Krizle boğuşan Sri Lanka'da ekonomi neden çöktü?

MHP lideri Devlet Bahçeli de dikkat çekmişti

Sri Lanka'daki ekonomik kriz, birçok protestoya neden olan bir toplumsal krizi de tetikledi (Reuters)

Sri Lanka Başbakanı Ronil Wickremesinghe, ülkesinin ekonomisinin çöktüğünü duyurdu.

Wickremesinghe, bugün parlamentoda yaptığı konuşmada ülkenin yakıt, doğalgaz, elektrik ve gıda kıtlığının ötesinde bir durumla karşı karşıya olduğunu belirterek "Ekonomimiz tamamen çöktü" dedi.

Hükümete ait petrol ve doğalgaz şirketi Ceylon Petroleum Corporation'ın 700 milyon dolar borcu olduğunu belirten başbakan, hiçbir ülkenin ya da kurumun ülkeye benzin satışı yapmadığını söyledi.

Wickremesinghe hükümetin durumu tersine çevirme fırsatını kaçırdığını ifade ederek, "Artık muhtemelen en dibe batışın işaretlerini görüyoruz" dedi.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Başbakan, pazartesi günü yapılan görüşmelerde IMF'yle müzakerelerde ilerleme kaydedildiğini belirterek, anlaşma sağlanmasıyla ülkenin tekrar ekonomisini istikrara kavuşturabileceğini söyledi.  

Nisanda 12 milyar dolarlık dış borç ödemesini askıya alan Sri Lanka, IMF'den yaklaşık 3 milyar dolarlık finansman istiyor.

Peki Birleşik Krallık'tan (BK) bağımsızlığını kazandığı 1948'den bu yana en büyük ekonomik ve toplumsal krizini yaşan Sri Lanka'daki çöküşte hangi faktörler önemli rol oynadı?

Rusya - Ukrayna savaşı ve Kovid-19 pandemisi nedeniyle tedarik zincirlerinde ortaya çıkan sorunlar, 22 milyon kişinin yaşadığı Sri Lanka'yı da olumsuz etkiledi.

1983-2009'de isyancı Tamil Kaplanları'yla hükümet güçleri arasında yaşanan iç savaş ülkenin ekonomisini dara sokan tarihsel etmenlerden biri. 2008'deki küresel ekonomik kriz de iç savaşın son döneminde ülkenin döviz rezervlerinin erimesine neden oldu.

Rajapaksa ailesinin popülist yönetimi

Fransız haber ajansı AFP'nin analizinde, Sri Lanka'nın bugünkü çöküşünde en önemli etkenin 2004'te ülkenin başına geçen Rajapaksa ailesinin yönetim politikaları olduğuna dikkat çekildi.

2004-2005'te başbakan, 2005-2015'teyse devlet başkanı olan Mahinda Rajapaksa, 2018 ve 2019-2022'de de başbakan olarak görev yaptı. Mahinda en son 9 Mayıs'ta hükümet karşıtı gösterilerin ardından istifa etmişti.

Mahinda'nın 2004'te yönetime gelmesiyle Rajapaksa ailesinden birçok kişi zamanla devlet kademesinde farklı pozisyonlarda yer aldı. Mahinda, Rajapaksa ailesinin menfaatine sürdürdüğü politikalar nedeniyle "klan lideri" olarak da anılıyor. Mahinda'nın kardeşi Gotabaya Rajapaksa ise şu anda devlet başkanlığını sürdürüyor.

Vergi kesintileri, Çin ve Hindistan'a borçlanma

Gotabaya, 2019'daki seçimleri popülist söylemlerle kazandıktan sonra vaatlerini yerine getirebilmek için vergilerde ciddi kesintiler yaptı.

Hindistan merkezli düşünce kuruluşu Observer Research Foundation'ın çalışmasına göre ülkedeki KDV yüzde 15'ten 8'e düşürülürken, telekomünikasyon araçlarına uygulanan vergilerde de yüzde 25 indirime gidildi.

Bunun yanı sıra devlet hazinesinden yapılan harcamalar ve Çin'den alınan devasa borçlarla büyük altyapı projelerine girişilmesi ülkenin kırılgan ekonomisini iyice yıprattı. Hindistan da ülkeye 500 milyon dolar ihracat kredisi ve 200 milyon dolar borç vermişti.
 


Tarıma darbe

Gotabaya'nın kuzeni olan eski Tarım Bakanı Shasheendra Rajapaksa'nın geçen yıl kimyasal gübrelere yasak getirmesi, ülkede önemli rol oynayan tarım sektörüne büyük darbe vurdu. Döviz rezervlerinin de tükenmesiyle hükümet gıda ithalatı masraflarını karşılayamaz hale geldi.

Pandemi baş gösterdiğine uzmanlar ve muhalif siyasetçiler Rajapaksa yönetimine ekonominin bundan kötü etkileneceğini ve IMF'yle görüşmelerin bir an evvel başlaması gerektiğini söyledi. Fakat hükümet, pandemi sonrası dönemde turizm sektöründen elde edilecek gelirlerin durumu düzelteceğini belirterek buna yanaşmadı. Ülkenin IMF'yle görüşmesi ancak nisan ayında başladı.

Devletin açıkladığı rakamlara göre mayıs ayında enflasyon oranı rekor seviyeyi görerek yüzde 45,3'e çıkan Sri Lanka'da hükümet, memurlara gıda kıtlığına karşı tedbir olarak evlerinde mahsul yetiştirebilmeleri için üç ay boyunca cuma günleri izin verilmesini öngören yasa tasarısını geçen hafta imzalamıştı.

Hükümet karşıtı protestolar

Öte yandan yaşanan ekonomik kriz, hükümet karşıtı gösterilere de neden olmuştu.

Mayısta protestocular Mahinda Rajapaksa ve bazı siyasilerin evlerini ve arabalarını yakmıştı. Gotabaya'ya istifa çağrısı yapan eylemcilerle polis arasında yaşanan çatışmalardaysa aralarında bir milletvekilinin de yer aldığı 8 kişi yaşamını yitirirken, 200'den fazla kişi de yaralanmıştı.

Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli de dün grup toplantısında yaptığı konuşmada, küresel eşitsizlik üzerine kurulu ve borca dayalı ekonomik sistemin her yerde yıkıcı etkiler yarattığını söyleyerek Sri Lanka'yı örnek göstermişti.



Independent Türkçe, AFP, Orfonline, The Diplomat, ABC News, BBC Türkçe

DAHA FAZLA HABER OKU