatın.
  • Buzdolabı da devrilebilir, o yüzden ona yaklaşmamak daha doğru. Önceden kitap doldurup sardığınız bir sandık da koruyucu olabilir. Onun yanına sığının.
  • Pencereden ve devrilecek ağır eşyalardan uzak durun. Pencere camları kırılabilir ve devrilen şeyler size çarpabilir.
  • Şöminelerden, ocaklardan ve sobalardan uzaklaşın.
  • Deprem anında okuldaysanız, sıraların yanına büzülerek yan yatın ve çocuklarımızı bu konuda bilinçlendirin.
  • Deprem anında yataktaysanız, hemen yatağınızın yanına büzülerek yan yatın ve başınızı koruyun.

Uzmanlara göre bina dışında, açık alanda olanları bekleyen en büyük tehlike de binaların dış duvarlarının yıkılması. Zira Depremlerdeki ölümlerin önemli bir kısmını bina içinden dışarı kaçarak enkaz altında kalanlar oluşturuyor.

Bu yüzden depreme dışarıda yakalanmak, insanların güvende olması için yeterli değil. AKUT, sarsıntı esnasında dışarıda olanların şunları yapması gerektiğini belirtiyor:

Dışarıdaysanız binalardan, ağaçlardan, üstgeçitlerden, köprülerden, elektrik direklerinden ve tellerinden uzak durun. Kaldırım ve bina kenarında bulunmanız halinde, yukarıdan düşebilecek kiremit, cam, tabela, sıva, mozaik, saksı gibi malzemelerden uzak durmaya çalışın. Açık bir noktada yere çökün/oturun, yukarıdan düşebilecek cisimlere karşı başınızı koruyun.   

 

1101546-1022010883.jpg
Yetkililer, yaklaşık 6 bin binanın yıkıldığını kesin olarak belirleyebildi. Ancak bölgeden gelen haberler bu sayının 10 bin civarında olabileceğine işaret ediyor (AA)

 

Öte yandan sarsıntıya ev dışında özel araçlar veya toplu taşıma araçlarında da yakalanma ihtimali yüksek. AKUT seyir halindeki araçlar için şu tasviyeyi veriyor:

  • Yolda seyir halindeyseniz yavaşça ve dikkatli bir şekilde aracınızı yolun kenarına çekin ve durun.
  • Elektrik direk ve kablolarından ve diğer tehlikelerden uzak durun.
  • Sarsıntı bitene kadar araç içinde kalın.
  • Sarsıntıdan sonra araç kullanmaya devam etmeniz halinde, yoldaki olası hasarlara karşı tetikte olun.
  • Üstgeçitlerde, köprü altlarında ya da üzerinde veya tünel içinde durmayın.
  • Bu gibi yerlere girmek üzereyseniz, girmeden önce; çıkmak üzereyseniz, çıktıktan sonra durmaya çalışın.
  • Kapalı otopark gibi yerlere park etmeniz halinde emniyetli yer olarak araçların yanlarına yatmayı düşünebilirsiniz. Ancak bu hareketi trafiğe açık alanda yapmayın.

Araba kullanmak güvenli mi?

Bu arada ABD Hastalık ve Kontrol Önleme Merkezleri (CDC) de aracınızın üzerine hasar gören elektrik hatlarının düşebileceğini ve bunun da büyük bir tehlike olduğunu belirtiyor.

CDC yetkilileri bu durumda eğitimli bir kişinin kabloyu uzaklaştırana kadar içeride kalınmasını tavsiye ediyor.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Bu durumda akla şu soru geliyor: Aracı sürmeye devam etmek güvenli mi?

CDC'ye göre sürüşe yeniden başlamanın güvenli olduğundan emin olmak gerek. Sürüşe yeniden başlayan yurttaşların da yollardaki kırılmalar, devrilmiş elektrik direkleri ve kabloları, yükselen su seviyeleri veya çöken köprülere karşı dikkatli olması gerekiyor.

Öte yandan kurumun internet sitesinde şu ifadeler de yer alıyor:

Trafikten, enkazdan ve diğer tehlikelerden kaçınmak için araba kullanmak yerine hızlı yürüyün.

Metroda veya diğer toplu taşıma araçlarındakilerinse trenin içinde sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere tutunması tavsiye ediliyor. Bunun ardından yolcuların metro veya tren personeli tarafından verilen talimatları izlemesi gerekiyor.

Yaygın bilinen yanlış: Kapı eşikleri güvenli değil

Sarsıntıya bina içinde yakalananların özellikle yangın ihtimaline karşı dikkatli olması gerekiyor. Bunun yanı sıra yaygın bilinen yanlış bilgilere de dikkat etmek gerek.

Örneğin uzmanlar, yaygın kanının aksine, kapı eşiklerinin sadece kerpiç evlerde koruma sağlayabileceğini söylüyor. Zira modern yapılarda kapılar, binanın geri kalanından daha sağlam değil.

Aksine kamu binalarında, aceleyle dışarı çıkmaya çalışan insanlar, kapı eşiğine sığınanları ezebilir. AKUT'un önerisine göre deprem esnasında içeride olanların çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi bir beyaz eşyanın yanına büzülerek yatması daha mantıklı.

Evde veya enkazda yapılmaması gereken diğer şeyler

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) yapılmaması gerekenlerle ilgili aktardıkları da şu şekilde:

  • Size yakın çok sağlam ve yüke dayanıklı bildiğiniz bir kapı değilse, kapıyı kullanmayın. Çoğu iç mekan kapısı basitçe inşa edilmiştir ve sizi korumaktan uzaktır.
  • Merdivenlere ya da çıkışlara doğru koşmayın. Sarsıntı bitene kadar içeride kalın, ancak sarsıntı bitince dışarı çıkmak güvenlidir. Sarsıntı sırasında binayı terk etmeye çalışmayın.
  • Araştırmalar, çoğu yaralanmanın bina içinde hareket ederken veya dışarı çıkmaya çalışırken oluştuğunu göstermektedir.
  • Balkona çıkmayın.
  • Balkonlardan ya da pencerelerden atlamayın.
  • Asansör kullanmayın.
  • Acil durumları ve yangınları bildirmek dışında telefonları kullanmayın. Kibrit ve çakmak yakmayın, elektrik düğmelerine dokunmayın.

Enkaz altında veya metroda mahsur kalanlar için yapılan öneriler de şöyle:

  • Metrodaysanız gerekmedikçe, trenden inmeyin. Elektriğe kapılabilir veya diğer bir trenin çarpması ile zarar görebilirsiniz.
  • Enkaz altında kaldıysanız kibrit ve çakmak yakmayın.
  • Hareket etmeyin ve toz kaldırmayın.
  • Ağzınızı ve burnunuzu mendil ya da kıyafetinizle kapatın.
  • Borulara ya da duvarlara vurarak yerinizi arama kurtarma ekiplerine bildirmeye çalışın ve ıslık çalın.
  • Bağırmayı son çare olarak kullanın. Çünkü bağırmak tehlikeli boyutlarda toz yutmanıza neden olabilir.

 

 

Türkiye ateş hattında: Depreme hazırlıklı yaşamak 

Türkiye'nin deprem kuşağında yer aldığı ve güney bölgelerinin de büyük risk altında olduğu uzun süredir dile getiriliyor.

ABD'deki Kolorado Deprem Bilgi Merkezi'nden sismolog Yaareb Altaweel'in aktarımına göre üç tektonik levha (Arabistan, Anadolu ve Afrika levhaları) tam da bu bölgede buluşuyor. Bunlar birbirini sıkıştırdıkça sürtünme ve stres artarak depremler halinde boşalıyor.

University College London'dan sismolog Stephen Hicks de Arap levhasının yılda yaklaşık 11 milimetre hızla kuzeye doğru ilerlediğini söylüyor. Anadolu levhası üzerinde oturan Türkiye bu nedenle batıya doğru sıkıştırılıyor.

Bu hareket nedeniyle Türkiye'nin üç ana fay hattı var: Batı Anadolu, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fayı. Son kırılmalar yaklaşık 100 kilometrelik Doğu Anadolu Fay Hattı üzerinde meydana geldi.

Deprem uzmanlarına göre bütün bu bilgiler, Türkiye'nin ve aktif fay bölgelerinde yer alan diğer ülkelerde yaşayan yurttaşların daima depreme hazırlıklı şekilde yaşaması gerektiği anlamına geliyor.

Zira deprem sırasında ve sonrasında alınan önlemlerin etkisini artırmak için sarsıntılara karşı güvenli bir yaşam alanı inşa etmek şart.

Depremlerden önce ne gibi önlemler almalı?

Türkiye'nin yer aldığı deprem hattına Alp Kuşağı adı veriliyor. Türkiye'yle aynı kuşakta yer alan Hindistan'ın Ulusal Afet Yönetimi Kurumu da yurttaşlarına depreme karşı hazırlıklı yaşamalarını öğütlüyor.

Kurumun internet sitesinde yer alan öneriler şu şekilde:

  • Tavan ve temellerdeki derin sıva çatlaklarını onarın. Yapısal çatlaklar varsa uzman tavsiyesi alın.
  • Aydınlatma araçlarını tavana sabitleyin.
  • Binanızın depreme dayanıklı olup olmadığını öğrenin.
  • Rafları duvarlara güvenli bir şekilde sabitleyin.
  • Büyük veya ağır nesneleri alt raflara yerleştirin.
  • Şişe gıdalar, cam ve porselen gibi kırılabilir öğeleri alçak ve kapalı dolaplarda saklayın.
  • Resim ve ayna gibi ağır eşyaları yataklardan, koltuklardan ve oturulan yerlerden uzağa asın.
  • Arızalı elektrik kablolarını ve sızdıran gaz bağlantılarını onarın. Bunlar potansiyel yangın riskleridir.
  • Yabani ot veya böcek ilaçlarını ve yanıcı ürünleri, kapalı dolaplarda ve alt raflarda güvenli bir şekilde saklayın.
  • İçeride ve dışarıda en güvenli yerleri belirleyin.

Deprem çantası hazırlamayı ihmal etmeyin
 

175676-1329786631.jpg

(Enkaz altında ve dışında hayatta kalabilmek için deprem çantaları elzem (Twitter / Akut)


Maraş merkezli depremlerin üzerinden yaklaşık 35-36 saat geçti. Buna rağmen halen enkaz altından birçok kişi kurtarılıyor.

Uzmanlar ilk 72 saatin çok kritik olduğunu, hem kurtarma hazırlıklarının hem de bireysel önlemlerin enkaz altında dayanmaya yönelik hazırlanması gerektiğini belirtiyor.

Depremzedelerin enkaz altında hayatta kalabilmesi için en önemli araçlardan biri deprem kiti. Halk arasında deprem çantası diye tabir edilen bu kitte şu malzemeler yer almalı:

Gıda malzemeleri

  • Yüksek kalorili, vitamin ve karbonhidrat içeren, su kaybını önleyen ve dayanıklı (çabuk bozulmayan) gıdalar (Konserve, kuru meyveler, tahin–pekmez, meyve suyu, vb.).

Önemli belge fotokopileri

  • Kimlik kartları (nüfus cüzdanı, ehliyet vb.)
  • Tapu, sigorta, ruhsat belgeleri
  • Zorunlu Deprem Poliçesi
  • Diplomalar
  • Pasaport, banka cüzdanı vb.
  • Diğer (evcil hayvan sağlık karnesi, vb.)

Giyecekler

  • İç çamaşırı
  • Çorap
  • Yağmurluk
  • İklime uygun giysiler

Su

  • Her bir aile üyesi düşünülerek yeterli içme suyu alınmalı.

Hijyen malzemeleri

  • Sabun ve Dezenfektanlar
  • Diş fırçası ve macunu
  • Islak mendil
  • Tuvalet kâğıdı
  • Hijyenik ped

Diğer malzemeler

  • İlk yardım çantası
  • Uyku tulumu veya battaniye
  • Çakı, düdük, küçük makas
  • Kâğıt, kalem
  • Pilli radyo, el feneri ve yedek piller (dayanıklı/uzun ömürlü pil seçilmeli)

 

Yararlanılan kaynaklar: AKUTAFAD, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, Hindistan Ulusal Afet Yönetimi Kurumu, Hürriyet

Derleyen: Çağla Üren

DAHA FAZLA HABER OKU