Tarih boyunca insanlar, doğayı çok iyi gözlemlemiş, doğadan ilham almış ve doğadan çeşitli şekillerde faydalanmış.
Bitkiler, birçok toplumda çok değerli görülmüş ve farklı medeniyetlerin yaşantılarının vazgeçilmez bir unsuru olmuş.
İnsanoğlu, doğayı keşfetme sürecinde çok yaratıcı olmuş.
Farklı medeniyetler bitkileri, inanış ve yaşantılarının merkezine yerleştirmiş.
İnsanlar, keşfettikleri bitkiler sayesinde, bitkilerden şifa bulmuş.
Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanımı, çok eskilere dayanır.
Geçmişten günümüze kadar birçok medeniyet, tıbbi ve aromatik bitkileri, çeşitli amaçlarla kullanmış.
İlk insanlar, bitkileri, doğadan toplama yolu ile kullanmıştır.
İnsanların yerleşik yaşama geçmesiyle birlikte bitkiler, bahçelere ekilip, yetiştirilmiş.
Tıbbi ve aromatik bitkiler, Mezopotamya’da, Antik Mısır ve Antik Yunan’da, hastalıkların tedavisinde kullanılmış.
Antik Mısır’a ait papirüslerde, çeşitli hastalıklar ve bu hastalıkların tedavisinde kullanılan bitkiler hakkında bilgilere rastlanmış.
Bitkilerin şifalı özellikleri keşfedilince, bitkiler, farklı toplumlar tarafından, ilaç yapımı amacıyla yetiştirilmiş.
Orta Çağ Avrupası’nda, bu amaçla düzenlenen bahçeler yaygındır.
Orta Çağ Avrupası’nda bulunan manastır bahçelerinde, bitkiler, tıbbi amaçlı olarak yetiştirilmiştir.
Rahipler, hastane bahçelerinde adaçayı, biberiye, gül gibi aromatik bitkiler yetiştirmiştir.
Hastalar, bahçelerdeki bitkiler aracılığı ile, tedavi edilmiş ve bu bitkiler, görsel etkileriyle de, hastalara moral kaynağı olmuş.
Orta Çağ’da, Müslüman hekim ve eczacılar da, tıbbi bitkilerden faydalanmıştır.
Selçuklular ve Osmanlılar, bitkileri, şifa bulmak amacıyla kullanmış.
Çağlar ilerledikçe, tıp biliminin de gelişmesiyle, şifa amacı ile kullanılan tıbbi ve aromatik bitkilerin önemi de giderek artmıştır.
Tıbbi ve aromatik bitkiler, çeşitli meslek dallarının ilgilendiği bitkilerdir.
Tıbbi ve aromatik bitkiler, hastalıkları önlemek veya hastalıkları iyileştirmek amacıyla kullanılan bitkilerdir.
Tıbbi ve aromatik bitkiler, güzel kokuları ile kozmetik sektöründe de kullanılmaktadır.
Koku ve renk etkisi olan lavanta
Hoş ve sakinleştirici kokusundan dolayı lavanta, birçok kişi tarafından çok sevilen bir bitkidir. Lavanta bitkisinin, mutfak kullanımından bahçelere kadar, çok çeşitli kullanım alanları vardır. Şifalı çiçekli bitkiler arasında yer alan lavanta, tıbbi kullanımıyla da, birçok medeniyet tarafından kullanılmış bir bitkidir. Lavanta bitkisinin insanlar tarafından kullanımı, çok eskilere dayanır. Güzel kokusundan dolayı bu bitkiyi, Mısırlılar, Fenikeliler ve Araplar parfüm yapımında kullanmıştır. Antik Yunan’da Lavanta, kutsal bir bitki olarak kabul edilmiş ve bu bitki, uykusuzluk ve çeşitli hastalıkların tedavisinde amacıyla kullanılmış (Largo, 2023).
Tıbbi ve aromatik bitkilerin bahçelerde kullanımı
Farklı toplumlar tarafından şifa bulmak amacıyla kullanılan tıbbi ve aromatik bitkiler, süs bitkisi olarak bahçelerde de kullanılmaktadır. Tıbbi ve aromatik bitkiler, sahip oldukları hoş kokularla, Dünya’da birçok bahçe tasarımında kullanılmaktadır. Tıbbi ve aromatik bitkiler, botanik bahçelerinde, şifa-terapi bahçelerinde, sebze ve meyve bahçelerinde, yol ve duvar bitkilendirmesinde kullanılmaktadır.
Koku ve renk etkisi
Tıbbi ve aromatik bitkiler, renkli yaprakları ve çiçekleriyle, tasarım açısından etkileyici görüntüler oluşturur. Ayrıca koku etkisi olan bu bitkiler, bulundukları bahçelere güzel kokular yayar. Koku etkisi olan bitkilerin, terapi amacıyla, şifa bahçelerinde kullanımı da yaygındır. Lavanta, biberiye ve fesleğen hem görsel hem görsel koku etkisi olan bitkilerdir.
Mutfak bahçeleri oluşturma
Tıbbi ve aromatik bitkilerin bazıları, mutfakta yemeklere tat ve aroma vermek amacıyla kullanılabilir. Günümüzde, bu bitkilerin mutfakta kullanımı çok yaygın hale gelmiştir. Dünya’da birçok restoran ve otel, kendi bahçelerinin bir bölümünde, tıbbi ve aromatik bitkileri yetiştirerek, bu bitkileri, mutfaklarında misafirlere sunmaktadır. Kekik, biberiye, fesleğen, nane mutfaklarda kullanılan bitkiler arasında.
Tıbbi ve aromatik bitkilerin çit amaçlı kullanımı
Tıbbi ve aromatik bitkiler, bahçe tasarımında yol kenarları veya duvarların yanlarına çitler oluşturmak için de kullanılır. Ana yollar, refüjler veya göbeklerde kullanılan bu bitkiler, arabalardan çıkan egzoz gibi zararlı gazların olumsuz etkilerini, en aza indirir. Bu bitkiler etrafa güzel koku yayar ve yön belirlemede de etkili olur.
Tıbbi ve aromatik bitkilerin eğitim amaçlı kullanımı
Ülkemizde birçok tıbbi ve aromatik bitki yetişmesine rağmen, birçok uzman, bu bitkiler hakkında yeterince bilgiye sahip değildir. Bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin isimleri, halk tarafından bilinse de insanların çoğu, tıbbi özellikler hakkında yeterli bilgiye sahip değildir. Bu bitkilerin, çeşitli park ve bahçelerde kullanılması, bu bitkiler hakkında çeşitli atölyeler ve eğitimlerin düzenlenmesi, toplumda bilincin artmasına katkı sağlayacaktır.
Bahçelerde bitki türlerinin artması
Tıbbi ve aromatik bitkilerin yetiştirilmesi ve bahçelerde kullanılması, bazı bitki türlerinin korunup, devamlılığının sağlanmasına ve bu bitkilerle ilgili bilincin artmasına katkı sağlar.
Ülkemiz, tıbbi ve aromatik bitki çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Ülkemizde tıbbi ve aromatik bitkiler, gıda ve ilaç sektöründe, hastalıkların tedavisinde, kozmetik sektöründe kullanılmaktadır.
Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi
Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi, Türkiye’nin ilk tıbbi bitkiler bahçesidir. 2005 yılında açılan bahçe, 14 dönümlük alana sahiptir. Bu bahçede, 750 türün üstünde tıbbi bitki bulunmaktadır. Zeytinburnu Belediyesi ve Merkezefendi Tıp Derneği’nin birlikte yürüttüğü projenin amacı, tıbbi bitkilerin tanıtılması, bu bitkilerin araştırılıp, üretilmesine katkı sağlanması, tıbbi bitkilerin kültür altına alınmasını teşvik etmek, çeşitli eğitim programları düzenlemek. Bir eğitim ve araştırma merkezi olan Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi, günümüze kadar, birçok kurum ve kişiye, materyal desteği sağlamıştır. Ülkemize, Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi gibi bahçelerin yaygınlaşması büyük önem taşımakta (https://ztbb.org/).
Kaynaklar:
Cömert, Özgül ve Sinan Cömert (2025), Dünya Mitolojilerinde Bitkiler, Mundi: Istanbul.
Gezgin, Deniz (2022), Bitki Mitosları, Pinhan (4.basım 2022): Istanbul.
Largo, Micael (2023), Bitkilerin Gizli Dünyası, (Çevirmen: Seda Özdemir, 5.baskı 2023): Istanbul.
Pouya, S., & Demir, S. (2017). Peyzaj Mimarlığında Tıbbi Ve Aromatik Bitkilerin Kullanımı. Journal of International Social Research, 10(54).
Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi (https://ztbb.org/).
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
