Gizliliği kaldırılan hükümet dosyaları Birleşik Krallık'ın, 1996 yılında ABD Başkanı Bill Clinton’ın, Muammer Kaddafi döneminde Lockerbie saldırısının faillerini teslim etmeye çalışan Libya’ya yönelik Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını genişletme girişimine karşı çıktığını ortaya koydu.
Lockerbie Saldırısı
AFP’nin haberine göre, Ulusal Arşiv tarafından ortaya çıkarılan ve 1995 ila 1996 yıllarını kapsayan Bakanlar Kurulu’nun ofis yazışmalarına göre Londra, genişletilmiş BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarının, krallığın başta petrol üretim malzemeleri olmak üzere Libya’ya yaptığı yıllık 230 milyon dolarlık ihracatını etkileme ihtimalinden dolayı endişe duyuyordu.
Dönemin Başbakanı John Major, ABD başkanının Birleşik Krallık'a destek göstermesi çağrısında bulunmasının ardından 1995 yılının sonlarında Clinton’a bir mektup yazarak yeni bir kararı onaylamasını engellemeye çalışmıştı.
21 Aralık 1988 yılında Pan Amerikan Havayollarına ait bir Boeing 747 tipi uçağın patlatılması sonucunda aralarında 190 ABD’linin bulunduğu 270 kişi hayatını kaybetmişti. Birleşik Krallık'ın Lockerbie kasabasından 11 kişi de yerde hayatını kaybetmişti.
Sanıkların teslimi
1991 yılında ABD ve İskoçya yargısı, Libya istihbarat üyeleri Abdülbasit el-Megrahi ve Emin Halife Fehime’ye saldırıya karıştıklarına dair suçlamalarda bulunarak hakların tutuklama kararı çıkarmıştı.
ABD o dönem Libya’ya şüphelileri kendi topraklarında ya da ABD’de yargı önüne çıkarmak için teslim etmesi çağrısında bulunurken Libya da "tarafsız" bir mahkeme olması çağrısında bulunuyordu.
Ortaya çıkarılan belgelerde Birleşik Krallık'ın Libya’nın şüphelileri teslim etmeyeceğini düşündüğü görülüyor.
Birleşik Krallık Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Richard Stagg’in 1995 yılının Kasım ayında John Major’ın Özel Sekreteri Roderic Lyne’e yazdığı mektupta "İki sanığın yargılanmasını ve cezalandırılmasının güvence altına alınmasını temenni ediyoruz. Ancak Kaddafi’nin onları teslim etme olasılığı yok denecek kadar az" ifadelerini kullanmıştı.
Birleşik Krallık yaptırımları reddediyor
Bir diğer mektup 1996 yılının Şubat ayında Major’un özel sekreteri Edward Oakden’e yazılmış ve söz konusu mektupta ABD’lilerin BM Güvenlik Konseyi’nden yeni bir karar çıkması için yapılan çağrılar yüzünden "davaya geri döndüğü" ifade edilmişti.
Malcom Rifkind’in özel sekreteri Sam Sharpe, "Dışişleri Bakanı (Rifkind), ABD’yi yeni bir karara varma konusunda desteklemememiz gerektiğine karar verdi" ifadelerini kullanmıştı.
Sharpe "hem Hazine hem de Ticaret ve Sanayi Bakanlığı içerisinde BM’in uyguladığı yaptırımların rejiminin genişletilmesine karşı "güçlü bir itiraz" olduğunu ifade etmişti.
Sharpe "Bu aynı zamanda Birleşik Krallık'ın 1995 yılında, yaklaşık 110 milyonu petrol sektörüyle ilgili olan ve toplamda 230 milyon sterlinden fazla olduğu tahmin edilen Libya’ya yönelik ihracatını da doğrudan etkileyecek" demişti.
Aynı zamanda Birleşik Krallık, BM Güvenlik Konseyi üyelerinin uygulamayı destekleme olasılığından şüphe duyuyordu ve Fransa’nın da aynı görüşte olacağını umuyordu.
Sharpe "Birleşik Krallık, yeni bir karar kabul ederek ABD’nin hedefini engellemekten kaynaklanan her türlü suçun sadece bize değil Fransızlara da düştüğünden emin olmalı. Umduğumuz en ideal şey en azından Fransızların suçtan adil pay alması" demişti.
Clinton, 1996 yılının Ağustos ayında Libya ve İran’a yoğun bir şekilde yatırım yapan yabancı şirketlere yaptırım uygulanmasını öngören bir ABD yasasına imza atmıştı.
Irak ile savaş korkusu
Libya’dan Irak’a dönünce; İngiliz belgeleri aynı zamanda Londra’nın John Major döneminde ABD öncülüğünde Irak’a karşı başka bir savaşa sürüklenme ihtimalinden korktuğunu ve Kürt müttefiklerini terk etmeyi düşündüğünü gün yüzüne çıkardı.
Ulusal Arşiv, 1995 ve 1997 yılları arasında John Major’ın görev süresinin son yıllarına dayanan birçok belgeden biri olan bu gizli mektubu ilk kez yayınladı.
Söz konusu mektuba göre Major’un özel sekreteri John Holmes, Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin’in güçlerinin Irak’ın kuzeyindeki Kürt bölgesinin kontrolünü ele geçirmesi durumunda "ABD’lilerin geniş çaplı bir askeri misilleme girişiminde bulunabileceğine" dair uyarıda bulundu.
Holmes’un 1996 yılının Kasım ayında ABD Başkanı Bill Clinton’un döneminde Dışişleri Bakanı olarak görev yapan Warren Christopher ile ikili bir toplantı gerçekleştirmeden önce bu tip bir askeri operasyonu "basitçe destekleyemeyceklerini" yazdığı ortaya çıktı.
ABD ve aralarında Birleşik Krallık'ın de bulunduğu müttefikleri, Kürtlerin kontrolündeki Irak’ın kuzeyinde güvenli bir sığınak oluşturmuş ve bölgeyi uçuşa kapatmıştı.
Kürtlerden vazgeçme
Kürt gruplar arasında çatışmalar yaşandığı ve Bağdat’ın bir grubu diğerine karşı desteklediği bir sırada bölge, Irak güçlerinin kontrolü altına girme tehdidi ile karşı karşıya kalmıştı. Bundan aylar önce Irak Cumhurbaşkanı Irak’ın kuzeyine geniş çaplı bir saldırı başlatmış ve bu da ABD’nin hava saldırılarını beraberinde getirmişti.
Holmes o dönemde yazdığı mektupta "Bu bizim için büyük bir siyasi çıkmaz demek. Biz ve ABD’liler için gerçek olan şey Irak’ın kuzeyinden vazgeçmek zorunda olmamız olabilir" ifadelerini kullanmıştı.
Söz konusu mesaj, Londra’nın o zamanlar geniş çapta daha fazla askeri harekat yapılmasını istemediğini gösteriyor.
Holmes aynı zamanda ABD’nin böyle bir savaşa girmeye gücünün yetmeyeceğine işaret etmişti ve Irak’ın kuzeyinden vazgeçmenin "aşağılayıcı" olacağını ifade ederek "Ancak başka bir seçeneğimiz olmayabilir. Bizden hiç kimse kuzeyde Saddam’ı durdurmak için gerçek bir askeri çaba harcamaya ya da kaynak tahsis etmeye hazır değil ve bunu yapmaya çalışırsak koalisyonu kaybedebiliriz" demişti.
Aynı zamanda Holmes bundan Clinton yönetiminin haberinin olmamasını tavsiye etmiş ve "ABD’yi geleceğe dair varsayımsal bir durumda destekleyemeyeceğimizi şu an kabul etmek oldukça zor olacak" demişti.
1990 yılının Ağustos ayında Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesine misilleme olarak 1. Körfez Savaşı’nın başladığı sırada Major’dan önce başbakanlık koltuğunda Margaret Thatcher oturuyordu.
Major 1990 yılının Kasım ayında başbakanlık koltuğuna oturdu ve Irak’a karşı ABD ve diğer ülkelerin katılımıyla oluşturulan uluslararası koalisyona İngiliz güçlerinin de katıldığı 1991 yılının Şubat ayına kadar süren çatışmada ülkeyi yönetti.
Birleşik Krallık'ın ana muhalefet partisi olan İşçi Partisi, Tony Blair liderliğinde 1997 seçimlerinde Major’ın muhafazakar partisine karşı büyük bir zafer kazandı.
Daha sonra Blair 2003 yılında ABD Başkanı George W. Bush’a Irak’a saldırı düzenlerken destek verdi. George W. Bush’un babası George H. W. Bush da 1. Körfez Savaşı’nın patlak verdiği sırada başkanlık yapıyordu.
Blair ve Bush, Irak’ın kitle imha silahlarına sahip olduğunu iddia ediyordu ancak bunların hiçbiri bulunamadı. Saddam Hüseyin en nihayetin 2006 yılında tutuklanarak yargılanıp idam edildi.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Sema Sevil
Independent Arabia, AFP
© The Independentturkish