Çin Ulusal Uzay İdaresi (China National Space Administration - CNSA), Çang’ı-5 göreviyle Ay’ın yüzeyinden kaya ve toprak örnekleri toplamış, uzay aracının aralık ortasında Dünya’ya dönmesinin planlandığı açıklanmıştı.
Ancak Çin’in uzayla ilgilenen tek birimi CNSA değil. Zira Çin Bilimler Akademisi’nin (Chinese Academy of Sciences - CAS) Ulusal Uzay Bilimleri Merkezi (National Space Science Center - NSSC), 10 Aralık’ta başka bir görev gerçekleştirdi ve kütleçekimsel dalgaların kaynağını takip edecek uydular fırlattı.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Uyduların adı Gravitational Wave High-energy Electromagnetic Counterpart All-sky Monitor (Tüm Gökyüzünün İzlenmesine Karşılık Yüksek Enerjili Elektromanyetik Kütleçekimsel Dalga - GECAM).
ScienceMag'in haberine göre, GECAM, 130 santimetre uzunluğunda ve 150 kilogram ağırlığında iki küçük uydudan oluşuyor ve dünyadan yaklaşık 600 kilometre yükseklikte birbirine zıt taraflardaki yörüngede dönüyor.
İki uydunun her birinde, kubbe şeklinde 25 gama ışını dedektörü ve 8 yüklü parçacık dedektörü bulunuyor.
GECAM’in 6 kiloelektronvont ila 5 megaelektronvont enerji aralığında meydana gelen kozmik olayları araması planlanıyor. Söz konusu olaylar arasında, aşırı yoğun nesnelerin birleşmesinden yayılan gama ışını patlamaları, kütleçekimsel dalgaları oluşturan olaylar ve uzay zamandaki dalgalanmalar bulunuyor.
GECAM’in, bunları tespit ettikten birkaç dakika sonra ileri gözlemler için dünyanın dört bir yanındaki teleskoplara uyarılar göndermesi hedefleniyor.
GECAM fikri, 2016 Şubat’ında ABD’deki Lazer İnterferometre Kütle Çekim Dalga Gözlemevi'nin (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory - LIGO) kütleçekimsel dalgaları ilk kez tespit etmesini duyurmasından sonra ortaya çıktı.
Bundan bir yıl sonra, İtalya’daki VIRGO kütleçekimsel dalga dedektörüyle birlikte çalışan LIGO, iki nötron yıldızının birleşmesiyle ortaya çıkan ilk kütleçekimsel dalgayı tespit etti ve multimessenger (çok haberci) gökbiliminde yeni bir çağ başladı.
Bir nötron yıldızıyla bir kara deliğin birleşmesinin hem ışık hem de kütleçekimsel dalga oluşturduğu düşünülse de CAS’ten GECAM’ın başındaki isim Astrofizikçi Shaolin Xiong iki kara deliğin birleşmesinin herhangi bir ışık ortaya çıkarıp çıkarmayacağının bilinmediğini söyledi ve devam etti:
Çoğu teorisyen cevabın hayır olduğunu düşünüyor. Fakat giderek daha fazla insan, bazı durumlarda bu birleşimin gama ışını patlamaları da dahil olmak üzere elektromanyetik emisyonlar meydana getirebileceğine inanıyor.
GECAM’in iki uydusu da gama ışını patlamalarının kaynağını izleyip bir cevap verebilir. Zira Curtin Üniversitesi’nden Gökbilimci Gemma Anderson, NASA’nın Neil Gehrels Swift Gözlemevi ve Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu gibi mevcut gama ışını gözlemevlerinin gökyüzünün sadece bir kısmını izleyebildiği ve bazen de Dünya tarafından engellendiğini belirtti ve şöyle konuştu:
GECAM, tüm gökyüzüne sahip.
Ayrıca Swift ve Fermi, büyük yıldızların çökmesinden kaynaklanan daha uzun ve yüksek enerjili gama ışını patlamalarını yakalamak için tasarlanmıştı. Ancak Xiong, GECAM’ın enerji aralığının daha düşük seviyelere kadar uzandığını ve daha “yumuşak” patlamaları tespit edebileceğini söyledi.
Xiong çalışmaları hakkında, “Çok sayıda teknik zorluğun ve pandeminin üstesinden gelerek GECAM’ın zamanında uçtuğunu görmekten dolayı gerçekten heyecanlıyız” ifadelerini kullandı.
Bununla birlikte GECAM, Çin’in gelecek beş yıl içinde başlatacağı uzay bilimi görevlerinin ilki. Diğerleri arasında, The Advanced Space-based Solar Observatory (Gelişmiş Uzay Tabanlı Güneş Gözlemevi, The Einstein Probe (Einstein Sondası) ve CAS’le Avrupa Uzay Ajansı’nın ortak görevi olan The Solar Wind Magnetosphere Ionosphere Link Explore (Güneş Rüzgarı Manyetosfer İyonosfer Bağlantı Gezgini) yer alıyor.
Independent Türkçe, ScienceMag, Physics World
Derleyen: Uğurcan Yıldız
