Denetimsizlik, takipsizlik ve yaptırımsızlık

Prof. Dr. Mustafa Öztürk Independent Türkçe için yazdı

Görsel: Twitter

Denetim, gereksinimlere uygunluğu sağlamak için bir sürecin veya kalite sisteminin incelenmesi veya incelenmesi gibi yerinde doğrulama faaliyeti olarak tanımlanır.

Olumsuz vakalar yaşanmadan önce denetim, izleme ve takip yapılırsa ve veriler şeffaf olarak kamuoyu ile paylaşılırsa üretim, kaliteli, güvenli ve verimli olur ve havanın, suyun (temiz su kaynaklarının, derelerin) ve toprağın kirlenmesi önlenir.

Ve kamu işlemlerinde usulsüzlükler minimize edilir. 

Burada önemli bir uyarı, denetim; havada kalmamalı, denetim mekanizması verimli çalıştırılmalı, uygulamaya konmalı ve fayda elde edilmeli. 

Kaliteli ve güvenli denetimin olduğu yerde, düzenli ve kaliteli işleyişi ve her alanda istikrarı sürdürülebilir hale getirir. 

Denetim, izleme, takip ve yaptırım yapılması ile, vakaların oluş nedenlerini analiz edip çözüm üretilmesinde ciddi katkılar sunar.

Denetim, güvenli ve şeffaf veri üretme ve hesap verilebilirlik yönetimlerde hatalı iş yapma riskini minimize eder ve hesap verilebilirlik ve sorgulama halk nezdinde güveni ve sahiplenmeyi güçlendirir.

Denetim sorgulamayı, hesap verilebilirliği ve şeffaflığı güvenli hale getirir. 

İsrafın önlenmesi isteniyorsa şeffaflık, sorgulama, hesap verilebilirlik ve denetim altyapı sistemi güçlendirilmeli.

Denetim, toplumun ortak iyiliği ve çevrenin korunması/iyileştirilmesi için yapılır.

Denetim;

  • Standartlara uygun,
  • Etik,
  • Sorumlu,
  • Kaliteli ve çevreyle uyumlu üretimi,
  • Çalışma ortamlarını, 

gözetir/sağlar.


İlgili kurumlar; 

  • Çevresel denetim ve izleme planlaması yapmalı.
  • Amaç ve hedefler bilinen göstergelerle izlemeli. 
  • Hedeflere ulaşılamıyorsa iyileştirme önlemlerini ilgili paydaşlarla birlikte almalı.
  • Çevresel denetim ve izleme süreci veri toplamayla karıştırılmamalı.

Denetim, standartları belirlenmiş asgari ölçüde kaliteli ve güvenli üretim için yapılır. Doğru yönetilirse daha kaliteli, güvenli ve verimli üretim gelişir. İşlerin doğru yapılmasını sağlar. 

Çevresel denetim tekniğine uygun yapılırsa sınır değerlerine uygun deşarjlar sağlanır.

Kimsenin temiz su kaynaklarını atık sularla kirletmeye hakkı yoktur.

Atık sular arıtmadan alıcı ortama deşarj edilirse temiz su kaynaklarına ulaşma riske girer. Ve küresel ısınmanın etkisiyle su kaynakları azaldığı için kirliliğin etkisi daha yüksek olur.

Denetim, güvenli veri üretimi, şeffaflık, hesap verilebilirlik ve sorgulama halk nezdinde güveni ve sahiplenmeyi güçlendirir. 

Denetim kanıt esaslı yapılır. Bu yüzden toplanan veriler güvenli olmalıdır.

Hiçbir şey yanlış yapanın yanına kar kalmamalı.

İsrafın önlenmesi isteniyorsa şeffaflık, sorgulama, hesap verilebilirlik ve denetim güçlendirilmeli.

Denetim, takip ve yaptırım sistemi uygulanarak kirletenler bin pişman ettirilmediği ve ağır yaptırımlar uygulanmadığı sürece kirlenme devam eder. Kirletme ve usulsüzlük teşvik edilmiş olur.

Denetim, kamu harcamaların piyasa gerçeklerine uygun yapılıp yapılmadığını gözler önüne serer ve usulsüzlükleri önler. 


Liyakatsizlik ve kalitesiz denetim

Layık olmadan makam sahibi olanlar, astlarını ısırıp üstlerine kuyruk sallarlar.

İmam Gazali


Liyakatsiz yönetimlerin denetim, takip ve yaptırım kapasitesi zayıf olduğu için kirlenme ve usulsüzlükler artarak devam eder.

Liyakatsizlik, kalitesizlik, boşvermişlik, denetimsizlik, dijital hafızasızlık ve yaptırımsızlık; güvensizliği, adaletsizliği, usulsüzlüğü ve kayırmacılığı körükler.

Liyakatsizlik ve kalitesiz denetim, güvenli, konforlu ve kaliteli bina yapmanın, suların temiz akmasının, havanın temiz olmasının ve sıfır atık üretmenin önündeki en büyük engeldir. 

Liyakatsiz denetleyenler, ne kadar az bilirse; o kadar şiddetle yaptığı yanlışı savunulur... Çünkü çok bilen, bilmediğini de bilir.

Üretim tesisinin kütle dengesini esas alınarak atıksu, baca gazı ve atık oluşum kademelerini ve birim üretim başına oluşan atıksu, baca gazı ve atık miktarını bilmeyenler denetim yapamaz.

Atık su arıtma tesisi, baca gazı arıtma tesisi ve katı atık tesisinin işletme kademelerini bilmeyenler denetim yapamaz.  

Kamuda ve özel sektörde, yönetim için DENETİM vazgeçilmez ve en önemli unsurdur.

Denetim kalitesi hiç bitmeyen bir arayıştır.

Denetim uzmanlık ister.


Denetimsizlik, takipsizlik ve yaptırımsızlık

Denetimsizlik, istikametleri bulandırır. 

İlgili tüm taraflarla müzakere edilmeden çıkartılan yasalar, denetimsizliği güçlendirir, yönetimleri zayıflatır ve sistemi işlemez hale getirebilir. 

Denetimsizlik merhametsizliği, ahlaksızlığı, hileli kurnazlığı, umursamazlığı ve tecrübesizliği (cahilliği) özendirir.

Kalitesiz, güvensiz ve çürük üretenler, doğru, kaliteli ve ahlaklı üretenlerin gerçekten de aptal olduklarına inanır.

Denetimin ve yaptırımın olmadığı yerde, kalitesizlik, usulsüzlük ve kirlilik teşvik görür ve ekolojik denge altüst edilir.

Denetimsizlik, takipsizlik ve yaptırımsızlık çevresel felaketleri ve işlerin usulsüz yapılmasını özendirir. 

Denetim, takip ve yaptırım, kirletmeyi imkansız (caydırıcı) hale getirilmediği sürece derelerimiz, göllerimiz ve denizlerimiz kirlenmeye devam eder, atıkların üretim kademesinde azaltılması, önlenmesi ve çevrele uyumsuz bertarafı riskli duruma girer.  

Denetimsizliğin olduğu yerde kaliteli, güvenli, verimli, çevreyle uyumlu ve sürdürülebilir üretim olmaz.

Denetimsizlik, atıksuların toplandığı ve taşındığı kanalizasyon sistemi ile atıksuların;

  • Derelere,
  • Göllere,
  • Barajlara,
  • Nehirlere,
  • Denizlere 

deşarj edilmesini artırır. İstanbul Haramidere'den zehir akıyor! Her gün farklı bir renkte akar oldu! 
 

1.jpg
Resim 1. Farklı renklerde akan Haramidere 

 

Denetimsizlik, kokuşmayı ve kayırmacılığı tetikler.

Denetimsizlik, takipsizlik, dijital hafızasızlık ve yaptırımsızlık;

  • Liyakatsizliği,
  • Kalitesiz üretimi,
  • Kirlenmeyi,
  • Kokuşmuşluğu,
  • Usulsüzlüğü,
  • Karanlık işleri,

teşvik eder.

Denetimsizlik, illegaliteyi (yasadışılığı) artırır ve özendirir.

Denetimsizlik, sürdürülebilir yatırımların ve kalkınmanın önündeki en büyük engeldir.

Denetimsizlik, kusurlu (ayıplı) mal üretilmesini ve satışını tetikler.

Denetimsizlik;

  • Kendi çöpünü depolama alanına gömerken kirli plastik atık ithalatını teşvik eder.
  • Akıllı olmayan izlemeyi artırır.
  • Liyakatsizliği, özensizliği ve plansızlığı özendirir.
  • Verimsizliği teşvik eder ve sağlıklı ve güvenli karar almanın önündeki en büyük engel olur.

Sadece bir şehirde ithal kirli plastik atık işleyen tesislerin yüzde 20'nin illegal çalışması çevrenin korunması ve iyileştirilmesi açısından denetimsizliğin sonucudur.

Denetimsizlik, araç tamirhanelerinde oluşan atık mineral yağların;

  • İllegal toplanmasını,
  • 10 numaralı yağlara dönüştürülmesini,
  • Dizel yakıt yerine kullanılmasını,
  • Araçların yangın riskli olmasını,
  • Araçların egzozundan kanser yapıcı gazların salımlanmasını,
  • Birilerin illegal zengin olmasını,

artırır. 

Denetimsizlik, bitkisel atık yağlardan sağlık için zehir olan kızartma yağı üretilmesini filtre etmez.  

Denetimsizlik, kalitesiz, sağlıksız, su yalıtımsız ve güvensiz bina yapılmasını azdırır ve binaların kullanım ömrünü kısaltır.

Denetimsizlik, merhametsizliği azdırır ve hileli üretimi artırır.

Denetimsizlik, kaliteli ve güvenli üretimin önündeki en büyük bariyerdir. 

Denetimsizlik, kalitesizliği, yap-bozu ve israf ekonomisini teşvik eder.

Tarımda anormal oranda gübre kullanılması ile azotlu kirlenmeyi ve arıtılmayan veya ileri kademe arıtılmayan (azot ve fosforun giderilmesi) atıksuların deşarj edilmesi alıcı ortamların kirlenmeyi artırır.

Bugünlerde Marmara Denizi'nde yaşanan müsilaj veya deniz salyası gibi. 

Planlama, proje ve uygulamada denetimsizlik veya akıllı olmayan denetim;

  • Güvensiz,
  • Konforsuz,
  • Enerji verimsiz,
  • Sağlıksız,
  • Kalitesiz,
  • Yanlış,
  • Çürük

bina yapılmasını teşvik eder.

Denetimsiz otorite, o hale gelir ki 'yaşamana izin vererek' sana iyilik yaptığını düşünür.

Denetimsizlik, yaptırımsızlık ve dijital hafızasızlık illegal zenginleşmeyi teşvik eder.

Soruşturmasızlık; suçlu üretir.
 

2.jpg
Resim 2. Havai fişek fabrikasında patlama

 

Denetimsizlik ve vurdumduymazlık, suyu, toprağı ve havayı zehirler.


Deprem değil çürük bina öldürür

Deprem değil çürük bina öldürür.

Denetimsizlik, plansızlığı, yanlış yapılaşmayı, gevşek zemine bina yapılmasını, malzemeden çalmayı ve depreme dayanıksız bina stoğunu gibi olumsuzlukları ortaya koyar.
 

3.jpg
Resim 3. Sütlüce'deki bina çökmesi

 

Türkiye, yüzde 93'ü deprem bölgesinde olan bir ülkedir.

Deprem doğa olayıdır. Plansızlık, kalitesizlik ve denetimsizlik, depremi afete dönüştür.

Müteahhit-proje-uygulama-malzemeler-denetimler kontrol altına alınmalı.

Tüm yönetmelikleri aynı çatı altında bir araya getirecek, bürokratik muhataplık sayısını azaltacak, teşvik kadar cezayı da öngörecek, denetim ve gözetimi güçlü kılacak bir ‘Yapı Yasası' oluşturulmalı. 

Dolayısıyla tekniğine uygun ve sorumlu olarak zemin etütleri, planlama, malzeme kaynakları ve kaliteleri, akıllı proje inceleme, onaylama, izleme ve denetim mekanizması dahil kurumsal kapasitesi güçlü ve işlevsel bir sistem (bakanlık gibi) kurulmalı. 

Mevzuata ve denetim mekanizmasına rağmen bilgisizlik, bilinçsizlik ve maddi kazanç hırsı her alanda olduğu gibi bu alanda da yasalara aykırı davranışlara sebep olmaktadır.

Denetim konusunda disiplini sağlamak için olası ihmallerin önüne geçecek denetim mekanizması çalışır hale getirilmeli.

İnşaatlarda sadece betonun, demirin değil, ısı ve su yalıtımı başta olmak üzere tüm malzemelerin, yapım/uygulama süreçlerinin de denetlenmesi gerekmektedir.

Dolayısıyla doğru malzemenin doğru yerde, doğru şekilde kullanılması ve sürecin doğru şekilde denetlenmesi, kalitesiz ve plansız yapılaşmadaki sorunların önüne geçilebilmesi için denetimdeki aksaklıkların çözülmesi şarttır.

Yaklaşık 200 binin üzerinde müteahhittin olduğu ülkede kapsamlı, pratik ve akıllı denetim mekanizması kurulmalı ve geliştirilmeli.

Boşluklar affetmez. Dolayısıyla vakalar olmadan caydırıcı çözümler üretilmeli. 

İmar planı sık sık değiştirilmez.

İmar planı sık sık değiştirilmez. Sık sık değiştirilen imar planları araziyi arsaya dönüştürme rantını teşvik eder.

İmar plan bir defa yapılır. İmar planı değişikliği zorunlu olmadıkça yapılmaz. Zorunlu olarak yapılırsa ilgili tüm katmanların katılımı ve onayı ile ancak yapılır. Ben yaptım olmaz.

İmar planı değişikliği sürdürülebilir kalkınmanın önündeki en önemli bariyerdir. 

Ve denetimsizlik sonucu çöken yol… Denetimsizlik sonucu oluşan çöküşler güveni zedeler. 
 

4.jpg
Resim 4. Çöken yol

 

Üniversiteler

Üniversitelerin performansının sayısal verilerle izlenmesi tek başına yeterli değildir.

Bunun yanında eğitimin ve araştırmaların topluma, çevresindeki kamu ve özel kuruluşlara ne kadar kalite katkısı sunduğu bir ölçüt de uygulamaya konmalı, denetlenmeli ve izlenmeli.

Üniversitelerin bilimsel çalışmaların yanında uygulanabilir ARGE çalışmalarına ve sanayi sorunlarına çözümler üretip üretmedikleri izlenmeli.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU