Amerika Birleşik Devleri (ABD) 11 Eylül saldırıları gerekçesiyle 2001'de Afganistan'a müdahale etti.

Washington yönetimi, "terörle mücadele" politikası kapsamında 20 yıl süren çatışmaların ardından Afganistan'dan çekildi.

ABD askerlerinin çekilmesiyle birlikte Afganistan'da güvenlik boşluğu oluştu.

Kısa sürede ülkenin birçok kentini ele geçiren Taliban, dün başkent Kabil'e girdi.

Kabil'in Taliban'ın kontrolüne girmesiyle beraber Cumhurbaşkanı Eşref Gani, görevinden istifa ederek ülkeden ayrıldı.

Taliban'ın politbüro sözcüsü Muhammed Naim, El Cezire televizyonuna yaptığı açıklamada, "Bugün Afgan halkı ve mücahitler için büyük bir gün. 20 yıllık emeklerinin ve gösterdikleri fedakarlıkların meyvesini aldılar. Allah'a şükür ülkede savaş sona erdi" ifadelerini kullandı.

ABD, kısmen de olsa önce Irak, sonra Suriye ardından da Afganistan çekildi.

Washington yönetiminin özellikle Afganistan'dan bilinçli olarak çekildiği ve asıl düşmanları Rusya ve Çin'e karşı daha güçlü olmak için stratejik planlar yaptığı yorumları da yapılıyor.

Peki Amerika, Afganistan'dan neden çekildi? Yenildi mi yoksa yeni planları mı var?

Uluslararası ilişkiler uzmanı akademisyenler konuyu Independent Türkçe'ye değerlendirdi.

"Bu askeri anlamda bir mağlubiyet"

ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hüseyin Bağcı, Afganistan'ın ABD'ye çok pahalı gelmeye başladığını söyledi.

Afganistan'ın ABD için başarısız bir girişim olduğu değerlendirmesinde bulunan Prof. Bağcı, "Her ne kadar 300 bin kişilik bir ordu kurmuş olsalar da bu ordunun başarısız olması hem ABD hem de NATO için çok büyük bir ayıp. En modern silahlara rağmen başarısız oldular" dedi.

 

 

ABD'nin Taliban ile görüşlerini sürdüreceğini ancak ülkedeki varlığının farklı bir boyut alacağını kaydeden Bağcı, "İşbirliği yapabilirler. Zalmay Halilzad zaten görüşmeleri yürütüyor. Ancak ABD'nin askeri varlığı olmayacak. Vietnam'dan sonra Afganistan'dan da çekilmek zorunda kaldı. Bu askeri anlamda bir mağlubiyet" değerlendirmesinde bulundu.

Uluslararası ilişkiler uzmanı Prof. Bağcı, ABD'nin neden başaramadığını ise şu sözlerle izah etti:"

'Ne kadar başarısız bir askeri darbe girişimi varsa arkasında muhakkak CIA vardır' diye uluslararası bir terminoloji gelişti. ABD Birleşik Krallık ve Fransa gibi yayılmacı ve sömürgeci bir mantaliteye sahip değil. ABD askeri olarak müdahale ediyor ve sistemi bozuyor Irak'ta olduğu gibi. Mesela Irak'ta 400 bin kişilik askeri yapıyı ortadan kaldırdı. Afganistan'da 300 bin kişilik ordu kurmaya çalıştı. Ancak ikisi de yürümedi. Yürümeyişinin neden ABD bu coğrafyaya uzak olması. Genel mantalite bakış açısıyla bir Fransız veya İngiliz gibi bakmadığı için ya da Osmanlı İmparatorluğu gibi bakmadığı için başarısız oldu. Zannediyorlar ki kendilerinde silah var, gelir ve istedikleri gibi yönetirler. İşler böyle yürümüyor, yürümedi.

Bağcı, "ABD çekilmeyle Rusya ve Çin'e karşı bir plan mı yaptı?" sorusuna yanıtı şöyle oldu:

"Elbette farklı görüş ve değerlendirmeler olabilir. Görüşüm şöyle; ABD, Hindistan üzerinden gidecek. Pakistan, Çin ile bir eksen oluşturdu. Yani Rusya, Orta Asya ülkeleri ve Hindistan burada ikinci bir eksen oluşturuyorlar. ABD'nin kaosu yaratma gibi bir arzusu yoktu. 1950'li yıllarda İran'da Musaddık hükümetini devirmesinden beri bu böyledir."

"ABD istikrarsızlıkla rakiplerini yormak istiyor"

Uluslararası İlişkiler Uzmanı ve Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurşin Ateşoğlu Güney de ABD'nin Afganistan politikasının sonuç vermeyerek başarısız olduğu görüşünde.

 

 

Washington yönetiminin başarısızlığın maliyetini daha fazla yüklenmek istemediğini ve kendi kamuoyuna anlatacak bir başarı hikayesinin olmadığına değinen Prof. Güney, "Bu nedenle Joe Biden yönetimi alelacele karar verdi. Sonsuz savaşları sona erdirmek sözüyle gelen Biden, bunun maliyetini daha fazla üstlenmek istemiyor" dedi.

Taliban'ın Afganistan'ı ele geçirmesiyle ülkeyi idare meselesi ve bölgenin nasıl etkileneceği konular çok önemli olduğuna dikkat çeken Güney, "ABD bilinçli olarak kaos ve kriz bölgelerinden çekilerek asıl düşmanları olan Rusya ve Çin'e karşı daha güçlü olmak için bir plan yapmış olabilir. Washington bu ülkeleri sıkıştırmak ve zor durumda bırakmak için çekildiğini düşünüyorum" değerlendirmesinde bulundu.

ABD'nin maliyetleri başkalarına yıkarak mümkünse istikrarsızlığın etkileriyle rakiplerini yormak istediğini vurgulayan Prof. Güney, ABD'nin bu bağlamda bölgede mücadelesini sürdüreceğini belirterek devamında şunları söyledi:

"ABD'nin geri çekilmek ve bu istikrarsızlığın bölge ülkelerini yoracağı üzerinden bir hesabı olduğundan eminim. Dolayısıyla uluslararası toplumun yani Rusya, Çin ve Pakistan gibi ülkelerin akıllı davranması lazım. Evet, olan oldu ama şimdi bu istikrarsızlık ve krizi yönetimini bölge dışı ülkelerin bir şekilde idare etmesi lazım ki Afganistan yeni bir Suriye olmasın. Öte yandan Taliban da sadece içeriye kapanarak ülkeyi idare edebilmesi mümkün değil. Uluslararası toplum aklıselim ve rasyonel davranarak bu krizi yönetebilmeli. ABD geri çekiliyor ama gerçekten tam çekiliyor mu? Bu soruyu da düşünmek gerekir."

"Yenilgiden çok planlı bir siyasete geçiş aşamasıdır"

Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Dr. İlhan Uzgel ise ABD'nin Afganistan'a dair bir planının olabileceğini söyledi.

 

 

Çekilmeyi yenilgiden çok planlı bir siyasete geçmenin bir aşaması olarak değerlendiren Prof. Uzgel, "Basit anlamda ABD yenildi ve çekildi gibi algılamıyorum" dedi.

ABD'nin 2004'ten bu yana Taliban ile savaşmadığını ve bir statükonun kurulduğunu aktaran Uzgel, "ABD genel olarak Ortadoğu bölgesinden geriye doğru çekilmeye çalışıyor. Askeri ve diplomatik enerjisini Çin'e doğru yöneltmek istiyor. O yüzden Afganistan sorununu bölge ülkelerine devretti" şeklinde konuştu.

Prof. Uzgel, "ABD bilinçli olarak kaos ve kriz bölgelerinden çekilerek asıl düşmanları olan Rusya ve Çin'e karşı daha güçlü olmak için güçlerini topluyor" yorumlarına kısmen katıldığını ve buna ilişkin düşüncelerini şöyle izah etti:

"Bu strateji uzun süredir var olan bir strateji. 2011'den bu yana yani 10 yıldır böyle bir stratejisi olduğu söyleniyor. ABD bütün ulusal güvenlik ve strateji belgelerinde Çin ve Rusya'yı işaret ediyor. Hem de giderek artan bir dozda. Dolayısıyla ABD enerji ve dikkatini bu tür bölgesel çatışmalara harcamak istemiyor."