İran sokaklarındaki protesto hareketinin sona ermesinden bir süre sonra, cumhuriyet rejiminin destekçileri (Marksistler ve İslamcılar) ile monarşinin destekçileri (Marksistlerin ve İslamcıların yeminli düşmaları) arasında İran'daki siyasi sistemin geleceği konusunda anlaşmazlıkların ortaya çıktığına tanık olduk.
Bu iki akım, federalizm, kendi kaderini tayin hakkı, bağımsızlık ve merkezi sistemin kurulması konusundaki tartışmalara tanık olduğumuz gibi, birbirine sert eleştiriler yöneltti.
Dinin sınırları ve toplumdaki din kurumuna bağlı kurumlarla yüzleşme konusunda da tartışmalar devam ediyor.
Bu tartışmalar, beyhudeliğine ve protesto hareketine verdiği zarara rağmen, siyasi aktivistlerin İran'ın geleceğinin büyük bir dikkatle ve sabır temelinde tartışılması gerektiğinin farkında olmadığını ortaya koyuyor.
Bu makale aracılığıyla, İran'da gelecekteki rejimin doğasıyla ilgili tüm alanlara ilişkin sorular sormaya çalışıyorum.
Ekonomide devletin sorumluluklarının sınırları
Özgür ve demokratik bir İran'da konut, şehirlerin inşası, iletişim, petrol, sanayi, madenler ve enerji gibi bakanlıklara sahip olmalı mıyız?
Enerji Bakanlığı ve Şehircilik Bakanlığı nasıl roller üstlenmeli?
Merkezi hükümet, enerji üretimi ve dağıtımı veya otomotiv endüstrileri, sulama ağları ve iletişim ile ilgili tüm altyapı inşaatı görevlerini üstlenmeli mi?
Devlet, kiracılar ve düşük gelir seviyesine mensup vatandaşlara yönelik konut yapmak için çalışıyor mu ya da bu tür konutların inşa masraflarını karşılamak için yeterli bütçeye sahip mi?
Bölgelerdeki yerel yönetimler bu işlere müdahil oluyor mu yoksa özel sektör tarafından mı yönetilmeli?
Ortaya çıkan temel soru şu: Devletin ekonomiye müdahalesinin kapsamı nedir? Bu yüzde 15 mi, 25 mi yoksa yüzde 80 mi?
Bu müdahale, gelecekte vatandaşların yaşam işleri üzerinde önemli bir etkiye sahip.
Ulusal kaynakların yönetimi
Petrol, gaz ve madenler gibi ulusal kaynaklardan gelen para nerede tutulmalı? Bu parayı hangi kurum yönetiyor?
Hükümet söz konusu parayı yolsuzluk ve baskı için harcamaya devam etmeli mi?
Yoksa bu para gelecekte kullanılmak üzere yatırım veya emeklilik hesaplarına mı yatırılmalıdır?
Bu para, yoksul sınıfların kullanması için ehil ve adil görevliler aracılığıyla mı sahiplerine ulaşıyor?
Ülke kaynaklarının, ülkeyi yönetenlerin yayılmacı projelerine, ideolojik propagandalarına harcanmaması için nasıl bir yol izlenmeli?
Aktif bir hükümet nasıl kurulabilir ve karmaşıklıklardan nasıl uzak olabilir?
Yöneticilerin yolsuzluğuna ve halkın servetini yağmalamasına son vermenin yolları nelerdir?
Hükümet eyleminin sınırları
İslami Propaganda Teşkilatı, İrşad ve Kültürel Miras Bakanlığı, Spor Bakanlığı, Devlet Radyo ve Televizyon Kurumu gibi kurumlar, İslami Propaganda Teşkilatı Kültür ve İletişim Kurumu gibi dini propaganda kuruluşları ve yüzlerce yayınevi, çeşitli yayınlar ve hükümet web sitelerine ne olacak?
Devlet bu kurumlardan çekiliyor mu? Yoksa yetkililer bu tür kurumlarda çalışmak ve kültürle ilgili her konuya karışmak mı istiyor?
Siyasi yetkililerin kültürel sahneyi yönelimlerine göre tasarlamak istedikleri filmleri üretmek için kamu kaynakları harcanacak mı?
Spora yönelik yatırım masraflarını fakirlerin cebinden mi harcayacaksınız?
Dini törenler ile rejim yanlısı mitinglerin masrafları kamu kaynaklarından mı ödenmeli?
Din ve devlet ilişkisi
Devlet kurumları harcamalarını devlet bütçesinden karşılamalı mı? Vakıflar ne olacak?
Dini kurumların devlet yararına kullanılmadığı Alman modeli mi, yoksa Türkiye gibi Erdoğan'ın dini kurumları bir güç aracı olarak kullandığı model mi benimsenecek?
ABD'de olduğu gibi devletin din kurumlarına müdahale etmediği bir modelimiz olsa sorun olur mu?
Bu tür sorulara verilecek yanıtlar, bizim gelecekte de sürdüreceğimiz laikliğe olan bağlılığımızın boyutunu göstermektedir.
Merkezi hükümet rolleri
Merkezi hükümet rollerinin sınırları neler? Rolleri, savunma, dışişleri, iç güvenlik, büyük projeler ve doğal afetlerle mi sınırlı olacak yoksa merkezi hükümet bir anaokulu gibi vatandaşların tüm işlerine mi karışacak?
Hükümet kurabilmek için ülke nüfusunun yaklaşık yarısının desteğinin sağlanması mı gerekecek? Devlet hangi rollerden uzaklaşmalı?
Herhangi bir bölgenin veya şehrin sakinleri, yerel kaynaklar ve vergilerle ilgili kilit sektörleri kontrol edebilir mi?
Güvenliği sağlama görevi bölgelerin mi sorumluluğunda olacak?
Hükümet, o bölgenin sakinlerinin müdahalesi olmadan bir bölgenin sularını başka bir yere taşımak için bir kanal kurabilir mi?
Bölgeler yürütmeyi, parlamentoyu ve yargıyı oluşturabilir mi?
Ülke düzeyindeki üç otoritenin rollerinin asgari düzeyde olması için bölgelerine ilişkin kararlar alabilirler mi?
Merkezi hükümetin rollerinin tanımlanması ve dinin devlet işlerinden ayrılması, devlet kurumlarının rollerinin azalmasına yol açar mı?
Kültür ve toplum
Üniversite diploması ve burs vermede yıllarca beyin yıkama ve sahtecilikle uğraşan eğitim, bilim, araştırma, sağlık ve tıp eğitimi bakanlıklarının akıbeti ne olacak?
Devlet ders kitaplarının içeriğine ilişkin kararlar alabilir mi? İdeolojik yönelimlerle hoca atamalarına müdahale edilebilme imkânı olabilir mi?
On binlerce din adamını okullara göndermek için açık bir alan olacak mı? İstenildiği takdirde profesörlerin görevden alınmasına ilişkin kararlar alınabilir mi?
Böyle bir durumla karşılaşmamak için ne yapmalıyız? Devlet nasıl ilmi, kültürel ve sosyal hayattan dışlanıp vatandaşın vergilerinden gelen paralarla idare edilebilir?
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
6 Aralık 2025 - Bir yandan Ukrayna'da barış için yapılan görüşmeler sürerken diğer yandan karşılıklı saldırılar devam ediyor. Ukrayna'nın Dnipro Rayonu'ndanki Slobozhanske bölgesindeki evi Rusya'nın füze ve drone saldırılarıyla vurulan bir kişi eşyalarını toplarken görüntülendi. Diğer yandan ABD Başkanı Donald Trump'ın damadı Jared Kushner ve özel temsilcisi Steve Witkoff, Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi Sekreteri Rüstem Umerov ve Ukrayna Genelkurmay Başkanı Yardımcısı Andriy Gnatov'la görüştü. ABD Dışişleri Bakanlığı pazar günü görüşmelerini sürdürecek tarafların ABD'nin Rusya'yla yaptığı son temasların sonuçlarını ve savaşın sona erdirilmesine yönelik atılacak adımları ele aldığını aktardı. (Mykola Synelnykov/Reuters) -
2/30
5 Aralık 2025 - Almanya'nın başkenti Berlin'de zorunlu askerliğe karşı protesto gösterisi düzenlendi. Almanya'da asker sayısını artırmayı hedefleyen yasa tasarısı bugün Federal Meclis'te kabul edildi. Aylardır tartışılan düzenlemeye göre 18 yaşına girenlere 2026'dan itiberen, asker olma isteği ve uygunluğunu saptamak amacıyla bir form gönderilecek. Hem erkek hem kadınlar bu formu alsa da sadece erkeklerin doldurulması zorunlu olacak. Ayrıca 1 Ocak 2008'den sonra doğan erkekler için askerlik muayenesi de zorunlu hale getirilecek. Yasal düzenlemeye göre önce gönüllük esas alınacak ancak hedeflenen sayıya ulaşılmaması durumunda zorunlu askerlik hizmeti uygulamaya konabilecek. Almanya, erkekler için zorunlu askerliği 2011'de askıya almıştı. (Christian Mang/Reuters) -
3/30
4 Aralık 2025 - Endonezya'nın Batı Sumatra eyaletindeki Palembayan kentinde yaşanan ölümcül selde evleri ağır hasar alan 53 yaşındaki Ilyasak Imam Mudo ve çocukları, geriye kalan eşyaları taşıyor. Kurtarma ekipleri, Güney ve Güneydoğu Asya'da 1400'den fazla kişinin ölümüne, yaklaşık 1000 kişinin kaybolmasına yol açan felaket niteliğindeki sel ve toprak kaymalarının üzerinden bir hafta geçmesine rağmen, mahsur kalan topluluklara ulaşmakta hâlâ zorluk çekiyor. Yüzlerce köy çamur ve moloz altında kalırken, birçok bölgede elektrik ve telefonlar hâlâ kesik. (Willy Kurniawan/Reuters) -
4/30
3 Aralık 2025 - Güney Kore'nin devrik devlet başkanı Yoon Suk Yeol'un destekçileri, Yoon'un sıkıyönetim ilan edişinin birinci yıldönümünde düzenledikleri eylemde iktidardaki Demokrat Parti'nin genel merkezine yürüdü. Eski Başkan Yoon, hapishaneden yaptığı açıklamada destekçilerini "özgürlük" için miting yapmaya ve sıkıyönetim ilan etme kararını savunmaya çağırdı. Güney Kore Devlet Başkanı Lee Jae Myung, sıkıyönetim ilan etme girişiminin yıldönümünü, demokrasiyi devirme girişiminin arkasındakilerin adalete teslim edilmesi gerektiğini belirterek anarken, ülkeyi güvence altına alma mücadelesinin henüz tamamlanmadığını da sözlerine ekledi. Lee, televizyonda yayımlanan konuşmasında, "Olaya karışanlaarın soruşturmaları ve davaları sürüyor" dedi. "Adil birliğin" ancak hesap verilebilirlik sağlandığında mümkün olacağını da ekledi. (Jung Yeon-je/AFP) -
5/30
2 Aralık 2025 - Hindistan'ın Chennai kentinde halk, Ditwah Kasırgası'nın şiddetli yağmurlar tetiklemesinin ardından sular altında kalan sokaklarda ilerlemek zorunda kaldı. Yetkililer Sri Lanka, Endonezya ve Tayland'da kasırgalar ve aşırı hava koşullarının en az 1200 kişinin ölümüne yol açtığını, 800'den fazla kişininse hâlâ kayıp olduğunu açıkladı. Ekstrem hava olayları, Güneydoğu Asya'da milyonlarca kişiyi yerinden etti. (Priyanshu Singh/Reuters) -
6/30
1 Aralık 2025 - Fransa Devlet Başkanı Emmanuel Macron, Ukraynalı mevkidaşı Volodimir Zelenski'yi Elysee Sarayı'nda ağırladı. Zelenski, Macron'dan "Rusya'ya daha fazla baskı yapmasını" istedi. "Savaşı başlatana baskı yapmak çözümün anahtarıdır" diyen Zelenski, "Emmanuel ile tüm güncel diplomatik konuları ve ortaklarımızla son temaslarımızı ele aldık" diye ekledi. ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna'nın "savaş hatlarında durması" ve mevcut toprak durumunu gelecekteki müzakerelerin temeli olarak kabul etmesi gerektiğini önermişti. Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'yle son görüşmesinde "tüm Donbas bölgesinin Moskova'ya devredilmesi çağrısı yaptığı" iddialarını reddederek, "Hayır, bunu hiç konuşmadık. Yapmaları gereken, oldukları yerde, yani savaş hatlarında durmak" ifadesini kullanmıştı. (Stephane De Sakutin/AFP) -
7/30
30 Kasım 2025 - Formula 1 Dünya Şampiyonası'nda sezonun 23. etabı Katar Grand Prix'sini, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. Uluslararası Lusail Pisti'ndeki 5,4 kilometrelik pistte düzenlenen yarış, 57 tur üzerinden yapıldı. Verstappen rakiplerini geride bırakarak sezonun 7'nci, kariyerininse 70'inci galibiyetini aldı. Yarışa pole pozisyonundan başlayan McLaren'ın Avustralyalı pilotu Oscar Piastri ikinci, Williams'ın İspanyol pilotu Carlos Sainz üçüncü oldu. Verstappen, pilotlar klasmanında 396 puana ulaşarak son etap öncesi ikinci sıraya yükseldi ve lider Norris ile olan puan farkını 12'ye indirdi. Norris 408 puanla zirvede yer alırken, Piastri ise 392 puanla üçüncü sırada yer aldı. Şampiyonun belli olacağı sezonun son ayağı Abu Dabi Grand Prix'si 7 Aralık Pazar günü koşulacak. (Jakub Porzycki/Reuters) -
8/30
29 Kasım 2025 - Sri Lanka'nın başkenti Kolombo'daki şiddetli yağışların ardından evlerin kısmen sel suları altında kaldığı görülüyor. Sri Lanka'da Ditwah Kasırgası'nın yol açtığı toprak kaymaları ve sellerde en az 153 kişinin hayatını kaybettiği, 191 kişininse kaybolduğu bildirildi. 78 binden fazla kişinin de yardım merkezlerine sevk edildiği aktarıldı. Güney Asya ülkesi bugün olağanüstü hal ilan etti ve uluslararası yardım çağrısında bulundu. (AFP) -
9/30
28 Kasım 2025 - Hong Kong'un Tai Po bölgesinde yer alan Wang Fuk Sitesi'nde çıkan yangının olduğu yere polis şeridi çekildi. Çarşamba günü öğle saatlerinde sitede çıkan yangın sonucu hayatını kaybedenlerin sayısının 128'e çıktığı bildirildi. 1900'den fazla dairenin bulunduğu ve yaklaşık 4 bin 600 kişinin yaşadığı tahmin edilen sitedeki yangın, binaların tadilatı için dış cephelerine kurulu bambu iskeleler ve yanıcı izolasyon malzemelerin tutuşmasıyla hızla yayılmıştı. Yangını söndürmek neredeyse iki gün sürerken, onlarca kişinin hâlâ kayıp olduğu aktarılıyor. Binaları yenileme çalışmalarında yolsuzluk yapıldığından şüphelenen yetkililer, halihazırda 8 kişiyi gözaltına aldı. Hong Kong'un 80 yıldır gördüğü en kötü yangındaki ölü sayısının artabileceği söyleniyor. (Tyrone Siu/Reuters) -
10/30
27 Kasım 2025 - Ziyaretçiler, 27 Kasım 2025'te Çin'in güneyindeki Guangdong eyaletine bağlı Zhuhai'de düzenlenen 2025 Asya Havacılık fuarında Zerog standında bir Zerog eVTOL (dikey iniş ve kalkış yapabilen) model ZG-T6'nın yanında. AERO Asia 2025, Zhuhai Uluslararası Hava Gösteri Merkezi'nde açıldı ve Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Almanya, Birleşik Krallık ve Fransa dahil 22 ülke ve bölgeden 381 katılımcıyı bir araya getirdi. "Yeni Bir Dönem: Daha Fazlasını Keşfet" temasıyla düzenlenen bu yılki fuar, genel havacılık, eVTOL teknolojileri ve hızla büyüyen alçak irtifa ekonomisindeki çığır açan gelişmeleri sergileyen sergi, konferans, yarışma ve etkinlikleri bir araya getiren entegre bir platform sunuyor. (Hector Retamal/AFP) -
11/30
26 Kasım 2025 - İki genç, Tayland'ın güneyindeki Songkhla eyaletine bağlı Hat Yai'de, günlerce süren şiddetli yağışların ardından ülkenin güneyinde binlerce kişiyi etkileyen şiddetli sel felaketinin ortasında, yüksek sel sularıyla çevrili bir arabaya bakıyor. Yetkililer, 26 Kasım'da Tayland ve komşu Malezya'da onbinlerce kişinin yaygın sel nedeniyle evlerini terk ettiğini, sokakların ve evlerin sular altında kaldığını ve en az 34 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Tayland Başbakanı Anutin Charnvirakul, ülkenin güneyini vuran sel felaketinin ardından Songkhla eyaletinde olağanüstü hal ilan etti. Ülke genelinde yaklaşık 1 milyon hane ve 2,7 milyonu aşkın kişi sel felaketinden etkilendi. (Arnun Chonmahatrakool/AFP) -
12/30
25 Kasım 2025 - ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray'ın gül bahçesinde gerçekleştirilen törende Gobble adlı hindiyi affediyor. ABD'de Şükran Günü geleneğine gelen bu etkinlik, bayram sezonunun başlangıcını temsil ediyor. Trump, kuştan bir adım uzakta, "Koşulsuz şartsız affedildin" dedi. Sonra Gobble'ı okşayarak, "Bu güzel kuşa kim zarar vermek ister ki?" diye ekledi. (Andrew Caballero-Reynolds/AFP) -
13/30
24 Kasım 2025 - Belçika Başbakanı Bart De Wever maskesi takan bir kişi, Avrupa Komisyonu'nun merkezi olan Berlaymont binasının önünde protesto düzenledi. Aktivistler ve sivil toplum kuruluşlarının üyeleri, AB-Mercosur ticaret anlaşmasına karşı "Toksik Ticaret Turu" protestolarına katılıyor. Öte yandan Belçika'da, çalışanların, hükümetin tasarruf tedbirlerini protesto etmek için bugün başlattığı 3 günlük grev, hayatı durma noktasına getirdi. Bütün işçi sendikalarının çağrısıyla kamuda ve özel sektörde çalışanlar, federal hükümetin işsizlik ve emeklilik gibi sosyal harcamalarda planladığı kesintileri içeren kemer sıkma politikalarını protesto etmek için greve gitti. (Piroschka van de Wouw/Reuters) -
14/30
23 Kasım 2025 - Red Bull Racing'in Hollandalı yıldızı Max Verstappen, Formula 1 Las Vegas Grand Prix'si zaferini böyle kutladı. Ancak yarışa damgasını vuran, yarış sonrası gerçekleştirilen kontrollerde ortaya çıkan şey oldu. Lando Norris ve Oscar Piastri, Las Vegas Grand Prix’si sonrası yapılan teknik kontrollerin ardından yarıştan diskalifiye edildi. FIA, her iki McLaren MCL39 aracının da taban plakalarındaki arka kayma bloğunun, kuralların belirttiği minimum 9 mm kalınlığın altında olduğunu tespit etti. Bu sonuçla birlikte Max Verstappen, Oscar Piastri ile puanını eşitledi. İki isim 366 puanda yer alırken, Norris 390 puanla liderliğini sürdürüyor. Sezonun tamamlanmasına yalnızca iki yarış kala şampiyona mücadelesi yeniden kızıştı. (Frederic J. Brown/AFP) -
15/30
22 Kasım 2025 - İtalya Başbakanı Giorgia Meloni (solda), Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron (ortada) ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen (sağda), Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde düzenlenen G20 Liderler Zirvesi'nde bir araya geldi. Johannesburg Fuar Merkezi'nde düzenlenen zirveye "Dayanışma, Eşitlik ve Sürdürülebilirlik" temasıyla bugün başladı. Afrika'da yapılan ilk G20 zirvesi olma özelliği taşıyan toplantıya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı. Dünya liderleri bir araya gelse de ABD Başkanı Donald Trump, Güney Afrika'daki beyaz azınlığa yönelik "ırk temelli ayrımcılık" iddialarını gerekçe göstererek zirveye katılmadı. Ayrıca toplantıda, küresel çatışmaların sona erdirilmesi, iklim finansmanının artırılması ve Afrika’nın kalkınma önceliklerinin küresel gündemin merkezine yerleştirilmesinin vurgulandığı sonuç bildirisi de ABD'nin itirazına karşın kabul edildi. (Henry Nicholls / AFP) -
16/30
21 Kasım 2025 - Meksika Güzeli Fatima Bosch, Tayland'ın başkenti Bangkok'ta düzenlenen 2025 Kainat Güzeli (Miss Universe) yarışmasında birincilik tacını giyiyor. Dünya çapındaki yarışmanın geçen yılki kazananı Danimarkalı Victoria Kjær Theilvig, 25 yaşındaki Bosch'a tacını giydirdi. Bu yılın "Kainat Güzeli" seçilen Bosch, etkinliğin Tayland direktörü Nawat Itsaragrisil'in kendisine "aptal" demesiyle gündeme gelmiş ve bu olay kadın düşmanlığı iddialarının yanı sıra uluslararası güzellik yarışmasına yönelik eleştirileri beraberinde getirmişti. Daha sonra Nawat'ın, Bosch'un kendisine itiraz etmesi nedeniyle Meksika Güzeli'ni salondan çıkarmaya çalıştığı ve bunun üzerine diğer adayların da onunla beraber çıkmak üzere ayağa kalktığı bildirilmişti. Nawat daha sonra özür dilese de büyük tepki toplamıştı. Yarışmada Türkiye'yi temsil eden Ceren Arslan ilk 30'a giremedi. (Sakchai Lalit/AP) -
17/30
20 Kasım 2025 - Güney Afrika'nın başkenti Johannesburg'da G20 ülkelerinin liderlerinin resimleri asıldı. Güney Afrika polisi ve ordusu, bu hafta sonu Johannesburg'da yapılacak G20 Liderler Zirvesi öncesinde beklenen protestolara karşı güç gösterisi olarak çarşamba günü helikopterler, K-9 köpek birimleri ve motosikletli polislerle bir geçit töreni düzenledi. Güney Afrika, 3 bin 500 ek polis görevlendirirken orduyu da hazır bekletiyor. Bu güvenlik hamlesi, polis, ordu ve istihbarat birimlerini tek bir komut altında toplayarak büyük etkinliklerin güvenliğini sağlayan Ulusal Ortak Operasyon ve İstihbarat Yapısı kapsamında gerçekleştiriliyor. Yetkililer Johannesburg ve diğer büyük şehirlerde protestolar bekliyor. Anti-kapitalistler, iklim aktivistleri, kadın hakları savunucuları, göçmen karşıtı gruplar ve diğerlerinin gösteriler düzenlemesi beklenirken, bazıları Güney Afrika'nın yoksulluk ve eşitsizlikle ilgili kendi sorunlarını gündeme getiriyor. (Marco Longari/AFP) -
18/30
19 Kasım 2025 - İsrail ordusu, Lübnan'ın güneyinde Hizbullah'ın silah depoları olduğunu söylediği binalara hava saldırısı düzenledi. Günün erken saatlerindeki saldırıda günün erken saatlerinde bir kişi hayatını kaybetti, otobüsteki öğrenciler de dahil çok sayıda kişi yaralandı. Yeni saldırılar, İsrail'le Lübnan arasındaki gerginlik tırmanırken gerçekleşti. Salı gecesi Güney Lübnan'daki Ayn el-Hilve Filistin mülteci kampında düzenlenen hava saldırısında 13 kişi hayatını kaybetti. Bu, bir yıl önce İsrail-Hizbullah savaşında ateşkes ilan edilmesinden bu yana bildirilen en ölümcül İsrail saldırısıydı. Öte yandan Gazze'deki hastaneler, İsrail saldırılarında en az 21 Filistinlinin hayatını kaybettiğini bildirdi. (Muhammad Zanaty/AFP) -
19/30
18 Kasım 2025 - Bir itfaiyeci, Zagreb'deki 1970'lerden kalma, bir zamanlar büyük Hırvat gazetelerine ev sahipliği yapan Vjesnik gökdeleninin birkaç katını saran yangını söndürmeye çalışıyor. Dün gece çıkan yangının ardından 30 araçla 93 itfaiyeci göreve çağrıldı. Herhangi bir yaralanma bildirilmese de yangının nedeni henüz bilinmiyor. Yangın, Hırvatistan'ın başkentinde, eski Yugoslavya'da ve daha sonra bağımsız Hırvatistan'da büyük gazete ve dergilerin üreticisi olan Vjesnik yayınevinin merkezi olarak hizmet veren ünlü ofis kulesini tahrip etti. (AFP) -
20/30
17 Kasım 2025 - Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Fransa'nın başkenti Paris'te gerçekleştirilen ortak basın toplantısında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'la birlikte açıklamalar yaptı. Fransa Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, Macron ve Zelenski, Kiev'in Fransız şirketlerinden 100'e kadar Rafale savaş uçağı ve diğer hava savunma teçhizatı satın almasına ilişkin niyet mektubunu imzaladı. Zelenski, Rusya'nın Şubat 2022'de gerçekleştirdiği işgalden bu yana Paris'e dokuzuncu ziyaretini gerçekleştirdi. Görüşmelerin amacı, ülkenin enerji altyapısı ve diğer hedeflerine yönelik Rus bombardımanı altında yeni bir kışa girerken, Ukrayna'nın savunmasını güçlendirmek. (Sarah Meyssonnier/AFP) -
21/30
16 Kasım 2025 - Şili'nin ı Partido Republicano partisinden cumhurbaşkanı aday Jose Antonio Kast, Santiago'nun güneyindeki Paine'de genel seçimlerde oyunu kullanmadan önce oyunu gösteriyor. Şilililer, şiddet suçlarıyla ilgili artan endişelerin şekillendirdiği cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullanıyor. Adaylar, çetelere karşı daha sert önlemler alma, radikal sağcılarsa kitlesel göçmenleri sınır dışı etme sözü veriyor. Nüfusu 19 milyonu aşan Şili’de 15 milyondan fazla seçmen, ülkedeki 3 bin 498 merkezde yerel saatle 08.00 itibarıyla oy kullanmaya başladı. Ülkede ilk kez oy kullanma uygulamasının zorunlu olduğu bu seçimde, Şili’nin yeni devlet başkanı ve yardımcısının yanı sıra 155 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nin tamamıyla 25 sandalyeli Senato'nun üyeleri belirlenecek. Kamuoyu araştırmalarına göre, seçimin ilk turunda yarışan 8 adaydan hiçbirinin devlet başkanı seçilmek için gerekli olan yüzde 50 oy oranına ulaşması beklenmiyor. (Marvin Recinos/AFP) -
22/30
15 Kasım 2025 - İklim aktivistleri, Brezilya'nın Belem kentinde düzenlenen COP30 Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi sırasında, üzerinde "kömür, petrol ve doğalgaz" yazan tabutlarla protesto yürüyüşü düzenliyor. Dünya liderlerinin bir araya gelerek iklim kriziyle mücadele üzerine konuştuğu toplantı bu yıl Amazon'daki Belem kentinde gerçekleşiyor. 10 Kasım'da başlayan zirvenin yarısının geride kaldığı cumartesi günü yerli halklar ve çeşitli bölgelerden aktivistlerden oluşan binlerce kişilik bir grup, liderleri Amazon Yağmur Ormanları'ndaki yıkıcı ormansızlaşmayı durdurmaya çağırdı. Dün de yerli Munduruku halkı, topraklarını tehdit eden projelerin ve madencilik faaliyetlerinin sona erdirilmesi talebiyle konferansın ana kapısına girişi engelleyerek bir protesto düzenlemişti. COP30, 21 Kasım Cuma günü sona eriyor. (Andre Penner/AP) -
23/30
14 Kasım 2025 - Ukranya'nın başkenti Kiev'de insanlar, Rusya'nın gece düzenlediği drone ve füze saldırılarında hasar alan bir binanın önünü temizliyor. Rusya cuma gününün erken saatlerinde, yaklaşık 4 yıl önce başlayan savaşta başkente yapılan en büyük saldırılardan birini gerçekleştirdi. Reuters'ın aktardığı üzere enerji tesisleri, konutlar ve altyapıyı hedef alan saldırılarda en az 8 kişi hayatını kaybetti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Rus güçlerinin 430 drone ve 18 füze kullandığını, Kiev'in ise uzun menzilli saldırılarla karşılık verdiğini söyledi. Saldırıda Azerbaycan'ın kentteki büyükelçiliğine de füze isabet etti. Olay üzerine Azerbaycan'ın Rusya'ya nota verdiği bildirildi. (Alina Smutko/Reuters) -
24/30
13 Kasım 2025 - Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo, Paris'teki Faubourg du Temple ve Boulevard Jules Ferry kavşağına çelenk bırakıyor. Paris'te 13 Kasım 2013'te düzenlenen terör saldırılarında 130 kişi hayatını kaybetmiş ve en az 500 kişi yaralanmıştı. IŞİD'in üstlendiği saldırıda Fransa Stadyumu önünde bombalı intihar saldırısı düzenlenmiş ve çeşitli noktalarda kalabalığa ateş açılmıştı. Fransa'nın II. Dünya Savaşı sonrası tarihindeki en şiddetli saldırıda kaybedilenler, 10. yıldönümünde ülke genelinde anıldı. Fransa İçişleri Bakanı Laurent Nunez, böyle bir olayın tekrar yaşanma ihtimalinin düştüğünü ancak "tehdidin hâlâ yüksek" olduğunu söyledi. (Ludovic Marin / Reuters) -
25/30
12 Kasım 2025 - İspanya Kralı VI. Felipe'nin Çin'e gerçekleştirdiği ziyarette Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun merasim kıtasından bir asker, karşılama seremonisinde. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, bugün Pekin'de Çin'e resmi ziyarette bulunan Felipe ile görüştü. Farklı tarihlere, kültürlere ve sosyal sistemlere sahip Çin ile İspanya’nın, ortak kalkınma için model oluşturduğunu vurgulayan Şi, her iki ülkenin uluslararası adaletin korunmasında önemli rol oynadığını söyledi. Kral VI. Felipe ise "Tek Çin" ilkesine bağlı kaldıklarını anımsatarak, Çinli şirketlerin İspanya'nın ekonomik kalkınmasını ve yeşil dönüşümünü güçlü şekilde desteklediğini aktardı. (Maxim Shemetov/AFP) -
26/30
11 Kasım 2025 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da, mahkeme binası yakınlarında intihar saldırısı sonucu meydana gelen patlamada 12 kişi hayatını kaybetti, 36 kişi yaralandı. Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari'nin şiddetle kındadığı saldırıyı Pakistan Talibanı üstlendi. Çin, Avrupa Birliği, Birleşik Krallık ve ABD, taziye mesajı yayımladı. (Zain Zaman Janjua/AFP) -
27/30
10 Kasım 2025 - ABD hükümetinin 40 gün süren rekor kapanmasında sona yaklaşıldı. Senato bütçe görüşmelerindeki açmazı aşmak için anlaştı. Washington'da hafta sonu yapılan müzakerelerin ardından bir grup Demokrat Partili senatör, Cumhuriyetcilerle birlikte anlaşma lehine oy kullandı. Oylama, 1 Ekim'den bu yana bütçesi olmayan hükümeti fonlamak için aşılması gereken ilk adımdı. Federal çalışanların ve hizmetlerin geri dönmesinden önce anlaşmanın Temsilciler Meclisi'nde de kabul edilmesi gerekiyor. Senato'nun bugün yeni görüşmeler için toplanması bekleniyor. Federal hükümetin "kapanması", acil ve zaruri nitelikte olmayan kamu çalışanlarının zorunlu ücretsiz izne çıkarılması ve birçok devlet programının askıya alınması anlamına geliyor. (J. Scott Applewhite/AP) -
28/30
9 Kasım 2025 - Formula 1 Dünya Şampiyonası'nda sezonun 21. etabı Brezilya Grand Prix'ini McLaren'in Britanyalı pilotu Lando Norris kazandı. Sao Paulo'da 4 bin 309 metrelik Jose Carlos Pace Pisti'nde, düzenlenen yarış 71 tur üzerinden yapıldı. Pole pozisyonundan başladığı yarışı 1 saat 32 dakika 01,596 saniyelik süresiyle ilk sırada tamamlayan Norris, sezonun yedinci yarışını kazandı. Mercedes'in İtalyan sürücüsü Kimi Antonelli, liderin 10,388 saniye gerisinde ikinci, Red Bull'un Hollandalı pilotu Max Verstappen ise liderin 10,750 saniye gerisinde üçüncü oldu. Yarışın 8. turunda Antonelli'nin aracının çarpması sonucu Ferrari'nin Monakolu sürücüsü Charles Leclerc yarış dışı kaldı. Sezonun 22. ayağı Las Vegas Grand Prix'si, 22 Kasım Pazar günü koşulacak. (Amanda Perobelli/Reuters) -
29/30
8 Kasım 2025 - Filipinler'in Mindanao adasında insanlar, Fung-wong Tayfunu'nun yol açtığı şiddetli yağış nedeniyle su basan evlerinden ayrılıyor. Meteoroloji uzmanları, tayfunun güçlenerek süper tayfuna dönüşebileceği ve pazar günü Filipinler'in doğu kıyılarına ulaşacağı uyarısında bulunuyor. Asya ülkesinin meteoroloji ajansı PAGASA'dan Benison Estareja "Neredeyse tüm ülkeyi kapsayabilir" diyor. Önceki günlerde Kalmaegi Tayfunu, Filipinler'de 204 ve Vietnam'da 5 kişinin ölümüne neden olmuştu. (Erwin Mascarinas / AFP) -
30/30
7 Kasım 2025 - Ukrayna'nın Harkiv bölgesindeki Çuhyuv'da bir itfaiyeci, Rusya'nın drone saldırısının ardından çalışıyor. Ukrayna medyasının bildirdiği üzere Rus güçleri, perşembe ve cuma günleri Zaporijya, Harkiv, Odessa, Dnipro ve Sumi'ye çok sayıda drone saldırısı düzenleyerek evleri, okulları ve altyapıyı hedef aldı. Saldırılar, dün Ukrayna'nın, Rusya'nın Volgograd bölgesindeki önemli bir petrol rafinerisini yaklaşık üç ay içinde ikinci kez vurduğunu iddia etmesinin ardından geldi (Sofiia Gatilova/Reuters)
İnsan hakları
Tüm iktidar araçlarını insanlara mı veriyorsunuz?
Yasalara uyan vatandaşların silah sahibi olma hakkı var mı?
Sokakta insanlara kurşun sıkılmaması için ne gibi önlemler alınmalı?
Sokaklarda Aşure günlerinde tanık olduğumuza benzer şekilde, tüm vatandaşların dini olmayan kendi kutlamalarını yapma hakkı var mı?
Eşcinseller polis desteği ile törenlerini gerçekleştirebilir mi? Örneğin gençler ellerinde birayla kutlama yapabilir mi?
Din özgürlüğü isteyen dindarlar, herkesin özgürlüğe sahip olmasına tahammül edebilir mi?
Dindarların bireysel özgürlüklere tecavüz etmesi nasıl önlenebilir?
Yararlı tartışma
Şah, cumhurbaşkanı, millî topraklar üzerindeki egemenlik, din düşmanlığının kınanması, hürriyetlerin akıbeti tartışmaları yerine, hükümetin ulusal talihsizlikler üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu rolleri hakkındaki tartışmalara odaklanalım.
Ülkenin geleceği ile ilgili en önemli soru, hükümetin rolleri ve vatandaşların işlerine müdahalesinin boyutu ile ilgili.
Devletin müdahale etmemesi durumunda ise durum farklı olacaktır. Çünkü dünyanın her yerindeki insanlar akıl, ahlak ve hukuk tarafından tanınan kurallara uymuyorlar.
Devlet bu konulardan elini ayağını çekerse toplum bu tür sorunlarla yüzleşmenin bir yolunu bulacaktır.
Herhangi bir rejimdeki tiranlıktan endişe duyan herkes, hükümetin ekonomi, kültür ve toplumdaki rolünü en aza indirmeye çalışmalı ve sivil kurumların büyümesi ve gelişmesi için bir yol bulması amacıyla hükümetin rollerini genişletmeye dayalı tiranlığın önünü kapatmalıdır.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Muhammet Furkan Yeşil
