6 soruda Myanmar seçimleri

Silahların gölgesinde sandıklar kuruluyor

Her ne kadar 4 bin 800'ü aşkın adayla 57 parti seçimlere katılmak için onay alsa da, sadece 6'sı seçim bölgelerinin hepsinde yarışıyor (AFP)

2021'deki askeri darbenin ardından Myanmar'da ilk kez sandıklar kuruldu.

Üç ayrı tarihe yayılan ve toplam 4 hafta sürecek genel seçimlerde oy verme işlemi yerel saatle sabah 6'da başladı.

Ana muhalefetin liderleri hapiste, partisiyse seçimde yasaklı. 

Sandıklar ordunun hüküm sürdüğü bölgelerde kuruldu ki buralar ülkenin toplam yüzölçümünün yarısından da az.

Batı ülkeleri ve insan hakları örgütleri iç savaşın sürdüğü ülkede içi boş bir demokrasi şovu sergilendiğini iddia ediyor. 

New York Times, seçimler hakkında bilinmesi gerekenleri 6 soruyla derledi. 

Neden şimdi seçim yapılıyor?

Rejim karşıtları, başta askeri yönetim başındaki General Min Aung Hlaing olmak üzere cunta liderlerinin bu oylamayla meşruiyet kazanmaya çalıştığını öne sürüyor. 

2021'deki darbe sonrasında yalnızca Çin, Rusya ve Belarus gibi ülkelerden uluslararası destek alabilen Myanmar, ABD gibi Batı ülkelerinin yaptırımlarıyla ekonomik darbe yedi ve yalnızlaştı. 

Seçimle bu durumun tersine çevrilmesinin planlandığı iddia ediliyor. 

Myanmar - AFP

Rusya, Çin, Belarus, Kazakistan, Kamboçya, Vietnam, Nikaragua ve Hindistan'dan uluslararası gözlemciler seçimler için Myanmar'a gitti (AFP)


Uluslararası toplum nasıl tepki gösteriyor?

Pekin yönetimi seçim kararını desteklerken Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk yaptığı yazılı açıklamada "Bu seçimler açıkça şiddet ve baskı ortamında gerçekleşiyor" dedi.

Avrupa Birliği (AB) ve Myanmar'ın da mensubu olduğu Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) seçimlere gözlemci dahi göndermeyeceklerini açıkladı. 

Diğer yandan ABD, Hindistan ve Kamboçya, seçimlerin doğal kaynaklarıyla bilinen Myanmar'la iş yapmak için onlara gerekli meşruiyeti sağlayabileceğinin sinyallerini verdi. 

Myanmar tarihinde adil seçimler yapıldı mı?

Geçmişinde çoğunlukla asker tarafından yönetilen Güneydoğu Asya ülkesinde son 60 yılda yapılan üç seçim, meşru görüldü. 

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Üçünü de Nobel Barış ödüllü Ang San Su Çi'nin partisi Ulusal Demokrasi Birliği büyük farkla kazandı.

Hapiste tutulan 80 yaşındaki devrik liderin partisi, 1990'da seçimlerde zafer ilan ettiğinde ordu sonuçları tanımadı. Su Çi ev hapsine alınırken cunta hükmünü sürdürdü.

25 sene sonra yine Ulusal Demokrasi Birliği kazandı. Generaller, güç paylaşımını ve Su Çi'nin başbakanlığını kabul etse de ordunun kontrolünü ona bırakmadı.

2020'deki seçimlerde de Su Çi, ordunun desteklediği partiyi net bir farkla yendi. Ancak yeni parlamentodaki yemin gününde darbe yapıldı ve Su Çi, 120'yi aşkın milletvekiliyle birlikte tutuklandı. 

Kimler seçimlere katılamayacak?

İç savaşın pençesine düşen ülkede isyancıların kontrol ettiği bölgelere sandık kurulmuyor. 

Ne 2023'te kapatılan Ulusal Demokrasi Birliği ne de diğer muhalif partiler pusulada var. 

Darbe sonrasında 40 parti kapatılırken 22 bin kişinin daha siyasi mahkum listesine eklendiği tahmin ediliyor. 

Temmuzdan beri seçimi eleştiren 100'ü aşkın kişi tutuklandı.

Cuntanın desteklediği Birlik Dayanışma ve Kalkınma Partisi önceki seçimlerde başarısız olsa da önündeki engeller kaldırıldı. 

Myanmar - AFP

Min Aung Hlaing oy kullandıktan sonra parmağını objektiflere gösterdi (AFP)


Cunta halk desteğine sahip mi?

Tatmadaw olarak da bilinen Myanmar ordusu kendi okulları, hastaneleri ve şirketlerine sahip bir elit şebeke. 

Dış güçlere karşı ülkeyi savunmaktan çok, halkı kontrol etmeye çalıştığı eleştirilerinin hedefi oluyor. 

Son darbeyle birlikte orduya yönelik yergiler de arttı. 

Hastane, tapınak, okul, konser alanları gibi sivil alanların bombalanması ve sokaktaki göstericilerin vurulması öfkeyi büyütüyor.

Ordu seçim öncesinde de bu atmosferi sakinleştirmek için pek bir şey yapmadı. 5 Aralık'ta bir çaycıya düzenlenen hava saldırısında en az 18 sivil öldü. 

5 gün sonra bir hastaneye düzenlenen hava saldırıları 34 kişinin canını aldı.

İç savaş bir milyondan fazla kişinin ülkeden kaçmasına, 3,5 milyon kişinin de evinden olmasına neden oldu. 

İç savaş sırasında nasıl seçim yapılacak?

Cunta tarafından tasarlanıp üretilen elektronik oylama makineleri ilk kez kullanılacak. Bunlar da hile korkusunu beraberinde getiriyor. 

İsyancılar saldırılar düzenleyebileceklerini belirterek sandıktan uzak durulması çağrısında bulunuyor.

General Min Aung Hlaing da güvenlik gerekçesiyle seçimleri 28 Aralık, 11 Ocak ve 25 Ocak'ta yapmak zorunda kaldıklarını ağustosta söylemişti. 


Independent Türkçe, New York Times, AA

Derleyen: Eren Umurbilir

DAHA FAZLA HABER OKU