Koronavirüs salgını Latin Amerika'nın en büyük ülkesi olan Brezilya’da siyasi, ekonomik ve en önemli sağlık sistemine yıkıcı etki vermeye başladı.
Brezilya Cumhurbaşkanı Jair Bolsonaro, büyük bir dünya ülkesi liderine yakışmayan tarzda, koronavirüs tehlikesini ciddiye almadı.
Dolayısıyla Bolsonaro, Brezilyalılara koronavirüste yaşam ile ölüm arasında bir kumar oynatıyor.
Nitekim Brezilya, Latin Amerika'da en çok ölümün yaşandığı ülke durumunda (839 kişi-9 Nisan itibariyle).
Venezuela, Arjantin, Peru ve El Salvador ise karantina, sosyal mesafe, sınırların kapatılması ve testlerin çoğaltılması gibi sert tedbirler alarak, Brezilya ve diğer Latin ülkelerine kıyasla virüsü ‘şimdilik’ sınırlandırmış gözüküyorlar.
Brezilya ve Latin Amerika ülkeleri 2009'daki H1N1, Sarı Humma ve ZİKA gibi salgınları ve salgın hastalıkların yönetiminde ciddi bir deneyime sahip oldu.
Latin Amerika ülkeleri bu hastalıklarla mücadelede önemli dersler aldı. Ancak Latin Amerika ülkelerinin iki handikabı söz konusu.
Birincisi, Brezilya, Arjantin ve Meksika’nın kırsal bölgeleri ve fakir ülkelerin yetersiz ekipman, personel ve altyapı eksikliği yüzünden sağlık sistemleri iflas edebilir.
İkincisi ise, Latin Amerika’da hazirandan kasım ayına kadar iklimin soğuk geçmesi yüzünden, virüsün soğuk mevsim boyunca hızlı yayılmasına neden olabilir.
Bolsonaro, Brezilyalıların hayatını ve hükümetini tehlikeye atıyor
Jair Bolsonaro, koronavirüsü defalarca “küçük bir grip”, “soğuk algınlığı”, “medya hilesi” ve “fantezi” olarak nitelendirdi.
Brezilya Sağlık Bakanı Luis Henrique Mandetta, insanları evde kalmaya çağırıyor, virüsün bulaşması engellenmediği takdirde, ülke sağlık sisteminin nisan ayı sonuna kadar çökeceğini açıkladı.
Jair Bolsonaro ise, 'önce ekonomi' planını düşünmeye çalışarak, Brezilyalıların hayatlarını riske atıyor.
Bolsonaro, Brezilyalıların doğal dokunulmazlığının ülkeyi koruyacağını hissettiğini söyledi.
Bolsonaro, yaptığı ilginç açıklamada şu ifadeleri kullandı:
Brezilya'nın incelenmesi gerekiyor. Hiçbir şey yakalamaz. Kanalizasyona atlayan, dalış yapan bir adam görüyorsunuz, değil mi? Ona hiçbir şey olmaz. Bence haftalar ya da aylar önce pek çok insan Brezilya'da enfekte olmuş ve (virüsün) çoğalmasına yardımcı olmayan antikorları zaten var.
Başkan Bolsonaro, bir pazar günü, başkent Brasilia'yı gezdi ve sosyal mesafe tavsiyelerine meydan okudu.
Pazar alanlarını ziyaret etti ve destekçileriyle fotoğraf çekip, el sıkışırken ekonomiyi canlandırmak için çalışma hayatının önemini vurguladı.
Başkan Bolsonaro, genel karantina kararı başta olmak üzere birçok sağlık ve toplum sağlığı konularında, görüş ayrılığı yaşadığı Sağlık Bakanı Luis Henrique Mandetta’nın görevden almasına karşın, Bakanlar Kurulu içerisindeki eski generallerin ikna etmesi sonucu, Sağlık Bakanını görevden almaktan vazgeçti.
Ayrıca Brezilya Silahlı Kuvvetleri'nde de Başkanın tavırları yüzünden ciddi bir homurdanma var.
Data Folha'nın anketine göre; Brezilyalıların yüzde 73'ünün toplam izolasyonu (karantinayı) desteklediği, yüzde 54'ünün valilerin, Başkan Bolsonaro’ya rağmen kriz yönetimini onayladığını açıkladı. Bolsonaro'nun desteği ise yüzde 33’e düştü.
Rio de Jenerio başta olmak üzere yoksul Brezilyalıların yaşadığı fevalalar (gecekondu) koronavirüs salgının tam ortasında.
Yetersiz su temini, sağlıksız şebeke suyu, ekonomik nedenlerden ötürü temizlik ve hijyenik maddelerine satın alma zorluğu, kanalizasyon atıklarının açık olması koronavirüsün çoğalmasına neden oluyor.
Bu salgının bir ‘felakete’ dönüşeceğini gösteriyor. Nitekim favelaları kontrol eden suç çeteleri, Bolsonaro’nun görevini yerine getirmediğini ifade ederek, favela mahallelerinde ‘karantina’ kararını kendi kendine aldılar.
Bu durum toplum sağlığı güvenliğini al(a)mayan bir devlet başkanı açısından ciddi bir meşruiyet sorununu doğuruyor.
Bu bağlamda favelalarda yaşayan yoksullar arasında vaka ve ölüm sayılarının artması, Brezilya’da otorite eksikliğini ortaya çıkaracağından bireysel veya kolektif suçların artmasına neden olabilir.
Bolsonaro’yu zor durumda bırakan bir diğer konu, ABD ziyaretinden sonra heyetinde bulunan 10’dan fazla kişinin test sonucunun pozitif çıkması oldu.
Hatta Fox News’in geçtiği haberde, Bolsonaro'nun oğlu Eduardo, ABD dönüşü babasına yapılan test sonucunun da pozitif olduğunu açıkladı.
Pres. Bolsonaro fez teste para coronavírus e aguarda o resultado. Porém, o Presidente não tem sintomas da doença.
— Eduardo Bolsonaro(@BolsonaroSP) March 12, 2020
President @jairbolsonaro Bolsonaro has been tested for coronavirus and we are waiting for the results. However, he is not exhibiting any symptoms of the disease.
Ancak daha sonra bu açıklama ‘yanlış anlaşılma’ iddiası üzerine ret edildi.
fazla oku
Bunun yanı sıra Başkan Jair Bolsonaro'nun oğlu Eduardo, ABD başkanı Trump’ın çizgisinde hareket ederek Çin ile diplomatik bir kriz başlattı. Çin Komünist Partisi’ni suçlayan bir mesajı retweetledi.
Ayrıca,’Çin virüsü’ söylemini dolaşıma soktu. Bunun üzerine Brezilya’daki Çin büyükelçiliği "Bolsonaro ailesi bu ülkenin büyük zehiri" şeklinde bir mesajı retweetledi.
Bolsonaro ailesinin Trump ve ekibinin yörüngesinde olduğunu ‘ima’ eden resmi bir mesaj yayınladı.
Bu gerginlik Brezilya’nın ABD ile birlikte ilk iki ticaret ortağı olan Çin’in Brezilya ilişkilerinde krize yol açtı.
Aynı zamanda Brezilya para birimi real, dolar karşısında değer kaybederken, Goldman Sachs, 2020 büyüme tahminini yüzde 1,5'ten yüzde -0,.9'a indirirken, JP Morgan, Latin Amerika’nın en büyük ekonomisinin yüzde 1,0 oranında küçüleceğini tahmin ederek daha ileri gitti.
Oysa bu tarz şirketler Brezilya için yüzde 2,0 ile yüzde 2,5 arasında büyüme tahmin ediyordu.
Sonuç olarak, Cumhurbaşkanı Bolsonaro hem koronavirüs krizini kötü yönetirken hem de büyük umutla seçilmesine rağmen ekonomik beklentiler açısından ciddi bir ’hayal kırıklığı’ yarattı.
Özetle Bolsonaro, koronavirüs meselesini yüzüne gözüne bulaştırdı.
Brezilya’da alınan tedbirler: Bolsonaro’nun tavrı yüzünden, hükümet ile yerel yönetimlerin arası açılıyor
210 milyonluk bir nüfusa sahip olan Brezilya'da şimdiden 16 bin 474 teyit edilmiş vaka ve 839 ölüm var (9 Nisan itibarıyla).
Üstelik güney yarımküre de kış mevsimi daha etkisini göstermemişken olası vaka ve ölüm sayılarının artmasından endişe ediliyor.
Bolsonaro'nun Brezilya'nın uzun süredir devam eden ekonomik ve siyasi geleceği ile daha fazla ilgilendiği için birkaç Brezilya eyalet valisi, virüse karşı sorumluluk aldı.
Brezilya'nın en kalabalık ve ekonomik olarak en güçlü eyaleti olan São Paulo Valisi Joao Doria, halka ‘cumhurbaşkanının tavsiyelerinin dinlememesini’ söyledi. Başkan Bolsonaro’ya karşı çıkarak ‘olağanüstü hal’ ilan etti.
Benzer karar Rio de Jenerio’da da alındı. Joao Doria, Bolsonaro’yu hedef alan bir açıklamasında "Yapmadığı şeyi yapıyoruz, önderlik ediyoruz" dedi.
Bolsonaro’ya seçimde ittifak yaptığı Goiás eyaletinin sağcı valisi Ronaldo Caiado, geçen hafta cumhurbaşkanı ile ilişkilerini kopararak, başkanın davranışlarını ‘dehşet verici’ olarak nitelendirdi.
Yine Bolsonaro taraftarı olan Santa Catarina'nın sağcı valisi, cumhurbaşkanının duruşuyla kendisini “şaşırmış” ilan etti.
Uyuşturucu çeteleri bile koronavirüsün yayılmasını durdurmak için favelaları (gecekondu mahalleri) karantinaya alarak sosyal hareketliliği kilitledi.
Rio de Janeiro ve Sao Paulo da dahil olmak üzere bazı eyaletler ‘acil durum’ ilan etti; uçuşları yasakladı, hastanelere yardım etti, sahra hastaneleri inşa etti ve hatta vatandaşlarının federal hükümetin isteklerine karşı hareketini kısıtlamak için katı önlemler aldı.
Bolsonaro, bu önlemlere öfkeyle yanıt verdi ve 22 Mart'ta yayınlanan bir televizyon röportajında şunları söyledi:
İnsanlar yakında bu valiler ve koronavirüs konusunda medya tarafından kandırıldıklarını görecekler.
Cumhurbaşkanı Bolsonaro, ülkenin rutine dönmesi gerektiğini ve Brezilya basınının koronavirüs konusunda ‘panik’ yaydığını açıkladı.
Radyo ve televizyonda konuşan Bolsonaro, valileri karantina belirleme konusunda; ticaret ve sınır kapılarının kapanmasını ve okulların kapatılmasını eleştirdi.
Ancak Brezilya halkının, büyük ölçüde valilerin kararlarına uydukları görüldü.
Virüsün en sert vurduğu eyaletler olan Sao Paulo ve Rio de Janeiro'nun valileri, halka açık toplantıları yasakladı, okulları ve işletmeleri kapattı. Sıkı sosyal mesafe çağrısı yaptı.
Her iki vali de Bolsonaro’yu sert eleştiriyor ve büyük ihtimalle 2022 başkanlık seçimine de katılacaklar.
Brezilya'nın 27 valisinden 25'i bu hafta ortak bir mektup imzaladı ve Bolsonaro'ya katı antivirüs önlemlerini desteklemesini istedi.
Bolsonaro, eyalet hükümetleri tarafından çıkarılan sosyal izolasyon tedbirlerinin gereksiz ve Brezilya ekonomisine zararlı olduğunu iddia ederek; karantina karşıtı tutumundan geri adım atmadı.
Brezilya sağlık sistemi çökerse, asayiş olayları patlar
Brezilya’da ölüm ve vaka artışının getirdiği endişe, sağlık sistemini tedirgin ederken, Brezilya'nın acımasız etnik temelli sosyo-ekonomik eşitsizlikleriyle birleşince ülkede ‘asayiş olaylarını’ tekrar tırmandırabilir.
Johns Hopkins Üniversitesi'ne göre, Brezilya’da virüse bulaşan ve ölüm vakaların önümüzdeki haftalarda keskin bir şekilde artması bekleniyor.
Brezilya'nın 27 eyalet valisinin çoğu, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün ‘kendi kendine izolasyon’ ve ‘gerekli olmayan tüm hizmetlerin kapatılması’ yönergelerine destek veriyor.
Geçen hafta Sağlık Bakanı Luiz Henrique Mandetta, 'ülke sağlık sisteminin nisan ayı sonuna kadar Kovid-19 baskısı altında çökeceğini ve enfeksiyonların ancak eylül ayına kadar düşmeye başlayacağını' söyledi.
Aslında Brezilya sağlık sistemi, 210 milyon nüfusun çoğuna hizmet eden ve ulusal bir gurur kaynağı olarak kabul edilen ücretsiz hizmet sunuyor.
Brezilya, ‘SUS’ (Sistema Unico de Saude) olarak bilinen ve tüm Brezilyalıların hizmetinde olan; son derece gelişmiş bir halk sağlığı sistemine sahiptir.
Ancak uzmanlar, yıllarca kesilen araştırma fonları yüzünden, Kovid-19 kriziyle başa çıkmanın mevcut şartlarda zor olduğunu söylüyor.
Örneğin büyük şehirlerin yüzde 60'ında kritik hastalar için yeterli sayıda ventilatör makinesi yok.
Brezilya Coğrafya ve İstatistik Enstitüsü (IBGE)’ye göre Brezilya'da işsizlik yaklaşık yüzde 11 seviyesinde ve 38 milyon işçi kayıt dışı.
Çoğunluğu yoksul Brezilyalıların kriz boyunca ekonomik olarak dayanabileceği bir tasarrufları olmadığı tahmin ediliyor.
Uzmanlar, salgınla mücadele etmek için gerekli yoğun bakım yatakları ve diğer teçhizatlar konusunda uyardı.
Nitekim Sağlık Bakanı Mandetta, 'ülke sağlık sisteminin koronavirüs pandemisi nedeniyle muhtemelen nisan ayının sonuna kadar çökeceğini' itiraf etmek zorunda kaldı.
Nitekim Brezilya'nın Oswaldo Cruz Vakfı küresel sağlık direktörü Paulo Buss da şu açıklamada bulundu:
Brezilya'nın en yoksul toplulukları, su sıkıntısı çekiyor, açık kanalizasyona sistemi içerisinde yaşıyor ve (kişi başı) çok yoğun insanın yaşadığı bölgeler; bunlar virüsün çoğalması için mükemmel koşullar.
Ancak işsizliğin artması, her geçen gün ekonomik gereksinimlerin ‘onur kırıcı’ noktaya ulaşması, sağlık ihtiyaçların sosyo-ekonomik temelde bir sınıf ayrımına dönüşmesi durumunda, favelalardan doğan öfke, ülkede asayiş sorununu ortaya çıkarır.
Önleyici ve destekleyici tedbirler
Brezilya ve Latin Amerika'daki ilk Kovid-19 vakası, 25 Şubat'ta São Paulo Sağlık Sekreterliğince duyuruldu.
Adolfo Lutz Enstitüsü ve Sao Paulo Üniversitesi Tropikal Tıp Enstitüsü bilim adamları, bildirilen ilk vakanın gen dizilimini iki gün içinde açıkladılar.
Brezilya üniversiteleri Kovid-19 salgını için harekete geçerek çeşitli deney ve testler üzerinde çalışmaya devam ediyorlar.
Cumhurbaşkanı Bolsonaro, virüsün yayılmasını yavaşlatmak için ülke çapında birkaç önlem almak istedi; ancak virüsün bir salgın olmadığı konusunda ısrar etti.
Neredeyse tüm Brezilya’yı karşısına aldı. Nitekim Brezilya eyaletleri bağımsız kararlar alarak, karantina ve OHAL kararları aldı.
Bu nedenle, belediye, devlet ve özel okullar ve üniversiteler, derslerin askıya alınması konusunda farklı tepkiler verdi. Okulların bazısı bir anda, bazıları ise kademeli olarak eğitimi askıya aldı.
Sağlık Bakanı Luiz Henrique Mandetta, Venezuela'nın çökmekte olan sağlık sistemi nedeniyle sınırın kapatılması çağrısında bulundu.
Brezilya, Venezuela sınırını kısmen kapattı. Brezilya hükümeti ilk olarak 34 Brezilyalıyı Vuhan’dan tahliye etmek için iki uçak gönderdi ve uçuş ekibi dahil herkesi karantinaya alındı.
Rio Grande do Sul’da ‘felaket durumu’ ilan edildi. Alınan tedbirler arasında eyaletler arası seyahatin yasaklanması ve pazarlarda satın alınan ürünlerin kısıtlanması da vardı.
Federal Hükümet ile yerel yönetimler arasında derin bir görüş ve davranış farklılığı olsa da ülkede ölüm ve vaka sayıları katlanarak artıyor. Dolayısıyla çeşitli ölçekte tedbirlerde alınıyor.
Hükümet, yoksullar için Bolsa Familia programına ödenecek. Daha sonra da 600 R ek ödeme yapılacak.
Çinli doktorlar, sanal toplantıda Brezilyalılarla deneyim alışverişinde bulundu.
Başkent Brasilia’da konutlarında yeterli korunma imkanı olmayan 300 yaşlı, otelde ağırlandı.
Brezilya’da 2020 yılı için bir ekonomik durgunluk zaten bekleniyordu. Salgın nedeniyle Ekonomi Bakanlığı yaklaşık 30 Milyar dolar teşvik paketi açıkladı.
Ayrıca Ekonomi Bakanı Paulo Guedes, serbest çalışanlar için; çalışma saati azalan işçilere ek olarak 200 R bir ödeme hazırlamakta.
Tüm polis birimleri dezenfekte edildi. Temerrüde düşen fatura ödemeleri ve cezaların askıya alınması ve kiracıların durumu için iş dünyası ve STK’lar ile toplantılar tertip edildi.
Ceasa Gıda Bankası domuz eti alarak Brezilyalı domuz üreticilerine destek sağladı.
Birçok hastane Kovid-19 hastalarını alması için teşvik edildi. Sinema endüstrisi, evlerinde kalan insanlar için internet üzerinden erişim sağladı.
Maske ihtiyacı için TNT ve pamuk batiste, poplin ve tricoline gibi kumaşlardan ev yapımı maskenin nasıl yapılacağını anlatan videolar hazırladı.
Federal Bölge Hükümeti Okulu (Egov) 2020'de Uzaktan Eğitim (EaD) vermeye başladı.
Brezilya Barlar ve Restoranlar Birliği (Abrasel), Brezilya Oteller, Restoranlar, Barlar ve benzeri kurum temsilcileri ile destek ve koruma toplantıları düzenlendi.
Yoksul ailelere bağışlanması için temel gıda sepetleri, hijyen ve temizlik ürünlerin temini için yardım kampanyası yapıldı.
Bankaların çalışma saatleri 11.00-16.00 şeklinde yeniden düzenlendi.
Brezilyalı itfaiyeciler şüpheli vakaların tespitinde yardımcı oldu. Emekli doktorlar ve tıp fakültesi öğrencileri göreve çağrıldı.
Süpermarketler ve toptancılar yerel yönetime temizlik ve hijyen ürünleri bağışladı.
Bir çikolata şirketi Güneybatı bölgesindeki sağlık çalışanlarına bonbonlar ve çikolata bazlı ürünler verdi.
Sağlık, güvenlik ve cenaze çalışanları ile Kovid-19'dan ölenler için özel protokoller oluşturdu.
Mahkumlar maske üretimine başladı. Sosyal yardım programlarına milyarlarca real maddi yardım yapıldı. Birçok şirket medikal ürün, hijyen malzemesi ve gıda yardımında bulundu.
Dini mekanlar kilise, sinagog, cami ve tapınaklar kapatıldı. Bireysel ibadetler ise serbest bırakıldı.
Toplu taşıma sosyal izolasyon gözetilerek sürdürülüyor. Öğrenci indirim kartları iptal edildi.
Tiyatro, sinema, spor salonları ve müzeler kapatıldı. Maçlar iptal edildi. Stadyumlar sahra hastanesine çevrildi.
Hastanelerde maske, koruyucu ekipman ve jellerin eksik olduğu yönünde yoğun eleştiriler yapılıyor.
Eyalet yetkilileri ihtiyaçları karşılamak için satın alma opsiyonundan, hapishanelerde üretime kadar çeşitli alternatifleri kullanıyor.
Virüs nedeniyle Sao Paulo’da bir paket maskenin fiyatı 4,50 R’den 150 R’e kadar çıktı. İlaçların 2020 yılı fiyat ayarlamasını askıya alındı.
“Brezilya bana güveniyor” eylemi ile Sağlık Bakanlığı, tıp, hemşirelik, fizyoterapi ve eczacılık öğrencilerini Kovid-19 ile mücadele etmek için harekete geçirdi.
Hükümet, gelirlerinin bir kısmını kaybeden kayıt dışı işçilere üç ay boyunca ayda 40 dolar vereceğini açıkladı.
Sonuç olarak,
Bolsonaro'nun siyasi kaderi büyük ölçüde virüsün yarattığı hasara bağlı olacak.
Eğer şansı yaver giderse, siyasi baş kaldıran valililere suçu atabilir, ancak kendisini başkanlık seçimi destekleyen şehir ve semtlerde bile sert eleştiriliyor.
Eğer ölümler nispeten düşük ve ekonomi az hasar alırsa, kamuoyu yanında olabilir.
Ancak Brezilyalı Bilim adamları en kötü senaryoda Brezilya'da 2 milyon kadar ölümü öngörüyorlar.
Sağlık Bakanı, haziran ayı sonuna kadar ölüm ve enfekte sayısının kat be kat artacağını söyledi.
Bu bağlamda Bolsonaro, genel seçimde net bir üstünlük elde ettiği Sao Paulo ve Rio de Jenerio'da, her gece tencere ve tavalarla Bolsonaro’yu protesto etmeye başladılar bile.
Üstüne yaşanması muhtemel ekonomik krizin etkisi, asayiş olaylarıyla birleşince yıkıcı etki yapabilir. Nitekim 5 milyon kişinin sadece nisan ayında işsiz kalacağı bekleniyor.
Başkan, yakında bir ‘U’ dönüşü yapar ve Brezilya’ya bu konuda liderlik göstermeye başlarsa, savunmasız birçok Brezilyalı gereksiz yere hayatını kaybetmeyecek.
Bolsonaro, Brezilya yakın tarihinin en önemli tehditlerinden biri gibi davranmaya devam ederken enerjisini yerel yönetimlerin çabalarına karşı koymaya odakladıkça, Brezilya en kötüsüne hazırlanmak için zaman kaybediyor.
Son olarak, analizimizi bir temenni ile sonlandırmak istiyorum.
Yukarıda kaleme aldığımız bilgi ve yorumlar bir ‘tespit’ten ibaret. Bu bağlamda güzel yürekli insanlar ülkesi Brezilya’nın ve canım ülkem Türkiye’nin en kısa zamanda koronavirüsten kurtulmasını yüce Allah’tan niyaz ederim.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
