The Economist

Askeri ve sivil denizcilik çalışanların19 Eylül'de, 'Resilient Africa' (Dirençli Afrika) adlı geminin Odessa'daki Çornomorsk Limanı’ndan ayrılışını izlemek için gizli bir kontrol odasına doluştu. Ukrayna'nın, BM aracılı tahıl ihracatı anlaşmasının çökmesinin ardından oluşturulan yeni acil deniz yolunu kullanarak giriş ve çıkış yapan ilk gemi olması nedeniyle gerilim yüksekti. Rusya, koridoru kullanan gemilere ateş açılabileceği uyarısında bulundu.

Bu nedenle acil servislerde alarma geçirildi. Odadaki biri şunları söyledi:

“Kendimizi her türlü senaryoya hazırladık. Gerçekten gergindik. Sonunda gemi, Ukrayna kıyılarının 150 kilometre açığında olaysız bir şekilde yola çıktı, önce Romanya, ardından Bulgar karasularına girdi ve Boğaziçi üzerinden nihai varış noktası olan Hayfa'ya doğru yola çıktı.”

Rus bombardımanına meydan okuyan bir nakliye koridorunun duyurulması her zaman tehlikelerle doludur. Ancak bu Ukrayna için stratejik bir zorunluluktu. Savaş öncesinde ülke ticaretinin yüzde 60'ı, yüzyıllardır olduğu gibi Afrika ve Ortadoğu pazarlarına yönelik derin deniz limanlarından geçiyordu. Rusya'nın ablukayı yeniden uygulama kararı bir ekonomik savaş eylemiydi.
 

Odessa, Çornomorsk ve Pevdeni limanları, aralık ayında 6,3 milyon ton kargo ihraç ederek neredeyse savaş öncesi ihracat seviyesine geri döndü.
 

Böylece Ukrayna gizlice alternatif rotasını geliştirmeye başladı. Rus denizaltılarına karşı güvenli ve kıyı topçuları tarafından korunabilecek kadar kıyıya yakın olan sığ suları seçti. Ukrayna Altyapı Bakan Yardımcısı Yuri Vaskov, “Bunun işe yarayacağını düşündük ama mesele başkalarını ikna etmekti” diyor. İlk gemiler kayıplarla yola çıktı, ancak güven durumu, bu rotayı kullanan gemilerin sigorta maliyetinde yüzde 75'lik bir düşüşe ve kârın geri dönüşüne yol açtı. Dirençli Afrika gemisini Odessa'ya girip çıkan 500'e yakın gemi takip etti.

Odessa bölgesi limanları

Odessa bölgesinin üç limanı (Odessa, Çornomorsk ve Pevdeni) aralık ayında 6,3 milyon ton kargo ihraç ederek neredeyse savaş öncesi ihracatlarına geri döndü. Ocak ayı sonlarında alışılmadık derecede güneşli bir günde, Odessa Limanı’nda suya çarpan metalin sesi yükseldi. Rıhtımda 14 gemi yükleme yapıyordu. Ufukta, sürat tekneleriyle ileri geri hareket eden sınır yetkilileri tarafından denetlenmek için sıralarını bekleyen 11 gemi daha beliriyordu. Bugünlerde sınır hizmetlerinin görevi sadece gemilerdeki malları denetlemek değil, aynı zamanda halen tehdit oluşturan Rus sabotaj gruplarının bulunmadığını da doğrulamak. Savaş başka bir değişikliğe de tanık oldu: Bölgedeki tüm trafik tek deniz komutanlığına bağlandı. Ukrayna Deniz Limanları Kurumu Başkanı Yuri Litvin şunları söylüyor:

“Tüccarları acil servisler, çevre hizmetleri, hava durumu raporları, füze saldırıları, hava saldırısı uyarıları konusunda bilgilendiriyoruz. Bu benzersiz bir Lego bulmacası ve bu çok büyük bir iş gerektiriyor.”

Ukrayna, Rusya'nın Karadeniz'deki hakimiyetini tek bir operasyonel savaş gemisi olmadan tersine çevirmek adına kendi koridorunu oluşturmak için çok çalışmak zorunda kaldı. Ukrayna Donanma Sözcüsü Dmytro Pletenchuk'a göre beklenmedik başarı üç aşamada geldi. İlk atılım, topyekün savaşın ilk haftalarında, Ukrayna'nın amfibi bir inişi engellediği zaman meydana geldi. Operasyon neredeyse başarılı oldu ancak asıl önemli an, Mart 2022'de Rusya'nın Voznesensk’e 100 kilometre uzaklıktaki Odessa'yı batıdan kuşatmasını engellemekti.

İki ay sonra Ukrayna, Rus amiral gemisi Moskva’yı yok ettikten ve stratejik Yılan Adası'nın kontrolünü yeniden ele geçirmesinin ardından Karadeniz'in kuzeybatı kesiminde 100 deniz mili uzunluğunda bir tampon bölge oluşturmayı başardı. 2023'te tamamlanan üçüncü aşamada Ukrayna, Rus savaş gemilerini Karadeniz'in kuzeybatı, orta ve hatta güneybatı kesimlerinden tamamen çıkarmayı başardı.
 

Ukrayna, Rusya'nın Karadeniz Filosundaki 80 aktif savaş gemisinden en az 22'sini imha etti, 13'üne de hasar verdi. Rusya batan gemileri kurtarmasaydı bu rakamlar daha yüksek olacaktı.
 

Bulmacanın son parçası, Ukrayna'nın deniz kuvvetlerinin (deniz kuvvetleri, iç istihbarat, askeri istihbarat, sınır muhafızları ve ordu) Rus savaş gemilerini avlamak ve batırmak için yeni seyir füzeleri ve deniz insansız hava araçları cephaneliği geliştirip geliştiremeyeceğine dayanıyordu. Toplamda Ukrayna, Rusya'nın Karadeniz Filosundaki 80 aktif savaş gemisinden en az 22'sini imha etti, 13'üne de hasar verdi. Eğer Rusya batan bazı gemileri kurtarmasaydı bu rakamlar daha fazla olacaktı. Kırım'ın doğu kıyısı bile artık güvenli değil ve en güçlü Rus gemileri 600 kilometre uzaklıktaki Novorossiysk'e sığınıyor. Ukrayna Donanma Sözcüsü Pletenchuk, “Karadeniz Filosunun tamamını yok etmemiz an meselesi” dedi.

Daha da önemlisi, Ukrayna'nın yeni caydırıcılık kapasitesi, Rusya'nın yabancı bir ticaret gemisine kasıtlı olarak saldırmayacağına dair taahhüt vermesine de olanak tanıdı. Saldırı yalnızca uluslararası kınamaya yol açmakla kalmayacak, aynı zamanda tırmanma tehdidi artık Rusya'ya giden kargo gemilerinin güvence altına alınması da dahil olmak üzere Karadeniz genelinde sigorta maliyetlerinin artması anlamına gelecek. Bu taahhüt, Kasım 2023'te Bivdini Limanı'na yanaşırken muhtemelen kazara vurulan Liberya bayraklı bir gemi hariç, büyük ölçüde başarılı oldu.

Ukraynalı yetkililer, nakliyeye yönelik tehlikelerin yalnızca gemi limandaki rıhtımdayken ciddi olduğuna inanıyor. Rusya havadan acil durum koridoruna doğru süzülme bombaları atabilir ve atıyor. İkinci Dünya Savaşı'ndan kalma mayınlar da zaman zaman sorun teşkil ediyor. Her ikisi de baş belasıdır ancak büyük kargo gemilerini caydırmak için yeterli değildir.
 

Ukrayna Ekonomi Bakan Yardımcısı Oleksiy Sobolev

Deniz yolunun açılmasının 2024 yılında ihracatı en az 3,3 milyar dolar artırması bekleniyor. Bu, döviz kurlarında faydalı bir istikrar ve GSYİH'de 1,23 puanlık beklenen bir büyüme sağlayacak.
 

Şarku’l Avsat’ın Majalla’dan aktardığına göre Odessa'nın derin deniz limanlarının geri dönüşü, zarar gören Ukrayna ekonomisini canlandırmak için uygun bir zamanda geldi. Ukrayna Ekonomi Bakan Yardımcısı Oleksiy Sobolev, deniz yolunun açılmasının 2024 yılında ihracatı en az 3,3 milyar dolar artırmasının beklendiğini, döviz kurlarında faydalı istikrar ve GSYİH'de yüzde 1,23 oranında beklenen büyümenin sağlanacağını söyledi. Ancak herhangi bir kalkınmanın gergin hükümet bütçelerine ulaşması zaman alacaktır. Ukrayna Maliye Bakanı Sergey Marchenko, tüccarların öncelikle savaş zamanındaki büyük kayıplarıyla baş etmeye çalışacaklarını söyledi. Marchenko “Koridorun mali etkisi 2025 yılına kadar netlik kazanmayabilir” dedi.

İlgililer zafer ilan etme konusunda oldukça temkinli davranıyorlar. Odessa'nın en büyük özel istasyonlarından birinden sorumlu bir tüccar, Rusya'nın işletmesini hedef alacağı korkusuyla kimliğinin gizli kalmasını istedi. Ukrayna Altyapı Bakan Yardımcısı Vaskov, yeni koridorun hâlâ yeterli hava savunması, uluslararası gözetleme ve ideal olarak koridoru tamamen güvence altına alacak uluslararası askeri eşlikten yoksun olduğunu kabul ediyor. Ancak en kötü zamanlarda yaptığı çalışmalar önemli bir noktayı ortaya çıkardı: Nakliye işlemleri Rus bombardımanı sırasında bile devam edebiliyordu. Çatışma bölgelerinde deneyimli gemiler, mürettebat ve gemi komutanları bulunabilir. Vaskov, Resilient Africa gemisinden İsrail'e yanaştıktan kısa bir süre sonra aldığı bir kısa mesajdan bahsediyor. Geminin kaptanı ona başka bir savaşın başladığını bildiren bir yazı yazdı. Yazısında "Çornomorsk'ta kendimi daha güvende hissediyordum" diyerek espri yaptı. Bu ifade, bakanlıkta gülüşmelere yol açtı.
 

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al-Majalla’dan çevrildi.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Şarku'l Avsat'ın haberlerine ulaşmak için tıklayın