Uzmanlar sosyal medyadaki sahte Ukrayna paylaşımlarını yorumladı

Uzmanlara göre kriz zamanlarında sosyal medya kullanıcıları, içerik paylaşmaları yönünde toplumsal baskı hissediyor

Ukrayna'da gerilim giderek artarken, sosyal medya da dezenformasyona karşı büyük bir sınav veriyor (Unsplash)

Rus birliklerinin Ukrayna'ya girişiyle birlikte sosyal medyada birçok yanlış bilgi ve görüntü paylaşılmaya başladı. Kullanıcıların görüntüleri hızla paylaşması sosyal medyanın sıcak savaşla imtihanını gözler önüne sererken, uzmanları da endişelendiriyor.

Yoğun beğeni ve paylaşım alan, Ukrayna'da yeni kaydedildiği iddia edilen görüntülerin bir kısmının eski görüntüler olduğu anlaşılıyor. Uzmanlar bu tür olaylarda özellikle eski görüntülerin kullanıldığına dikkat çekiyor.

İnsanlar neden bu videoları paylaşıyor?

ABD'deki Washington Üniversitesi'nden araştırmacı Mike Caulfield, eski video görüntülerinin farklı bilgilerle paylaşılmasının, dezenformasyon açısından yaygın bir teknik olduğunu söyledi.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

CNET'e konuşan Caulfield, "Bu, hem tıklama ve paylaşım arayışında olan hem de bazen aktif dezenformasyon kampanyalarına katılan kişiler tarafından kullanılan bir taktiktir" dedi.

Öte yandan, çoğu sosyal medya kullanıcısı, bu tür içerikleri yanlış olabildiğini düşünmeden paylaşmayı sürdürüyor.

Caulfield, kriz zamanlarında sosyal medya kullanıcılarının içerik paylaşmaları yönünde toplumsal baskı hissettiklerini aktardı. Uzmana göre takipçi kitlesi içinde gönderiyi paylaşan ilk kişi olma isteği de baskın çıkıyor.

"Bu dezenformasyon yıllardır var"

Harvard Üniversitesi Shorenstein Medya, Politika ve Kamu Politikası Merkezi'nden araştırma görevlisi Jane Lytvynenko, bölgede gerilim tırmandıkça dezenformasyonun da tırmandığını söyledi:

Durum dakika dakika değişiyor ve bilgi de onunla birlikte değişiyor.

Öte yandan Lytvynenko, dezenformasyon çabalarının 2014'te Ukrayna'daki Maidan olaylarına ve Rusya'nın Kırım'ı ilhakına kadar dayandığını ifade etti.

"Bu 8 yıldır bir gerçek" diyen Kanada/Ukraynalı araştırmacı, sözlerini şöyle sürdürdü:

Şimdi fark şu ki dünya bu bölgeye dikkat ediyor. Ve ne zaman dünyanın dikkatini çekse kafa karışıklığı da artıyor.

Twitter ve Facebook açıklama yaptı

Dezenformasyona neden olan bu tür görüntülerden biri, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal ettiği haberleri geldiğinde, Twitter kullanıcısı @AndreyZhukovv tarafından paylaşılmıştı.

Görüntüde şiddetli bir ışık patlaması altında karanlığa gömülen binalar yer alıyordu. Zhukovv bu görüntüyü, "Maripol" notuyla paylaşmıştı. Maripol, Karadeniz'e kıyısı olan ve ihtilaflı Donbas bölgesine yakın konumdaki bir Ukrayna kenti.

Twitter tarafından silinmeden önce milyonlarca kez izlenen ve gazeteciler tarafından da paylaşılan videonun eski bir TikTok paylaşımından alındığı ortaya çıkmıştı. Ocak ayında paylaşılan videoda Rusça, "Elektrik santraline yıldırım düştü!" notu yer alıyordu.

Twitter onaylı BNO News hesabı da @AndreyZhukovv'un yanıltıcı videosunu, "Ukrayna liman kenti Mariupol'de büyük patlamalar" notuyla paylaşmıştı.

Zhukovv'dan veya BNO News'tan konuyla ilgili açıklama gelmezken, Twitter yetkilileri dezenformasyonla mücadele ettiklerini belirtti. Sosyal medya platformundan gelen açıklamada şu ifadeler yer aldı:

Yapay veya manipüle edilmiş medya içerikleri politikamız ve platformda manipülasyon politikamız da dahil olmak üzere, Twitter kurallarını ihlal eden, yeni paylaşılmış anlatıları aktif biçimde takip ediyoruz.

 


Facebook ise kurallarını ihlal eden içerikleri kaldıracağını ve yanlış iddiaları çürütmek için üçüncü taraf teyitçilerle birlikte çalıştığını bildirdi. Teyitçiler içeriğin yanlış olduğu sonucuna vardığında bu tür paylaşımlar Facebook akışında daha az gösteriliyor.

Facebook'tan gelen açıklamada şu ifadelere yer verildi:

Yanlış bilgilerin yayılmasıyla mücadele etmek için kapsamlı adımlar atıyoruz ve dışarıdan uzmanlarla istişare etmeye devam ediyoruz.

Videoların doğru olup olmadığını nasıl anlayacağız?

Kanada'nın başkenti Ottawa'da ikamet eden Nicole Anna Rutkowski de Twitter'da paylaşılan ve Ukrayna'da kaydedildiği iddia edilen bir patlama videosunu gördüğünde bunun gerçek olabileceğini düşünmüştü.

Ottawa Üniversitesi'nde klinik psikoloji alanında doktora öğrencisi olan Rutkowski, Rusya merkezli bot hesapların Kanada'da yanlış bilgileri yaydığına dair bir makale okuduktan sonra sosyal medyada gördüklerine şüpheyle yaklaşmaya başladığını aktardı.

Rutkowski, "Artık bir şüpheci oldum ve videoyu ona gösterdiğimde partnerim de şüpheyle yaklaştı" dedi.

İkili şüpheliydi çünkü videoyu anaakım medya kurumları paylaşmamıştı ve hesabın İngilizceyi akıcı kullanması da dikkat çekiyordu.

Bunun yanı sıra gönderinin yorumlarında bir kullanıcı, görüntülerin eski tarihli olduğunu yazmıştı.

Rutkowski sonunda internette kısa bir araştırma yaptı ve videonun Çin'in Tianjin kentinde 2015'te meydana gelen bir patlamayı gösterdiğini anladı.

Daha sonra video Reuters'a da konu oldu. Haber ajansı, olayın Ukrayna'yla hiçbir ilgisi olmadığını bildirdi. 

"Patlamayı Google'da arattım ve gerçekten de aynı video vardı" diyen  Rutkowski, sözlerini şöyle sürdürdü:

Yorum yapan o kullanıcıdan ilham aldım ve bir grup hesabın altına, Tianjin patlamasının Wikipedia sayfasının bir ekran görüntüsünü koyarak, sahte haber olduğunu yazdım.

Türkçe Teyit sitesi rehber hazırladı

Türkiye'de de dezenformasyonla mücadele için adımlar atılıyor. Doğrulama platformu Teyit'in internet sitesinde Ukrayna'yla ilgili iddialar irdeleniyor.

Platform ayrıca, ekibince hazırlanan bir doğrulama rehberini de gazetecilere gönderdi.

Rehberde Ukrayna'da kaydedildiği öne sürülen görüntülerin doğru olup olmadığının anlaşılmasını sağlayacak bazı internet siteleri ve doğrulama platformlarına yer verildi.

Söz konusu platformlar şöyle sıralandı:

- Google Haritalar: Sosyal medyadaki görsellerin konumunu haritada bulmak için uygulamalar sağlar.

- YouTube DataViewer: Videonun eski tarihli olup olmadığını anlamak için kullanılabilir.

- Audacity: Aynı sesin kullanıldığı farklı çatışma görüntülerindeki sesleri gösterir.

- Tersine görsel arama: Şüpheli görsellerin asıl kaynağına yönlendirir.

FlightRadar24: Sivil uçakların rotalarını ve kalkış-varış saatlerini takip etmeye yarar.

Plane Flight Tracker: Askeri uçakların rotalarını konu edinen iddiaları araştırmak için kullanılabilir.

Marine Vessel Traffic: Askeri gemilerin rotalarının incelenmesini sağlar.

Plates Mania: Araç plakalarından doğrulama yapılmasına olanak tanır.

MetaData2Go: Paylaşılan görüntülerin metadatalarına ulaşmanızı sağlar.

Google Fact-Check Tools: Bir kişi ya da konu hakkında paylaşılmış teyitli bilgileri bulunmasını sağlar. 

 

Independent Türkçe, CNET, Toronto Star

Derleyen: Çağla Üren

DAHA FAZLA HABER OKU