Ukrayna seçimleri: Zelenskiy’in popülaritesi partisinin parlamentoda sandalyeleri toplamasına yeter mi?

Vladimir Zelenskiy, geçen çarşamba günü Ukrayna’nın en beklenmedik devlet başkanı olarak 50. gününü tamamladı. Bu tür kısa dönüm noktaları bir liderin tarihe nasıl geçeceğine dair nadiren emare verir. Ancak kelimenin tam anlamıyla sıradan bir vatandaşın devlet başkanı olmasını canlandırdığı sitcomları kadar heyecan verici ve gerçek bir olay örgüsüyle bugünlere gelen eski komedi oyuncusu, yalnızca 7 haftada güçlü bir niyet beyanında bulundu. 

Zelensiy daha ilk konuşmasında parlamentoyu dağıtıp erken seçim çağrısında bulunarak teamülleri baltaladı. Hiç şüphe yok ki bu şimdiye kadarki en önemli kararıydı. Bu cesur ve tamamen yasal olmayan hamle kendi açısından anlamlıydı: Ukrayna anayasasına göre devlet başkanlığı makamı, parlamento aritmetiğinin desteği olmadan bir hiç demekti.

Ancak parlamentoyu dağıtmak daha can alıcı bir şeye de yol açtı: Sovyetler Birliği’nin çöküşünden bu yana ülkenin yönetici seçkinleriyle ilgili en geniş çaplı yenilenmeye. 21 Temmuz seçimlerine dair anketler, Zelenskiy dalgasına kapılan bir politik acemiler tsunamisinin, tutucu kanatta yer alanların büyük çoğunluğunu süpüreceğini işaret ediyor. 

Son rakamlara göre, Zelenskiy’in “Halkın Hizmetkârı” partisi tüm bölgelerde önde ve toplamda yüzde 48,5’luk oy oranına sahip. Ukrayna’nın karışık PR’ı ve çoğunluk esasına dayanan seçim sistemi göz önünde bulundurulursa, Zelenskiy’nin yeterli çoğunluğu alamadığı görülebilir. Bu yüzden eski başbakan Yuliya Timoşenko’nun partisine (anketlerde yüzde 6,2’de) ya da muhtemelen rock yıldızı Vladislav Vakarçuk’un liderliğindeki, yüzde 5’lik seçim barajını geçip geçemeyeceği belirsiz Holos adlı bir diğer yeni partiye güvenmek zorunda kalacak. 

Rakamlara bakılırsa seçmenler bugüne kadar Zelenskiy’den gördüklerinden memnun. 

Esas olarak, tabii ki konuşacak çok az başarı var: Cumhurbaşkanı sınırlı yürütme gücüne sahip ve parlamentoya dönük hırçın tutumuyla bunu daha da sınırladı. 

Ancak biçimsel açıdan çok şey değişti. Zelenskiy öncülünün etnik milliyetçiliğini terk etti ve doğudaki Rusça konuşan nüfusa karşı karşılıklı anlaşmaya dayalı bir yaklaşımdan yana tavır aldı. Başka biçimsel kopuşlar da oldu: Askeri geçitleri iptal etmek, cumhurbaşkanlığı ofisinin Sovyet binasından taşınmasını önermek ve geçmişte hüküm giymiş yetkililerle ilgili sert konuşmak.

Gelecek pazar günü yapılacak parlamento seçimleri, bu devrimci iskeleti ete kemiğe büründürecek. Ancak Zelenskiy isyanı Ukrayna’nın pıhtılaşmış meşhur parlamentosuna taze kan enjekte ederken parlamentonun dışına yalnızca zararlı ve yozlaşmış olanlar atılmayacak.

2013’teki Euromaidan Devrimi’nin ardından son parlamentoya giren Batı yanlısı reformcuların birçoğu da bu süreçte süpürülme riskiyle karşı karşıya. Hem Zelenskiy hem de Vakarçuk listelerini şimdi bariz bir araçtan yoksun kalmış bu “gaziler”e kapadı. Böylece, Zelenskiy’in teşrifi Euromaidan mirasının en azından bir parçasını sorgulanır hale getirdi.

 

 

2013’teki gösterileri tetikleyen Facebook gönderisinin sahibi Mustafa Nayyem reformcu milletvekillerinin en ünlüsüydü. Meslektaşlarının aksine o, gelecek hafta yapılacak seçimlerde yeniden seçilmek için aday olmamaya karar verdi. Olası bir “parlamentodan silinme” öncesinde Nayyem, The Independent’a verdiği demeçte pişman olmadığını söylese de, yeni yönetimin onların yokluğunda “tarihi yeniden yazmaya çalışacağından endişeleniyor.”

Nayyem, “Zelenskiy’in ya da etrafındaki insanların niyetleri yeteri kadar bilinmiyor” dedi.  “Poroşenko’nun son 5 yıldaki başarısızlıklarını, milyonlarca protestocuya açıklama girişimleri zaten var.”

Nayyem, kendisi gibi liberal milletvekillerinin Sovyet-sonrası Ukrayna’nın gelişimi üzerinde zaten “tarihsel bir etki” yaptıklarını söyledi:

Parlamentoya girmek için oligark ya da bir oligarkın sevdiği olmak gerekmediğini gösterdik. Parlamentoya girmeyi ‘kutsallıktan arındırdık’ ve şimdi bizim sayemizde parlamentoda birçok yeni yüz olacak. Bu bizsiz mi gerçekleşti? Yani bu bir trajedi değil. Büyük resimde biz kazandık.

Zelenskiy’in parti listesindeki çaylaklar ise epey farklı bir yörüngede: Sadece birkaç hafta içinde politik sıfırlardan birer kahramana dönüştüler. 

Seçildikleri şeffaf olmayan süreç hakkında pek bir şey bilinmiyor. Bazıları aktörün yapım şirketinde çalışmış. Diğerleri, hakkında tartışmalar olan oligark Ihor Kolomoiski’yle ilişkili. Bazıları cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasına yardım etti. Bazılarının da yetenekleri dikkat çekmiş görünüyor. Diğer durumlarda ise bariz bir açıklama yok. Skandal nedeniyle birçok kişi listeden çıkarıldı bile. 

Bağımsız bir analist olan Volodimir Fesenko “Birçok farklı menfaat ve stili birleştiren tuhaf bir grup” dedi:

“Bir yanda LGBT yürüyüşlerinde görünmekten mutlu insanlar var, bir yanda ise Sovyet savaş kahramanlarının propagandası için ajitasyon yapanlar. Onları bir arada tutmak gerçekten çok zor olacak.” 

31 yaşındaki Dimitri Natalukha listedeki en ilgi çekici isimlerden biri. Cambridge mezunu eski bir iş danışmanı ve avukatı olan Natalukha, Nisan’da Zelenskiy’in ekibinin dikkatini çektiğinde siyasi makaleler yazıyordu. O zamandan sonra yüksek siyasetin içine çekildi ve şimdi Halkın Hizmetkarları listesinin 14. sırasında. Pazar günü seçileceği neredeyse kesin. 

The Independent’a konuşan Natalukha, kendini kanıtlamamış politikacılardan oluşan kaotik listenin Ukrayna’yı daha fazla krize sokma riski taşıdığı argümanını kabul etmedi. Natalukha konuyla ilgili şunları söyledi:

Seçimden önce herkes ekonominin ve para biriminin çöktüğü konusunda, Rus işgali konusunda uyarıyordu. Hiçbiri gerçekleşmedi. Hayat devam ediyor ve ilk defa Ukraynalılar geleceğe dair umutlu. Bize inanıyorlar. Yenilenmenin sahiden gerçekleştiğini düşünüyorlar.

Aday ayrıca, Zelenskiy’in hareketli geçen ilk günlerinin gelecek günlerin sadece bir işareti olduğunu söyledi:

Bu noktaya kadar cumhurbaşkanının elleri kolları bağlıydı. Her şeyi kökten değiştirmeden önce Eylül ayını ve yeni parlamentoyu bekliyoruz.

Öte yandan, böyle hayalperest hedefler, parlamentodaki duygudaş sesler arasında bile kaşları kaldırıyor.

Timoşenko’nun listesinde yer alan ve pazar günü tekrar seçilmesi mümkün görünmeyen reformcu milletvekili Oleksii Ryabchny ise The Independent’a birçok müstakbel vekilin kanun yapma prosedürüyle ilgili basit tavsiyeler için kendisini aradığını belirtti. Söylediğine göre neyin mümkün olup neyin olmadığıyla ilgili beklentileri genel olarak konuyla alakasızdı.

“Tıpkı sizin Kanada’da Justin Trudeau ile yaptığınız gibi seçkinlerin yenilenmesi fikrini seviyorum” diyen Ryabchny sözlerini şöyle sürdürdü:

Ama Kanada’nın zaten çalışan bir motoru vardı. Ergenlik çağında bir genci bir Formula 1 aracına koyabilir ve sonuç alabilirsiniz. Ukrayna’da ise bir Lada hurdasından yeni bir araba yapmamız gerekiyor. Bunu çalıştırmak için süper-insan olmalısın.

Ryabchny ayrıca, Zelenskiy’in etkisinin “yaratıcı yıkım” mı yoksa sadece “yıkım” mı olacağı konusunda yargıda bulunmak için henüz çok erken olduğunu ekledi.

Nayyem ise Zelenskiy’in ekibinin önünde sonunda liderin “parçalanmış” konumu hakkında dürüst olması gerekeceğini söyledi:

İnsanların ondan hoşlanmasını istediğini biliyoruz ama her bir kişi için her şey olmaya çalışıyor. Tabii ki seçmenleri ürkütmemek için uğraşıyor ama er ya da geç bir tarafı hayal kırıklığına uğratmak zorunda kalacak.

Parlamentoda yeterli çoğunluğu sağlasa bile Zelenskiy’i patlamaya hazır sorunlar bekliyor olacak. Tartışmalı kodaman Ihor Kolomoiski’yle ve diğer oligarklarla yakın ilişkisi konusunda ne yapmalı? Yüksek kamu ücretleri konusunda açık pazarcıların mı tarafını tutuyor yoksa sosyalistlerin ve popülistlerin mi? Rusya konusunda ne yapacak? Görünen o ki seçmenlerini ve partisini bölmeden netlik sağlamak beceri isteyecek.

“Zelenskiy, cumhurbaşkanlığını öğreniyor” diyor Fesenko:

Ve buna bir komedi dizisine yaklaştığı gibi, bölüm bölüm yaklaşıyor. Doğaçlama -şimdiye kadar- özellikle bir şeyleri yıkmak konusunda bir tür çalışma oldu. Ancak bir şeyler inşa etmek konusunda işe yaramaz. Ukrayna tarihi ayrıca, krizlerin yaşandığını ve fraksiyonların çabucak dağıldığını bize gösteriyor.

Bir şeyler cidden yanlış gidinceye kadar -hâlâ savaş halindeyken ve buna bağlı olarak borç veren Batılılara bağımlıyken- Zelenskiy’nin cumhurbaşkanlığının başarısı ya da başarısızlığına dair tüm bahisler “geçici” olmak zorunda.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.  

https://www.independent.co.uk/news/world

Independent Türkçe için çeviren: Onur Bayrakçeken