Geçen yıl Sahra Çölü'ne düşen bir göktaşının, yeryüzündeki en eski volkanik kaya olduğu ve Dünya'nın "kayıp kuzeninden" kaldığı ortaya çıktı.

Hakemli bilim dergisi PNAS'ta yayımlanan yeni araştırmada kayanın yaşı ve mineral içeriği incelendi. Kayanın bir proto-gezegenin, yani gezegene dönüşme sürecindeki büyük, kayalık bir cismin kabuğunda oluştuğu keşfedildi.

4,6 milyar yaşında olduğu belirlenen Erg Chech 002 (EC 002) isimli göktaşının, Güneş Sistemi'nin oluşumu sırasında daha büyük kayalık gezegenler tarafından yok edilen bir bebek gezegenden kaldığı düşünülüyor.

Son derece nadir bir meteorit

EC 002, Mayıs 2020'de Cezayir'deki Erg Chech kum denizinde birkaç parça halinde bulunmuş ve sarı-kahverengi, sarı-yeşil kristallerle süslü, bej renkli yapısıyla bilim insanlarının dikkatini çekmişti.

Şimdi de izotop analizleri göktaşının 4,566 milyar yıl önce oluştuğunu ortaya koydu. Bu da kayanın 4,54 milyar yaşındaki Dünya'dan daha eski olduğu anlamına geliyor.

Kimyasal bileşimine yönelik incelemelerse uzay kayasının, koptuğu ana cismin kabuğunda, kısmen eriyik bir magma rezervuarında ortaya çıktığını, yani volkanik bir kayaç olduğunu gösterdi.

Meteoritical Bulletin Veritabanı'na göre bugüne dek tanımlanan on binlerce göktaşından yalnızca 3 bin 179'u akondritlerden, yani volkanik kayaçlardan oluşuyor. 

Bu akondritlerin çoğu, bazalt bileşimine sahip. EC 002 ise bazaltik değil, andezit diye bilinen bir volkanik kaya türü olarak sınıflandırıldı. Bu da EC 002'yi akondritler arasında bile son derece nadir kıldı.

Çalışmanın yazarları, "Bu göktaşı bugüne dek analiz edilen en eski magmatik kaya. Ayrıca en eski proto-gezegenlerin kabuk oluşumuna ışık tutuyor" ifadelerini kullandı.

Kayıp kuzen neden yok oldu?

EC 002'nin spektral özelliklerini, yani ışıkla etkileşim kurma şeklini başka asteoritlerle karşılaştıran araştırma ekibi, Güneş Sistemi'nde bu meteoritle eşleşen hiçbir şey bulamadı.

Araştırmanın yazarları nesnenin "tüm asteroid gruplarından açıkça farklı olduğunu" belirtti. Makalede, "Bugüne kadar EC 002'ye benzer spektral özelliklere sahip hiçbir nesne tanımlanmamıştır" ifadelerine yer verildi.

Bu da "Andezit kabuklu tüm proto-gezegenler nereye kayboldu?" sorusunu gündeme getiriyor. Araştırmacılar, Güneş Sistemi'nin oluşum döneminde bu gezegenlerin çoğunun bebeklik dönemini bitiremediğini ifade ediyor.

Söz konusu bebek gezegenlerin diğer kayalık cisimlerle çarpışarak parçalandığı ya da Dünya, Mars, Venüs ve Merkür gibi daha büyük ve başarılı kayalık gezegenler tarafından absorbe edildikleri tahmin ediliyor. İşte bu esnada EC 002'nin uzaya savrulduğu ve Dünya'nın kayıp kuzeninden geriye izler bıraktığı düşünülüyor.

Bu nedenle EC 002 gibi nadir bir cismin, Dünya'ya ev sahipliği yapan Güneş Sistemi'nin gelişimine dair önemli ayrıntılar sunduğu belirtiliyor.

Independent Türkçe, Science Alert, Livescience

Derleyen: Çağla Üren