Netanyahu, ABD-İran nükleer müzakerelerine hazırlıksız yakalandı

İsrail Başbakanı, diplomasi trafiği karşısında “şaşkına döndü”

Trump ve Netanyahu, 7 Nisan'da Beyaz Saray'da görüşmüştü (Reuters)

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD ve İran arasındaki nükleer müzakerelere hazırlıksız yakalandı.

Kimliklerinin açıklanmaması şartıyla Reuters’a konuşan yetkililer, Washington ve Tahran arasında geçen ay başlayan nükleer müzakerelerin Netanyahu’yu “şaşkına çevirdiğini" söylüyor.

New York Times’ın (NYT) 16 Nisan’da yayımladığı haberde, İsrail’in İran’ın nükleer tesislerini mayısta vurmak için bir plan hazırladığı ve bunu Washington’la paylaştığı yazılmıştı. Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın İsrail'in saldırı planını desteklememe kararı alarak müzakere yolunu tercih ettiği aktarılmıştı. Cumhuriyetçi liderse planı “ertelemediğini fakat acelesinin olmadığını” belirtmişti.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Reuters’ın analizinde, Netanyahu’nun 7 Nisan’da yaptığı Beyaz Saray ziyaretinde bu planlardan bahsettiği bildiriliyor. Ancak Washington yönetiminin görüşmenin üzerinden 24 saat geçmeden İran’la diplomasi trafiğini başlattığı ifade ediliyor.

Adının paylaşılmasını istemeyen üst düzey bir İranlı yetkili, Tahran yönetiminin ABD’yle anlaşma sağlansa da sağlanmasa da İsrail’in saldırıya geçebileceğinden endişelendiğini aktarıyor.

Başka bir Ortadoğulu yetkili de bölgede son dönemde yaşanan değişimlerle birlikte İsrail’in, İran’ın nükleer tesislerini vurmak için “tarihi bir fırsat yakaladığını” savunuyor. ABD’nin, özellikle Körfez ülkelerinden gelecek tepkiler nedeniyle plana karşı çıktığını fakat operasyona “dolaylı şekilde” destek verebileceğini belirtiyor.

İran'la Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, Birleşik Krallık ve Fransa'yla Almanya arasında Temmuz 2015'te Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) imzalanmıştı. Uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin denetim altına alındığı anlaşma Ocak 2016'da yürürlüğe girmiş, İran da uluslararası yaptırımlardan kısmen kurtulmuştu. 

Ancak Trump'ın 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilerek İran'a yeniden yaptırım uygulamaya başlayınca Tahran yönetimi, kademeli olarak hem zenginleştirilmiş uranyum stokunu artırmış hem yüksek düzeyde uranyum zenginleştirmeye başlamıştı. 
 


Reuters’a konuşan kaynaklar, ABD’yle İran arasındaki olası anlaşmanın 25 yıllık bir süreyi kapsayabileceğini belirtiyor. İran’dan, ABD yaptırımlarının önemli ölçüde hafifletilmesi karşılığında yüzde 60'lık uranyum stokunu Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) denetimine açması isteniyor. Diğer yandan yetkililer, Tahran’ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırılmasının hedeflenmediğini belirtiyor.

Netanyahu ise “sıfır uranyum zenginleştirme” talebiyle İran’ın nükleer kapasitesinin işlevsiz hale getirilmesini talep ediyor. Tahran’ın buna yanaşmadığı fakat uranyum stokunun sınırlandırılması ve santrifüj sayısı gibi konularda düzenlemeye gitmeye açık olduğu bildiriliyor.

Ayrıca İranlı yetkililer, Tahran’ın 5 bin santrifüjle asgari düzeyde zenginleştirmeyi sürdürüp, bunun üzerine Rusya'dan zenginleştirilmiş uranyum ithal etme seçeneğini de değerlendiriyor. Kaynaklar, İran’ın uranyum zenginleştirilmesine getirilecek sınırlama karşılığında Trump'ın nükleer anlaşmadan caymayacağına dair garanti talep ettiğini aktarıyor.

Tahran ve Washington, önce 12 Nisan'da Umman'ın başkenti Muskat'ta, daha sonra da 19 Nisan'da İtalya'nın başkenti Roma'da görüşme yapmıştı. Taraflar, müzakerelerde ilerleme kaydedildiğini açıklamıştı. Son görüşme 26 Nisan'da yine Muskat'ta gerçekleştirilmişti. Heyetlerin 3 Mayıs'ta tekrar Roma'da buluşması bekleniyordu fakat görüşmelere aracılık eden Umman Dışişleri Bakanı Bedr bin Hamed el-Busaidi, perşembe günü yaptığı açıklamada “lojistik nedenlerden” ötürü toplantının ertelendiğini duyurmuştu. Yeni tarih henüz açıklanmadı.


Independent Türkçe, Reuters, AA

DAHA FAZLA HABER OKU