Uzaktan çalışmada mesai dışında gelen iş talepleri özel hayat bırakmadı. Batı'da yaygınlaşan iş dışında "İrtibatı kesme hakkı" Türkiye'de de isteniyor

Pandeminin insan hayatına getirdiği uzaktan çalışma nedeniyle işverenden mesai saati dışında gelen taleplerin artması çalışanları zorluyor. Avrupa Parlamentosu'nun da gündemine aldığı bu sorun Türkiye'de de yaygın. Çalışanlar irtibatı kesme hakkı istiyor

Uzaktan çalışmada mesai saatleri dışında da iş istenmesinin yaygınlaşması çalışanları zorluyor / Fotoğraf: Twitter

Pandemiyle birlikte uzaktan çalışmanın yaygınlaşması beraberinde mesai saatlerinin de esnekleşmesi sonucunu getirdi.

"Nasıl olsa evde" düşüncesiyle kimi iş kollarında mesai saatlerinin dışında da çalışandan iş istenmesinin artması beraberinde sıkıntıları da arttırdı.

Bunun sonucunda geçen günlerde Brüksel'de gerçekleştirilen Avrupa Parlamentosu Genel Kurul oturumunda, çalışanlara iş saatleri dışında ulaşılamamasına yönelik "İrtibatı kesme hakkı" ile ilgili hazırlanan rapor, 472 "evet", 126 "hayır" ve 83 "çekimser" oyla kabul edildi.

Evden çalışmanın artmasıyla iş yaşam arasındaki dengenin kaçtığına dikkat çekilen raporda, günümüzde işverenlerin çalışanlarından her zaman erişilebilir olmalarını beklediğine işaret edildi.

Bu durum sonucu çalışanların mesainin bitmesinin ardından iletişim kanallarını kapatamadıkları, uzun çalışma saatlerinin ve çalışan üzerindeki artan taleplerin kaygı, depresyon, tükenmişlik gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açtığı belirtildi.

Yapılan açıklamada Avrupa Birliği çapında bir mevzuat hazırlanması gerektiği çağrısında bulunuldu.

canan.jpg
Canan Duman / Fotoğraf: cananduman.com

 

"İş-yaşam dengesi kalmadı, her şeyin ucu kaçtı"

Söz konusu kararı değerlendiren, iş dünyasına dair yazılar yazan ve kurumsal şirketlere eğitim danışmanlığı yapan yazar Canan Duman, evden çalışmada gece toplantı koymanın normal hale geldiğini, çalışanlara evde ama evde değillermiş gibi hissettirildiğini kaydederek, şu iddialarda bulundu:

Artık iş-yaşam dengesi diye bir şey yok. Her şeyin ucu kaçtı. Çalışma sürelerinin uzaması ödenmeyen fazla mesailer olarak karşımıza çıktı. Bu ve benzer nedenlerle iş ve kişisel yaşamı ayırmak için açıkça tanımlanmış zamanlar oluşturmak, bağlantıyı kesmek hakkına sahip olmak dünyada daha fazla konuşulmaya başlandı.

Bağlantıyı kesme hakkı nedir?

Duman, bunun sonucunda "bağlantı kesme hakkının" iş yaşamında daha fazla konuşulur hale geldiğini kaydederek, "Bağlantı kesme hakkı bir çalışanın mesai saatleri dışında iş yapmamasını, e-posta veya diğer mesajlar ile işle ilgili elektronik iletişimlerden kaçınma hakkını ifade ediyor" dedi.

Pek çok ülkede yasal düzenleme getirildi

Peki bağlantıyı kesme hakkının yasal statüye kavuştuğu ülkeler var mı? Duman'a göre bu sorunun cevabı evet.

Duman, Fransa'da 1 Ocak 2017 itibariyle yürürlüğe giren yasayla birlikte Fransız çalışanların mesai saatleri dışında çevrimdışı kalma, mesai saatleri dışında gelen e-postalara cevap vermeme hakkını elde ettiğini söyledi.

Bu yasa sayesinde en az 50 çalışanı olan şirketlerde, mesai dışında e-postalarına cevap vermeyen Fransız çalışanlar için herhangi bir cezai yaptırım uygulanmıyor.

Duman, Fransa'nın ardından yine 2017'de İtalya, 2018'de İspanya ve devamında Belçika, Kanada, Hindistan, Filipinler, Lüksemburg ve Portekiz ülkelerin bağlantıyı kesme hakkına dair yasal düzenlemeler yaptığını ancak bu konuda yasa çıkarma çabalarının şimdilik ABD'de ilgi görmediğini söyledi.

evdençalışma2.jpeg
Uzaktan çalışmada mesai saatlerinin esnekliği kimi dezavantajlara da yol açabiliyor / Fotoğraf:Twitter

 

Çalışan "Çalışma saatlerinin dışındayım" diye otomatik yanıtlama mesajları gönderebiliyor

Duman, bağlantıyı kesme politikasının kabul edildiği ülkelerde uygulamanın şirketlerin kendi iç işleyişine uygun olarak düzenlendiğini buna bağlı olarak çalışanların; "Mesajınız için teşekkür ederim. Şu anda çalışma saatlerimin dışındayım. Mesajınızı çalışma saatlerim içinde yanıtlayacağım. Ya da "hafta sonu çalışmadığım için mesajınızı hafta içi çalışma saatlerim içinde yanıtlayacağım" gibi otomatik mesajlar gönderebildiğini kaydetti.

İşvereni mesai ödeme taleplerinden korumaya yardımcı oluyor

Duman, bağlantıyı kesme hakkının işveren açısından olumlu yanını ise şöyle anlattı:

İşvereni, sözleşme saatleri dışında kendi iradesiyle çalışmaya karar veren ve daha sonra fazla mesai ödemesi talep eden çalışanlar tarafından yapılan mesai ödeme taleplerine karşı korumaya yardımcı oluyor. 

Bağlantıyı kesme hakkı hangi durumlarda aksıyor?

Tabii ki bağlantıyı kesmnin de kendi içinde bazı handikapları olabiliyor? Duman, bunları da şöyle sıraladı:

- İşverenler için en büyük sorun, çalışanların kurallara uymaması durumunda nasıl denetleneceği oluyor.

- Herhangi bir bağlantı kesme hakkı, uluslararası işletmelerin ve çalışanlarının farklı saat dilimlerinde çalışması durumunda engel oluşturuyor.

- Hakkın farklı vardiya saatlerini nasıl kapsayacağını, işle ilgili bir kriz veya acil durum sırasında neler yapılacağını, işverenin bağlantının kesildiği süre boyunca bir çalışanla iletişime geçmesi için hangi nedenlerin yeterli olacağını belirlemek gerekiyor.

- Müşteri veya müşteri beklentilerini yönetmek, 7/24 hizmet veren işler için ek kişileri görevlendirmek hizmetin kesintiye uğramamasını sağlamak ve müşteri kayıplarının önüne geçmek de önemli oluyor.

mustafaağuş.jpg
Mustafa Ağuş / Fotoğraf:Twitter@MustafaAgu1

 

"Evden çalışma işverenler tarafından fırsata çevrildi"

Peki Türkiye'de durum ne? Pandemiyle birlikte uzaktan çalışmanın yaygınlaştığı sektörlerde de mesai dışında iş isteme durumlarında bir artış ve bunun sonucunda doğan bir sorun var mı?

Bu soruyu daha çok ofis ağırlıklı meslek gruplarının örgütlendiği bir sendika olan Sosyal İş Sendikası'nın Başkanı Mustafa Ağuş'a sorduk.  

Uzaktan çalışmanın pandemi sürecinde sendikalarına bağlı olan birçok iş kolunda da yaygın bir şekilde uygulandığını belirten Ağuş, bununla beraber mesai dışında telefonla ya da mesajla iş talep etme sorununu kendilerinin de yaşadığını belirterek, şunları söyledi:

Bu bir yerde fırsata dönüştürüldü işverenler tarafından. İşyerlerinde olan fazla mesaileri evden çalışan arkadaşlarımıza yıkmış oldular. Bu konuda şikayetler aldık. Sendikamıza bağlı olan işyerlerindeki arkadaşlarımıza söyledik. Belli saatten sonra gelen iş taleplerine bakmak zorunda değilsiniz gerekirse sendikaya bildirin, biz yazılı uyarırız diye. Uyarılarımız sonuç vermiş görünüyor.

"Akşam 22.00'da bile iş istenebiliyor, özel hayat kalmadı"

Ağuş, mesai saatleri dışında bağlantı kesme hakkına dair bir yasal düzenlemenin mutlaka Türkiye'de de gerektiğini belirterek şöyle devam etti:

Çünkü bu böyle devam edecek gibi görünüyor. Bir fırsata çevrildi. Akşam 21.30-22.00'da iş geliyor. İnsanların özel hayatı diye bir şey kalmadı. Tamam evden çalışıyorsunuz diyorlar da evden çalışıyor diye akşam 22.00'da iş isteyemezsin. Bunun önü açılmaya çalışılıyor. Bu konuda önümüzdeki günlerde bir açıklama yapabiliriz.

ümit.jpg
Ümit Özaydın / Fotoğraf: Independent Türkçe

 

"Kurumlar düzenlemeden hoşnut olmayabilir"

Peki bağlantıyı kesme hakkının yasalaşmasına iş dünyası nasıl bakar? Bu soruyu yönelttiğimiz isimlerden biri Dragoman Çeviri ve Dil Teknolojileri Genel Müdürü Ümit Özaydın oldu.

"Ben rutin olarak, sanki doğalmış gibi mesai dışında çalışılmasına karşıyım. İşverenin veya yöneticilerin her diledikleri an çalışanlarına mesaj atıp iş takip etmeleri kesinlikle yanlış" diye sözlerine başlayan Özaydın, bu konuda yapılacak bir düzenlemeyle ilgili şöyle dedi:

Kurumlar akşam mesailerine ve zaman kısıtı olmaksızın mesajlaşmaya çok alışık. Hoşnut olmayabilirler. Varsın olmasınlar. Genel müdüründen asistanına kadar sürekli bir yazışma halinde olanları biliyorum. Onların buna alışması zaman alır ama aslında ama bizim "nightwatcher" dediğimiz bir kadro tahsis etmek en doğrusu. Akşamları koordine / asiste edecek takım arkadaşları ile yola devam edilmeli. Ayrıca bu tür kadrolar yeni mezunları veya son sınıfları işe alıştırmak için de fırsattır. Akşamları çalışmayı tercih edecek çok insan var. Gelin mesai saatini planlayalım diyorum.

alev.jpg
Alevi Akkoyunlu / Fotoğraf: Independent Türkçe

 

"Kurumsal e-postadan gönderilen mesaja cevap vermemek ihtar nedeni"

Yine işveren – yöneticilerin bakış açısını öğrenmek için Bitdefender Türkiye Operasyon Direktörü Alev Akkoyunlu'nun da görüşüne başvurduk.

Akkoyunlu, şirket olarak mesai saatleri dışında hiçbir çalışanlarına mesajlara yanıt verme gibi bir zorunluluk koşmadıklarını belirterek sözlerine başladı.

Akkoyunlu, "Mesajlara dönülmemesi iş dünyasında işten çıkarma nedeni oluyor mu? sorusuna ise şöyle cevap verdi:

Bu duruma yönelik bir yorum ile yaklaşmak pek doğru olmaz. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu'nun koyduğu kanun ve koşullar çerçevesinde iş veren hareket edecektir ki mesaj niteliği de önemli bir unsur olarak karşımıza çıkıyor. Kurumsal e-posta hesabı üzerinden gönderilmiş bir e-postaya cevap verilmemesi iş akışını aksatacağı için buna dönüş sağlamamak ile ilgili öncelikle alınacak aksiyon yazılı ihtardır. 3 yazılı ihtardan sonra da iş akdine son verilebiliyor. Kişisel telefon üzerinden gönderilmiş SMS ya da WhatsApp mesajı gibi kanallardan mesai saati dışında atılan mesajlara çalışanın cevap vermeme özgürlüğü bulunuyor. 

mevcen.jpg
Mevcen Yazıcı / Fotoğraf: İstanbul Barosu

 

"İşin mahiyeti mesai dışında da ulaşılmayı gerektiriyorsa haktan bahsetmek mümkün olmaz"

Peki Türkiye'deki mevcut yasal düzenlemeler çalışanın bağlantıyı koparma hakkını kullanması halinde buna ne diyor?

Bu soruyu iş hukuku üzerine de çalışan Avukat Mevcen Yazıcı'ya yönelttik ve şu cevabı aldık:

Hukukumuzda, mesai saatleri dışında çalışanın ulaşılamama hakkı olup olmadığı konusunu değerlendirmek için incelenmesi gereken iki temel husus; iş sözleşmesi ve işçinin görev tanımıdır. İşçi, işverene karşı bir işin yerine getirilmesi ile yükümlü olan gerçek kişidir. Her ne kadar, işçinin dinlenme hakkı Anayasa'nın 50. maddesi ile güvence altında alınmışsa da; yerine getirilecek işin mahiyeti mesai saatleri dışında da ulaşılabilir olmayı gerektiriyorsa veya sözleşmede bu yönde bir hüküm varsa, bu durumda işçinin ulaşılamama hakkının olduğundan bahsedilemeyecektir. Örnek vermek gerekirse; bir iş yerinin güvenlik amirinin, mesai saatleri dışında da ulaşılabilir olması gerektiği açıktır.

"İşverenin suiistimal etmemesi gerekir"

Yazıcı, buna karşın bu noktada işverenin dürüstlük kuralı çerçevesinde hareket etmesi ve durumu suiistimal etmemesi gerektiğini kaydederek sözlerini şöyle tamamladı:

Öte yandan, işçinin yerine getirmekle yükümlü olduğu işin mahiyeti, mesai saatleri dışında aranmayı gerektirmiyorsa bu halde işçinin ulaşılamama hakkının olduğundan bahsedilebilir. Örneğin; bir mağazada satış temsilcisi olarak çalışan işçinin, mesai saatleri dışında ulaşılabilir olmasına gerek olmadığı aşikârdır. Bu ihtimalde; işçi mesai saatleri dışında ulaşılamaz olursa, işçinin hukuken sorumluluğundan bahsedilemeyecektir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU