İnsan sağlığını ve güvenliğini olumsuz yönde etkileyen ağır ve yıpratıcı işlerde çalışan sigortalılara yönelik olarak, çalıştıkları işyerlerinde fiziki ve ruhsal sağlıklarının olumsuz etkilenmesini telafi etmek amacıyla ilave fiili hizmet süreleri veriliyor.

Bu uygulama, prim gün sayılarına ilave yapılması ve emeklilik yaş şartlarında indirim sağlanması suretiyle, diğer sigortalılara göre daha erken emeklilik imkânı tanıyor.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 40'ıncı maddesinde belirlenen işler ve işyerleri kapsamında yer alan yeraltı işleri ile demir ve çelik fabrikalarında çalışan sigortalıların fiili hizmet sürelerini ele alacağız.

Fiili hizmet süresi zammından (yıpranma payı ) yararlanma koşulları neler?

Sigortalıların fiili hizmet süresi zammından yararlanabilmeleri için kapsam dâhilindeki işyerlerinde ve işlerde fiilen çalışarak, söz konusu işlerin risklerine doğrudan maruz kalmaları gerekir.

Ayrıca, sigortalının çalıştığı işyerinin esas faaliyet alanı kapsamda olmasa dahi, işyerinin faaliyet alanının bir bölümünde gerçekleştirilen işin tabloda belirtilen işler kapsamında olması durumunda, bu bölümde çalışan sigortalılar fiili hizmet süresi zammı uygulamasından yararlandırılır.

Kısa vadeli sigorta kollarına tabi çalışanlarla sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışanlar, fiili hizmet süresi zammı uygulamasından yararlanamaz.

Ayrıca, fiili hizmet süresi zammı kapsamına giren işyerlerinde ve işlerde fiilen çalışmadığı hâlde, bu işyerleri ve işler kapsamında gösterilerek fiili hizmet süresi zammından yararlandığı tespit edilen kişilerin bu süreleri iptal edilir.

Yeraltı (maden vb.) İşlerinde çalışan sigortalıların emeklilik koşulları

Yeraltı işlerinde çalışan sigortalıların emeklilik koşulları, gerek mülga 506 sayılı Kanun’un 60. maddesinde gerekse 5510 sayılı Kanun’un 28'inci maddesinde düzenlendi.

Maden işyerlerinde yeraltı işlerinde çalışanların yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarının belirlenmesinde esas alınan unsur, sigortalıların bu işlerde çalışmaya başladıkları tarihtir.

Yeraltı işlerinde geçen çalışmaların yarısı (her 360 gün için 180 gün), prim ödeme gün sayısına ilave edilmekte ve bu işlerde en az 1800 gün çalışmış olma şartıyla emeklilik yaş haddinden indirim yapılır.

Özel sektör işyerleri için prim ödeme yükümlülüğü, 180 gün eklenen süreler bazında sigortalı hissesi yüzde 9, işveren hissesi yüzde 14 olmak üzere toplam yüzde 23’tür.

Demir ve çelik fabrikalarında çalışan sigortalıların emeklilik koşulları

Demir ve çelik fabrikalarının belirli bölümlerinde çalışan sigortalıların yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları, yeraltı işlerinde çalışanlara göre farklılık gösterir.

Bu işyerlerinde geçen çalışmaların dörtte biri (her 360 gün için 90 gün), prim ödeme gün sayısına ilave edilmekte ve bu işlerde en az 3600 gün çalışmış olma şartıyla, 3 yılı geçmemek üzere, fiili hizmet süresi zammının yarısı emeklilik yaş haddinden indirilir.

Özel sektör işyerleri için, 90 günlük ilave süreye karşılık prim ödeme yükümlülüğü sigortalı için yüzde 9, işveren için yüzde 12,5 olmak üzere toplam yüzde 21,5’tir.

Elbette, emeklilik koşullarının sağlanıp sağlanmadığı sigortalının işe başlama tarihine göre değişkenlik gösterir.

İşverenlere bildirimlerde yeni düzenleme ne tür değişiklikler getirdi?

Yeraltı işleri ile demir ve çelik fabrikalarında çalışanlardan, risk içeren işlerde fiilen çalışmayanların fiili hizmet süresi zammı kapsamında bildirilmesinin tespiti hâlinde çeşitli önlemler alınmış ve bazı meslek kodları kapsam dışında bırakıldı.

Meslek kodlarına göre fiili hizmet süresi zammı (FHSZ) girişleri SGK sistemi üzerinde sınırlandırıldı.

Fiili hizmet süresi zammı, esasen çalışanların sağlık ve güvenlik açısından yüksek risk taşıyan işlerde çalışmalarını esas alır.

Sigortalının fiili hizmet süresi zammından yararlanabilmesi için, kapsam dâhilindeki işyerinde ve belirtilen işlerde fiilen çalışması ve bu işlerin risklerine maruz kalması şarttır.

Sorularınız için: [email protected]

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.