Türk istihbarat geleneği, köklerini Osmanlı'nın merkezî devlet yapısında ve saray etrafında şekillenen bilgi toplama faaliyetlerinde bulur.

Özellikle II. Abdülhamid döneminde kurumsallaşma eğilimleri belirginleşti, jurnal teşkilatı olarak bilinen yapı, dönemin iç güvenlik ve siyasi istikrar kaygılarına paralel olarak işlerlik kazandı.

Bu dönem, devlet aklının bilgiye verdiği önemi göstermesi bakımından tarihsel bir eşiktir.

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, istihbarat anlayışı yeni devletin ideolojik ve güvenlik temelleri doğrultusunda yeniden kurgulandı, Milli Emniyet Hizmeti Riyâseti (MEH), 1926'da bu çabanın ilk kurumsal ürünü olarak hayata geçirildi.

Soğuk Savaş yıllarında, MEH'in yerini alan Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), iç tehdit odaklı, rejim güvenliğini önceleyen ve büyük ölçüde Batılı müttefiklerle istihbarat paylaşımı üzerinden şekillenen bir anlayışla faaliyet gösterdi.

Bu dönemde MİT'in istihbarat üretiminden çok, rejimin sürekliliğini sağlayacak önleyici faaliyetlerde bulunduğu görülür.

1980 darbesi ve sonrasında istihbarat kurumunun askeri vesayet altındaki konumu, sivil denetimden uzak, yarı-otonom bir güvenlik aktörü profilini pekiştirdi.

1990'lı yıllar, Türkiye'nin güvenlik ortamında yaşanan radikal değişimlerin (PKK terörü, faili meçhuller, derin devlet tartışmaları, Susurluk skandalı) istihbarat kurumlarını da doğrudan etkilediği bir dönemdir.

Ancak aynı zamanda bu yıllar, teknolojik dönüşümün etkileriyle birlikte, istihbaratın yalnızca bir iç güvenlik aracı değil; dış politika ve kamu diplomasisiyle iç içe geçen bir alan olarak yeniden düşünülmeye başlandığı bir geçiş dönemine işaret eder.

2000'li yılların başı, istihbarat kurumunun sivilleşmesi, demokratik denetim tartışmaları ve kurumsal etkinliğin artırılması yönünde atılan adımlarla öne çıkar.

Ancak bu girişimlerin kurumsal bir dönüşüme evrilmesi, büyük ölçüde 2010 sonrası dönemde, özellikle Hakan Fidan'ın müsteşarlık görevine gelişiyle ivme kazanacaktır.

Bu bağlamda, Fidan dönemi yalnızca yeni bir yönetici profilini değil, aynı zamanda Türk istihbarat aklının paradigma değişimini de temsil eder.

Hakan Fidan'ın göreve gelişi ve dönemin yapısal özellikleri

Hakan Fidan'ın 2010 yılında Milli İstihbarat Teşkilatı'nın başına geçmesi, yalnızca bir görev değişikliği değil; devletin istihbarat yaklaşımında köklü bir zihniyet dönüşümünün başlangıcı olarak okunmalı.

Dış politika tecrübesine ve akademik birikime sahip bir ismin MİT'in başına getirilmesi, teşkilatın geleneksel içe dönük, savunmacı reflekslerinin ötesine geçerek stratejik, dışa dönük ve çok boyutlu bir yapılanmaya evrileceğinin habercisiydi.

Fidan'ın uluslararası ilişkiler ve stratejik düşünce alanındaki akademik geçmişi, onu sadece bir bürokrat değil, aynı zamanda devlet aklını yeniden kurgulayan bir figür haline getirdi.

Bu görevlendirmenin zamanlaması da dikkat çekici.

Arap Baharı'nın patlak verdiği, İran ve Batı arasında nükleer krizlerin derinleştiği, Suriye iç savaşının ufukta belirdiği bir dönemde Türkiye'nin istihbarat kapasitesini yalnızca iç tehditlere değil; bölgesel gelişmelere uyum sağlayacak biçimde yeniden yapılandırması zaruret haline gelmişti.

Bu çerçevede Fidan, klasik güvenlik bürokrasisinin temsilcilerinden ayrışan bir anlayışla, istihbaratı sadece bilgi toplayan değil; aynı zamanda "strateji kuran ve sahada oyun kuran" bir devlet enstrümanı haline getirmeye çalıştı.

Fidan'ın göreve gelişiyle birlikte MİT içinde kadro yapısında değişiklikler, eğitim politikalarında güncellemeler ve insan kaynağı çeşitliliği ön plana çıktı.

Operasyonel kabiliyetin artırılması, teknolojiye dayalı istihbaratın önceliklendirilmesi ve kurumsal kapasitenin sahada doğrudan görünür hale getirilmesi bu dönemin belirgin özelliklerindendir.

Aynı zamanda MİT, devlet hiyerarşisinde yükselen bir konum elde etti; özellikle 2012'den sonra Cumhurbaşkanlığı ile doğrudan senkronize çalışan bir yapı olarak yeniden inşa edildi.

Bu süreçte Fidan'ın şahsi profili ile kurumsal dönüşüm arasında dikkat çekici bir paralellik kurmak mümkün.

Sessiz, görünmez ve teknik detaylara hâkim bir lider profili; istihbarat kurumunun devlet içindeki ağırlığını artırırken kamuoyu görünürlüğünü sınırlandıran bir stratejiyle örtüştü.

Fidan'ın temsil ettiği yeni liderlik anlayışı, sadece MİT'i değil; istihbaratın devletle kurduğu ilişkinin doğasını da dönüştürdü.

Kurumsal ve operasyonel dönüşüm

Hakan Fidan'ın liderliğinde Milli İstihbarat Teşkilatı, tarihindeki en kapsamlı yapısal ve operasyonel dönüşümlerden birini yaşadı.

Bu dönüşüm, hem teşkilatın iç organizasyon yapısını hem de sahadaki etkinlik kapasitesini köklü biçimde yeniden şekillendirdi.

Fidan dönemi, istihbaratın pasif veri toplayıcılığından aktif bir müdahale ve yönlendirme aracına dönüştüğü bir eşik olarak tanımlanabilir.

Bu sürecin merkezinde ise yasal reformlar, insan kaynağı politikaları, teknolojik modernizasyon ve dış operasyonlar yer alır.

2014 yılında yürürlüğe giren 6532 sayılı kanun değişikliği, MİT'e yeni bir kurumsal statü kazandırdı ve teşkilatın yetki alanını genişletti.

Bu değişiklikle birlikte MİT, yalnızca bilgi temini ile yetinmeyen, gerektiğinde operasyon yürüten ve hatta dış politika yapım sürecine doğrudan katkı sağlayan bir aktöre dönüştü.

Yasayla birlikte, MİT'in faaliyetleri üzerindeki yargı denetimi sınırlandırıldı, mensuplarına operasyonel dokunulmazlık sağlandı ve teşkilat, Cumhurbaşkanlığı'na doğrudan bağlı stratejik bir kurum haline getirildi.

Bu düzenlemeler, MİT'in devletteki hiyerarşik konumunu belirgin biçimde yukarı taşıdı.

Bu dönemde operasyonel kapasite dikkat çekici şekilde arttı.

Özellikle sınır ötesi operasyonlar, FETÖ'ye yönelik uluslararası iade ve kaçırma faaliyetleri, Irak ve Suriye'de sahadaki etkinlik gibi örnekler, MİT'in "etki üreten" bir yapıya evrildiğini gösterir.

Libya, Somali ve Katar gibi alanlarda yürütülen faaliyetler; teşkilatın sadece güvenlik değil, aynı zamanda diplomasi ve askeri strateji ile entegre çalışan bir istihbarat modeli benimsediğini ortaya koyar.

Bu bağlamda, MİT yalnızca bir güvenlik kurumu değil, devletin dış politika yapım sürecinde rol alan, hatta kimi zaman yön veren bir güç unsuru haline geldi.

Teknolojik modernizasyon da bu dönüşümün temel ayaklarından biridir.

İHA/SİHA teknolojisinin istihbarat süreçlerine entegre edilmesi, veri analitiği, yapay zeka destekli izleme sistemleri ve teknik istihbaratın geliştirilmesi, MİT'in klasik insan istihbaratı odaklı yapısını çeşitlendirdi.

Bu gelişmeler, istihbaratın zamanlama, hassasiyet ve nokta atışı operasyon kabiliyeti açısından çarpan etkisi yarattı.

Kurumsal düzlemde ise MİTEM'in kurulması, istihbarat mesleğinin profesyonelleştirilmesi ve ideolojik temsilden çok liyakat ve uzmanlığa dayalı bir kadro yapısının inşası yönünde atılan adımlar öne çıkıyor.

Fidan, insan kaynağını yeniden tasarlarken hem devlet geleneğine sadık hem de küresel standartları bilen, çok dilli, teknik donanımlı yeni bir istihbaratçı profili oluşturmayı hedefledi.

Bu dönüşüm, istihbarat teşkilatını sadece bir güvenlik aracı olmaktan çıkarıp; devletin jeopolitik tasarım kapasitesine entegre bir stratejik aktör haline getirdi.

Bu bağlamda Hakan Fidan dönemi, sadece kurumsal bir reform süreci değil; aynı zamanda Türkiye'nin istihbarat felsefesinde paradigmatik bir değişimi temsil eder.

Siyasal ve devlet yapısı içindeki konumu

Hakan Fidan'ın göreve gelişiyle birlikte Milli İstihbarat Teşkilatı'nın devlet içi konumu da belirgin bir değişim sürecine girdi.

Bu dönüşüm, yalnızca kurumun görev tanımında değil; siyasal sistemle kurduğu ilişki biçiminde de kendini gösterdi.

Fidan dönemi, MİT'in klasik güvenlik bürokrasisinin bir unsuru olmanın ötesine geçerek, doğrudan siyasal karar alma süreçleriyle senkronize hale geldiği, hatta zaman zaman yönlendirici rol üstlendiği bir dönem olarak öne çıkıyor.

Bu yeniden konumlanmanın en kritik kırılma anlarından biri, hiç şüphesiz 15 Temmuz 2016 darbe girişimidir.

Darbe teşebbüsünün ardından güvenlik kurumlarında yapılan köklü reformlarla birlikte, MİT'in hem operasyonel hem de kurumsal ağırlığı arttı.

Bu süreçte MİT, yalnızca FETÖ ile mücadelede kilit bir aktör olarak değil, aynı zamanda yeni güvenlik mimarisinin tasarımında da stratejik bir rol oynadı.

Teşkilatın Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçişle birlikte Cumhurbaşkanına doğrudan bağlı hale gelmesi, bu yapısal dönüşümün en somut göstergesidir.

Geleneksel olarak TSK, Emniyet Genel Müdürlüğü ve MİT üçlüsü arasında şekillenen güvenlik dengesi, Fidan döneminde belirgin bir şekilde MİT lehine kaydı.

Özellikle TSK üzerindeki vesayet yapısının çözülmesi ve Emniyet'in FETÖ sonrası yeniden yapılandırılması, MİT'in merkezî konumunu pekiştirdi.

Teşkilat, sadece istihbarat alanında değil; kimi zaman dış politikada, bazen iç güvenlik stratejisinde ve hatta medya ve kamuoyuna yönelik psikolojik harekât düzeyinde etkili bir güç olarak sahneye çıktı.

Fidan'ın cumhurbaşkanına olan yakınlığı, kurumsal otonomi ile siyasal merkezle kurulan doğrudan ilişki arasında dikkatle denge kurulmasını gerektirdi.

Bu bağlamda MİT, görünürde siyasi etkilerden bağımsız hareket eden bir "profesyonel" yapı olarak kalmaya özen gösterirken; fiiliyatta yürütme organının stratejik uzantısı olarak konumlandı.

Bu durum, istihbaratın tarafsızlığı ve hesap verebilirliği konularında akademik ve siyasal düzeyde tartışmalara neden oldu.

Aynı zamanda bu yeni konum, Türkiye'nin geleneksel devlet yapısında istihbaratın yalnızca "gizli" değil, aynı zamanda "belirleyici" bir rol oynadığı yeni bir dönemin habercisi oldu.

Artık MİT, kapalı kapılar ardında rapor hazırlayan değil; sahada oyun kuran, kriz yöneten ve karar süreçlerine doğrudan katkı sunan bir yapıya evrildi.
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  20 Haziran 2025 - Çin'in Jinshan bölgesindeki yeni Legoland Şanghay Resort'ta insanlar lunapark trenine biniyor. Şanghay'da yer alan dünyanın en büyük Legoland'i, bugün halkın denemesi için faaliyetlerine başladı. Aynı zamanda Çin'deki ilk Legoland olan tesis, Ninjago, Lego Friends ve Monkie Kid gibi temalara sahip 8 bölüm içeriyor. En ilgi çekici ziyaret yerleri arasında, Şanghay sahilinin ve Lujiazui finans bölgesinin gökdelenlerinin renkli plastik tuğlalardan inşa edilen minyatür kopyalarının olması bekleniyor. Legoland Şanghay Resort, 5 Temmuz'da resmen açılacak. (Hector RETAMAL / AFP)

• 2/30

  19 Haziran 2025 - Tel Aviv yakınlarında İsrail acil servis ekipleri, İran'ın füze saldırısı yaptığı bölgede çalışıyor. Yetkililer, İran'ın "onlarca" füze saldırısı sırasında İsrail'in güneyindeki bir hastanenin vurulduğunu, Tel Aviv bölgesindeki acil servis ekiplerinin de başka bir saldırı olduğunu bildirdiğini söyledi. İran, İsrail'in saldırıları sonrası başlayan çatışmanın yedinci gününde üç farklı bölgeyi vurdu. Tahran'ın füze saldırısında bir hastane de zarar gördü. İran, Berşeba'da bulunan Soroka Hastanesi'ni hedef almadığını savunuyor. Tel Aviv yakınlarındaki Holon ve Ramat Gan da isabet aldı. Tahran, hastane yakınındaki bir İsrail ordu üssünün hedef alındığını, hastanenin şok dalgasından etkilendiğini iddia etti. İsrail yönetimiyse saldırıda hastanenin doğrudan hedef seçildiğini öne sürdü. (Gil Cohen-Magen/AFP)

• 3/30

  18 Haziran 2025 - İran'la İsrail arasındaki savaş, 6. gününde de devam ediyor. İsrail ordusu, İran’dan İsrail topraklarına doğru füze atışları gerçekleştirildiğini bildirdi. İsrail ordusu tarafından yapılan yazılı açıklamada, hava savunma sistemlerinin devreye girdiği kaydedildi. Halkın en kısa sürede sığınaklara geçmesi ve ikinci bir duyuruya kadar bu alanları terk etmemesi istendi. Bunun ardından İsrail’de bir çok noktada sirenler çaldı. (Atta Kenare/AFP)

• 4/30

  17 Haziran 2025 - Endonezya'nın Doğu Nusa Tenggara bölgesindeki Lewotobi Laki‑Laki yanardağı güçlü bir patlama gerçekleştirdi. Kül ve toz sütunu yaklaşık 11 km'ye kadar yükseldi. Yetkililer alarm seviyesini en yükseğe çıkardı, tehlike bölgesini krater çevresinde 8 kilometreye kadar genişletti. Uçuşlara "kırmızı" hava trafiği uyarısı verildi, bölge halkı ve turistler maskeyle korunmaya çağırıldı. Lewotobi Laki-laki'nin son patlaması mayıs ayında gerçekleşmiş ve yetkililer o zaman da seviyeyi en şiddetli seviyeye çıkarmıştı. Endonezya, çok sayıda tektonik plakanın üzerinde yüksek sismik aktivitenin görüldüğü "Pasifik Ateş Çemberi" üzerinde yer alıyor. (AFP)

• 5/30

  16 Haziran 2025 - Fransa'nın kuzeyindeki Gravelines sahilinde göçmenler, Manş Denizi'ni geçmek için kaçakçıların teknesine binmek üzere suda yürüyor. Güneş yeni doğuyordu ancak Gravelines sahilinde düzinelerce göçmen, neredeyse aynı sayıda polis memurunun gözetiminde sahil boyunca yürüyordu. Bazıları İngiltere'ye giden bota binmeyi başardı, geride hayal kırıklığına uğramış, bitkin insanlar kaldı. Birleşik Krallık'ın geçen hafta açıkladığı rakamlara göre bu yıl adaya varma amacıyla Manş Denizi'ni 16 binden fazla kişi geçti. İçişleri Bakanlığı sözcüsü, "Hepimiz, hayatları tehdit eden ve sınır güvenliğimizi zedeleyen tehlikeli küçük tekne geçişlerini sona erdirmek istiyoruz." diye konuştu (Sameer Al-Doumy/AFP)

• 6/30

  15 Haziran 2025 - İsrail'le İran arasındaki füze savaşında üçüncü gün yaşanırken geceden bu yana karşılıklı saldırılar sürüyor. İran’ın başkenti Tahran’daki Emniyet Müdürlüğü binası, İsrail istihbarat servisi Mossad’a ait saldırı drone'larıyla vuruldu. Saldırıda hafif hasar meydana gelirken, çok sayıda polis memuru yaralandı. Öte yandan Tahran'ın merkezinde, bakanlıkların yer aldığı caddede şiddetli bir patlama yaşandı. Dışişleri Bakanlığı'na çok yakın bir noktada meydana gelen patlama sonrası büyük yıkım meydana geldi. İranlı kaynaklar, İsrail Hava Kuvvetleri'nin Tahran'a yönelik saldırılarına paralel olarak, "Mossad ajanlarının" Tahran'ın çeşitli yerlerine önceden yerleştirilmiş bombaları uzaktan patlattığını ileri sürdü. İran medyası, 3 gün içinde gerçekleştirilen saldırılarda can kaybının 128'e yükseldiği bildirdi. (Atta Kenare/AFP)

• 7/30

  14 Haziran 2025 - 12 Haziran'dan beri internet ve sabit telefon hatlarının kesik olduğu Gazze'de Filistinliler internet sinyali yakalamak için telefonlarını havaya kaldırıyor. BM Genel Sekreter Sözcü Yardımcısı Stephanie Tremblay cuma günü düzenlediği basın toplantısında İsrail ordusunun Gazzelilere sosyal medyadan seslenerek belirli alanlardan uzaklaşma çağrısı yaptığını hatırlatmış ve "Gazze'deki çoğu kişinin bu duyuruya erişmesinin bir yolu yok" demişti. Tremblay, BM'nin bölgedeki ortaklarının, bu kabloları tamir etmek istediğini ancak nisan ayından yana bu konudaki 20'den fazla talebin İsrail tarafından reddedildiğini vurgulamıştı. (Omar Al-Qattaa/AFP)

• 8/30

  13 Haziran 2025 - İran'ın başkenti Tahran'ın kuzeyindeki bir apartmanda meydana gelen patlamanın ardından bir itfaiyeci meslektaşlarına sesleniyor. İsrail gece saatlerinde başladığı saldırılarında İran'nın başkentinin yanı sıra Tebriz, Loristan ve Kirmanşah gibi bölgeleri hedef aldı. ABD-İran nükleer müzakerelerinin pazar günü gerçekleşmesi beklenen 6. turu öncesinde yapılan hava saldırılarında İran'ın Natanz nükleer tesisi de vuruldu. İsrail'in "Yükselen Aslan" adını verdiği operasyonda Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ve Devrim Muhafızları Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami gibi isimlerin yanı sıra ülkenin nükleer çalışmalarda önde gelen 6 bilim insanının da öldüğü aktarıldı. İran medyasına göre saldırılarda 78 kişi hayatını kaybetti. (Vahid Salemi/AP)

• 9/30

  12 Haziran 2025 - Merkezi Endüstriyel Güvenlik Gücü'nün (CISF) X hesabında paylaşılan bu fotoğraf, Ahmedabad havalimanı yakınlarındaki bir yerleşim bölgesine düşen AN Air India uçağının arka kısmını gösteriyor. Havacılık yetkilileri, havayolu şirketinin "trajik kaza" diye nitelendirdiği olayda, Londra'ya giden Air India 171 numaralı yolcu uçağının Hindistan'ın batısındaki Ahmedabad kentinde 242 yolcuyla birlikte düştüğünü açıkladı. Yolcuların 169’u Hindistan, 53’ü Britanya, yedisi Porkekiz, biriyse Kanada vatandaşıydı. Ahmedabad Polis Komiseri G.S. Malik, faciada 204 kişinin öldüğünü, 41 kişinin yaralandığını söyledi (AFP/Merkezi Endüstriyel Güvenlik Gücü)

• 10/30

  11 Haziran 2025 - Gazze'deki Nuseyrat mülteci kampında Filistinli bir çocuk yemek sırasında. UNICEF'in küresel sözcüsü James Elder, Gazze'de kıtlığın çok kadar yakın olduğunu ve kıtlık başladığında yardımların ulaşması için çok geç olacağını, bunun sonucunda kitlesel ölümlerin yaşanacağı uyarısında bulundu. Filistin topraklarında yaşananları "korkunç" diye niteleyen Elder, bu kadar çok çocuğun öldürülmesinin artık şoke edici olmaktan çıktığını söylerken, "Artık trajedi içinde yaşamaktan öteye geçtik. Biz de bu trajedinin suç ortağıyız" dedi. Birleşmiş Milletler, İsrail'in 11 haftadır sürdürdüğü abluka nedeniyle Gazze'nin 2,3 milyonluk nüfusunun çoğunun kıtlık riski altında olduğunu ve akut yetersiz beslenme sorunu yaşayan küçük çocukların oranının neredeyse üç katına çıktığını açıkladı. (Eyad Baba/AFP)

• 11/30

  10 Haziran 2025 - Avusturya'nın güneydoğusundaki Graz kentinde, okulda meydana gelen silahlı saldırıda en az 10 kişinin hayatını kaybettiği okulun yakınındaki geçici anma yerine mumlar bırakıldı. Avusturya Başbakanı Christian Stocker, eski bir öğrencinin gerçekleştirdiği silahlı saldırının ardından üç günlük ulusal yas ilan etti. Graz Belediye Başkanı Elke Kahr, saldırganın da öldüğünü açıkladı. Polis, saldırganın 21 yaşında olduğunu, iki silahla saldırıyı gerçekleştirdiğini ve sonrasında okulun tuvaletinde intihar ettiğini bildirdi. (Georg Hochmuth/AFP)

• 12/30

  9 Haziran 2025 - İsrail güçlerinin Gazze'ye giden yardım gemisi Madleen'i durdurmasının ardından Aşdod Limanı'nda toplanan protestocular Filistin bayrağı ve pankartlarla eylem yaptı. İsveçli aktivist Greta Thunberg'ün de içinde bulunduğu, Gazze Şeridi'ne yönelik deniz ablukasını kırmaya çalışan yardım gemisi Madleen bugün İsrail tarafından alıkondu. Filistin yanlısı Özgürlük Filosu Koalisyonu tarafından işletilen gemi, Gazze'ye yardım götürerek bölgedeki insani kriz hakkında uluslararası farkındalığı artırmayı amaçlıyordu. İsrail Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada İsrail ordusunun gemiyi alıkoyduğu ve aktivistlerin ülkelerine gönderileceği söylendi. Yolcuların iyi durumda olduğu belirtilirken gemi için "ünlülerin özçekim yatı" ifadeleri kullanıldı. (Maya Levin/AFP)

• 13/30

  7 Haziran 2025 - Ukrayna'nın Harkiv kentinde Rusya'nın drone saldırısı sonucu binalar hasar gördü. Rusya'nın gece ve sabah saatlerinde Ukrayna'ya düzenlediği saldırılarda üç kişinin hayatını kaybettiği, 21 kişinin de yaralandığı bildirildi. Rus yetkililer de Ukrayna'nın Moskova'ya düzenlediği drone saldırısı sonucu iki kişinin yaralandığını açıkladı. İstanbul'da yapılan son barış müzakeresinde taraflar daha fazla esir takası yapma üzerinde anlaşmıştı. Öte yandan Kremlin'den bugün yapılan açıklamada Kiev'in takası süresiz olarak ertelediği öne sürüldü. Ukrayna ise bu iddiayı yalanlayarak Moskova'ya "kirli oyunlar oynamayı" bırakma çağrısı yaptı. (Vitalii Hnidyi/Reuters)

• 14/30

  6 Haziran 2025 - Gazze'nin Deir el-Balah bölgesindeki Filistinliler, İsrail bombardımanı sonucu yıkılan bir caminin yıkıntıları yanında bayram namazını kılıyor. Dünya çapındaki Müslümanlar bugün Kurban Bayramı'nı kutlarken, Gazze'de yıkılmış camilerin yanında kılanan namazlar kameralara yansıdı. İsrail ordusunun, Kurban Bayramı'nın ilk gününde Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda 19 Filistinli hayatını kaybetti. Han Yunus'un Batn es-Semin, Kizan en-Neccar, Satr el-Garbi, Ketibe bölgelerinin yanı sıra Refah kentinin doğusundaki bölgelere de yoğun topçu saldırıları düzenlendiği bildirildi. (Abdel Kareem Hana/AP)

• 15/30

  5 Haziran 2025 - Filipinler'in başkenti Manila'daki Pasig Nehri'ndeki kirlilik, Dünya Çevre Günü'nde drone görüntülerine yansıdı. 1973'ten beri 5 Haziran'ı Dünya Çevre Günü olarak kutlayan Birleşmiş Milletler, bu yıl plastik kirliliğine odaklanmaya karar verdi. BM Çevre Programı'na göre dünya çapında her yıl en az 400 milyon ton plastik üretiliyor ve bunların yüzde 10'undan azı geri dönüştürülüyor. Plastikler ve onların parçalanmasıyla oluşan mikroplastikler doğayı, insan ve hayvan sağlığını tehdit ediyor. Bir kişinin yılda en az 50 binden fazla plastik parçacığı tükettiği tahmin ediliyor. (Eloisa Lopez/Reuters)

• 16/30

  4 Haziran 2025 - Mısır'da Kurban Bayramı öncesinde Giza'nın kuzeydoğu banliyölerindeki Burkaş deve pazarında çocuklar develerin yanında. Ülkenin dört bir yanından gelen Mısırlılar, kurbanlık deve almak için pazara akın ediyor. Yaklaşık 25 dönümlük alana kurulu pazar, 1995’ten bu yana hem Mısır’ın tek deve pazarı hem de Arap dünyası ve Ortadoğu’nun en büyüğü olma özelliğini taşıyor. Develer hacmine göre fiyatlandırılırken, fiyatlar 30 bin ila 180 bin Mısır lirası (yaklaşık 23 bin TL ila 141 bin TL). Develerin ortalama ağırlıklarınınsa 300 kilogram civarında olduğu belirtiliyor. (Khaled Desouki/AFP)

• 17/30

  4 Haziran 2025 - Brezilya Milli Takımı antrenörü Carlo Ancelotti, Sao Paulo'da takımı 2026 FIFA Dünya Kupası elemelerine hazırlıyor. Brezilya, 5 Haziran'da Ekvador'la maça çıkacak. 65 yaşındaki tecrübeli teknik direktör, Real Madrid'le üçer Şampiyonlar Ligi, UEFA Süper Kupa ve ikişer FIFA Kulüpler Dünya Kupası, LaLiga, İspanya Kral Kupası ile İspanya Süper Kupa sevinci yaşadı. Brezilya Futbol Federasyonu Başkanı Ednaldo Rodrigues, İtalyan çalıştırıcının takımın başına getirildiği duyurulurken, "Ancelotti'yi Brezilya’nın başına getirmek, yalnızca stratejik bir hamle değil. Bu adımla, podyumun en üst basamağını geri almaya kararlı olduğumuzu tüm dünyaya ilan etmek istiyoruz. O, futbol tarihinin en büyük teknik direktörlerinden biri ve artık gezegenin en iyi milli takımına liderlik edecek. Onunla birlikte Brezilya futbolu için yeni ve görkemli bir dönemi başlatacağız" diye konuşmuştu. (Nelson Almeida/AFP)

• 18/30

  2 Haziran 2025 - Güney Kore'de Demokrat Parti'nin başkan adayı Lee Jae-myung, son mitinginde kurşun geçirmez cam arkasında konuşma yaptı. Eski Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'ün görevden azledilmesinin ardından yeni devlet başkanını belirleyecek 3 Haziran'daki başkanlık seçimi için erken oy verme süreci geçen hafta başlamıştı. 51 milyonu aşkın nüfusa sahip Güney Kore'deki 44 milyondan fazla kayıtlı seçmen, gelecek 5 yıl boyunca devlet başkanlığı görevini sürdürecek kişiyi belirleyecek. 2022'deki seçimde Yoon'a yüzde 0,7 oranla kıl payı kaybeden Lee'nin bu seçimden galip çıkması ihtimalinin yüksek olduğu öngörülüyor. The Economist'in gerçekleştirdiği ankete göre Lee, yüzde 47'yle lider konumunda (Anthony Wallace/AFP)

• 19/30

  1 Haziran 2025 - McLaren, Formula 1 İspanya Grand Prix'sini ilk iki sırada bitirmeyi böyle kutladı. Sezonun 9. yarışını Avustralyalı pilot Oscar Piastri kazandı. Barselona'daki 4,65 kilometrelik Barselona-Katalonya Pisti'nde yapılan yarış, 66 tur üzerinden düzenlendi. 2025 sezonundaki 5. zaferine imza atan Piastri, yarışı 1 saat 32 dakika 57,375 saniyelik süresiyle ilk sırada tamamladı. Piastri'nin Britanyalı takım arkadaşı Lando Norris, Piastri'nin 2,471 saniye gerisinde ikinci, Ferrari'nin Monakolu pilotu Charles Leclerc ise liderin 10,455 saniye arkasında üçüncü oldu. Red Bull'un son şampiyon pilotu Max Verstappen, Mercedes pilotu George Russell'la çarpışmasının ardından 10 saniyelik zaman cezası alarak 10. sıraya geriledi. (Joan Monfort/AP)

• 20/30

  31 Mayıs 2025 - Paris Saint Germain futbolcuları, UEFA Şampiyonlar Ligi kupasını kaldırarak kutlama yapıyor. PSG ve Inter, Şampiyonlar Ligi'nin finali için Almanya'nın Münih kentindeki Allianz Arena'da karşı karşıya geldi. Karşılaşmadan 5-0 galip çıkan PSG, ilk kez Avrupa'nın en büyük futbol kupasının sahibi oldu. PSG taraftarları galibiyetin ardından kutlamalar için Paris sokaklarına akın etti. (Marco Bertorello/AFP)

• 21/30

  30 Mayıs 2025 - Fransa'nın güneydoğusundaki Marsilya'da yer alan bir binanın cephesinde, sokak sanatçısı Banksy'nin yeni eseri görülüyor. Ünlü sokak sanatçısının Instagram hesabında paylaşarak duyurduğu yeni eseri, sokaktaki direğin gölgesini bir deniz fenerine dönüştürüyor ve üstünde "Bende gördüğün şey olmak istiyorum" yazıyor. Kimliği bilinmeyen Banksy, kariyerine Birleşik Krallık'ın Bristol kentinde binalara sprey boyayla resim yaparak başlamıştı. Dünya çapında üne kavuşan sanatçının eserleri müzayedelerde milyonlarca dolara satılıyor. (Viken Kantarcı/AFP)

• 22/30

  29 Mayıs 2025 - Yerinden edilmiş Filistinliler Gazze Şeridi'nin merkezindeki bir yardım dağıtım merkezinden dönerken, bir çocuk ABD destekli özel bir yardım grubu olan Gazze İnsani Yardım Vakfı'nın (GHF) yardım malzemeleriyle dolu kutuyu taşıyor. GHF, bölgedeki uzun süredir devam eden BM liderliğindeki sistemi atlayarak yardım dağıtımı yapıyor. İki aylık abluka sonrasında yardımların nihayet gelmeye başladığı Gazze'de, İsrail'le Filistinli Hamas hareketi arasında 18 ay süren yıkıcı savaşın ardından insani durum vahim. Gıda güvenliği uzmanları, her 5 kişiden birinin açlık tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu söylüyor (Eyad Baba/AFP)

• 23/30

  28 Mayıs 2025 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'yi Berlin'deki Bellevue Sarayı'nda karşıladı. Zelenski'nin Almanya ziyareti, ABD Başkanı Donald Trump'ın savaşı sona erdirme baskısı altında Ukraynalı ve Rus yetkililerin bu ay yüz yüze müzakereler için bir araya gelmesinin ardından gerçekleşti. Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Almanya ve Ukrayna'nın uzun menzilli füzelerin endüstriyel üretimini ortaklaşa geliştirmeyi hedeflediğini belirtirken, Ukrayna'yı istilası nedeniyle Rusya'ya yönelik baskıyı arttırma sözü verdi. Merz, hükümetinin Ukrayna ve Almanya'da üretilebilecek füzelere herhangi bir menzil sınırlaması getirmeyeceğini söyledi. (Christian Mang/Reuters)

• 24/30

  27 Mayıs 2025 - Alexander Zverev, Paris'te düzenlenen Fransa Açık'ta bugün oynadığı maç sırasında raketini havaya fırlatıyor. Alman sporcu, tenis turnuvasının üçüncü gününde ABD'li Learner Tien'e karşı oynadığı tek erkekler maçında rakibini 3-0 yenerek ikinci tura yükseldi. İkilinin şubattaki bir önceki karşılaşmasında 19 yaşındaki Tien, 1997 doğumlu Zverev'i mağlup etmişti. Bugün düzenlenen maçlarda tek kadınlarda ABD'li tenisçi Coco Gauff da Avustralyalı rakibi Olivia Gadecki'yi 2-0 yenerek ikinci tura çıktı. 25 Mayıs'ta başlayan turnuva 8 Haziran'da sona erecek. Julien de Rosa/AFP)

• 25/30

  26 Mayıs 2025 - İsrailli sağcı aktivistler, Kudüs Günü için düzenlenen ve İsrail ordusunun 1967'deki Arap-İsrail savaşı sırasında şehrin doğu bölgesini ele geçirmesinin anıldığı bayrak yürüyüşü sırasında Kudüs'ün Eski Şehir bölgesinde iki Filistinli okul çocuğuna bağırıyor. Her yıl, çoğu dindar Yahudilerden oluşan binlerce İsrailli milliyetçi, Kudüs'te ve ilhak edilen Eski Şehir'de, Filistinlilerin çoğunlukta olduğu mahalleler de dahil, İsrail bayrakları sallayarak, dans ederek ve bazen de kışkırtıcı sloganlar atarak yürüyor. İsrail polisi, kentte çok sayıda barikat kurdu ve Filistinlilerin bölgeye girişini engelledi. Polis, Eski Şehir'de aşırı sağcı gruplara bazı noktalarda göz yaşartıcı gazla müdahale etti. (John Wessels/AFP)

• 26/30

  25 Mayıs 2025 - Formula 1 Monako Grand Prix'sini, McLaren'ın Britanyalı pilotu Lando Norris kazandı. Ferrari'nin Monakolu yıldızı Charles Leclerc ise ikincilikle yetindi. Monako'da podyumu tamamlayansa McLaren'ın 24 yaşındaki sürücüsü Oscar Piastri oldu. Pilotlar şampiyonasında Piastri birinci, Norris ikinci, Verstappen ise üçüncü sırada. Formula 1, haftaya İspanya Grand Prix'siyle devam edecek. (Stephanie Lecocq/Reuters)

• 27/30

  24 Mayıs 2025 -Kiev'deki itfaiyeciler, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik drone saldırısında hasar gören bir apartmanı inceliyor. Ukrayna hava kuvvetleri, Rusya'nın gece boyunca sadece başkent Kiev'e 250 drone ve 14 balistik füze fırlattığını açıkladı. 2022'de başlayan savaş boyunca kente yönelik en büyük hava saldırılarından birinde ikisi çocuk 15 kişinin yaralandığı bildirildi. Saldırının başlamasından birkaç saat önce, İstanbul'da kararlaştırılan esir takası kapsamında Rusya ve Ukrayna karşılıklı olarak 390 kişiyi serbest bırakmıştı. (Thomas Peter/Reuters)

• 28/30

  23 Mayıs 2025 - Güney Afrika'nın Johannesburg kenti yakınlarındaki bir madenden kurtarılan işçiler otobüsten dışarı bakıyor. Sibanye-Stillwater altın madeninde yaşanan kazanın ardından yaklaşık 260 maden işçisi yeraltına hapsoldu. Şirketin son açıklamalarına göre 79 işçi kurtarıldı ve geri kalanların da kısa süre içinde yeryüzüne çıkarılması bekleniyor. Yetkililer ölü veya yaralı olmadığını da ifade ediyor. (Siphiwe Sibeko/Reuters)

• 29/30

  22 Mayıs 2025 - Avustralya'nın Yeni Güney Galler Eyaleti Polis Teşkilatı, Taree kentinde selde mahsur kalan yurttaşları kurtardı. Şiddetli yağışların neden olduğu selde üç kişinin yaşamını yitirdiği, bir kişininse hâlâ kayıp olduğu açıklandı. NSW Eyalet Başbakanı Chris Minns, bölgede etkili olan fırtınanın da kuzey kıyılarıyla Hunter bölgesinin bazı noktalarında hasara sebep olduğunu söyledi. Minns, bölgedeki nehir ve göllerdeki su seviyelerinin 1920’li yıllardan bu yana görülmemiş derecede yükseldiğini belirtti. Başbakan, "Pek çok insan, yaşadıkları yerde bu seviyede bir su baskını ya da sele şahit olmamıştı" diye konuştu.(Yeni Güney Galler Polis Teşkilatı/AFP)

• 30/30

  21 Mayıs 2025 - ABD Başkanı Donald Trump'ın oğlu Eric Trump, Vietnam'ın Hung Yen eyaletinde Trump International, Hung Yen tatil köyü ve golf sahası projesinin temel atma töreninde konuşma yaptı. Eric Trump, Vietnam'da babası ABD Başkanı Donald Trump'ın emlak grubu tarafından inşa edilecek 1,5 milyar dolarlık lüks tatil yeri ve golf sahasının temel atma törenine katıldı. Vietnam hükümetinin, Trump Organization ve bir ortağının Güneydoğu Asya ülkesinde golf sahaları, oteller ve emlak projelerine 1,5 milyar dolar yatırım yapma planını onayladığı cuma günü duyurulmuştu. Toplam 990 hektar arazi üzerinde planlanan projede golf sahaları, tatil yerleri, oteller ve modern konut projesinden oluşan kompleks yer alacak. İnşaatın bu çeyrekte başlaması ve 2029'un ikinci çeyreğine kadar sürmesi bekleniyor. Onay, sanayi merkezi olan Güneydoğu Asya ülkesinin yüzde 46'lık ABD ithalat vergisinden kaçınmaya çalıştığı, Vietnam'la ABD arasındaki ticaret müzakereleri sürerken geldi. (AFP)

Uluslararası ilişkiler ve istihbarat diplomasisi

Hakan Fidan dönemi, istihbaratın yalnızca bir iç güvenlik aracı olmaktan çıkıp, doğrudan dış politika aracı olarak kullanıldığı bir süreci temsil eder.

Bu bağlamda MİT, klasik anlamda diplomatik temsilciliklerin, dışişlerinin ya da askeri ataşeliklerin sınırlarını aşarak, dış ilişkilerin kurgulanmasında ve yönetilmesinde aktif bir aktör haline geldi.

Fidan'ın dış politika alanındaki geçmişi, MİT'in bu yönelimine hem içerik hem de vizyon kazandırdı.

Bu süreçte MİT, devletler arası doğrudan ilişki kurma kabiliyetiyle dikkat çekti.

Örneğin, İran, Irak, Katar ve Rusya gibi ülkelerle yapılan istihbarat temelli görüşmeler, çoğu zaman diplomatik müzakerelerin önünü açan bir zemin işlevi gördü.

Özellikle Suriye krizinde, Astana Süreci gibi çok taraflı platformlarda MİT, siyasi-diplomatik temasların bir parçası değil, çoğu kez inisiyatif alıcı tarafı oldu.

Bu durum, Türkiye'nin geleneksel dış politika yöntemlerinden saparak "gölge diplomasi" ya da "arka kanal iletişim" araçlarını etkin biçimde kullanmaya başladığını gösteriyor.

Afrika'daki açılım politikası da bu dönüşümün bir başka yansımasıdır.

Somali'deki Türk askeri üssü, Libya'da yürütülen operasyonel faaliyetler, Sahel kuşağındaki MİT varlığı; yalnızca güvenlik temelli değil, aynı zamanda jeopolitik çıkarların korunmasına yönelik bir istihbarat diplomasisinin ürünüdür.

Bu bağlamda MİT, hem yumuşak hem de sert güç unsurlarının eşgüdüm içinde kullanıldığı bir "hibrit dış politika" aktörüne dönüştü.

FETÖ'nün küresel yapılanmasına yönelik yurt dışı operasyonlar da istihbarat diplomasisinin bir başka boyutunu oluşturdu.

Kosova'dan Kenya'ya, Azerbaycan'dan Ukrayna'ya kadar birçok ülkede MİT tarafından gerçekleştirilen "geri getirme" operasyonları, klasik devlet ilişkilerinin dışında yürütülen, doğrudan hedefe odaklı ve yüksek hassasiyetli faaliyetler olarak öne çıkıyor.

Bu operasyonlar, Türkiye'nin kendi güvenlik paradigmasını sınırların ötesine taşıdığını gösteriyor.

Ayrıca, Hakan Fidan'ın liderliğinde geliştirilen ilişkiler yalnızca devletlerle sınırlı kalmayarak; çeşitli devlet dışı aktörlerle, istihbarat topluluklarıyla, hatta zaman zaman küresel şirketlerle yürütülen ilişki biçimleri de şekillendi.

Bu, Türkiye'nin dış politika yapım sürecinde klasik diplomatik enstrümanlara alternatif oluşturacak bir "istihbarat temelli etkileşim dili" geliştirdiğini gösteriyor.

Bu yeni yaklaşım, istihbaratın artık yalnızca bir veri sağlayıcı değil; dış politika stratejisinin üreticisi, uygulayıcısı ve kimi zaman da sonuç alıcısı konumuna geldiğini ortaya koyuyor.

Bu durum, istihbaratın uluslararasılaşması süreciyle birlikte, MİT'in de bölgesel değil, küresel ölçekte faaliyet gösteren bir teşkilata evrilmesinin önünü açtı.

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.