Foreign Affairs, Amerika Birleşik Devletleri'nde iki ayda bir yayımlanan siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler ve ekonomi dergisidir.
Dış İlişkiler Konseyi tarafından çıkarılan derginin web sitesinde ise günlük makaleler yayımlıyor.
Bu makalelerden biri de 10 Eylül 2025 tarihli olup Steven Simon ve Adam Weinstein ortak imzasını taşıyor.
İlki, Amerikan Milli Güvenlik Kurulu ve Dışişleri Bakanlığında çalışmış, Quincy Institute isimli kuruluşta diplomasi ve siyaset konusunda ders veren ünlü bir profesördür.
İkincisi ise, aynı eğitim kuruluşunda Ortadoğu Programı Direktör yardımcısı olup, siyaset ve diplomasi sanatı hakkındaki uzmanlığıyla tanınıyor.
Bahsi geçen makalenin başlığı şöyle:
How to Avoid Another Syrian Civil War?
(Suriye'de Başka Bir İç Savaş Çıkmasından Nasıl Kaçınılır?)
Ahmed eş-Şara'nın askeri ve siyasi gücü sorgulanıyor
Yazının akışı içinde Şam'daki tahtta oturan (HTŞ askeri-siyasi komutanıyken Ebu Muhammed el-Colani kod adıyla bilinen) Ahmed Hüseyin eş-Şara'nın istikrarsızlığın egemen olduğu Suriye'de çıkabilecek yeni bir iç savaşı önleyip önleyemeyeceği irdelenip sorgulanıyor.
İlginçtir; merkezi Londra'da bulunan dünyaca ünlü haber ajansı Reuters, 9 Mart 2025 tarihli haber-yorumunda şu başlığı kullanmıştı:
Syrian leader Sharaa warns of attempts to drag country into civil war!
(Suriye lideri eş-Şara, ülkeyi iç savaşa sürükleme girişimleri konusunda uyarıda bulundu.)
Ajansın 15 Eylül tarihli haberinde de Suriye geçici hükümeti cumhurbaşkanının siyasi geleceğine ilişkin tespitte bulunuluyordu:
Federalizm veya âdemi merkeziyetçi çözümlere karşı çıkan Suriye geçici hükümeti Cumhurbaşkanı eş-Şara, en önemli savaşı -derinden bölünmüş ülkesini bir arada tutma savaşını- kaybetme riskiyle karşı karşıyadır."
Washington Enstitüsü'nün üyesi Andrew Tabler ise şöyle diyordu:
Şara'nın ülkenin parçalarını bir araya getirememe riski gerçektir. Ya uzlaşma ya da Suriye'nin sadece bir bölümünü yönetmesi gerekecek. Bu, görevden alınacağı anlamına gelmiyor; sadece yetkisinin ülkenin bir bölümüyle sınırlı kalacağı anlamına geliyor.
Geçmişin cihatçı komutanı Colani şimdiki adıyla Şam Sarayındaki bugünün geçici Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara, birçok Arap ve Avrupa ülkesini ziyaretinden sonra, Amerika'nın izniyle 24 Eylül New York'taki BM teşkilatı genel kurulu kürsüsüne gidecek.
Orada devlet başkanı sıfatıyla yapacağı konuşmayla siyasi serüvenini taçlandırmış olacak.
Bir anlamda uluslararası camia tarafından meşruluğu kabul edilecek.
Tabii ki, bu başarı kendisine ait değildir; daha çok Türkiye'nin siyasi ve askeri himayesi, Suudi Arabistan'ın mali ve siyasi gücü ile Trump yönetiminin ABD'ye girebilmesi için kendisine verdiği vize sayesinde olacak bu yolculuk.
Londra merkezli Suudi Arabistan dergisi El Mecelle, bu münasebetle 11 Eylül 2025 tarihli nüshasında eş-Şara'nın biyografisini ve başarı hikâyesini kapak konusu olarak yayımladı.
Yazının Arapça başlığı şöyleydi:
أحمد الشرع والطريق من إدلب إلى دمشق... ونيويورك
Türkçesi: "İdlib'den Şam'a ve New York'a Uzanan Yol."
Colani'nin başına konan Anglosakson talih kuşu
Peki, Colani'nin bu uzun yolculuğundaki dönüm noktaları neler?
Bu sorunun yanıtları hayli ilginç ve hayret verici:
İlk durak: "Geçici Başkan Ahmed eş-Şara'yı (cihatçı kod adıyla Colani) iki yıl önce eğitmiş olan kuruluş, İngiltere merkezli Inter Mediate ismiyle bilinir.
Çatışmaların çözümüne yardımcı olması maksadıyla İngiltere'nin eski ve yeni Milli Güvenlik Danışmanı Jonathan Powell tarafından 2011 yılında kurulan Inter Mediate, farklı ülke ve çevrelerden birçok uzman aracılığıyla Ahmed eş-Şara'nın çok boyutlu eğitimine katkıda bulundu.
Bunlardan biri de bizzat kendisiyle görüşüp siyasi-diplomatik gelişmesine yardımcı olduğunu söyleyen ABD'nin eski Suriye Büyükelçisi Robert Ford'dur." 1
Gazeteci Doğan Cihan, ikinci önemli dönemecin sır perdesini açıyor:
İkinci durak: "Amerikalı belgesel yapımcısı ve gazeteci Martin Smith, Şubat 2021'de İdlib'de PBS'nin Frontline serisi için Ahmed eş-Şara (Ebu Muhammed el-Colani) ile yaptığı röportajla dikkatleri üzerine çekmişti.
Bu, HTŞ liderinin Batılı bir gazeteciyle doğrudan konuştuğu ilk andı.
Ahmed eş-Şara, Smith'in sorularını özgüvenle yanıtladı; sık sık uluslararası destek çağrısı yaptı ve örgütün yeni stratejik yönelimini ortaya koydu.
En çok yankı uyandıran ifadesi ise, "Yerlerimize döneceğiz" sözüydü. O zamanlar bu yanıt hem mültecilerin geri dönüş umudunu hem de HTŞ'nin siyasi iddiasını sembolize eden güçlü bir mesaj olarak yorumlanmıştı.
Bu röportaj, hem bölgesel dengeleri hem de HTŞ'nin uluslararası algısını yeniden şekillendiren bir dönüm noktası olduğu şeklinde yorumlandı.
HTŞ'nin El Nusra'dan (El Kaide Suriye'deki kolu) koparak eş-Şara liderliğinde İdlib merkezli faaliyetlerine başlaması, Suriye'deki güç dengelerini derinden etkiledi.
Şara, kendini Suriye geçici hükümetinin lideri ilan ettiğinde, uluslararası aktörlerin de dikkatini çeken yeni bir dönem başlamıştı.
Bu sürecin merkezinde iki unsur bulunuyordu: HTŞ'nin ideolojik dönüşüm arayışı ve Esad rejimine karşı yürütülen geniş çaplı operasyonlar.
Şara rejiminin ayakta kalmasında ise yalnızca askeri güç değil; aynı zamanda uluslararası desteğin sağladığı zemin de belirleyici oldu." 2
Gazeteci görüşmeleriyle ilgili tamamlayıcı bir not vereyim:
Türkiye'deki akıl hocaları hem Colani'ye Batılı meşhur gazeteciler ile görüşmesini salık vermişler hem de bunu yapabilecek kimi basın mensuplarıyla irtibat kurup HTŞ komutanıyla görüşmelerinin zeminini hazırlayıp kolaylık sağlamışlardı.
Üçüncü durak: Colani ile son görüşmeyi CNN International televizyon kanalı kadın muhabiri Jomana Karadsheh yapmıştı ki, bu da cihatçıların Halep ile Hama şehirlerini almaları sonrasına denk düşüyordu.
O mülakatta Colani, gerçek adının Ahmed eş-Şara olduğunu söyleyerek ülkenin ve kendisinin nasıl değişeceğine dair mesajlar vermişti:
Tek hedefimiz Esad rejimini devirmek. Bu rejim öldü. Bu mezhepler yüzlerce yıldır bu bölgede bir arada yaşıyor ve kimsenin onları ortadan kaldırmaya hakkı yok. Bu rejim düştüğünde Suriye'de yabancı güçlerin kalmasına gerek kalmayacağını düşünüyorum. Suriye, tek bir yöneticinin keyfi kararlar aldığı bir yönetim sistemini değil, kurumsal bir yönetim sistemini hak ediyor. 3
Şara 15 Aralık 2024 tarihli Suriye televizyonundaki konuşmasında ise "Tüm silahlı grupların tasfiye edileceğini; artık Suriye'de hiçbir silah, terör için kullanılmayacağını!" belirtmişti.
Dördüncü durak:O tarihten itibaren eş-Şara'nın başına Anglosakson talih kuşu konmuş oldu. Şöyle ki: Amerikan diplomasinin önemli isimlerinden Barbara Leaf, Colani'nin Şam'a girme hazırlığını duyunca bölgede yaptığı gezinin süresini uzatmış; gelişmelerin gidişatını takip etmeye başlamıştı.
8 Aralık 2024 sabahı Bişar Esad'ın ülkeyi terk ettiğini duyan Leaf, Türkiye'ye gidip Şam'daki köşkte oturan Colani ile görüşmenin yoluna bakmıştı.
Ürdün'de bir hafta geçirmesinin ardından Leaf ile Colani'nin buluşacağı söylendi.
20 Aralık 2024 tarihinde Amerikalı ünlü diplomat, başkanlık köşkü yerine Şam'daki "Four Seasons" otelinde görüştü.
Colani-Leaf arasında uzun bir sohbet oldu ve Amerikalı diplomat, cumhurbaşkanı olunca Colani'nin ne yapacağına ve nasıl davranacağına dair sorular yöneltti; ardından da yeni yönetimden beklentilerini içeren bir liste verdi. 4
Barbara Leaf, Colani'nin tahta oturmasıyla ABD'nin bir ilgisi olmadığını ısrarla vurgulasa da, aslında sohbetteki sorular ile yeni yönetimin yerine getirmesini istediği ev ödevleri listesi kendisini yalanlıyordu.
Trump'ın "güçlü ve cazip" adamı
Beşinci durak: Suriye'deki yönetim başı Colani, İngiltere-ABD-Türkiye üçlüsü tarafından Şam'daki başkanlık koltuğuna oturtulduktan sonra sıra Trump ile tanıştırılmasına geldi.
Türkiye ile bazı Ortadoğu ülkelerinin (muhtemelen Katar, BAE, S. Arabistan vs) aracılığıyla zemini hazırlanan Riyad'daki Donald Trump ile görüşmesi, Mayıs 2025 ortalarında Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman gözetiminde gerçekleşti.
Karşılaşma medyada "Sürpriz sayılabilecek olumlu sonuçlarıyla Şam yönetiminin ömrü billah hayal edeceğinden daha iyi geçti" şeklinde yorumlandı. 5
ABD Başkanı buluşmada eş-Şara'yı "güçlü ve cazip" bulmuş; kudretli şahsiyetlere olan hayranlığını bir kez daha dile getirmişti.
Altıncı durak: Çok geçmeden Trump, gafları ve sürpriz sözleriyle bölgedeki herkesi şaşırtmakla ünlenen emlak tüccarı Tom Barrack'ı, Türkiye'deki büyükelçisi olarak atadı. İlaveten onu Suriye ve Lübnan işlerinden sorumlu özel temsilcisi yaptı.
Bölge kulislerinde "Yüksek Komiser" (bir anlamda Sömürge Valisi) diye dedikodusu yapılan Sam Amca'nın temsilcisi, Ortadoğu'ya ayak basar basmaz Türkiye'deki iktidarın Osmanlıcı görüşlerini benimser gibi yaparak "millet sistemi" temelinde çözüm istedi; bilhassa Suriye ile Lübnan yetkililerine talimatlar yağdırdı.
Barrack ne denli çıkmazda ve batakta olduğunu idrak etmeden Suriye yönetimini alabildiğine övdü.
Çok geçmeden de kapalı kapılar ardında ona gözdağı verip resmen tehdit etti.
Bu değişken, kaypak tavırlı adam Ahmed eş-Şara'ya şu tür nasihatler de veriyordu:
Suriye ordusunun yapısını değiştir! Ülkedeki İslamcı varlığını azalt ve ikna yoluyla hizaya getirip sistemle bütünleştir! Bölgedeki ülkelerden güvenliğe dayalı yardımlardan faydalan! Kan dökmeye dayalı siyasetten vazgeç!
Şara'nın cihatçı genetiği ve mezhepçi zihniyeti
Ne var ki mutlak tekelci bir zihniyete sahip olan Şara ile çevresinde kümelenen cihatçılar, "tek adam, tek lider, tek din, tek mezhep, tek merkezden yönetim" kuralını benimsemeleri nedeniyle komutanları Colani'nin 6 Aralık 2025 tarihinde CNN international kanalında verdiği şu sözleri unuttular daha doğrusu duymazlıktan geldiler:
…Bu mezhepler yüzlerce yıldır bu bölgede bir arada yaşıyor ve kimsenin onları ortadan kaldırmaya hakkı yok. Bu rejim düştüğünde Suriye'de yabancı güçlerin kalmasına gerek kalmayacağını düşünüyorum. Suriye, tek bir yöneticinin keyfi kararlar aldığı bir yönetim sistemini değil, kurumsal bir yönetim sistemini hak ediyor…
Birkaç gün sonra da "Artık Suriye'de hiçbir silah, terör için kullanılmayacak…" demişti. (15 Aralık 2025, Suriye televizyonu)
Sonuçta olan sahil kesimlerinde oturan Arap Alevilere, güneydeki dağlık bölgede yaşayan Dürzilere, şehir merkezlerinde barışçıl bir tarzda ibadetlerini sürdüren Hıristiyan ve İsmaili inancında olanlara oldu.
Mallarına ve canlarına kastedildi; siviller kaçırılıp öldürüldü.
100 bin kadar milisi olan Kürt ağırlıklı PYD-SDG yönetimindeki bölgelere aralıklı saldırılarda bulunuldu.
Bilhassa on binlerce Arap Bedevi aşiret mensupları ile HTŞ ve IŞİD çetelerinin ortaklaşa yaptıkları operasyon sırasında Suveyda bölgesinde yaşayan 2 bine yakın Dürzi inançlı insan öldürüldü; onlarca kadının ırzına geçildi, çocuklar dâhil kaçırılanlar oldu.
SDG, onlara yardım elini uzatacakken önü kesildi.
Türkiye'nin de desteklediği Suriye Milli Ordusu ile HTŞ cihatçıları, ortaklaşa Halep, Tabka/Tişrin Barajı civarlarında Kürt denetimindeki bölgelere saldırmaya başladılar.
Bunun üzerine bölgeye arsa-arazi, emlak gözüyle bakan Tom Barrack, daldığı hayallerden dürtülerek uyandırıldı.
ABD'nin askeri ve dışişleri çevrelerinden Başkan Trump'a yapılan uyarılar üzerine Barrack, ağız değiştirip Türkiye'de icat edilmiş olan "tek ordu, tek devlet, tek hükümet" sloganı yerine "âdemi merkeziyetçi bir sistemin daha iyi olabileceğinden" söz etmeye başladı.
Aslan misali kükremenin arka planı
Önceden hazırladığı konuşmasını daha sert ifadelerle dile getirmek için eş-Şara'nın bir ziyareti daha gerçekleştirmesi gerekiyordu.
Başkent Şam'da ABD Merkez Kuvvetler Komutanı General Brad Cooper ile buluşması sonrasında aşağıdaki açıklama yapıldı:
Suriye'de DEAŞ ile mücadele de dâhil olmak üzere stratejik ortaklığın güçlendirilmesi ve Şam ile Washington arasındaki iletişim kanallarının genişletilmesi konusundaki ortak kararlılık vurgulandı. Toplantıya Büyükelçi Thomas Barrack ile üst düzey Suriyeli ve Amerikalı yetkililer katıldı.
CENTCOM, Cooper ve Barrack'ın, silahlı grupların yeni Suriye ordusuna entegrasyonuna ilişkin müzakereler de dâhil olmak üzere, bölgedeki ABD hedeflerine hizmet eden çabaları sürdürme kararlılıkları teyit edildi.
Ahmed eş-Şara, Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan aldığı güçle kükreyen aslan misali demeçler vermeye başlamıştı. Mesela, Suriye'nin resmi televizyon kanalı El İhbariye TV ve Suriye Arap Haber Ajansı (SANA) aracılığıyla Suriye'deki gelişmelere ilişkin kapsamlı bir röportajda şunları söyledi:
Egemenliğimizi, bağımsız karar alma ve ülke çıkarlarını önceleyerek kurmayı hedefliyoruz. Suriye bölünmeyi kabul etmeyecektir ve tek bir karış toprağından bile vazgeçmeyecektir.
Bir zamanlar Esad yönetiminin fanatik taraftarlığını yaparak Colani'nin komutanı olduğu HTŞ ile IŞİD cihatçılarına karşı bir siyaset izleyen Aydınlık gazetesi, "söz konusu Kürt sevmezlik olunca gerisi teferruattır" kuralı gereği, 13 Eylül 2025 tarihli nüshasında manşete şu ibareyi taşıdı:
Suriye Cumhurbaşkanı'ndan SDG'ye net mesaj: 'Tek bir zerre toprak dahi verilmeyecek!'
Suriye'nin kuzeydoğusunda âdemi merkeziyetçilik veya bölünme eğilimi gösteren unsurlar SDG'dir. Bölgedeki Arap unsuru, nüfusun %70'inden fazlasını temsil ediyor. Ayrıca SDG, Kürtleri temsil etmiyor ve bu nedenle bölgenin tek sesi olarak değerlendirilemez.
Süveyda ve Kuzeydoğu Suriye'nin çıkarları Şam'dadır ve bu, Suriye'nin yaralarını sarması ve yeni bir yola girmesi için bir fırsattır. ‘Süveyda'da Bedevi aşiretleri ile Dürzî topluluğu arasında çıkan anlaşmazlıkta tüm tarafların hataları vardır. Öncelikli olarak kan akmasını durdurmak, ardından gerçekleri araştırma komisyonları kurmak ve hatası olanların hesap vermesini sağlamak gerekmektedir.
Bazı taraflar ya Süveyda içinden ya da dışarıdan, özellikle İsrail, durumu fırsata çevirmeye çalışmakta. Suriye, bölünmeyi kabul etmeyecek! Bölünme bulaşıcı bir etki yaratacaktır, örneğin Kuzeydoğu'nun bölünme eğilimine girmesi halinde bu Türkiye ve Irak'ı da büyük ölçüde etkileyecek; dünya genelinde de yankılar yaratacaktır. Bu sorun savaş veya çatışmayla değil, barışçıl yollar ve müzakerelerle çözülmelidir.
SDG unsurlarının Suriye Arap Ordusu'na katılımı konusunda anlaşmalar yapıldı. Kürt bölgelerine özel statüler ve bazı yerel liderlik pozisyonları verilecektir. Devletin halktan süreklilik talep etmesi de anlaşılır bir durumdur. Suriye ise tek bir zerre toprağını bile vermeyecek. Halkın huzuru ve ülkenin birliği için her türlü tedbiri alacağız. Bu konuda verdiğimiz ‘and' yani halkın önündeki yeminimiz sağlamdır.
Colani ise Türkiye'deki siyasi abilerinden aldığı feyz ve cesaretle, bir zamanlar Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın meclis kürsüsünde kullandığı ifadelerin aynısını kullanıp benzer taktiklere başvuruyor.
Yani PYD-SDG çevresinde kümelenen Kürtler ile ENKS çatısı altındaki Kürt bileşenlerinin arasına çomak sokmaya çalışarak "böl ve yönet" politikası izliyor.
Rûdaw TV sitesinde konu hakkındaki haber birlikte okuyalım:
Son günlerde sosyal medyada, Suriye Kürt Ulusal Konseyi ENKS'nin Şam'a yapılması planlanan bir ziyaret için hazırlandığı iddia edilen bir liste dolaşıma girdi. Bu liste, ENKS Başkanlık Divanı'ndan 5 üye ile konsey bünyesindeki diğer partilerin sekreter ve üyelerinden 10 kişiyi içeriyor.
Gayri resmi bilgilere göre, bu heyetin Suriye Geçici Başkanı Ahmed eş-Şara tarafından bir toplantıya davet edildiği öne sürülüyor. ENKS Sözcüsü Feysel Yusuf, bu konuda şöyle diyor: Eğer davet edilirsek Şam'a gideriz, ancak bu konuda diğer Kürt bileşenleri de mutlaka bilgilendiririz. Kürt Birliği Konferansı'nın mimarlarından biriyim ve bu konferansın temel ilkeleri doğrultusunda hareket edeceğim. Şam'a gitmeye hazırız ancak bu adım Kürt birliğine asla zarar vermeyecektir. 6
Ve iç savaş uyarısı
Buradan başa dönelim:
Foreign Affairs dergisinde yazan iki önemli şahsiyetin hayati önemdeki uyarısını sizlerle paylaşalım:
Suriye hükümeti azınlıklara amansızca saldırıp bastırmaya kalktıkça, bu topluluklar yönetimin merkeziyetçi sisteme dayalı haksız icraatlarına daha fazla itiraz edip direnmekteler. Neticede daha fazla kan akmaktadır. Bu da (İsrail ve İran gibi) yabancı devletlerin olaylara giderek artan müdahalelerine yol açmaktadır. Ayrıca fakirlik ve dayanılmaz acılar sürgit devam etmektedir. Halk bundan mustariptir.
Burada ABD'nin federalizmi reddetme ve merkezi hükümete tam destek verme politikasından vazgeçip; âdemi merkeziyetçilik temelinde mahalli idarelere söz, karar ve yetki vermesi için Şam yönetimini teşvik etmesi gerekmektedir. Suriye'de bu tarz bir sistem işletilirse ülkedeki siyasi donukluk/taşlaşma halinden de kurtulmuş olur. O kadar ki böyle bir sistem, şu anda Irak'ta uygulanmakta olan federal sistemden daha iyi işlemiş olacaktır.
Görünen o ki Amerikalı siyasetçiler de yavaş yavaş Suriye'de muhtemel bir federe sistemin faydalı olacağına inanmaya başladılar. Zira merkeziyetçi bir hükümetin külfeti, maliyeti ve bedeli çok daha ağırdır. Nitekim Tom Barrack, ağustos ayında, ‘federalizmden daha düşük seviyeli bir çözümü onaylayabileceğini' itiraf etmişti…
Eninde sonunda Suriyeliler kendi hükümet sistemlerini belirleyecekler, böyle olması da gerekiyor. Ancak Trump yönetimi, kendi sözlerinin ağırlığının farkında olmalı ve geçici hükümetin ülkeyi yeniden iç savaşa sürükleyebilecek en kötü eğilimlerini istemeden teşvik etmediğinden emin olmalıdır. 7
Kaynaklar:
1. https://www.independentarabia.com/node/624221/ 21 Mayıs 2025, İsa El Nahari, https://besraha.com/196885, 22 Mayıs 2025, Mahmud Saadeddin. https://www.facebook.com/Nokia.com.7/, 22 Mayıs 2025. Ioannis Antakis.
2. https://www.numedya24.com/dogan-cihan-yazdi-cihatci-dayatma-suriyede-cozum-olamaz-saranin-iki-cikmazi-cihat-ve-merkeziyetcilik/ 21 Ağustos 2025.
3. https://serbestiyet.com/featured/colani-ilk-roportajini-cnne-verdi-bu-rejim-oldu-halk-konseyine-dayali-bir-hukumet-kuracagiz-189811/ 6 Aralık 2024.
4. https://www.independentarabia.com/node/630796/ 24 Ağustos 2024, İsa El Nahari.
5. https://www.independentarabia.com/node/629106/ Tarık Ali, 3 Ağustos 2025.
6. https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/09092025/ 9 Eylül 2025.
7. https://www.independentarabia.com/node/631752/ 13 Eylül 2025.
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
