Adam Taylor*

Jean-Paul Marat’ın katili Charlotte Corday, 1793’te giyotinle idam edildiğinde, söylentilere göre Francois le Gros isimli adam kadının kafasını kaldırıp her 2 yanağını da tokatladı. Olayı görenlerin iddiasına göre, Corday’ın yüzünde öfkeli bir ifade belirdi ve yanakları kızardı. Tarihte vücuttan ayrılan başların bir süre bilinçli kaldığına dair başka rivayetler de var. Örneğin Anne Boleyn, kafası kesildikten sonra konuşmaya çalıştı. Peki bu hikayeler düzmece mi yoksa başın vücuttan ayrıldıktan sonra bilinçli kaldığına dair bilimsel kanıtlar var mı?

Geçen yıllarda, dünyanın ilk potansiyel insan kafası nakline büyük ilgi vardı. Bu alandaki gelişmeler, organ nakli biliminin birçok sınırını zorlayacak. En belirgin problem, nakil için gövdeden ayrılan başın ve başın içindeki dokuların ne kadar uzun süre hayatta kalacağı sorusu.

Beyin ve bünyesindeki yapılar çalışmak için oksijene ihtiyaç duyar (vücuttaki oksijenin yüzde 20'sini beyin kullanır). Boyundaki damarlar kesildikten sonra beyin oksijen temin edemez. Ölümcül darbeden sonra kan ve dokularda kalan oksijenin kullanılabilmesi mümkün ancak bu da çok uzun sürmeyecektir.

Hareket sadece kafaya bağlı doku veya yapılarda mümkün olacaktır. Örneğin: ağız ve gözler. Çünkü bu kasları besleyen sinirler hala beyne bağlıdır. Bazı hayvanların kafaları ise daha uzun süre hayatta kalabilir. Kafası 20 dakika önce kopmuş zehirli bir yılanın Çin'deki bir aşçıyı ısırarak öldürmesi buna bir örnek.

Bu alandaki araştırmalar, son zamanlarda, ölüm ya da ölüme yakın deneyimler yaşayan kişilerin bilinçlilik seviyelerine odaklanmaya başladı. Kalp krizi geçiren insanlar bu esnada etraflarında meydana gelen olayların farkındadır. Bu durum, kişinin kalbi dursa ve kişide bilince dair hiçbir belirtisi görülmese bile, beynin etrafta olup bitenin farkında olduğunu ortaya koymuş oluyor.

Yapılan diğer çalışmalar, kalp durduktan 30 dakika sonra bile beyindeki delta dalgalarında hareketlilik olduğunu gösteriyor. Delta beyin dalgaları aynı zamanda uyku ve rahatlama aşamalarında da görülür.

Son veda

Yakın zamanda yapılan araştırmalar, kalp atışlarının durmasından dakikalar sonra tüm beyinde, terminolojide "depolarizasyonu yaymak" denen aktivitenin gerçekleştiğini ortaya çıkarıyor. Bu aktivite, bir elektroensefalogram (beyindeki elektriksel aktiviteyi ölçen cihaz) tarafından saptanacak kadar büyük. Diğer organizmalarla yapılan çalışmalar ölümden 48-96 saat sonra bile, gen ifadesinin gerçekleşmeye devam ettiğini ve hatta bazı durumlarda miktarının arttığını göstermektedir.

İnsan beyninde ölümden sonra gerçekleşen aktivitenin; farkındalık, bilinçli işlev ve reflekslerle ilişkisini tespit etmek için daha fazla araştırma yapılmalıdır.

Başı kesildikten sonra hayatta kalanların en ünlüsü muhtemelen Mike. Mike başı kesik bir şekilde 18 ay boyunca hayatta kaldı. “Nasıl?” diye sorabilirsin. Öyle görünüyor ki ölümcül kesik beyin kökünü öyle bir açıyla kesti ki, temel fonksiyonları kontrol eden merkezi sinir sisteminin bir kısmı canlı kaldı. Vakitli ve iyi yerleşmiş bir kan pıhtısı Mike’ın kan kaybından ölmesini engelledi.

Mike'in tavuk olduğunu söylemiş miydim? Fakat bu olayın bir insanın başına gelmesi mümkün değil. İnsanlarda en ilkel fonksiyonları kontrol eden beyin kısımları bile kafatasında bulunur. İnsanlar başı kesilen Anne Boleyn'in konuşmaya çalışmasına inanmak isteyebilir ama bu muhtemelen uydurma bir hikaye.

*Adam Taylor, Lancaster Üniversitesi'nde kıdemli bir öğretim görevlisidir. Bu makale ilk önce The Conversation’da yayımlandı.

**İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/life-style

Independent Türkçe için çeviren: Nezir Sümerkan