İzmir'in Konak ilçesindeki özel bir hastanenin yanında bulunan plastik deposunun yanlış yönetilmesinden dolayı yangın çıktı.
Çok tehlikeli ve kanser yapıcı alev ve dumanların hastaneye ulaşması nedeniyle tüm hastalar tahliye edildi.
Yangın sırasında yükselen siyah dumanlar, kentin birçok noktasından görüldü.
Dumanlar fabrikanın bitişiğinde bulunan özel bir hastaneyi de sardı.
Yoğun duman nedeniyle Hastane tedbir amacıyla boşaltıldı.
Yoğun süren çalışmalar sonrasında, yangın kontrol altına alındı.
Plastik fabrikasına o hastanenin yanında nasıl ruhsat verilmiş, eğer plastik depolama tesisi daha eskiyse, hastane nasıl ruhsat aldı?
Plastik deposu ile hastane yan yana nasıl olur, nasıl ruhsat verilir.
Bu sadece bir yangın değil; şehir planlamasındaki hayati bir hukuksuzluğu gözler önüne seriyor.
- Plastik depolama gibi riskli sanayi tesisleri sağlık ve eğitim yapıları ve benzeri yerler birbirine yakın olmamalı. Plastik gibi yanıcılığı yüksek ve zehirli gaz salımı olan bir üretim tesisinin, bir hastanenin dibinde faaliyet göstermesi, ciddi bir planlama ve denetim skandalıdır.
- Bu olay münferit değil, sistemiktir. İzmir ve diğer şehirlerde plastik depolama gibi riskli endüstriyel tesislerin konumlandırılması, bilimsel ölçütler yerine kısa vadeli rant kararlarıyla şekillendirilmemeli. Plastik depolama ile sağlık, eğitim ve konut alanları ile riskli sanayi faaliyetleri arasında güvenli mesafeler olması şarttır.
Asıl büyük tehlike, şehir içinde, apartmanların altında ya da yanında bulunan benzin istasyonları ve şehir dışında ya da yerleşim yerleri dışında açılması gereken istasyonlar ve geri dönüşüm tesisleri binaların içinde olması ayrı bir faciadır.
Yangın riski yüksek plastik depolama, plastik atık ve kullanılmış lastik işleme tesisleri, hurdalıklar ve benzerleri mutlaka risk teşkil etmeyecek bölgelere taşınmalı.
Hastaların sağlığını riske atıldığı bu plastik deposuna kimler izin verdi ise mutlaka yargılanmalı.
Hastane, eğitim ve yerleşim bölgelerinde böyle yangın riski çok yüksek tesis olması çok tehlikelidir.
Plastik depolama tesisinin veya hastanenin yanına izin (ruhsat) verenler mutlaka sorgulanmalı.
Plastik yangınında çıkan zehirli ve kalıcı kirleticilerin hakim rüzgar yönünde dağılımı Şekil 2’de verilmiştir.
Plastiklerin açıkta yakılması halinde en büyük endişelerden biri dioksin/furanların çevreye salınmasının sağlık riskleri oluşturur.
İzmir’in merkezinde ve hastanenin dibinde plastik deposunda çıkan yangında kanser yapıcı kirleticiler (dumanlar) çevreye dağılmıştır.
Hakim rüzgar yönünde dağılan kirliliğin etkilediği bölgelerde oturanlar pencerelerini kapatmaları ve dışarı çıkmamaları konusunda uyarılmalıydı.
Bu kirli gazlar ve dumanlar bölgede ölümcül hava kirliliği oluşturur. Maalesef uyarı yapılmamıştır.
Plastiklerin açıkta, kontrolsüz ve eksik yanması sonucu oluşan emisyonlar solunan havayı kirletmiştir.
Plastik depolama tesisi yangınlarında oluşan, yüksek konsantrasyonda Poliklorlu bifeniller (PCB'ler), polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH'ler), cıva, dioksin ve furan gibi zehirli kanser yapıcı kirleticiler yanında partikül madde (≤ 10 µm PM10 ve ≤ 2.5 µm PM2.5), hidrojen siyanür, karbon siyahı, uçucu organik bileşikler (VOC) ve karbon monoksit (CO) gibi kirleticiler çevrede ve insan sağlığında ciddi zararlar oluşturur.
Kanser yapıcı kirleticilerin dağıldığı etki alanlarındaki toprakta ve suda kalıcı kirlenmeye neden olur.
Dioksin/furana maruz kalma riskleri;
- Bazı kanser türleri,
- Karaciğer sorunları,
- Bağışıklık sistemi, endokrin sistem ve üreme
fonksiyonlarının bozulmasına neden olur.
Dioksinler bilinen kanserojenlerdir ve üreme ve gelişim sorunlarına yol açabilir, bağışıklık sistemine zarar verebilir ve hormonlara müdahale edebilir.
Dioksin ve furan, hayvanların yediği bitkilerde birikir. Dioksinli ve furanlı bitkiler hayvanlar tarafından yenir ve emilir.
Kanser yapıcı kirleticiler solunum, gıda zinciri ve içme suyu yoluyla alındığında vücutta geri dönüşü olmayan hasarlara neden olmaktadır.
Ve et ve süt ürünlerine ulaşana kadar besin zincirinde kalır.
Dioksin/furanın yüzde 90'ından fazlası diyetle gelir.
Plastiklerin açıkta, eksik yanmasıyla yangının dumanlarına kısa vadede maruz kalındığında;
- Kalp hastalığı,
- Solunum sorunları,
- Nörolojik bozukluklar,
- Mide bulantısı,
- Cilt döküntüleri,
- Parmaklarda uyuşma veya karıncalanma,
- Baş ağrısı,
- Hafıza kaybı,
- Kafa karışıklığı,
- Doğum kusurları,
- Akciğer sorunları,
riskinin artmasıyla ilişkilidir.
Dioksin, furan, PAH ve PCB gibi kirleticiler solunduğunda anında öksürük, nefes darlığı ve baş dönmesine neden olabilir ve uzun süre maruz kalmak da kansere neden olabilir.
Plastiğin açıkta yakılması, insan ve çevre sağlığını etkileyen zararlı kimyasallar açığa çıkarır!
Açıkta eksik yanma sonucu plastik yakmadan kaynaklanan kül, bir kez yere yerleştiğinde toprağı, yeraltı suyunu ve dolayısıyla çevreyi çevreleyen organizmaları ve bunların ilgili besin zincirlerini kirleten dioksinler, ağır metaller ve diğer toksik maddeleri içerebilir.
Yeni bir araştırmaya göre açıkta ve kontrolsüz eksik yanma sonucu plastiklerden yayılan siyah karbonun yüzde 90'ını iki plastiğe bağlamıştır: polietilen tereftalat ve polistiren.
Plastiklerin açıkta yakılması ile oluşan kirliliğin, 2017 yılında tüm ölümlerin %15'inden ve 275 milyon sakatlık ayarlı yaşam yılından sorumlu olduğu kabul edilmiştir.
Plastik atıkların açıkta eksik yanması, bu tür kirliliğe önemli bir katkıda bulunmaktadır.
Küçük çocuklar ve yaşlı yetişkinler, özellikle de halihazırda solunum yolu rahatsızlıkları olanlar (örneğin astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı vb.) açık havada plastik yakmanın an ve ölümcül sağlık etkilerine en duyarlı olanlardır.
Plastiklerin açıkta yakılması, kasten havanın, suyun ve toprağın kirletilmesi suçuna girer.
Acilen;
- Sağlık ve eğitim tesislerinin ve yerleşim bölgelerinin çevresindeki tüm risk alanlar ivedilikle yeniden değerlendirilmeli. Riskli tesisler derhal kaldırılmalı.
- Tüm şehirlerde acil bir sanayi-risk haritası çıkarılmalı.
- İmar planları, halk sağlığı ve güvenliği gözetilerek şeffaf biçimde düzenlenmeli.
- İmar planında birbirine zıt tesisler kesinlikle yan yana olmamalı.
- Yangın söndürmede itfaiyeciler aktif karbonlu maske kullanmalı.
- Plastik depolama, plastik atık geri dönüşüm, hurdalıklar ve kullanılmış lastik tesisleri acilen hastane, eğitim ve yerleşim yerleri dışına taşınmalı ve kurulmalı.
- Plastik depolama, plastik atık geri dönüşüm, hurdalıklar ve kullanılmış lastik tesislerinde yangınla ilgili gerekli önlemleri almayan tesislere kesinlikle izin verilmemeli.
- Açıkta plastik atık yakılması acilen yasaklanmalı ve uymayanlara ağır yaptırımlar uygulanmalı.
Bu tür plastik depolama tesisleri ve Hastaneler ÇED tabi değiller.
Bu yüzden mesafe kısıtlaması maalesef yoktur.
Ancak plastik depolama ve benzeri riskli tesisler, küçük sanayi alanlarında olmalı.
Eğer plastik depolama tesisi önce hastane sonra kurulmuş ise hastanenin kurulmaması gerekirdi.
Sağlık bakanlığı ve belediye, hastane kurulmasına izin vermemeliydi.
Hastane önce kurulmuş ise kesinlikle plastik depolama tesisine sanayi bakanlığı ve belediyenin izin vermemesi gerekirdi.
Yangın esnasında çevreye zehirli ve kanser yapıcı gazlar ve dumanlar saldığı için il çevre müdürlüğünün ceza kesmesi gerekir.
Çok riskli iki tesis yan yana olamaz.
Önce hangisi ruhsatlı ise sonrakine kesinlikle izin verilmemeliydi.
Emisyon aşamasını geçmiş atıkları ele almaya yönelik çözümler her zaman sınırlı olacaktır.
At çoktan kaçmıştır (yani atı alan Üsküdar’ı geçmiştir).
Kaynaklar:
1. https://theconversation.com/health-crisis-up-to-a-billion-tonnes-of-waste-potentially-burned-in-the-open-every-year-152778
2. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378023000146
3. https://x.com/ozturk_mustafa/status/1934267419553640509
4. https://x.com/ozturk_mustafa/status/1934338391568535879
5. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10786097/
6. https://sci-hub.ru/10.1021/acs.est.0c08536
7. https://annalsofglobalhealth.org/articles/10.5334/aogh.4232
8. https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2023/ea/d2ea00082b
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
